درمان بیماریهاى معده در طب سنتی

بدى هضم به علت گرمى مزاج
علائم :
عطش ، یبوست دهان ، کم شدن اشتها، طعم بد دهان مانند طعم دود و ترش ‍ کردن غذاهاى گرم ، بهتر هضم شدن غذاهاى غلیظ و سرد، اینگونه بیماران در مصرف غذاهاى گرم زیاده روى کرده و از حد اعتدال گذرانده اند. درمان :
شربت لیمو، شربت انار، شربت غوره ، مرباى سیب ، مرباى شیره خرفه ، و شربت زرشک و عناب و تمرهندى و آلوچه خشکه ، در صورتیکه زخم معده در کار نباشد مفید است .
بدى هضم در مزاج صفراوى خود معده
علائم
تلخى دهان ، خروج صفرا، با استفراغ و خروج صفرا با مدفوع ، بیمار پس از غذا خوردن احساس طعم بد دهان دارد مثل کسى که دود زیاد کشیده باشد، بوى بد دهان و سوزش دل و عطش و حالت تهوع موجود، ممکن است در اثر بیمارى و اختلال کار سایر اعضاء مثل کبد یا روده ها و غیره باشد و همیشه مربوط به خود معده نیست اگر حالت تهوع زیاد باشد و بیمار از امتلاء رنج برد، مقدارى سکنجبین با آب گرم حل کرده نوشند تا استفراغ کنند بعد از آن پوست هلیله زرد ۱۰ گرم جوشانده صبح و عصر میل نمایند اینگونه افراد صفراوى مزاج در موقع گرسنگى و دیر رسیدن غذا، بى طاقت شده و حتى ممکن است بیهوش گردند، براى درمان این حالت بهتر است شربت لیمو، شربت غوره ، شربت انار، یا شربت نارنج صبح ناشتا میل نمایند غذاهاى ترش براى افراد فوق مؤثر است و باید قبل از گرسنگى کامل غذا خورند.
نسخه :
شربت عناب ۱۵ گرم
زرشک ۱۰ گرم
آلوچه خشکه ۱۵ گرم
لیمو ۵ گرم
همه را جوشانده صاف کرده سه روز صبح و عصر میل نمایند.
و یا ایارج فیقرا با جوشانده هلیله تواءما بکار برند و یا اینکه افسنطین ۲ گرم گل سرخ ۵ گرم جوشانده صاف کرده با شربت قند آمیخته یک گرم صبر به آن اضافه نموده صبح و عصر میل کنند و اگر بدى گوارش مربوط به بیماریهاى کبد باشد پاکسازى بدن به وسیله ماءالجبن یا به وسیله حب صبر زرد نمایند و با گل قند و آب لیمو تقویت معده نمایند و براى تقویت کبد، طباشیر و ریوند از هر یک ۵ گرم کوبیده با گل قند دهند، سوپ مرغ و آب غوره یا آب لیمو مفید است .
بدى هضم در مزاج گرم و تر بطور عموم
در اینجا اشتهاى بیمار بر اعتدال بوده اما لعاب کثیر از دهان جارى مى شود بخصوص وقتى که معده خالى و گرسنگى در کار باشد و بیشتر اینگونه افراد حالت تهوع داشته و گاهى استفراغ رطوبتى دارند (مانند سفیده تخم مرغ ) اینگونه حالتها را بایستى با دادن آب شبت و سکنجبین مجبور به استفراغ نمایند تا معده پاک گردد و محتویات آن خارج شود سپس مرباى هلیله ، گل قند و طباشیر تجویز نمایند.
بدى هضم در مزاجهاى گرم و خشک
درمان :
شیرگاو، ماءالشعیر، حریره از آرد جو و روغن بادام و شکر تهیه کرده میل نمایند. اینگونه افراد بایستى از غذاهاى رطوبتى و خنک استفاده کنند.
بدى هضم در مزاجهاى گرم و تر بدون ماده رطوبتى
در دستگاه گوارش اینگونه بیماران غذاهاى مصرف شده زودتر تغییر شکل داده و متغیر مى شود و آب دهان جارى مى گردد تبخیر یا (پوترى فیکاسیون ) در دستگاه گوارش اینگونه بیماران بیشتر از معمول است لذا باعث ایجاد گاز و نفخ زیادترى مى گردد.
درمان :
براى تبرید و تجفیف یا خشکانیدن و جذب گازها و نفخ ، بایستى از معجون اطریفل صغیر یا اطریفل کبیر استفاده نمایند.
بدى هضم در مزاج سرد
علائم :
ضعف هضم ، تمایل زیاد به غذا خوردن یا کثرت خواهش طعام ، توقف بیش از حد معمول غذا در معده و ترش کردن آن و آروغ ترش و برگشت غذاى ترش به دهان که اینها همه در اثر زیادى اسید معدى است و موجب ناراحتى بیمار مى گردد مدفوع در اینگونه بیماران شل و گاهى با یبوست تواءم است اینگونه بیماران با خوردن غذاهاى گرم مثل عسل ، مرباجات ، کمپوتهاى گرم بهبودى مى یابند.
درمان :
انیسون ۱۰ گرم
تخم کرفس ۱۵ گرم
گل قند ۲۰۰ گرم
نرم کوبیده در گل قند ریخته ۲ روز میل کنند اگر به این دستور قرنفل تخم گشنیز و زیره اضافه کنند مفیدتر است .
بدى هضم در مزاج سرد و خشک
درمان :
ماءالشعیر و عسل میل نمایند شربت گاوزبان ، شربت انار شیرین و شربت زوفا نوشند.
درد در ناحیه سر دل (مربوط به معده )
براى تسکین اینگونه دردها که به علت زیادى اسیدیته معده به وجود مى آید خنثى کردن محیط اسیدى معده لازم است که داروهاى زیر مؤثر و از بین برنده درد مى باشند، این فرمول در زخمهاى معده و اثنى عشر و سوء هاضمه مؤثر بوده و ضد نفخ و ضد کلیت نیز مى باشد.
