درمان بیماریهاى پوستى در طب سنتی

جرب
جرب بثورات خورد و کوچکى شبیه به دانه ارزن تا دانه عدس قرمز رنگ و خارش دارى است که با خارش شدیدى مخصوصا در شبها در ناحیه دستها و انگشتان تظاهر مى نماید.
عامل اصلى این بیمارى انگلى به نام سارکوپت است که شبها حرکت کرده و در مسیر حرکت خود خارش شدیدى ایجاد مى کند این خارش گاهى در همه تن به وجود آمده و موجب ناراحتى شدید بیمار مى گردد. بیمارى واگیردارى است که ممکن است همه اهالى یک منزل را آلوده نماید. بثورات حاصله از بیمارى جرب گاهى با ترشح ماده زرد رنگى تواءم است ، زمانى بدون ترشح و خشک است در هر دو صورت باعث خارش شدید بدن بیمار خواهد شد.
درمان :
طبق معمول بایستى خلط غالب را معالجه و درمان کرد تا از پیشرفت بیمارى کاسته شود اگر علائم ازدیاد صفرا در بیمار دیده شود، از جوشانده پوست هلیله زرد، سنا، شاه تره ، مامیران ، و افسنطین از هر کدام ۱۰ گرم براى ۷ روز صبح و شب هر قسمت را جوشانده میل نمایند شربت بنفشه یا یک گرم صبر زرد را در نصف لیوان آب تمرهندى حل کرده میل نمایند این عمل را سه روز صبح ناشتا انجام دهند آنگاه سه روز ترک کرده و دوباره سه روز ادامه دهند تا جمیعا ۹ روز شود اگر بیمار مبتلا به اسهال گردد ۲۰ گرم روغن بادام شیرین میل نماید و ۸ ساعت غذا تناول نکند اسهال قطع خواهد شد.
ماءالشعیر، شربت بنفشه ، شربت آب لیمو، شربت تمرهندى ، میل نمایند. عرق شاه تره هر روز صبح ناشتا نوشند و در حمام روزانه بدن را با آب برگ چغندر و گل پنیرک و کمى آب لیمو و سبوس گندم بشویند و آرد باقلا و آرد جو را مخلوط کرده در حمام به بدن بمالند پس از زمانى تاءمل بدن را با داروى زیر بشویند.
نسخه :
سدر نیم کیلو
گل خطمى ۵۰گرم
گل پنیرک ۲۰ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
گل ریواس ۵۰ گرم
شاه تره ۲۰ گرم
برگ گردو ۲۰ گرم
همه را نرم کوبیده مقدارى لازم از آن را خیسانده در حمام بدن خود را بشویند.
در صورتى که بیمارى شدید و سخت بوده و موجب خارش بیشترى شده باشد آب کرفس ، روغن گل ، و سرکه در حمام به بدن بمالند و از فرمول بالا براى ، شستشو استفاده کنند.
اگر خلط سودا غالب باشد پس از پاکسازى آن به وسیله افتیمون و شربت شاه تره مقدار یک گرم صبر زرد را به ماءالجبن یا به آب تمرهندى میل کنند به مدت سه روز.
سپس دو گرم زردچوبه را نرم کوبیده در روغن گل و سرکه حل کرده به محل خارش بمالند در صورتى که خارش بیمار مبتلا زیاد باشد هر روز مى توان مقدارى سبوس گندم را جوشانده ، صاف کرده با کمى آب لیمو میل نمایند این عمل را بایستى تا حصول بهبودى ادامه دهند روزانه با غذاى خود مقدارى سماق ، آب لیمو، شربت رب انار یا دوغ ترش مصرف نمایند.
در صورتیکه مزاج بیمار بلغمى باشد پس از پاکسازى آن با تربد، صبر، غاریقون ، شحم حنظل از هر کدام ۵ گرم که همه را بایستى نرم کوبیده در ۲۵۰ گرم رب انار حل کرده روزى سه قاشق غذاخورى میل نمایند و روزانه حنا و مردار سنگ از هر کدام ۲۵ گرم ، شحم حنظل ۱۰ گرم ، آرد عدس ۲۵۰ گرم همه را مخلوط کرده مقدارى لازم از آن را قبلا خمیر کرده کمى روغن اضافه به بدن بمالند یا اینکه جوشانده شنبلیله و شحم حنظل بمالند باید کاملا مواظب بود که از داروهاى گرم چه از راه خوردن و چه از طریق شستشو استفاده نشود.
دستورات دیگر
عناب ۲۵ گرم
سه پستان ۱۵ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
ریشه کاسنى ۲۵ گرم
ریشه شیرین بیان ۲۵ گرم
همه را نیم کوب کرده ۷ روز صبح و عصر جوشانده میل نمایند یا صبر زرد ۲ گرم تربد ۱۰ گرم هلیله زرد ۱۵ گرم نرم کوبیده براى ۷ روز با آب شاه تره مصرف کنند.
