درمان بیماریهاى کبد در طب سنتی

یاهان مؤثر بر بیمارى هاى کبد
ابن سینا گفته است که ((خوردن غذا بلافاصله بعد از غذاى هضم نشده قبلى زیان بارترین چیزها براى کبد است و خوردن آب بلافاصله بعد از غذا مخصوصا بعد از نهار آنهم بطور یک دفعه سر کشیدن آزاردهنده کبد است )).
اگر عطش در کار باشد باید قدرى آب به صورت جرعه جرعه نوشند.
براى حفظ سلامتى کبد باید از مولدات سودا مثل بادنجان مخصوصا سرخ کرده آن و نیز غذاهاى بسیار گرم و محرک و پر انرژى مثل چربى ها، سرخ کرده ها، مواد رنگى مثل نوشابه هاى زیاد شیرین پرهیز کرد.
آثار کبد سالم در چهره
قرمزى طبیعى و سفیدى (مثل برگ گل ) تازگى رنگ صورت و شادابى آن دلیل بر خوبى و سلامتى کبد است زردى ، آثار گرمى است و تیرگى پوست صورت و بدن نیز از آثار سردى و خشکى کبد است . چاقى گوشتى آثار گرمى وترى کبد چاقى با چربى زیاد آثار سردى و ترى کبد، لاغرى آثار گرمى کبد است سطبرى و پیدایش برجستگى عروق آثار گرمى و بزرگى و باریکى و پوشیدگى عروق نشانه سردى کبد است .
کبد
براى حفظ و بهداشت و سلامتى کبد دستورات زیر مفید است
۱ – پرهیز از مولدات سودا مثل بادنجان مخصوصا سرخ کرده و غذاهاى بسیار گرم و پر انرژى مثل چربى ها و سرخ کرده ها.
۲ – مواد رنگى مثل مشروبات غیر الکلى ، این بحث بنابر اهمیت خاصى که دارد مجددا گوشزد گردیده است . (مشروبات الکلى خود یکى از مضرترین نوشابه ها براى کبد است )
نارسائى و ضعف کبد در حالت گرمى
علائم :
عطش مفرط، تلخى دهان ، خشکى زبان ، کم شدن اشتها، یبوست شکم ، قرمزى ادرار، پریدگى رنگ چهره .
درمان :
آب کاسنى ، آب انار شیرین و ترش ، شیره تخم خیار و خربزه ، لعاب اسپرزه شربت صندل ، شربت لیمو، شربت سکنجبین .
ماءالشعیرى که در آن جوشانده ریشه کاسنى ریخته باشند هر روز صبح ناشتا میل نمایند و با ماءالشعیر و طباشیر و خرفه و یا آب تمرهندى مخلوط با آب آلو.
نارسائى کبد با مزاج سرد.
علائم :
برافروختگى صورت ، کمى عطش ، گرفتگى رنگ صورت ، سفیدى زبان و لب و کم رنگ بودن ادرار، کمى مدفوع و سفیدى آن .
درمان :
گل قند عسلى با جوشانده بادیان و تاجریزى از هر کدام ۵ گرم براى صبح و عصر و یا انیسون ۱۰ گرم به گل قند آمیخته دهند.
افسنطین ۵ گرم
اذخر ۱۰ گرم
قسط ۵ گرم
سلیخه ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
کوبیده در روغن سوسن حل کرده و به ناحیه کبد ضماد نمایند.
و با جوشانده داروهاى زیر ناحیه کبد را مرتبا ماساژ دهید.
بابونه ۵ گرم
مرزنجوش ۱۰ گرم
مغز ناخنک ۱۰ گرم
نسخه :
ریوند ۱۰ گرم
سنبل ۵ گرم
مصطکى ۱۰ گرم
عصاره غافث ۵ گرم
افسنطین ۵ گرم
بادیان ۱۰ گرم
انیسون ۱۰ گرم
نرم کوبیده روزى سه قاشق مرباخورى یا همه را پس از کوبیدن در ۲۵۰ گرم عسل ریخته روزى سه قاشق غذاخورى میل نمایند.
نسخه :
بادیان ۱۰ گرم
ریشه شیرین بیان ۱۵ گرم
تخم کرفس ۱۰ گرم
جوشانده به مدت سه روز صبح و عصر با گل قند میل نمایند.
نارسائى کبد در دموى مزاج
طبق معمول کم کردن خون و پاکسازى بدن با جوشانده هلیله و خیار شنبر نمایند.