آویشن شیرازى ۱۰ گرم
بابونه شیرازى ۵ گرم
بادیان ۱۰ گرم
زنیان ۱۰ گرم
مخلصه ۱۰ گرم
افسنطین ۵ گرم
شاه تره ۵ گرم
گل بومادران ۵ گرم
نعناع ۵ گرم
پودینه ۵ گرم
نیم کوب کرده ۱۵ قسمت نموده هر قسمت را پس از شستن در یک قورى با دو لیوان آب جوش خیسانده پس از چند ساعت محلول را جوشانیده صاف کرده بهتر است صبح ناشتا و عصر این مقدار را میل نمایند اگر شب این دستور را عمل کرده صبح بجوشانند بهتر است .
ایارج فیقرا، ماءالشعیر، و شربت عسل مفید است اطریفل صغیر نیز مؤثر مى باشد. زکریاى رازى عقیده دارد که امراض معدى در مزاج صفراوى بهترین درمان را از ایارج فیقرا بدست مى آورند در صورتیکه با جوشانده افسنطین تواءم باشد. جالینوس عقیده دارد که اگر مایل به داشتن معده اى سالم از اخلاط هستید، از افسنطین ۱۰ گرم ، گل سرخ ۱۵ گرم ، هر دو را به مدت سه روز پس از مخلوط کردن و جوشاندن در صبح و عصر میل نمایند.
در دردهاى معدى تواءم با صدا کردن شکم ، دادن انیسون ، جوز هندى ، پوست نارنج ، دارچین و زنجبیل از هر کدام ۱۰ گرم به صورت پودر سائیده که روى غذا پاشیده شود بکار برده مى شود.
ضعف معده یا سوء هاضمه
در اینجا چون غذا مدت بیشترى را در معده توقف مى نماید لذا اسید بیشترى ترشح شده و موجب ناراحتى و درد و گاهى باعث پیدایش زخم مى گردد. اگر منجر به تخمه و یا هیضه گردد، آروغهاى بدبو از علائم مهم این بیمارى است . داروهائى که در بالا گذشت همه براى این حالت مؤثرند.
نسخه براى نفخ و صدا کردن شکم
زیره کرمانى ۱۰ گرم
بادیان ۱۰ گرم
زنیان ۱۰ گرم
تخم شوید ۵ گرم
شاه تره ۵ گرم
افسنطین ۵ گرم
آویشن شیرازى ۱۰ گرم
همه را مخلوط کرده نیم کوب نموده روزى ۱۰ گرم از آن را جوشانده در دو لیوان آب ، صبح و عصر میل نمایند.
کسانى که مبتلا به سوء هضم و حالت تخمه گى باشند مى توانند بر روى غذاهاى روزانه مقدارى سماق بپاشند آب انار و جوشانده عناب ، زرشگ و آلوچه خشکه مؤثر است .
نسخه دیگر
جوز هندى ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
هیل غرابى ۵ گرم
زنیان ۱۰ گرم
بادیان ۱۰ گرم
همه را با ۵/۲ گرم زعفران درهم کوبیده نرم کرده در گل قند حل نموده روزى سه قاشق مرباخورى ، این نسخه مقوى قلب ، معده مبهى و مشهى نیز مى باشد.
کم شدن اشتها
این بیمارى به علل مختلفى از جمله ضعف و ناتوانى کبد، ورم دستگاه گوارش و بیماریهاى آن و امتلاء خون از چربى ها و املاح اضافى و خوردن چربى زیاد و غذاهاى سرخ کرده و چرب و نیز داراى علل بیشمارى است که ساده ترین آنها ناراحتى هاى روانى است .
براى تحریک اشتها بهتر است از غذاها و داروهاى ترش مزه استفاده نمود مثل سماق ، آب لیمو، آب انار، شربت غوره و غیره .
نسخه ضد کم اشتهایى
تخم کرفس ۱۰ گرم
بادیان ۱۰ گرم
سداب ۱۰ گرم
زنیان ۱۰ گرم
نعناع خشک ۱۰ گرم
پونه ۱۰ گرم
بابونه ۵ گرم
پس از نیم کوب کردن روزى ۱۰ گرم از آن را در دو لیوان آب جوشانده صبح و عصر میل نمایند، ایارج فیقرا با کمى افسنطین مؤثر است .
نسخه هاى اشتهاآور
جدوار را کوبیده با گلاب و قند و شکر، نخم سداب ۵ گرم نرم کوبیده در یک استکان شربت قند حل کرده صبح و عصر و یا زیره ۵ گرم سائیده با یک استکان گل قند صبح و عصر به کار برند.
نسخه :
هیل غرابى ۵ گرم
دارچین ۵ گرم
بادیان ۱۰ گرم
مصطکى ۵ گرم
همه را نرم کوبیده در یک لیوان گل قند حل کرده روزى سه قاشق غذاخورى .
نسخه :
جوزهندى ۵ گرم
فلفل ۵/۲ گرم
شکر ۱۰ گرم (بادشکن )
همه را نرم کوبیده روزى چهار قاشق مرباخورى کفلکه نمایند این نسخه علاوه بر هضم کنندگى غذا، محلل ریاح نیز مى باشد
عطش یا تشنگى مفرط
این بیمارى بیشتر در افرادى به وجود مى آید که مبتلا به بیمارى قند مى باشند غیر از بیمارى قند بیمارى دیگرى به نام دیابت بى مزه (مرض قند بدون قند) که در اینجا قند در ادرار نیست اما بیمار داراى عطش فراوان است و گوئى عاشق آب است ، در خون ریزیها و تصادفات و هنگامى که مقدارى زیاد خون از بدن دفع شده باشد بیمار مبتلا به عطش زیاد مى گردد، خوردن غذاهاى شور و چرب میل به خوردن آب را زیاد مى نمایند.