از داروهاى مجفف یا خشک کننده براى شستشو و مالش روى پوست بدن میتوان استفاده کرد.
نسخه براى شستشوى جرب
شاه تره ۲۰ گرم
تخم یا برگ ترشک ۲۰ گرم
برگ خشک گردو ۲۰ گرم
گل خطمى ۱۵ گرم
مورد نیم کیلو
سدر نیم کیلو
پس از نرم کردن ، مقدارى لازم از دارو را خیسانده کمى سرکه یا قارا اضافه نموده در حمام بمالند.
در صورتیکه بیمارى جرب با دانه هاى آبدار همراه باشد، مورد، پوست انار، روغن گل و گل بنفشه را مى توان نرم کوبیده در سرکه حل کرده بمالند.
خارش یا حساسیت هاى پوستى
علت پیدایش این بیمارى زیاد و هر عامل ناسازگارى مى تواند موجب خارش گردد، از این رو بهترین درمان از بین بردن عامل محرک آن است بطور کلى غذاها در پیدایش خارش و یا تحریک آن رل بسیار مهمى را به عهده دارند مثلا با خوردن غذاهاى نمک سود و ماهى کهنه و نمک زده و پنیر کهنه و غذاهاى سرخ کرده اى که با مواد رنگین و محرک مثل ، فلفل ، زنجبیل ، دارچین ، هل و میخک و غیره تزئین شده باشند، بیمارى شدت مى یابد، درمان خارشها بطور کلى با از بین بردن عامل محرک سودبخش بوده و در بیشتر آنها مى توان از ماءالشعیر و ماءالجبن استفاده نمود این گونه بیماران از غذاهاى خنک بایستى استفاده کنند و مرتب حمام گیرند و با گل ارمنى ۱۰ گرم کافور یک گرم سرکه یک استکان آب زردچوبه یک استکان روغن بادام روغن گل از هر کدام نصف استکان همه را مخلوط کرده مکرر در حمام بمالند یا مازو را نرم کوبیده در سرکه حل کرده با آرد عدس در سرکه حل کرده و به آن روغن گل افزوده در حمام به بدن بمالند یا سرکه و مورد و گل ارمنى یا مالیدن بوره و گل ارمنى و گلنار یا پوست انار یا آرد جو و تخم ترشک یا ریشه مرغ ، مریم گلى و آویشن یا آب برگ عناب و آب چغندر و آب کرفس و سرکه بمالند، اگر محل خارش در لاى چین سرین (کفل ) باشد کمى زاج را بو داده در روغن بزرک حل کرده بمالند یا تخم کتان را جوشانده بمالند اگر خارش در محل بیضه ها باشد آقاقیا و مامیثا، از هر کدام ۵ گرم ، صبر زرد ۵/۲ گرم ، نشادر ۳ گرم ، نشاسته ۱۵ گرم ، همه را نرم کوبیده در ۲ استکان سرکه حل کره بمالند.
در کسانى که مدتى به خارش قسمتى از بدن مبتلا هستند که باعث ناراحتى شدید آنها شده است ، بهترین معالجه زالو انداختن به آن ناحیه است خون گیرى و کم کردن آن ، داروى مؤثرى براى خارش بدن است انداختن زالو بر محل خارش و شستشوى آن با گل بنفشه و گل سرخ و گل نیلوفر سودمندتر است .
نسخه :
مبتلایان به خارش مى توانند هر روز صبح ۵ گرم پوست هلیله زرد را در نصف استکان سکنجبین و مقدار آب حل کرده بنوشند ادامه این امر موجب رضایت بیمار است .
نسخه ضد خارش
پوست هلیله زرد ۵ گرم
تمرهندى ۱۰ گرم
هلیله کابلى ۵ گرم
هلیله سیاه ۵ گرم
گاوزبان ۵ گرم
سنا ۵ گرم
بسفایج ۵ گرم
ریشه شیرین بیان ۲۰ گرم
پر سیاوشان ۵ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
تخم کشوث ۱۵ گرم
آلوچه خشکه ۲۰۰ گرم
عناب ۲۰ گرم
سه پستان ۱۰ گرم
شاه تره ۱۰ گرم
گل نیلوفر ۵ گرم
پس از مخلوط کردن ۳۰ قسمت شود هر قسمت را در یک لیوان آب جوش ‍ حل کرده پس از ۸ ساعت جوشانده صاف نموده ناشتا میل شود.
از مقدارى داروى فوق مى توان به دلخواه از نسبت ترکیبات آنها کاست و براى هر چند روزیکه لازم باشد بکار برد عرق شاه تره ، عرق کاسنى ، شربت بنفشه ، و لیمو و عناب و زرشک و انار و سماق همه در اینجا مؤثرند.