نسخه :
تمر هندى ۲۰۰ گرم
آلوچه خشکه ۲۰۰ گرم
زرشک ۱۰۰ گرم
به مدت ۱۰ روز جوشانده صبح و عصر میل کنند.
اگر به جوشانده فوق روزى ۲۰ گرم ترنجبین شیره کش شده بیفزایند بهتر است و یا اینکه ۵ گرم عناب را نیمکوب کرده جوشانده آب آن را با سکنجبین و آب انار به کار برند و آنچه در نارسائى کبد در مزاج گرم گذشت در اینجا نیز نافع است .
نارسائى کبد در حالت صفراوى
علائم :
یبوست و گرمى و حرارت بدن ، تلخى دهان ، رنگ پریدگى چهره ، استفراغهاى سبز و زرد و گاهى تب .
درمان :
پاکسازى بدن با جوشانده هلیله و مغز فلوس : اگر حرارت زیاد باشد دوغ گاو نوشند: طباشیر ۵ گرم نرم کوبیده با رب به میل نمایند.
نارسائى کبد در مزاج بلغمى :
علائم :
سردى بدن در لمس ، سفید و گاهى پر رنگ بودن ادرار، قى بلغمى ، گرفتگى رنگ چهره ، درد در طرف راست ناحیه کبد.
درمان :

ماءالاصول یا افتیمون یا ماءالجبن با افتیمون و مالیدن روغن شب بو به ناحیه کبد.
نسخه مؤثر براى نیرو و قدرت کبد.
ریشه کاسنى ، تخم کشوث ، شاه تره ، بادرنجویه ، تخم خیار و خربزه ، ترنجبین ماءالشعیر، آب انار، شربت غوره ، شربت آب لیمو، زرشک و عناب .
انسداد مجارى صفراوى
علل بیشمارى باعث انسداد مجارى داخل کبد مى شود از جمله ورم ، عفونت ها، چربى بیش از حد سرطان ، تومورها، کیست ها، و رسوبات و غیره و معتقدند که آب خوردن زیاد بعد از غذا مخصوصا اگر غذا چرب باشد پیامبر گرامى محمد مصطفى (صلى الله علیه و آله ) فرمود شرب الماء على اثر الدسم یهیج الداء یعنى زیادى آب خوردن بعد از غذاهاى چرب زیان آور است . حرکت هاى خیلى سخت بعد از غذا و حمام و دوش آب گرفتن بعد از شکم پر.
درمان :
بر حسب علت و سبب معالجه شروع مى شود و با برطرف شدن آن مجارى باز و کبد به حالت عادى بر خواهد گشت .
بطور کلى داروهاى زیر در انسداد مجارى کبدى مورد مصرف قرار مى گیرد.
روغن کرچک با ماءالاصول ، تخم خیار، تخم خربزه ، شیره کش شده با جوشانده ریشه کاسنى یا عرق کاسنى و تخم کشوث و پرسیاوشان .
آب بارهنگ و آب بادیان را گرفته با سکنجبین یا آب کاسنى یا سکنجبین اگر مزاج سرد باشد سکنجبین با جوشانده اسارون ، سلیخه افتیمون ، تخم کرفس و انیسون آمیخته بکار برند.
در مزاجهاى سرد که انسداد کبدى همراه آن باشد از جوشانده بادیان ، کاسنى ، اذخر، تخم کرفس ریشه کبر و افسنطین از هر کدام ۱۰ گرم به مدت ۷ روز به کار برده مى شود.
در گرفتگى مجراى کبدى از نرم کننده هائى (ملین نات ) مثل کبر، قسط، غافث ، روغن بادام مر، غاریقون و سکنجبین استفاده مى شود و بازکننده هائى (مفتحات ) مثل گل خطمى ، گل شب بو، گل پنیرک بابونه ، مغز ناخنک و غیره مفید است ، این داروها را هم از طریق داخلى به صورت جوشانده و هم از راه خارجى به صورت ضماد و آب زن به کار مى برند.
اگر انسداد سخت و شدید باشد از ۵ گرم صبر زرد محلول به آب تره استفاده میگردد یا ریوند، مرزنجوش ، کبر از هر کدام ۵ گرم نرم کوبیده با شربت گل یا گلاب صبح و عصر قبل از غذا مصرف نمایند.
تخم ترشک ، آب مرزنجوش به صورت جوشانده با شکر مفید است .
نسخه :
ریوند ۱۰ گرم
عصاره غافث ۵ گرم
غاریقون ۵ گرم
قند یا شکر ۲۰ گرم
نرم کوبیده روزى سه قاشق مربا خورى این نسخه ملین طبع ، مفتح یا باز کننده مجارى کبد بوده و براى آب آوردن شکم (استسقاء یا اسیت ) و دیگر امراض کبدى نافع است .