درمان :
سکنجبین با آب گرم نوشند و حب صبر با ایارج فیقرا بکار برند تا بدن از خلط غالب پاکسازى شود. جوشانده بادیان به صورت گرم و داغ مؤثر است ، یا بادیان را کوبیده با آب گرم کفلمه نمایند، از خوردن غذاى غلیظ و چرب و میوه جات بپرهیزند، در بیماریهاى تب دار که بیمار مبتلا به عطش ‍ است مى توان از لعاب اسپرزه بتدریج استفاده نمود و عطش بیمار را ساکت کرد.
ماءالشعیر لعاب اسپرزه ، لعاب به دانه ، آب خیار، شیره خرفه ، مرباى آلو، شربت آب غوره همگى مسکن عطش مى باشند، غذاهاى سرد و دوغ نیز در تسکین عطش مؤثرتر است . ناگفته نماند که خوردن آب یخ باعث عطش ‍ مى شود و آب گرم یا نیم گرم در تسکین عطش بهتر است ، در مزاجهاى گرم و خشک که مرتبا دهان ، حلق و مرى مى خشکد درمان آن با شربت لیمو، سکنجبین ، شیره خرفه ، آب تمرهندى ، آب انار، آب مرباى آلو مؤثر است مبتلایان به عطش شربت بنفشه را با لعاب به دانه و آب انار شیرین مخلوط کرده بتدریج بجاى آب بنوشند، آب برگ خرفه ، آبغوره بى نمک ، و ماءالشعیر را با هم آمیخته یا به تنهائى مصرف کنند: تمرهندى ، آلوچه خشکه با غذاى روزانه تواءم سازند، اگر معده مبتلا به املاح صفراوى گردیده باشد بدى طعم دهان و تلخى آن و حالت خفقان و تهوع از علائم بیمارى است .
نسخه ضد عطش
تخم کاهو ۱۰ گرم
کاسنى ۱۰ گرم
خرفه ۱۰ گرم
مغز تخم کدو ۲۰ گرم
تخم بارهنگ ۱۰ گرم
همه را نرم سائیده روزى سه قاشق مرباخورى با عرق بیدمشگ یا لعاب اسپرزه و یا شربت بنفشه یا شربت عود میل نمایند.
دستور
بایستى بیمار استفراغ کند، شربت لیمو، شربت نارنج ، شیره خرفه خورند از غذاهاى خنک استفاده نمایند.
عطش به علت گرمازدگى یا آفتاب زدگى
اگر عطش به علت حرارت آفتاب یا آفتاب زدگى یا به علت آتش و یا واقع شدن در وزش باد گرم یا روزه داریهاى طویل باشد. دست و پاى بیمار را بایستى در آب سرد گذارند و در آفتاب زدگى باید بیمار را در وان یخ قرار دهند و دست و پاى بیمار را با آب سرد ماساژ داده تا حرارت به وجود آمده فروکش نماید سر بیمار را بایستى با گلاب بشویند و قدرى تمرهندى در دهان او گذارند تا به تدریج آب آنرا فرو برد.
در عطشهاى مفرط، بیماران مى توانند بدن خود را با آب برگ گل خطمى بشویند، مغز تخم خیار و مغز خربزه و ترنجبین را شیره کش کرده با لعاب به دانه یا لعاب اسپرزه میل نمایند.
جوشانده ریشه شیرین بیان به تنهائى براى تسکین عطش به کار مى رود. یا خاکشیر را در آب یخ و شکر حل کرده بدهند.
ورم معده یا گاستریت
در مزاجهاى صفراوى و دموى بیشتر به وجود مى آید و در بلغمى و سوداوى کمتر، در مزاجهاى دموى و صفراوى درد سر دل التهاب ، سوزش ، عطش ، سستى ، حالت استفراغ ، سقوط اشتها، زردى یا سرخى زبان ، تلخى دهان ، گرفتگى رنگ صورت متمایل به زردى ، در فشار با کف دست درد شدیدى در سر دل احساس مى شود در گرم مزاجان که پرخون مى باشند باید فصد نموده و سپس شربت بنفشه ، شربت نیلوفر، آب انار، آب غوره ، آب کاسنى ، و یا عرق کاسنى و یا آب تاجریزى را با گلاب میل نمایند، کسانى که مبتلا به خشکى مزاج و یبوست هستند از دستور زیر مى توانند استفاده کنند:
تاجریزى ۵ گرم ، کاسنى ۵ گرم ، گل سرخ ۱۰ گرم ، تمرهندى ۱۰ گرم ، همه را جوشانده با شیر خشت میل نمایند یا فلوس را در آب کاسنى حل کرده میل نمایند.
بهترین نسخه براى انواع یبوست ها که به تجربه زیاد رسیده است داروهاى زیر است .
انجیر ۲۰۰ گرم
تمرهندى ۱۰۰ گرم
آلوچه خشکه ۲۵۰ گرم
شکر ۲۵۰ گرم
همه را جوشانده تا مربا شود سپس هسته ها را جدا کرده خوب مخلوط کنند سپس ترنجبین ، گل بنفشه ، سنا و گل سرخ را مطابق نسخه زیر را نرم کوبیده به مرباى فوق اضافه نمائید، هر شب موقع خواب یک قاشق غذاخورى با قدرى آب میل نمائید.
نسخه ایکه باید به مرباى فوق اضافه شود
ترنجبین ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
گل نیلوفر ۵ گرم
سنا ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
نسخه یبوست
آب آلو، آب تمرهندى ، رب به ، رب انار، را مخلوط کرده نصف استکان از آنرا در آب حل کرده بنوشند.