نسخه ضد خارش و ضد اگزما
گوگرد زرد ۵ گرم نرم سائیده در ۴۰ گرم روغن کنجد حل کرده خوب تکان داده که رسوب ننماید روزانه به محل خارش بمالند.
شرى
بیمارى خارش دار مزاحمى است اکثر در مزاجهاى گرم و صفراوى به وجود آمده و موجب عدم آرامش بیمار مى گردد، بیمارى عبارت است از دانه هاى ریز قرمز خارش دار، زمانى دانه ها یا آبدار و گاهى خشک هستند دفعتا ظاهر شده و فرو مى نشیند شب ها بیشتر شده و با خارش محل ، بیمارى بدتر مى شود.
درمان :
در پرخونى ، خون گیرى و در صفراوى داروى ضد صفرا بکار برده مى شود و براى تلئین مزاج از آب انار و تمرهندى و آلو استفاده مى شود و در هنگام خارش اگر بدن را با آب گرم بشویند خارش کمتر مى شود. اگر تخم خربزه و سبوس گندم را جوشانده آب آن را بمالند خارش فرو مى نشیند.
و براى تبرید و تسکین شدت خارش و مانع شدن از افزایش ماده بیمارى زا و براى پاک سازى پوست و باز شدن مسام پوست ، این دارو را بمالند.
گلاب و سرکه از هر کدام نصف لیوان
در صورتیکه خارش و حرارت و گرمى پوست شدید باشد نیم گرم کافور در یک لیوان دوغ ترش یا یک لیوان شیره خرفه یا لعاب اسپرزه حل کرده در سه وعده میل نمایند و ۲۵۰ گرم آرد جو را با آب تاجریزى یا با آب برگ گشنیز حل کرده در حمام به بدن خود بمالند و پس از ساعتى بشویند براى این کار از آرد عدس و آب گشنیز یا تاجریزى نیز میتوان استفاده نمود.
سوپ مرغ که در آن اسفناج ، خرفه ، برگ کاهو، و گشنیز، و کدو پخته شده باشد مفید است مى توان این سوپ را با تمرهندى یا با سرکه و یا آب غوره میل نمود.
نسخه :
صبر زرد ۵۰/۰ گرم (سه نخود)، آب برگ کاسنى ، یا عرق کاسنى یا آب تاجریزى حل کرده میل نمایند این عمل را مى توان سه روز صبح ناشتا انجام داد.
نسخه ضد خارش
آب چوب گز، شاه تره ، ریشه کاسنى ، و صندل به محل خارش بمالند و در حمام بدن را با مورد و شاه تره و تخم ترشک و برگ کدو که از هر کدام به نسبت مساوى نرم کوبیده و خیسانده باشند، بشویند، به جاى صبر زرد در نسخه بالا میتوان صبح ۲۰ گرم عناب را جوشانده با نصف استکان سکنجبین و یک لیوان آب میل نمود.
نسخه ضد خارش ، مخصوصا اگزما
یک عدد انار را خورد کرده در سرکه بپزند تا کاملا له و به صورت خمیر در آید سپس تخم کدو و مغز تخم خربزه از هر کدام ۲۵ گرم ، مازو ۱۰ گرم ، زاج سفید ۵ گرم ، گوگرد زرد ۵ گرم ، پوست هلیله زرد ۱۰ گرم همه این داروها را نرم کوبیده به خمیر فوق اضافه نموده روى محل خارش یا اگزما بمالند.
دانه هاى خارش دار سر
این دانه ها که در صورت و سر بیشتر دیده مى شود ۲ نوع مى باشند نوع خشک و نوع تر که اکثر با خارش و گاهى با سوزش خفیف همراه بوده و در بیخ موها، پشت گردن و در صورت و در موهاى ریش بیشتر دیده مى شود.
درمان :
پاک سازى بدن به وسیله افتیمون ، هلیله زرد و شاه تره ، تغییر مزاج بیمار یا تعدیل خلط غالب و گرفتن دوش متوالى روزانه و پرهیز از غذاهاى محرک و گرم اساس درمان را تشکیل مى دهد.

شستن سر با لعاب تخم خطمى و تخم کتان روزانه مفید است این درمان را روزانه سه چهار مرتبه مى توان انجام داد بدین طریق که مقدارى لعاب تخم کتان و تخم خطمى را در یک ظرف شیشه اى ریخته مقدارى از آن را با دست به سر و محل دانه ها بمالند و ماساژ دهند این کار احتیاج به حمام ندارد، اگر دانه هاى خارش دار مزمن بوده و زمانى طولانى بیمار را آزار داده است مى توان با یک جسم خشکى مثل کیسه حمام محکم روى آنها کشید تا مرحله اى که کاملا پوست آنها کنده شود و محتویات آنها خارج گردد سپس قدرى سرکه رقیق شده با جوشانده آب تخم ترشک شسته و پماد زیر را بمالند.