غذاها و داروهاى پاک کننده (منقى )
ریشه کاسنى براى انواع دردهاى کبدى مفید است و در مزاجهاى گرم داورى مؤثر سکنجبین است و در مزاجهاى سرد از داروهاى گرم و عسل و گل قند و نیز در مزاجهاى گرم خارخسک جوشانده با سرکه و سکنجبین و تخم ترشک و آب انار میخوش مفید است .
کشمش براى مزاج سرد مفید و براى انسداد مجارى کبدى تمرهندى و کشوت نیز نافع است .
ریوند، تخم کرفس ، انیسون ، قسط، نعناع ، عرق کاسنى ، عرق جوز، اسارون ، همه مقوى کبد هستند ۱۰ گرم از هر یک از آنها را به تنهائى به صورت جوشانده با سکنجبین مى توان مصرف نمود، داروهاى فوق بازکننده مجارى کبد نیز مى باشند.
آب آوردن شکم (آسیت )
داروهاى مؤثر بر این بیمارى مثل معالجه و درمان ((نارسائى کبد در حالت سردى )) است .
پاکسازى بدن از جرم و رسوبات بیمارى با ایارج فیقرا میسر است .
تریاق اربعه ۵ گرم با ماءالاصول مفید است .
زنیان و انیسون از هر کدام ۵ گرم جوشانده میل نمایند (صبح و عصر)
زنیان ۵ گرم ، تخم کرفس ۱۰ گرم جوشانده دو روز مصرف نمایند.
نسخه :
هلیله سیاه ۱۵ گرم
غاریقون ۵ گرم
تربد ۱۰ گرم
عسل ۲۵۰ گرم
با عسل مخلوط کره روزى سه قاشق مربا خورى .
اگر بدن ورم داشته باشد براى خروج آن از داروهاى فوق بکار برده میشود. و داروهاى زیر را هم مى توان بر بدن ضماد کرده تا در خروج ورم کمک نماید.
بوره ارمنى را با بابونه آمیخته در آب جوش حل کرده ضماد کنند یا نمک را در پیه گاو حل کرده یا زراوند گرد را در روغن سوسن و یا دارچین ، (سلیخه ) و وج را کوبیده با روغن سوسن بمالند این داروها را بهرجائى که ورم داشته باشد اگر مالیده شود آن عضو کوچک شده و یا لاغر مى شود این لاغر کردن را مى توان از شن داغ و گرم که عضو در آن قرار گیرد، استفاده کرد، حتى میتوان بیمار را لخت کرده بدن او را غیر از سر، در زیر شن پنهان کرد، البته باید مراقبت کرد که شنها خیلى داغ نباشد که بدن بیمار را بسوزاند، آب چشمه هاى گوگرددار نیز براى لاغر کردن بدن براى دردهاى مفصلى که با ورم تواءم باشد خیلى مفید است ، شستن بدن در آب دریا نیز باعث لاغر شدن مى گردد.
نسخه :
فلفل ۵ گرم
ریوند ۱۰گرم
غاریقون ۵گرم
تربد ۵گرم
انیسون ۵گرم
زراوند ۵گرم
همه را نرم کوبیده روزى سه قاشق مرباخورى کفلمه نمایند.
شربت هلیله ، شربت گل سرخ ، شربت گل بنفشه ، براى پاکسازى بدن از املاح و جرم اضافى ، بسیار نافع است (مثل املاح صفراوى ).
نظریه ابن سینا
مبتلایان به آب آوردن انساج ، اگر مدتى زیاد انار مصرف کنند در بهبودى آنها خیلى مؤثر است یا رب انار را شربت کرده هر روز سه مرتبه میل کنند. دادن آب ترب و سکنجبین به مدت خیلى زیاد مثلا سه ماه از پیشرفت بیمارى جلوگیرى کرده گاهى ممکن است بهبودى کامل به دست آید شیر شتر نیز به همین طریق موثر است لاکن براى گرم مزاجان خوب نیست ، معتقدند که بجاى آب و غذا فقط شیر مصرف شود، شیر خر هم چنین خاصیتى را داراست ولیکن بایستى به مدت چند ماه داده شود بجاى شیرهاى فوق میتوان هر روز صبح براى یک ماه این نسخه را به کار برد.