زخم معده
مبتلایان به زخم معده و اثنى عشر با خوردن چیزهاى ترش و تند و سرخ کرده میوه هاى خام سبزیجات و نان طرید و آشها ناراحت مى شوند لذا رعایت رژیم غذاى مناسب در زخم معده و اثنى عشر مؤثر است . در هنگامى که زخم تازه باشد طباشیر و گل سرخ ، تخم ترشک از هر کدام ۱۰ گرم به مدت ۶ روز به صورت جوشانده بعد از هر غذا نصف لیوان میل نمایند. در زخمهاى تازه معده و اثنى عشر نبایستى از داروهاى پاک کننده (منقیات ) قوى استفاده نمایند زیرا زخم را تازه تر مى سازد.
نسخه :
مبتلایان به زخم معده و اثنى عشر مى توانند تا بهبودى کامل روزانه صبح ناشتا و شب از جوشانده زیر استفاده نمایند.
ریشه شیرین بیان ۱۵ گرم
مخلصه ۵ گرم
آویشن شیرازى ۱۰ گرم
بابونه شیرازى ۵ گرم
شاه تره ۵ گرم
سنبل الطیب ۵ گرم
نعناع خشک ۱۰ گرم
پودینه ۵ گرم
زیره ۵ گرم
بادیان ۱۰ گرم
زنیان ۱۰ گرم
وج یااگیرترکى ۵ گرم
مرزنجوش ۱۰ گرم
افسنطین ۵ گرم
داروهاى مزبور را بایستى نیم کوب نموده ۱۵ قسمت کرده ۱۵ روز مصرف نمایند. یا زنیان – بادیان – زیره – سیاه دانه ، بابونه ، مرزنجوش ، آویشن ، گل بومادران ، درمنه ترکى ، تخم کرفس از هر کدام ۱۰ گرم ، پس از نیم کوب کردن روزى ۱۰ گرم در ۲ لیوان آب ۲ لیوان آب جوشانده صبح ناشتا و قبل از شام میل کنند.
یا گل مامیثا، گل حلوا، مغزناخنک ، بابونه شیرازى و تخم شنبلیله را جوشانده صبح و عصر بکار برند.
ضد نفخ معده
داروهائى که در بدى هضم معده به علت گرمى مزاج گفته شد در اینجا مى تواند مصرف شود.
همچنین داروهاى مؤثر در سوءهضم نیز در اینجا اثر درمانى دارد.
نسخه ضد نفخ معده
هیل غرابى ۵ گرم
هیل باد ۵ گرم
نرم کوبیده بعد از هر غذا یک قاشق چایخورى در گلاب حل کرده میل نمایند.
براى رفع آروغ زدن
بعضى افراد عادت دارند که بعد از تناول غذا مرتب آروغ زنند این عمل را هواخورى نامند که ادامه آن باعث گشادى معده خواهد شد و این عمل ناپسندى است هم براى اطرافیان بیمار و هم براى خود او این مرض نزد کسانى که غذا به تعجیل مى خورند و دهان خود را در هنگام غذا خوردن نمى بندند بیشتر پیش مى آید زیرا به عجله غذا خوردن مقدارى هوا با طعام وارد معده مى شود.
درمان :
علاوه بر رعایت نکات فوق بایستى بادیان را نرم کوبیده با گل قند بعد از غذا میل کنند یا ۵ گرم هیل غرابى را نرم کوبیده با گلاب مصرف نمایند. (این مقدار براى یک روز در سه نوبت ).
نسخه ساده ضد آروغ
۱۰ گرم برگ نعناع را جوشانده آب آنرا سه روز بعد از هر غذا میل کنند: یا پودینه را نرم کوبیده با هیل غرابى و گلاب بعد از غذا مصرف نمایند.
نسخه :
افسنطین ، سنبل رومى ، آبنوس ، اذخر، تخم کرفس ، شبت ، کرویا، زیره ، دارفلفل ، مشگ و سیر همه اینها دافع نفخ و دافع آروغ مى باشند.
نسخه :
مصطکى کوبیده با عسل یا زنیان کوبیده در سرکه زایل کننده نفخ و گاز معده مى باشند.
نسخه براى تبدیل مزاج و تغییر آن
انیسون ۱۰ گرم
مصطکى ۱۰ گرم
قرنفل ۵ گرم

همگى را نرم کوبیده در نصف لیوان گل قند حل کرده همراه با جوشانده کرو یا آویشن و سداب و نعناع که از هر کدام ۵/۲ گرم انتخاب شده است مصرف نمایند این مقدار دارو را به مدت ۱۰ روز صبح و عصر مصرف نمایند اگر بیمارى داراى مزاجى سرد و بدنى ضعیف و مبتلا به سستى و کسالت عمومى باشد تقویت معده به وسیله گل قند توصیه مى شود.
نسخه :
بادیان ۵ گرم
پرسیاوشان ۵ گرم
تاجریزى ۵ گرم
تخم گل شبو ۵ گرم
انیسون ۵ گرم
تخم کرفس ۱۰ گرم
گل سرخ ۵ گرم
زنیان ۱۰ گرم
همه را نیم کوب کرده جوشانده در شربت گل قند ریخته چهار روز صبح و عصر قبل از غذا میل نمایند.
استفراغ خونى
در اینجا مقصود از خونى است که مبداء آن زخمهاى معده و اثنى عشر است و در اثر پاره گى یکى از عروق معده یا اثنى عشر خونریزى شروع مى شود.
درمان :
اول بیمار بایستى از خوردن غذا منصرف شود و استراحت کامل نماید و از حرکت جنبش و کارهاى سخت خوددارى کند. سپس از داروهاى ضد خونریزى که قبلا ذکر شده است استفاده نمایند. مثل کندر، گلنار، فوفل ، مازو، گل ارمنى .
نسخه براى اشتهاى ساقط شده
به مدت سه هفته هر روز ۵ گرم افسنطین را جوشانده صبح و عصر میل نمایند.
براى کم کردن اشتهاى زیاد اگر بیمارى قند در کار نباشد از دستور زیر استفاده شود.
۲ گرم زعفران را نرم کوبیده در ۵۰ گرم روغن حیوانى ریخته روزى سه قاشق چایخورى میل نمایند یا اینکه ۱۰ گرم تخم شاهى را نرم کوبیده در چهار روز صبح ناشتا کفلمه کنند.