مردارسنگ ۵ گرم
زردچوبه ۵ گرم
گوگرد ۵ گرم
سفیداب قلع ۵ گرم
سرنج ۵ گرم
کات کبود ۵ گرم
آنزورت ۵ گرم
مازو ۵ گرم
همه را نرم سائیده با سرکه خمیر کرده بمالند خوردن ماءالشعیر آب تمرهندى ، آب زرشک ، و عناب و شربت رب انار توصیه مى گردد.
نسخه :
زردچوبه ۵ گرم
مغزبادام تلخ ۱۰ گرم
مازو ۵ گرم
تخم مورد ۱۰ گرم
ریشه ایرسا ۲۰ گرم
آقاقیا ۵ گرم
قنبیل ۵ گرم
همه را نرم کوبیده با سرکه خمیر کرده بمالند شستشوى اینگونه دانه هاى خارش دار با بابونه ، اکلیل ، بومادران ، مریم گلى ، آویشن شیرازى توصیه مى شود.
نسخه :
اول محل خارش را با آب تنباکو خیلى رقیق ۵ گرم در یک لیتر بشویند سپس ‍ از داروى زیر بمالند.
نسخه :
سفیداب قلع ۱۰ گرم
زاج ۵ گرم
مردارسنگ ۵ گرم
نشادر ۵ گرم
تخم بارهنگ ۱۰ گرم
گلاب ۱ لیوان
سرکه ۲ استکان
همه را نرم کوبیده در سرکه و گلاب حل کرده حرارت دهند پس از این که اندکى قوام گرفت روزانه بمالند
نسخه :
کات کبود ۵ گرم
آرد نخود ۱۰ گرم
ماست ۱ استکان
همه را مخلوط کرده به محل دانه ها بمالند.
نسخه براى شستشوى محل خارش
برگ گردو، برگ چغندر، برگ شاه تره ، بومادران ، گل بنفشه ، گل خطمى از هر کدام به مقدار کافى ، جوشانده بکار برد.
نسخه :
آرد نخود کات کبود هر دو را در ماست ریخته پس از تراشیدن موى به محل بیمارى بمالند.
نارفارسى
دانه هاى ریز آبدارى هستند که با خارش شدیدى همراه بوده از چندى خشک شده در محل بیمارى پوسته پوسته به وجود مى آید.
درمان :
پاکسازى بدن از خلط غالب کم کردن خون در صورت ازدیاد آن ، تسکین و تلئین مزاج با شربت عناب ، آب تمر، آب انار، آب کدو، آب خیار، ماءالشعیر، لعاب اسپرزه و جوشانیده شربت هلیله و مالیدن پمادى از مردارسنگ ، سفیداب قلع ، صندل سفید.
یا گلاب و مازو را نرم کوبیده در سرکه حل کرده روى دانه هاى آب دار بمالند در صورتى که دانه ها پرآب بوده و سیلان مایع آنها باعث ناراحتى بیمار گردد بایستى مازو و زردچوبه را به نسبت مساوى کوبیده در آب کاسنى یا آب گل همیشه بهار حل کرده به صورت خمیر بکار برند.
آبله فرنگ یا آبله مرغان
بثورات پوستى آب دارى هستند که در جریان بیمارى مراحلى را طى مى کنند به نام پایول ویزیکول ، پوستول ، بعد از این مراحل دانه ها کم کم خشک شده مى ریزند.
درمان :
شربت بنفشه ، عرق شاه تره ، با جوشانده عناب هر صبح ناشتا به مدت ۲۱ روز توصیه مى شود.
نسخه :
سنا ۵ گرم
سه پستان ۵ گرم
ریشه کبر ۱۰ گرم
گل سرخ ۵ گرم
تاجریزى ۵ گرم
ریشه کاسنى ۲۰ گرم
تخم خطمى ۵ گرم
شاه تره ۵ گرم
هلیله ۵ گرم
زراوند ۵ گرم
همه را نیم کوب کرده دوازده روز صبح و عصر جوشانده میل نمایند.
نسخه :
شاه دانه عدسى (شادنه سنگى ) که غیر از شاه دانه معمولى است ) آنزروت و کندر هر یک ۵ گرم ، موم ۵ گرم ، روغن گل ۵۰ گرم ، داروها را نرم کوبیده موم را در روغن گل حرارت داده سپس بقیه داروها را اضافه نموده بمالند.
نسخه :
گل خطمى ۵ گرم
پرسیاوشان ۵ گرم
خارخسک ۲۰ گرم
مغزناخنک ۲۰ گرم
بادرنجویه ۱۵ گرم
ریشه کاسنى ۱۵ گرم
ریشه شیرین بیان ۲۰ گرم
ریشه ایرسا ۲۰ گرم
مرزنجوش ۱۰ گرم
سه پستان ۵ گرم
به مدت ده روز صبح و عصر جوشانده میل نمایند.
