درمان زكام يا گريپ (سينوزيت ) در طب سنتی

در اصطلاح گياه درمانى اگر آبريزش از بينى به طرف خارج باشد زكام و اگر به طرف حلق و سينه رهسپار گردد نزله نامند كه اين خود زمينه را براى برونشيت و ورم ريه و ساير بيماريهاى ريوى مستعد مى سازد چه مزاج بيمار گرم و چه سرد باشد بايد تا سه روز بجز آش جو هيچ طعامى و آشاميدنى ندهند.
عناب ، سه پستان ، گل اروانه ، بنفشه به صورت جوشانده بكار برند و از غذاهاى سرخ كرده و ترش بسيار سرد و محرك بپرهيزند و نيز از ماش ، اسفناج ، سبوس گندم ، نشاسته به صورت حريره و روغن بادام و شكر استفاده نمايند اگر بيمارى كه مبتلا به زكام است بر روى شكم بخوابد و صورت را روى بالش گذارد تا ماده بتواند بهتر جارى شود در بهبودى بيمار مؤثر است زيرا در اين صورت مايعات از حلق به طرف پائين سرازير نمى شود. مبتلايان به زكام بايد حتما سر را پوشيده دارند و از هواى سرد و شمالى بپرهيزند – هر چند عطش داشته باشند نبايد آب سرد بنوشند. اينگونه بيماران كمتر بخوابند زيرا ماده بيمارى زا بيشتر مى تواند به سوى حلق سرازير شود و بيشتر به حالت نيمه نشسته بسر برند و استراحت كامل كنند.
نسخه :
براى مزكوم يا صاحب زكام
ريشه ايرسا ۱۰ گرم
كتيرا ۵/۲ گرم
ريشه شيرين بيان ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده خوب سائيده خمير كرده به صورت قرصهائى به اندازه مغز پسته تهيه كرده و مدام در دهان قرار دهند.
و در وقت خواب گشنيز، كتيرا و گل بنفشه را كوبيده با نبات سائيده يك قاشق مرباخورى ميل نمايند.
گفتار بقراط (اگر ماده نزله به سوى ريه ريزش كند پس از چندى به چرك مبدل خواهد شد) اين نيز پايه اوليه بيماريهاى ريوى به علت سينوزيت ها، مى باشد. جويدن يخ و آب خيلى سرد همه مولد نزله اند.
درمان زكام در هواى گرم
گل بنفشه ۳۰ گرم
عناب ۳۰ گرم
سه پستان ۱۰ گرم
ريشه خطمى ۱۵ گرم
تخم خطمى ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده ۷ روز جوشانده صبح و عصر ميل نمايند
از شير خشت مى توان در اينجا استفاده نمود شربت بنفشه ، نيلوفر و ماءالشعير مفيد است ماليدن روغن بنفشه در بينى مؤثر است . صندل ، گل سرخ ، كافور، گلاب و سركه ، را مدام بويند اگر گلو دردى بدون چرك همراه زكام باشد از پخته عدس و پوست انار و پوست بلوط مى توان غرغره نمود براى اينكه زكام به ريه ها آسيبى نرسانند مى توان از فرمول زير استفاده كرد. گل گاوزبان ۲۰ گرم

شاه تره ۱۰ گرم
برگ كاسنى ۲۰ گرم
غافث ۲۰ گرم
بارهنگ ۲۰ گرم
بسفايج ۱۰ گرم
ريشه شيرين بيان ۲۰ گرم
كشمش ۳۰ گرم
اين مقدار را نيم كوب كرده روزانه ۱۵ گرم از آن را جوشانيده با شيره كدو و تخم خربزه آميخته صبح ناشتا و عصر ميل نمايند.
زكام در هواى سرد
كه علت آن هواى بسيار سرد باشد، نوشيدن و بر سر و رو ريختن آب خيلى سرد خوب نيست اين سردردها با سنگينى سر، كدورت حواس و كسالت روان و روحى و خروج رطوبت غليظ و سفيد يا كبود رنگى از بينى و حلق همراه است .
درمان :
جوشانده بابونه ، گل بنفشه ، مغز ناخنك ، مرزنجوش ، و شبت را انتخاب كرده سر را بشويند و سياهدانه بو داده و انيسون بو كنند و از جوشانده انجير ۱۰ دانه مويز ۳۰ دانه در عسل ريخته صبح و ظهر و شب ميل نمايند. و يا ۱۰ گرم تخم كتان را بو داده در يك استكان عسل ريخته سه مرتبه ميل نمايند. اگر آب ريزش بينى زياد باشد از جوشانده انيسون بخور دهند و اگر عطسه زياد باشد از آب بادروج در بينى كنند (بادروج گياهى است كه به آن ريحان كوهى نيز گويند و تخم آن بسيار كوچك و سياه رنگ بوده كه به آن تخم شربتى گويند و در فارس زياد ديده مى شود) يا اينكه پودر تنباكو بو كنند.