تمایل به خوردن گل و مهر و غیره
این تمایل بیشتر در زنان باردار دیده مى شود در اطفال هم گل خوارى شایع است که باید هر چه زودتر درمان شود زیرا به کم خونى آنها منجر خواهد شد.
نمک ۵ گرم
تخم شوید ۱۰ گرم
تخم ترب ۱۰ گرم
نرم کوبیده در ۲۵۰ گرم عسل یا سکنجبین ریخته روزانه یک قاشق مرباخورى استفاده شود.
نسخه دیگر
پوست هلیله زرد ۱۰ گرم
هلیله سیاه ۱۰ گرم
بلوط ۵ گرم
آمله مقشر ۱۰ گرم
انیسون ۱۰ گرم
همه را نرم کوبیده در ۲۵۰ گرم عسل ریخته صبح و ظهر و شب یک قاشق مرباخورى میل نمایند.
نسخه دیگر
قاقله کبار ۵ گرم
قاقله صغار ۵ گرم
کبابه چینى ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
(هیل غرابى )
در ۲۰۰ گرم قند یا نبات نرم کوبیده در روز سه قاشق مرباخورى کفلمه نمایند.
یا روزى ۵ گرم تخم کرفس را نرم کوبیده در شربت عسل حل کرده روزى سه مرتبه میل کنند. یا اینکه قبل یا بعد از غذا کمى مصطکى بخورند یا اینکه : زیره ۵ گرم
مصطکى ۵ گرم
زنیان ۱۰ گرم
نرم کوبیده هر روز صبح ناشتا یک قاشق چایخورى کفلمه نمایند.
در زنان آبستن که تمایل شدید به خوردن چیزى مثل مهر و غیره دارند دستورات زیر خیلى مؤثر است . سوپ اسفناج غوره و مرغ و شربت آب غوره و شربت انار مفید است .
نسخه :
زیره ۵ گرم
انیسون ۱۰ گرم
سعد ۵ گرم
نعناع خشک ۱۰ گرم
پوست هلیله زرد ۵ گرم
آمله مقشر ۵ گرم
همه را نرم کوبیده با ۲۵۰ گرم نبات به صورت قائوت در آورده روزى سه قاشق مرباخورى کفلمه نمایند.
اگر زن آبستن مبتلا به ورم یا فشار خون نباشد بعد از هر غذا چند دانه بادام یا پسته شور میل نماید بجاى خوردن گل مقدارى نشاسته بو داده هر وقت میل به گل خوارى پیدا کرد قدرى از آن را میل نمایند یا اینکه مقدار ۱۵ گرم زیره را در سرکه در ۲۴ ساعت خیسانده سپس خارج کنند و خشک نمایند و پس از نرم کوبیدن روزى سه قاشق چایخورى کفلمه نمایند.
نسخه دیگر
عود هندى ۵ گرم
مصطکى ۱۰ گرم
جوز هندى ۵ گرم
قند ۲۵۰ گرم
پوست نارنج ۵ گرم
هیل غرابى ۵ گرم
زنجبیل ۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
زعفران ۲ گرم
همه را نرم سائیده روزى سه قاشق چایخورى
ضد تهوع و استفراغ و ضعف اشتها
آب سیب و آب زرشگ از هر کدام یک لیوان آب لیمو شیرین نصف لیوان شکر ۲۵۰ گرم همه را خوب جوشانده تا به قوام آید روزى ۳ استکان میل نمایند.
نسخه دیگر
شربت انجبار، شربت انار، شربت به ، شربت لیمو، شربت سیب قرص گلنار قرص طباشیر یا قرص کهربا یا آب بارهنگ و سماق یا شیره خرفه دهند.
نسخه دیگر که براى خون ریزى نیز مؤثر است
گلنار ۵ گرم
عفض یا مازو ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
کهربا ۵ گرم
همه را نرم کوبیده روزى چهار قاشق مرباخورى کفلمه نمایند.
نسخه دیگر که ضد خونریزى گوارش نیز مى باشد
گل ارمنى ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
گلنار ۱۰ گرم
خون سیاوشان ۵ گرم
کندر ۱۰ گرم
همه را نرم سائیده روزى چهار مرتبه هر دفعه یک قاشق مرباخورى با آب به میل نمایند.
نسخه دیگر
کندر ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
بلوط ۱۰ گرم
خرنوب ۵ گرم
همه را نرم کوبیده با آب سماق و آب به مصرف کنند.
داروهائى که براى زخم معده گفته شد همگى در اینجا نیز مورد مصرف دارند ساده ترین نسخه ها شیره تخم خرفه است که با کهربا مخلوط کرده به کار برند.
اسهال
علل اسهال متعدد است و مى تواند عللى همچون غذائى ، داروئى و عفونى و مسمومیت ها، داشته باشد.
اسهال به علت بیمارى خود معده در اثر سردى و ترى آن
علائم :
ترش شدن غذا در معده و جوشش و چنگ شدن سر معده و پوسیده و گندیده شدن غذا در معده که این خود باعث اسهال مى باشد.
درمان :
زیره ۵ گرم
عود ۵ گرم
جوز ۵ گرم
بادیان ۵ گرم
زنیان ۵ گرم
همه را نرم کوبیده در ۲۰۰ گرم گل قند حل کرده روزى سه قاشق مرباخورى استفاده نمایند.
و یا شاه تره و سیاهدانه از هر کدام ۱۰ گرم به مدت سه روز جوشانده بعد از هر غذا میل نمایند. بقیه درمان مثل معالجه در بدى هضم در مزاج سرد معدى است در اینجا غذاى سبک و زود هضم لازم است و خوردن غذاها با گرد سماق به بهبودى بیمار کمک بیشترى مى نمایند، یا اینکه روى غذاى روزانه بادیان ، نعناع و شبت کوبیده بپاشند و اگر صداهاى دستگاه گوارشى (قراقر) و نفخ زیاد آن باعث ناراحتى بیمار گردد از نسخه زیر استفاده نمایند.