جمره
دانه هاى کوچکى به اندازه نخود و پراکنده در سطح همه بدن که با خارش ‍ شدیدى همراه است که موجب ناراحتى شدید بیمار مى گردد موقعى که خارش شروع مى شود مانند آن است که آتشى در محل بیمارى افروخته شده باشد این دانه ها بدون چرک بوده و اگر به علت خارش یا عفونت آلوده نشوند هیچ وقت چرکین نمى گردند.
این بیمارى بیشتر در مزاجهاى صفراوى و دموى دیده مى شود.
درمان :
اگر غلبه با خون باشد فصد و در زیادى صفرا پاکسازى آن اساس اصلى درمان است گل ارمنى یا گل سرشوى با مقدارى کم کافور نرم کوبیده در سرکه حل کرده بمالند انار ترش را خورد کرده با پوست و دانه ها پخته تاله شود سپس با سرکه آمیخته روى پارچه تمیزى ریخته (مانند مالیدن خمیر) به محل بیمارى بگسترانند روزى ۳ مرتبه این عمل را تکرار کنند.
اگزما
این بیمارى که شایع ترین بیماریهاى پوستى را تشکیل مى دهد به انواع و اقسام شکلها تظاهر مى نماید مهمترین اشکال آن خشک و تر بودن آن است این بیمارى بیشتر در اثر حساسیت یا آلرژى به وجود مى آید.
درمان :
حساسیت هاى پوستى تازه که هنوز به عمق پوست دست اندازى نکرده است به درمان جواب مثبت ترى مى دهند و آن را درجه اول گویند در اینجا ضمادهاى خفیف مانند روغن گندم یا روغن مورد و سرکه و یا مغاث و سرکه که در پیه مرغ حل شده باشد و کمى موم و کتیرا و صبر زرد آمیخته باشند بکار مى برند مازو و سرکه یا هلیله و سرکه نیز مؤثر واقع مى شود.
در صورتى که حساسیت قدرى پیشروى کرده و مزمن شده باشد درجه دوم گویند درمان این دوران ، گذاردن زالو و دادن ضمادهاى قویتر مانند آویشن سرکه است ، داروهاى زیر نیز توصیه مى شود.
کندش و زردچوبه با آب و روغن گل یا مازوى سوخته و صمغ عربى و سرکه یا تخم ترب و سرکه یا میعه سائله و سرکه یا زردچوبه و تخم ترشک و یا اترج ضماد سازند.
مراحل پیشرفته تر که تمام لایه هاى پوست را گرفته باشد و با نفوذ عمیق خود به پوست آسیب رسانده باشد درجه سوم خوانند درمان در این حالت با فصد و خون گیرى و یا شربت افتیمون و ماءالجبن پاکسازى مکرر نمایند و مرتب حمام گیرند و بعد از تنقیه و پاکسازى زالو بر محل بیمارى اندازند و یا با چیز خشنى محل بیمارى را خراش داده داروى قویتر را از مراحل گذشته تجویز نمایند مثل زراوند، زاج ، مقل و خردل ، با روغن گندم و سرکه یا گوگرد زرد با سرکه . درمان این سه مرحله بایستى با پرهیز کامل از مولدات سودا باشد.
پاکسازى بدن در هر سه مرحله لازم بوده و داروئى که مانع جمع شدن مجدد ماده بیمارى زا (آلرژن ) مى باشد به کار برند تا بیمارى عود نکند.
نسخه براى اگزما
ریشه درخت گز را نرم سائیده با پیه مرغ آمیخته ضماد نمایند ریشه برنجاسف را جوشانده روزى چندین مرتبه بمالند.
ضماد ضد اگزما
سفیداب قلع ۵ گرم ، گوگرد زرد ۵ گرم آب لیمو ۲ استکان با هم ممزوج نمایند در صورتیکه خارش زیاد باشد آب برگ کاسنى و کاهو و ترشک را مخلوط کرده قدرى سرکه اضافه نموده بمالند.
نسخه ضماد دیگر
مقل ۵ گرم
حنا ۵ گرم
قنبیل ۵ گرم
صبر زرد ۵ گرم
براده مس ۵ گرم
کات کبود ۵ گرم
همه را نرم کوبیده در سرکه حل کرده بمالند یا سفیداب قلع ، سرنج ، مردارسنگ ، زاج برابر کوبیده در سرکه حل کرده یا در آب لیمو حل کرده قدرى عسل و روغن زیتون اضافه کرده بمالند.
مورد را سائیده با آب خمیر کرده یا پوست تمرهندى با آب خمیر کرده یا کمى تنباکوى سوخته را با ماست داخل کرده بمالند.