نسخه :
جوز هندى ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
صمغ عربى ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده با گلاب خمير كرده قرصهائى به اندازه نخود تهيه و مرتبا در دهان گذارند و آب آنرا بلع نمايند.
نسخه براى زكامهاى مزمن و كهنه
زعفران ۵/۲ گرم
ماميران ۱ گرم
جوز هندى ۵ گرم
ماميثا ۱ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
حضض ۱۰ گرم
صندل سرخ ۵ گرم
صندل سفيد ۵ گرم
حناء ۵ گرم
عدس ۱ گرم
همه را نرم كوبيده در سپيده تخم مرغ حل كرده و شب به شب اندكى از آنرا با گلاب مخلوط نموده وقت خواب بر سر بمالند و صبح حمام كنند.
زكام در افراد پرخون و فشار خونى و چاقها
كه علائمى چون سرخى صورت و چشم ها و سنگينى سر و كدورت حواس ‍ و شيرينى دهن مايل به بوى بد خروج مايعات سفت مايل به سرخ از بينى و غيره همراه است .
درمان :
اين بيماران بايستى فصد شوند تا مقدارى از خون آنها كم شود و سپس از شربت بنفشه و عناب و سه پستان و غيره بدن را پاكسازى نمايند ماءالشعير نوشند اگر لازم شود كه آب ريزش بينى را بند آورند از شربت عناب و شربت گل بنفشه و اگر سيلان و رقيق شدن مايعات بينى لازم باشد از جوشانده بابونه و مرزنجوش و مغز ناخنك و غيره استفاده نمياند اين جوشانده را بايستى از طريق سرشويه هم بكار ببرند.
تبخير عود يا سندورس يا مرزنجوش براى اينگونه بيماران مفيد است كه مى توان مقدارى از اين داروها را جوشانده به صورت بخور در فضاى اطراف بيمار قرار داد.
اگر آب ريزش بينى خيلى رقيق باشد شربت گل بنفشه خورند كه منضج است اگر لازم باشد كه ماده مرتبا خارج شود از دادن شربتهاى سفت كننده ماده خوددارى شود اگر ماده غليظ باشد و باعث درد شديدى شده باشد بايستى براى رقيق شدن و سيلان و جارى شدن آن از تبخير كاغذ و عنبر و كنجد استفاده نمايند يا سنگ داغ را در سركه اندوخته با سبوس در سركه گرم ريخته بخور دهند، ماءالشعير نيز مفيد است يا اينكه ماءالشعير را در روغن بادام و نبات و گلاب و آب انار ريخته ميل نمايند.
نسخه هاى ريز هم براى گريپ و هم براى برونشيت حاصله در تعقيب زكام مؤثر است
شربت بنفشه با تركيب زير
گل بنفشه ۳۰ گرم
پرسياوشان ۲۰ گرم
خارخشك ۵۰ گرم
روزى ۱۰ گرم از آن را جوشانده صبح و عصر ميل نمايند (هر قسمت را با ۲ ليوان آب بجوشانند)
شربت زير نيز براى سردردهاى سخت ، ذات الريه ، دردهاى قولنجى و دردهاى كليوى و سرفه نافع است كه به نام شربت فريادرس معروف است .
گل گاوزبان ۵ گرم
صندل سفيد ۵ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
عود الصليب ۵ گرم
ريشه شيرين بيان ۵۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
گلسرخ ۱۰ گرم
تخم گل خطمى ۳۰ گرم
مويز ۱۰۰ گرم
همه را پس از نيم كوب كردن ده قسمت كرده هر قسمت را شب در ۲ ليوان آب جوش خيس نموده صبح ناشتا پس از جوشانيدن يك ليوان ميل نمايند و بقيه را عصر بكار برند (مويزها را مى توان بهر قسمت مقدارى اضافه نمود زيرا آنها را بايستى كوبيد)
زكام در مزاج صفراوى
علائمى چون سوزش چشم ، و سر، سيلان اشك ، تلخى دهان ، عطش ، خروج رطوبت از دهان و بينى .
درمان :
فلوس يا خيار شنبر را در آب ميوه ها يا سكنجبين ريخته ميل نمايند (۵/۲ گرم فلوس در يك ليوان آب سكنجبين ) شربت سه پستان نوشند از جوشانده گل بنفشه گل خطمى و برگ كاهو و پوست خشخاش سر را بشويند با گلاب و ماءالشعير غرغره نمايند.
زكام در مزاج بلغمى
اين بيمارى در اين مزاج آسيب فراوانى نمى رساند زيرا مزاج هر دو يكى است .
درمان :
از جوشانده گل زوفا، ريشه شيرين بيان ، انجير، گل قند و ترنجبين تليين مزاج نمايند عوض آب ، گلاب بنوشند حريره از سبوس گندم و مغز بادام مفيد است اگر لازم باشد كه ماده يا مايع خروجى بينى رقيق شود از جوشانده بابونه شبت مغز ناخنك ، و آويشن سر را بشويند، اگر سيلان تمام شود مى توان از تبخير شكر سرخ يا كاغذ يا سنبل يا دانه اسفند، سندروس ، كندر، مر، ميعه سايله ، و يا از قسط استفاده نمود.