نسخه :
زیره سبز ۱۰ گرم
کرویا ((زیره سیاه )) ۵ گرم
گشنیز ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
در سرکه ریخته پس از مدتى خارج کرده نرم کوبیده بعد از هر غذا یک قاشق مرباخورى
نسخه :
گلنار ۵ گرم
کندر ۵ گرم
سماق ۵ گرم
مصطکى ۵ گرم
پوست نارنج ۵ گرم
بسد ۵ گرم
گشنیز ۵ گرم
گل قند ۲۰۰ گرم
همه را تؤ ام کرده ، نرم کوبیده در گل قند ریخته بعد از هر غذا یک قاشق غذاخورى کفلمه نمایند.
نسخه :
کندر ۵ گرم
عفض ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
گشنیز ۵ گرم
سماق ۱۵ گرم
زیره ۵ گرم
تخم کرفس ۱۰ گرم
زنیان ۵ گرم
همه را نرم کوبیده صبح و ظهر و شب یک قاشق مرباخورى کفلمه نمایند.
نسخه :
کندر ۵ گرم
زنجبیل ۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
جوز هندى ۵ گرم
هیل غرابى ۵ گرم
نرم کوبیده در ۲۵۰ گرم عسل حل کرده هر مرتبه یک قاشق مرباخورى مصرف شود.
نسخه :
فوفل ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
عفض ۵ گرم
گل ارمنى ۵ گرم
پوست پسته ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
همه را نیم کوب کرده چهار روز صبح و عصر جوشانده میل نمایند.
اسهال و هضم ناقص
کسانى که مبتلا به ورم روده و کولیت و زخم روده و بیماریهاى دیگر از قبیل تومورها، غده ها و گاهى تومورهاى بدخیم مى باشند بیشتر دچار اسهال و زور و پیچ شکم مى گردند گاهى به مدفوع خونى و هضم ناقص مبتلا مى شوند که در اینجا مقدارى مواد غذائى هضم نشده در مدفوع وجود دارد، داروهاى مؤثر عبارتند از صمغ عربى ، نشاسته ، کتیرا، لعاب به دانه ، لعاب اسپرزه شربت مورد، طباشیر.
نسخه :
گل ارمنى ۱۰ گرم
طباشیر ۵ گرم
تخم ترشک ۱۰ گرم
همه را نرم سائیده روزى چهار قاشق مرباخورى با دوغ میل نمایند.
خوردن ترشیجات ، سبزیجات ، غذاهاى چرب و نفاخ و بطور کلى پرهیز از مواد سلولزدار مثل سبزیجات و حبوبات بهتر است ، سماق داروئى است که در اینجا هم آن را مى توان به غذاى بیمار افزود و هم پودر آنرا مى توان مستقیما کفلمه کرد یعنى با آب فرو داد و نیز از جوشانده آب آن مى توان بهره گیرى نمود.
طباشیر ۵ گرم
دانه انار ۵ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
کتیرا ۵ گرم
مصطکى ۱۰ گرم
همه را نرم کوبیده با آب سیب ترش یا با آب سماق روزى چهار قاشق مرباخورى
نسخه :
گل ارمنى ۵ گرم
گل مختوم ۵ گرم
طباشیر ۵ گرم
کهربا ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
همه را نرم کوبیده روزى چهار قاشق مرباخورى کفلمه نمایند.
نسخه جهت کلیت اولسر و یا زخم روده
۲۵ گرم ریشه انار را جوشانده ۲ مرتبه در ۲۴ ساعت تنقیه نمایند.
اسهال و هضم ناقص در مزاج بلغمى و صفراوى
علائم :
زردى مدفوع تواءم با بلغم ، درد، قراقر شکم این علائم بیشتر در کسانى دیده مى شود که میوه هاى خام زیاد مصرف مى کنند مانند آلوچه ، آلو، زردآلو، آلبالو و غیره .
درمان :
هلیله زرد ۵ گرم
تخم مورد ۲ گرم
سماق ۱۰ گرم
گلنار ۵ گرم
همه را نرم کوبیده با آب ترشک کفلمه نمایند.
تخم ضد اسهال خونى
بارهنگ ۱۰ گرم
انیسون ۵ گرم
دانه انار ۵ گرم
خون سیاوشان ۵ گرم
همه را نرم کوبیده با شربت آب لیمو میل نمایند.
نسخه ساده ضد اسهال
پوست انار ترش ۱۰ گرم
عفض ۵ گرم
هر دو را خوب سائیده در ۲ استکان سرکه انگور جوشانده تا کمى سفت شود هر دفعه ۱ قاشق مرباخورى .
نسخه ضد اسهال
پوست پسته ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
مصطکى ۵ گرم
طباشیر ۵ گرم
فوفل ۵ گرم
بادیان ۱۰ گرم
چاى سفید ۵ گرم
همه را نرم کوبیده روزى چهار قاشق مرباخورى به صورت کفلمه
نسخه دیگر
زنیان ۵ گرم
هلیله سیاه ۵ گرم
چاى سفید ۵ گرم
هر یک را جداجدا بو داده سپس درهم ریخته نرم سائیده روزى چهار قاشق مرباخورى در ماست کیسه انداخته (ماست آب رفته ) ریخته میل نمایند.
اسهال مزمن
انیسون (۱۰ گرم ) بو داده با ۱۰ گرم ریشه انجبار هر دو را نرم کوبیده چهار قسمت نموده براى یک روز، هر دفعه یک قسمت مصرف نمایند.
نسخه دیگر
صمغ عربى ۵ گرم
مصطکى ۵ گرم
دانه انار ۵ گرم
تخم گشنیز ۵ گرم
پوست خشخاش ۵/۲ گرم
همه را نرم کوبیده هر دفعه یک قاشق چایخورى .