مرهم کات کبود
۵ گرم توتیا، یا کات کبود را در یک استکان گلاب خیسانده با ۵ گرم موم و ۲۰ گرم روغن گل بمالند یا توتیا را نرم سائیده با موم و روغن آمیخته بمالند روغن گندم یا روغن چوب گز و جو مفید و مؤثرند براى به دست آوردن روغن فوق یک ظرف شیشه اى را پر از گندم یا جو نیم کوبیده شده یا چوب درخت گز نیم کوبیده شده کرده و سر آن را با قطعه اى پشم یا پنبه پوشانده آن را وارونه در ظرفى پر از آتش قرار مى دهند بطوریکه عرق آن بتواند از سر ظرف شیشه اى در یک ظرف دیگر بچکد یا روغن پوست نارگیل را به طریق زیر تهیه کرده بمالند: پوست خارجى نارگیل را نیم کوب کرده ، کات کبود و نشادر هر یک ۱۰ گرم سایئده سپس همه را در ظرف عرق گیرى قرار داده ، عرق آنها را گرفته بمالند.
نسخه :
کوبیده مازو و سرکه ، کوبیده تخم و برگ و ریشه ترشک و سرکه ، خربق سیاه و سفید و سرکه ، خردل و سرکه و یا ریوند و سرکه یا تخم تمرهندى و آب لیمو یا جدوار آب لیمو یا آب غوره و سرکه یا مرو و سرکه یا براده آهن یا مس و کات کبود و سرکه بمالند.
روغن ترب یا روغن بادام تلخ ، یا روغن گردو یا روغن کتان یا روغن سندروس و آب لیمو یا روغن شقایق بمالند ۵ گرم صندل و ۵ گرم نارگیل و ۵ گرم مازو و ۵ گرم گوگرد را سائیده با آب لیمو بمالند یا زنیان و نخود را برابر انتخاب کرده نرم کوبیده خمیر کرده ضماد نمایند یا برگ کرچک را کوبیده آب آن را مرتبا بمالند این عمل را مدت یکماه باید تکرار نمایند تا بهبودى کامل حاصل گردد. یا سیر را کوبیده با آب مازو حل کرده بمالند این نیز خیلى مؤثر است .
نسخه :
شاه تره را نرم کوبیده به مقدار ۱۰ گرم و حنا ۵ گرم و زاج بو داده ۵/۲ گرم همه را نرم سائیده در یک استکان ماست حل کرده بمالند.
کچلى پوست یا سر
این بیمارى مبداء قارچى دارد و بعضى از آنها بسیار مقاوم و سالها مزاحم بیمار است و داراى انواع و اقسام مى باشد بطور کلى داروهاى زیر بر بیشتر آنها مؤثر است .
نسخه :
تخم کرفس ۱۰ گرم
تخم کلم ۱۰ گرم
سیاه دانه ۲۰ گرم
گل زبان درقفا ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
گوکرد زرد ۵ گرم
به اندازه احتیاج نرم کوبیده در سرکه حل کرده به محل بیمارى بمالند و محل را خوب ماساژ داده تا تاءثیر بیشترى نماید. و یک روز در میان مقدارى از داروى فوق را که قبلا در آب چوشانده میوه کاج خیس کرده باشند در حمام یا در غیر از حمام به بدن یا به محل بیمارى بمالند. این درمان و این طریقه معالجه بیشتر براى بیمارى پسوریازیس هم مؤثر است .
نسخه :
مقدارى از برگ بادام تلخ را کوبیده آب آن را به محل بیمارى بمالند.
نسخه :
بهترین داروى کچلى شستشوى محل بیمارى با چوبک است که بایستى چوبک را نرم سائیده در آب جوش حل کرده با آب آن شستشو نمایند.
نسخه خیلى مجرب
آویشن شیرازى ، شنبلیله ، درمنه ترکى ، ریشه کبر، تخم شبدر، مورد، برگ بادام تلخ از هر کدام ۵ گرم نیم کوب کرده و روزانه مقدارى از آن را جوشانده با سرکه بمالند.
نسخه :
شاه تره ۱۰ گرم
تخم ترشک ۱۰ گرم
گل خطمى ۱۰ گرم
برگ گردو ۵ گرم
همه را نیم کوب کرده در آب جوشانده با سرکه بمالند یا اینکه همه را در آب و سرکه بپزند تا کمى سفت شود سپس صاف کرده محلول آن را بمالند. نسخه :
ریشه و برگ کنگر وحشى را جوشانده آب آن را بمالند.
کنگر فرنگى نیز همین خاصیت را دارد، ناگفته نماند بجاى ریشه مى توان از همه گیاه به صورت جوشانده استفاده نمود. مالیدن منداب یا روغن بزرگ که داروى بسیار مناسبى براى کچلى است به صورت ماساژ هم براى پسور یا زیس هم براى بیماریهاى قارچى مؤثر و مفید است این روغن داراى ویتامین (اى ) مى باشد.