زكام در مزاج سوداوى
مزاجهاى سوداوى كمتر گريپ مى شوند و اگر مبتلا شدند آسيب بيشتر مى بينند زيرا خشگى چشمها، سنگينى سر و خشكى بينى ، سردرد شديد، در اينجا بيشتر ديده مى شود، دهان بوى چيز سوخته مى دهد و بوى دود از بينى و دهان احساس مى شود و زود تبديل به عفونت سينوسها مى گردد.
درمان :
با جوشانيده برگ خطمى ، گل بنفشه ، برگ كاهو، كدو، سر را بشويند، ماءالشعير خشخاش و حريره از شكر و نشاسته مفيد است اگر سده يا ماده بيمارى زا تمام شد مى توان از تبخير سندروس استفاده نمود.
برونشيت در تعقيب گريپ
در نزله هاى سخت كه با سوزش حلق و سينه همراه است مى توان از لعاب به دانه با عرق گل لاله استفاده كرد اگر شربت بنفشه به آن اضافه شود بهتر است و ريشه كاسنى را نيز جوشانده روزى سه ليوان ميل نمايند (۱۰ گرم براى هر ليوان ) كه باعث باز شدن صدا و صاف شدن آن مى گردد اگر صداى بيمار گرفت كه آن نشانه ورم حلق و طنابهاى صوتى مى باشد بايستى از نسخه زير استفاده نمود.
كتيرا ۵ گرم
نبات ۴۰ گرم
مرمكى ۵ گرم
عصاره شيرين بيان ۵ گرم
همه را درهم آميخته روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند اگر از اين هم صداى بيمار باز نشد از چوب چينى و عشبه و غيره مى توان استفاده نمود. براى باز شدن صدا باز دستوراتى در مبحث سينه دردها وجود دارد.
آب ريزش و عطسه زياد فصلى (رينيت آلرژيك )
قبلا درباره علت اين بيمارى در مبحث آلرژى بحث شده است ، در اينجا به درمان آن از طريق گياه درمانى اشاره مى شود، لازم به توصيه است كه بيماران مبتلا بايستى تا پايان آخرين علائم بيمارى درمان را ادامه داده و بيماران زيادى با درمان زير بهبودى حاصل كرده اند.
درمان :
مرزنجوش ۵ گرم چهار قسمت كرده هر قسمت را در ۲ ليوان آب جوشانده صاف نموده در محل خنكى نگهدارى كنند روزى شش مرتبه مقدارى از آن را استنشاق نمايند. (آب آن را در بينى كشند)
مرزنجوش ۲۰ گرم
بادرنجويه ۲۰ گرم
اسطوخدوس ۲۰ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
مغز ناخنك ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
پرسياوشان ۴۰ گرم
آويش شيرازى ۵ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
داروهاى زير را پس از نيم كوب كردن ۱۲ قسمت كرده هر قسمت را پس از شستن در يك ليوان آب جوش ريخته پس از ۵ دقيقه جوشانيدن ميل نمايند. هنگامى كه داروها مى جوشد مى توان سر را روى بخور آن گرفت و بخور داد.
اگر بيمارى آلرژيك يا گريپ فصلى سخت باشد بايستى ۵ گرم سياهدانه را نيم كوب كرده در نصف استكان آب جوشانده تا به نصف برسد. سپس آن را صاف كرده و در يك قاشق روغن زيتون تازه بى بو ريخته كمى گرم نمايند تا آبها تبخير شود سپس ۳ مرتبه در روز در بينى بچكانيد.
براى استنشاق ، آب داروى جوشيده شده كه در زير به آن اشاره شده است مفيد است از آن براى غرغره نيز مى توان استفاده كرد.
گل بنفشه ۱۰ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
مرزنجوش ۱۰ گرم
اين مقدار را در سه نوبت و هر نوبت با يك بطر آب جوشانده شود، سپس ‍ سه مرتبه يا بيشتر در بينى بكشيد – در عفونت سينوسها نيز اين فرمول مورد استفاده قرار مى گيرد و بسيار مؤثر است .
توجه فرمائيد:
داروى سينوزيت ، همان داروى زكام يا گريپ است ، داروى استنشاقى بالا، هنگام استنشاق (در بينى كشيدن ) همه ى چركهاى سينوسها را به خوبى تخليه مى كند. طرز عمل بدينطريق است كه يك قاشق مرباخورى از داروى استنشاقى را در ۲ ليوان آب كمى جوشانده سپس گرم گرم در بينى بكشند و هواى بينى را خالى كنند، اين عمل را سه مرتبه در روز صبح – ظهر – شب ، انجام دهند.