درمان میخچه در طب سنتی
مارس 26, 2015
روش درمانی ما در رژیم درمانی
نوامبر 14, 2015
نمایش همه

مزاج چیست؟

شاید بتوان گفت که مزاج شناسی مهترین بخش در فهم طب سنتی است. برای اینکه با اهمیت این موضوع بیشتر اشنا شوید لطفا به مقدمه زیر توجه فرمایید:
همواره تفاوت بین افراد توجه ما را به خود جلب می کند. برخی نوزادان زردی می گیرند وبرخی نمی گیرند. برخی بچه ها خوب غذا می خورند و برخی بچه ها غذا خوب نمی خورند و برخی بر عکس خیلی خوش اشتها هستند بعضی لاغر وبعضی درشت اندامند. بعضی با خوردن غذا بلا فاصله چاق می شوند و برخی با دو برابر خوردن ذره ای چاق نم یشوند، برخی افراد شجاعند وبرخی ترسو. عده ای زود عصبانی می شوند وعده ای خیلی صبور و آرامند برخی سخاوتمند و ولخرجند وعده ای برای یک ریال هم حساب و کتاب دارند بعضی قدرت حافظه بالایی دارند وگروهی هم مرتبا مطالب را فراموش می کنند. یکی خواب سبک دارد و یکی خواب سنگین. یکی تند و تیز و پر انرژی است ودیگری کند و کم انرژی. افرادی هستند که با عصبانیت سریعا بی اشتها و سیر می شوند و تعدادی در این حالت هر چه بخورند سیر نمی شوند ،عده ای به محض خوردن یک خیار دچار دل درد می شوند وبرخی هم می توانند نیم کیلو خیار را بدون ناراحتی میل کنند. یکی با خوردن کمی دارچین دجار خارش می شود ودیگری غذاهای خود را پر از ادویه ومشکلی هم پیدا نمی کند برخی با خوردن یک خرما جوش می زنند وعده ای دیگر ممکن است یک بشقاب خرما بخورند و یک عدد هم جوش در چهره شان ظاهر نشود بعضی افراد با کمی کم خوری و یا سختی و عصبانیت بلا فا صله وزن کم می کنند و بعضی درست بلعکس با این حالت ها اضافه وزن می آورند، برخی پوست خشک وبرخی پوست مرطوب و لطیف دارند برخی مرتبا از اطرافیان خود اشکال می گیرند و به مسائل جزئی فکر می کنند ولی عده ای به راحتی از کنار مسائل جزئی می گذرند. لازمه شناخت راز این تفاوت ها ونحوه کنار آمدن با آن ها، درک درست بحث مزاج شناسی است.

الف) ارکان

حکما معتقد بودند که انسان,حیوان,گیاه و….همه از چهر عنصر یا رکن اصلی تشکیل شد ه اند,یعنی هر چیزی از تاثیر این چهار رکن برروی هم وایجاد یک کیفیت جدید ایجاد می شود.
این چهار رکن عبارتند از:

آتش: طبیعت آتش گرم وخشک است در گرمی آتش بحثی نیست، برای درک خشکی آن کافی است توجه کنیم که تاثیر اتش بر رطوبت ها چگونه است؟ شما وقتی یک جسم مرطوب را حرارت می دهید خشک می شود. آفتاب وقتی به زمین باران خورده می تابد زمین را خشک می کند. لذا می گویند اتش گرم وخشک است.
هوا: طبیعت هوا گرم و تر است این هوا شامل بخارات و گازهاست مثلا شما وقتی اب را حرارت دهید بخار می شود بخار اب نسبت به خود اب از سطح انرژی بالاتری برخوردار است چرا که برای تبدیل اب به بخار ان بایستی انرژی مصرف کنیم بنابراین هوا نسبت به اب گرمتر است.
آب: طبیعت اب سرد وتر است. تر بودن و رطوبت ان که واضح است و از توضیح بالا مشخص شد که اب نسبت به هوا سردتر است.
خاک: طبیعت خاک سرد وخشک است. برای تبدیل سنگ معدن اهن به مایع، باید با حرارت زیاد ان را ذوب کنیم یعنی خاک نسبت به اب سرد وخشک تر است وقتی همین خاک را حرارت می دهیم وذوب می کنیم گرم تر شده وروان، یعنی مایع می شود.

ب) مزاج ها

گرم وخشک(اتش) + گرم وتر (هوا) > گرم (خشکی وتری یکدیگر را خنثی میکنند)
(اتش) + سرد و تر (اب) گرم و خشک > معتدل (گرمی وسردی,خشکی وتری یکدیگر را خنثی می کنند)
گرم وتر (هوا) + سرد وتر (اب) > تر (گرمی و سردی یکدیگر را خنثی می کنند)
گرم وخشک(اتش) + سرد وخشک (خاک) > خشک
سرد وتر (اب) + سرد وخشک (خاک) > سرد

تا کنون پنج مزاج گرم، سرد، خشک، تر و معتدل ایجاد شد حالا در نظر بگیرید که هر یک از این ارکان چهار گانه بر رکن مقابل خود غلبه پیدا کندبه عنوان مثال ۱۰۰ واحد اتش و۱ واحد اب برهم اثر بگذارند اتش غلبه کرده واثری از اب باقی نمی ماند ومزاج حاصله همان طبع اتش یعنی گرم وخشک خواهد بود لذا چهار مزاج دیگر معادل طبع عناصر (ارکان) چهار گانه حاصل می شود که عبارتند از گرم و خشک، گرم و تر، سرد و تر، سرد وخشک.
از این چهار مزاج با پنج مزاج قبلی که توضیح داده شد مجموعا ۹ مزاج حاصل می شود: ۱ـ معتدل ۲ـ گرم ۳ـ سرد ۴ـ تر ۵ـ خشک ۶ـ گرم وخشک ۷ـ گرم وتر  ۸ـ سرد و تر ۹ـ سرد وخشک
برای راحت شدن بحث چهار مزاج اخر را انتخاب کرده وبا اندکی مسامحه نام های ذیل را برای ان انتخاب می کنیم
ـ گرم وخشک: صفرا : آتش
ـ گرم وتر: دم: هوا
ـ سردوتر: بلغم: آب
ـ سرد وخشک: سودا: خاک

منابع مورد استفاده: قانون ابوعلی سینا – الحاوی رازی – ذخیره خوارزمشاهی جرجانی