نسخه براى پسوریازیس و اگزماهاى تر و غرورها
سفیداب قلع ۵ گرم
مردار سنگ ۵ گرم
سرنج ۵ گرم
کف دریا ۵ گرم
نشادر ۵ گرم
گوگرد زرد ۵ گرم
مرکوروژ^(۲۰) ۵/۲ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
زرنیخ ^(۲۱) ۵/۲ گرم
همه را نرم کوبیده در ۴ استکان روغن برزک ریخته بمالند. ناگفته نماند که پس از روغن مالى باید دست ها را خوب بشویند یا با چیزى غیر از دست ها بمالند.
گیاهانى که داراى ایزوکینون و کریزاروبین هستند روى پسوریازیس مؤثرند مثل اکلیل یا ناخنک ، با قدوى مصرى ، آنزروت یا گنجیده و شیرین بیان
نسخه مؤثر و آزمایش شده
برگ نرم شده ۱۰۰ گرم
ماست گاو ۲۰۰ گرم
سرکه انگور ۲۰۰ گرم
حنا ۲۰ گرم
قارا ۲۰ گرم
همه را جوشانده تا کمى سفت شود (بقوام آید) صبح ، ظهر و شیرین بیان به محل بیمارى بمالند.
بیماریهاى چهره (صورت )
براى حفظ بشره
براى بار شدن رنگ صورت و صاف شدن بشره از لکها و پوسته ریزیها و کم شدن غرورها و غیره هر روز صبح نصف استکان سکنجبین در نصف استکان گلاب ریخته بقیه را آب سرد اضافه کرده تا یک لیوان شود صبح ناشتا میل نمایند و از خوردن غذاهاى غلیظ، سرخ کرده ، خیلى چرب و دیر هضم بپرهیزند و روزانه صورت خود را با آرد باقلا، آرد نخود، مغز بادام تلخ و کتیرا از هر کدام ۲۵ گرم نرم کوبیده یک قاشق مرباخورى در نصف استکان شیر حل کرده ماساژ دهند و پس از سه یا چهار ساعت با آب سبوس گندم یا برنج یا با آب گرم ساده بشویند: این عمل را تا سفید شدن چهره ادامه دهند.
لک صورت
این لکهاى نامناسب ، بیشتر در زمان آبستنى پیدا مى شوند و در بانوان یا دخترانى که دچار اختلال سیکل قاعدگى هستند نیز به وجود مى آید، علاوه بر اختلالات ارمونهاى جنسى ، ضعف کار کبد و دستگاه گوارشى و بخصوص تاءثیر ارمون ملانوترب هیپوفیز را در ایجاد آن بى تاءثیر نمى دانند. در هر صورت براى معالجه موضعى آنها معالجه داخلى نیز شایسته توصیه مى باشد، یبوست و جذب سموم بیش از معمول روده ها، نیز عامل تشدید کننده لکها نیز خواهد بود آفتاب و تابش مستقیم خورشید رل بسیار مهمى در ازدیاد آنها به عهده دارد، خوردن مواد رنگ دانه مثل گوجه ، بادنجان مخصوصا سرخ کرده آنها عامل زیاد کننده لکها مى باشد.
نسخه :
آرد جو ۱۰ گرم
آرد باقلا ۱۰ گرم
آرد نخود ۱۰ گرم
آرد عدس ۵ گرم
آرد برنج ۱۰ گرم
مغز تخم خیار ۵ گرم
مغز تخم خربزه ۵ گرم
تخم شاهى ۵ گرم
تخم ترب ۵ گرم
کف دریا ۵ گرم
همه را نرم کوبیده آماده کرده روزانه در چند نوبت یک قاشق مرباخورى از آن را در نصف استکان شیر براى آنها که صورتشان خشک است و در نصف استکان آب لیمو براى آنها که صورتشان چرب است ، حل کرده بمالند و خوب ماساژ دهند و پس از چهار ساعت بشویند.
(ترکیب کف دریا، از کربنات کلسیم ، سولفات کلسیم ، اکسید آهن ، اکسید آلومینیم و منیزیوم ، فلزات قلیائى ، سیلیس و فسفر است .)
شستن صورت با آب سبوس گندم یا برنج یا آب گرم ساده یا آب گل زرفا توصیه مى شود، این عمل را تا حصول نتیجه کامل مى بایستى ادامه داد این شستشوى صورت بعد از مالیدن داروهاى بالا انجام مى شود و گل زرفا بهتر از سایر شستشو دهنده ها مى باشد. براى این کار شنبلیله و افسنطین نیز مفید است .