نسخه ساده دیگر
۱۰ گرم سعد را نرم کوبیده در یک استکان عسل ریخته هر دفعه یک قاشق مرباخورى .
براى اسهالهاى خیلى سخت از این نسخه میتوان استفاده کرد.
طباشیر ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
گل مختوم ۵ گرم
تخم ترشک ۱۰ گرم
شادنج ۵ گرم
تخم مورد ۵ گرم
کندر ۵ گرم
پوست کوکنار ۵/۲ گرم
همه را نرم کوبیده هر چهار ساعت یک قاشق مرباخورى با آب سرد یا دوغ میل نمایند.
اگر نسخه قوى تر لازم باشد از داروهاى زیر مى توان بکار برد.
صمغ عربى ۵ گرم
آقاقیا ۵ گرم
حضض ۵ گرم
بسد ۵ گرم
کهربا ۵/۲ گرم
گل انار ۵ گرم
اسپرزه ۵ گرم
تخم ریحان ۵ گرم
بارهنگ ۱۰ گرم
همه را بو داده سپس نرم کوبیده مخلوط کرده هر چهار ساعت یک قاشق مرباخورى مصرف نمایند.
اسهال خونى
در اسهالهاى خونى بایستى از داروهاى قابض و داروهاى ضد خونریزى تواءما استفاده گردد مثل قرص طباشیر، شربت انجبار، قرص کهربا، شربت مورد، پوست انار، گل ارمنى ، گلنار، مازو، بلوط و فوفل بیمار بایستى حداقل ۲۴ ساعت تا سه روز از خوردن غذا پرهیز کند و نیز از ماست آب رفته و آب جوشانده سماق و یا انار استفاده نمایند.
نسخه :
گلنار ۱۰ گرم
گل سرخ ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
ارزن کوبیده ۱۵ گرم
جومقشر ۱۵ گرم
همه را جوشانده سپس ۵ گرم گل ارمنى و ۵ گرم خون سیاوشان را نرم کوبیده به آن جوشانده اضافه کرده صاف نموده روزى چهار قاشق غذاخورى .
جالینوس و نفوذ او در ۴۵ نسل
جالینوس رکن اصلى پزشکى بود او آخرین پایه مهم طب یونان قدیم محسوب مى شود. جالینوس (۱۲۰۰ – ۱۳۰ میلادى ) پزشک پادشاهان و شخصیت هاى برجسته روم که مسافرت هاى زیاد انجام داد، سخنرانیهاى بى شمارى نمود و نوشته هاى گوناگونى از خود به یادگار گذاشت . این یونانى بزرگ محقق باهوشى بود که تجربیات زیادى با آزمایشات گوناگون کسب نمود حجامت یکى از ابداعات او مى باشد. رشته داروسازى نیز مثل پزشکى از فرمولهاى او که بنام جالینوسى معروف مى باشد بهره مند گردید. جالینوس پیشتاز علم پزشکى در زمان خود بود. و تعلیمات او مورد تاءیید استادان پزشکان در طول یک هزار و پانصد سال بوده است .
نسخه :
اسپرزه ۵ گرم
تخم شب بو ۵ گرم
تخم مرو ۵ گرم
تخم ترشک ۱۰ گرم
تخم خرفه ۱۰ گرم
تخم کتان ۱۰ گرم
گل ارمنى ۵ گرم
طباشیر ۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
سمغ عربى ۵ گرم
کهربا ۵ گرم
تخمه ها را بو داده غیر از اسپرزه و تخم مرو، بقیه را خوب سائیده به هم بیامیزند روزى چهار قاشق مرباخورى با شربت مورد میل نمایند.
در بیماران مبتلا به اسهال ساده یا اسهال خونى اگر مریض مبتلا به عطش ‍ زیاد باشد مى توان بجاى آب از شیره خرفه استفاده نمود براى این کار ۲۵ گرم تخم خرفه را در چهار لیوان آب جوشانده از آن به جاى آب استفاده نمایند.
اگر اسهال خونى همراه با صدا کردن شکم و ایجاد گاز و نفخ باشد از گلنار، مازو و بلوط و زیره و یا گشنیز که از هر کدام ۵ گرم انتخاب شده باشد پس از نرم کوبیدن روزى چهار قاشق مرباخورى بکار برند.
نسخه :
تخم خرفه ۵ گرم
اسپرزه ۵ گرم
تخم مرو ۵ گرم
تکمه گل ۵ گرم
بارهنگ ۱۰ گرم
تخمه ترشک ۱۰ گرم
تخمه خطمى ۵ گرم
طباشیر ۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
غیر از گل ارمنى بقیه را بو داده سپس گل ارمنى را نرم کوبیده به آنها اضافه شود روزى چهار قاشق مرباخورى با آب بارهنگ و یا با آب خرفه کفلمه کنند.
نسخه مؤثر بر اسهال خونى
ریشه انجبار ۱۰ گرم
خون سیاوشان ۵ گرم
تخم مورد ۵ گرم
کهربا ۵ گرم
ریشه مرجان ۵ گرم
گل ارمنى ۱۵ گرم
گلنار ۱۰ گرم
بلوط ۵ گرم
مازو ۵ گرم
حضض ۵ گرم
فوفل ۵ گرم
همه را سائیده روزى چهار قاشق مرباخورى مصرف شود.
نسخه دیگر
گل سرخ ، شهدالنج ، گلنار، گل ارمنى ، سماق ، صمغ عربى ، پوست خشخاش همه را برابر انتخاب کرده نرم کوبیده روزى چهار قاشق مرباخورى .
یبوست و خشکى مزاج
معمولا پس از بهبودى اسهال ممکن است چند روزى یبوست پیدا شود که اگر مزاحم باشد میتوان دستور زیر را بکار برند:
مبتلایان به یبوست بایستى از غذاهاى سبزى دار، سوپ ها، میوه هاى پخته ،
استفاده نمایند ساده تر از همه اینکه مقدارى آلوچه خشکه را در شکر پخته تا مربا شود سپس هسته ها را جدا کرده شب هنگام خواب یک قاشق غذاخورى میل نمایند.