نسخه :
عرق گل ، عرق مورد عرق فرنجمشک ، از هر کدام نصف لیوان روزانه میل شود. اگر روزانه ۵ گرم انیسون را نرم کوبیده با عرقهاى فوق بکار برند اثرات بیشترى به دست خواهد آمد این دستورات براى زیادى آب انساج و شکم هر دو مفید است .
اگر آب فقط در شکم باشد و صفاق پر از مایع گردیده باشد دستورات زیر مفیدتر است .
۱- پاکسازى بدن ۲ کم کردن غذا و مایعات مخصوصا آب ۳ دادن داروهاى مدر ۴ مصرف شربت ریشه کاسنى ، تخمه کاسنى ، ریشه بادیان ، تخم بادیان ، تخم کرفس ، شربت ریشه کرفس ، تخم کشوث ، تخم خربزه و ترنجبین داروها را نیم کوب کرده جوشانیده ترنجبین و تخمه جات را شیره کش کرده با هم صبح ناشتا هر روز میل نمایند (مقدار داروها هر کدام ۱۵ گرم ، تخم خربزه و خیار از هر کدام ۵۰ گرم ، ترنجبین ۱۰۰ گرم ) داروهاى فوق را میتوان همراه با عرق نعناع مصرف نمود شیر شتر و تریاق اربعه را نیز میتوان تواما بکار برد، آب برگ کاسنى و آب ترب با هم مفید مى باشند.
نسخه براى زیاد شدن ادرار (مدر)
اسارون ۱۰گرم
بادیان ۱۰گرم
تخمه کرفس ۱۵گرم
وج ۵گرم
پودینه ۱۰گرم
مارچوبه ۵گرم
کاکنج ۵گرم
این جوشانده را به مدت ۱۲ روز صبح ناشتا و عصر میل نمایند بجاى آب از عرق بادیان یا عرق کاسنى میتوان استفاده کرد، از خوردن حبوبات بهتر است خوددارى شود.
نسخه دیگر
مرزنجوش ۱۵گرم
گل سرخ ۵گرم
ریشه کاسنى ۲۰گرم
این جوشانده براى ۶ روز صبح و عصر میل نمایند.
بیماران مبتلا به اسیت یا مایع درون شکم ، بایستى چند ماه از خوردن آب خوددارى کرده بجاى آن عرق کاسنى بنوشند و در ضمن معالجه داروهاى زیر را که مقوى کبد است ، بکار برند:
مثل افسنطین ، تخم کشوث ، غافث ، ریشه کاسنى ، تاجریزى ، سنبل ، و ریوند خوردن روزانه ۵ گرم از جوشانده برگ نیلوفر به مدت زیادى تاءثیر در بهبودى بیمار خواهد داشت .
نسخه :
آب کاسنى ریشه خرفه و سکنجبین هر سه تواءم در بر طرف کردن مایع شکم مؤثر است .
آب انار گل سرخ ، غافث ، تخم کشوث و شکر یا آب انار طباشیر و کاسنى و بادیان و تخم کرفس و عاقرقرها و سکنجبین و یا مصطکى را با افتیمون و تخم کرفس کوبیده در سکنجبین ریخته مصرف نمائید.
نسخه :
این دستور براى پاکسازى در بیشتر امراض بدن داده مى شود (به نام جوشانده هلیله )
سنا ۵گرم
هلیله سیاه ۱۰گرم
پوست هلیله زرد۱۰گرم
هلیله کابلى ۵گرم
آمله مقشر ۱۵گرم
گل بنفشه ۱۵گرم
گل نیلوفر ۵گرم
ریشه کاسنى ۱۰گرم
آلوچه خشکه ۱۰۰گرم
عناب ۱۰۰گرم
سه پستان ۱۵گرم
مغز فلوس ۵گرم
ترنجبین ۱۰۰گرم
این دستور براى ۱۵ روز صبح و عصر به صورت جوشانده مصرف مى شود ترنجبین را باید روزانه شیره کش کرده به جوشانده اضافه نمایند.
نسخه دیگر
بادیان ۵گرم
تخم کرفس ۱۰گرم
تاجریزى ۵گرم
ریشه کاسنى ۲۰گرم
شاه تره ۵گرم
مرزنجوش ۵گرم
براى ۷ روز صبح و عصر جوشانده میل نمایند ناگفته نماند که هر دستورى را باید تا مدتى که مرض مستقر است ادامه دهند و این انتخاب درمان بستگى به دستور طبیب دارد.
نسخه :
زیره ، تخم کرفس ، بادیان ، افتیمون ، اسارون ، قسط، ریوند، از هر یک ۱۰ گرم براى ۷ روز صبح و عصر به صورت جوشانده .