و یا اینکه شیر خشت را شیره کش کرده با روغن بادام هر شب موقع خواب استفاده کنند.
نسخه ضد یبوست
انجیر ۲۰۰ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
ریشه شیرین بیان ۲۰ گرم
مویز ۴۰ گرم
همه را جوشانده صاف کرده شب موقع خواب یک استکان میل نمایند.
نسخه ضد یبوست
گل سرخ ۵ گرم
گل گاو زبان ۱۰ گرم
تخم خطمى ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
تاجریزى ۱۰ گرم
مویز ۴۰ گرم
انجیر ۲۰۰ گرم
تمبر هندى ۱۰۰ گرم
همه را جوشانده آب آن را با شکر به قوام آرند یا جوشانده ها را پس از صاف کردن در گل قند حل کرده ۲۵ گرم شیر خشت و ۲۵ گرم ترنجبین هر دو را شیره کش کرده به شربت فوق اضافه نمایند و شب موقع خواب یک قاشق غذاخورى میل کنند.
نسخه ضد یبوست
گل بنفشه ۲۵ گرم
ریشه شیرین بیان ۲۵ گرم
تخم شنبلیله ۲۵ گرم
گل پنیرک ۱۵ گرم
مخلصه ۱۰ گرم
یک قاشق غذاخورى در ۲ لیوان آب کمى جوشانده قبل از هر غذا یک قاشق غذاخورى
معالجه کرمهاى دستگاه گوارش
کرمها و انگلهاى روده اى انواع و اقسام مختلف بوده و از کرم دراز، کرم قلابدار، کرمهاى ریز سوزنى و کرمهاى پهن یا کرم کدو و ژیاردیا، در دستگاه گوارش (روده ها) زندگى مى نمایند براى از بین بردن کرمها بیمار بایستى قبل از خوردن داروى کرم ، سه روز صبحها غذایش منحصرا شیر باشد روز چهارم که روز خوردن جوهر ضد کرم است اگر داروى ضد کرم با شیر خورده شود (شب هنگام خواب و صبح ناشتا) در تعقیب آن سوپى از سبزیجات و سرکه تناول نمایند در اخراج کرمها مؤثرتر است .
درمان براى کرمهاى کدو یا کرم پهن
پس از اینکه سه روز متوالى ناشتا شیر مصرف نمودند روز چهارم از این نسخه استفاده شود.
نسخه :
برنگ کابلى مقشر ۱۰ گرم
ریشه سرخس ۱۰ گرم
تربد ۱۰ گرم
قنبیل یا داروکله ۱۰ گرم
باقلاى مصرى ۱۰ گرم
قسط تلخ ۵ گرم
درمنه ترکى ۱۵ گرم
همه را نرم سائیده ۵ روز متوالى ۱۰ گرم صبح با شیر صرف شود و ۱۰ گرم شب .
در مزاجهاى گرم غذاهاى خنک مثل سوپ آلو و سوپ سبزیهاى خنک و آب غوره میتوان مصرف نمود و روزانه بجاى آب از شربت سکنجبین نوشند و اگر جوشانده پوست درخت توت و یا ریشه درخت انار ترش با سماق بجاى آب مصرف شود بهتر است زیرا همه اینها بى حس کننده گرم و قاتل آنها هستند.
بیمار در چند روزى که مشغول معالجه مى باشد بهتر است از غذاهاى شیرین و چرب و غلیظ و همچنین از نان و غذاهاى سفت بپرهیزد.
نسخه :
درمنه ترکى ۲۰ گرم
برنگ کابلى ۱۰ گرم
افتیمون ۵ گرم
تربد ۱۰ گرم
غاریقون ۵ گرم
به تنهائى یا ترکیبى کوبیده و در صورتیکه بخواهند از همه آنها استفاده نمایند سه روز صبح و عصر و یا اگر بخواهند از یکى از داروها استفاده نمایند به مدت سه روز بایستى صبح و عصر ۵ گرم کفلمه نمایند.
براى از بین بردن کرم و تخم آن هر شب بایستى یک گرم سیاهدانه نرم کوبیده با دو قاشق سرکه در نصف لیوان آب حل کرده وقت خواب نوشند و اگر بتوانند روزانه با غذا مقدارى سرکه مصرف کنند از بسیارى از انگلها در امان خواهد بود.
جوشانده ریشه درخت انار به مدت سه روز صبح ناشتا کرم کدو را هم در انسان و هم در گوسفندان از بین مى برد.
نسخه جهت ژیاردیا و سایر کرمها
بوماردان ۱۵ گرم
درمنه ۲۰ گرم
شاه تره ۵ گرم
آویشن ۱۰ گرم
یک قاشق غذاخورى در ۲ لیوان آب کمى جوشانده صبح ، ظهر، شب قبل از غذا ۲ استکان .
مجددا نسخه اى براى اسهال خونى
گلنار ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
مازو ۵ گرم
سماق ۵ گرم
آقاقیا ۵ گرم
نرم کوبیده به مدت شش روز، روزى ۵ گرم کفلمه نمایند.
نسخه دیگر ضد اسهال
گل سرخ ۵ گرم
صمغ عربى ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
درمنه ۱۰ گرم
ریشه ؟ ۱۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
کتیرا ۵ گرم
تخم کاهو ۱۰ گرم
همه را نرم کوبیده روزى سه مرتبه هر دفعه ۵ گرم کفلمه نمایند.
در اسهالهاى خونى کهنه و مراغى مى توان از تریاق کبیر روزى یک گرم استفاده نمود و این مقدار را تا ۵ گرم مى توان رسانید و یا مى توان از ۵ گرم مصطکى کوبیده که در دوغ حل شده باشد روزانه استفاده کرد