لک صورت تواءم با غرور
بوره ۵ گرم
آنزروت ۵ گرم
مصطکى ۵ گرم
مقل ۵ گرم
کندر ۵ گرم
مردارسنگ ۵ گرم
سفیداب قلع ۵ گرم
نشاسته ۵ گرم
اشنان ۵ گرم
همه را نرم کوبیده قبلا ۲۰ عدد انجیر را خوب جوشانده آب آن را تهیه کرده روزانه یک قاشق مرباخورى از پودر فوق را در نصف استکان آب انجیر ریخته بمالند، بقیه آب انجیر را مى توان در یخچال نگهدارى نمود.
توضیح : در نبودن بوره از برگ شنبلیله و افسنطین استفاده شود.
نسخه براى لک
نشاسه ۲۵ گرم
کتیرا ۵ گرم
کتیرا را خوب سائیده با نشاسته داخل کرده روزانه با شیر بمالند.
نسخه دیگر
بوره ارمنى یک جزء مغز بادام شیرین ۲ جزء خوب نرم سائیده با شیر بمالند.
نسخه موثر دیگر
مغز تخم خربزه ۵ گرم
پوست ریشه نى ۵ گرم
تخم شاهى ۲۰ گرم
تخم ترب ۲۰ گرم
کندر ۵ گرم
همه را نرم کوبیده یک قاشق مرباخورى در نصف استکان آب ترب سیاه حل کرده شب بمالند و صبح با دستورات قبلى بشویند
لک صورت
پوست و گوشت و تخم خربزه را خوب نرم سائیده با بوره (براکس ) مخلوط کرده بمالند این فرمول براى قارچ هاى پوستى (پتى ریازیس ) نیز خیلى مؤثر است داروهاى فوق را باید چرخ کرده یک استکان از آن را با ۵ گرم بوره مخلوط کرده بمالند پس از سه چهار ساعت بشویند.
نسخه براى لکه هاى قهوه اى پوست و لک صورت
رشه ایرسا ۲۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
اشق ۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
مغز تخم خربزه ۱۰ گرم
آرد نخود ۱۰ گرم
آرد باقلا ۱۰ گرم
همه را نرم سائیده یک قاشق مرباخورى در آب شنبلیله حل کرده بمالند این مقدار را مى توان به دلخواه کم یا زیاد نمایند مقدار و مصرف دارو بستگى به سطح و وسعت بیمارى دارد.
نسخه براى لک هاى مقاوم
گل ارمنى ۱۰ گرم
تخم کلم ۱۵ گرم
تخم شلغم ۱۵ گرم
زرنیخ ۵/۲ گرم
همه را نرم کوبیده یک قاشق مرباخورى در یک استکان آب شنبلیله حل کرده بمالند و پس از یک ساعت با آب گرم بشویند.
نسخه براى لک صورت و لکهاى قهوه اى پوست
تخم شبدر ۵ گرم
اشق ۵ گرم
تخم شنبلیله ۱۰ گرم
تخم کرفس ۱۰ گرم
تخم کلم ۱۰ گرم
تخم کتان ۱۰ گرم
سیاه دانه ۱۰ گرم
آرد نخود ۱۵ گرم
آرد باقلا ۱۵ گرم
مغز تخم خربزه ۱۵ گرم
مغز تخم خیار ۱۵ گرم
همه آنها را نرم کوبیده با سرکه بمالند سپس صورت و بدن را با آب گل بنفشه یا آب کرفس بشویند.
پزشکى در مصر قدیم
تصویر فوق یک پزشک مصرى در را در (۱۴۰۰-۱۵۰۰ قبل از میلاد مسیح ) نشان میدهد. این پزشک لباس سفید پلیسه شده و کلاه گیس ‍ مخصوص که نشان وقار پزشکى بوده است ملبس میباشد. او مشغول معالجه بیماریست که فک او دچار عارضه کزاز مى باشد. این بیمارى در یک طومار قدیمى تشریح شده است که امروزه بنام ادوین اسمیت پاپیروس ‍ نامیده مى شود.
پزشک با اطمینان کامل و مهربانى زیاد مشغول معالجه بوده در حالى که بیمار بوسیله تکیه گاه آجرى بطور نشسته نگاهدارى شده است . دستورات درمانى روى طومارى که در دست دستیار پزشک است نوشته شده است .
پزشکى مصر ۲۵۰۰ سال در دنیاى قدیم مقام شامخى داشته است .
نسخه براى لکهاى مقاوم
فلفل ۵ گرم
قسط ۵ گرم
بوره ۵ گرم
ریشه ایرسا ۲۰ گرم
تخم ترب ۱۵ گرم
همه را نرم کوبیده یک قاشق مرباخورى در ۴ قاشق سرکه حل کرده بمالند و پس از ۳ ساعت صورت را با آب سبوس یا آب پرسیاوشان بشویند سپس با روغن بادام تلخ صورت را چرب کنند تا روز بعد دوباره تکرار نمایند تا حصول بهبودى یابد دستورات ادامه داده شود.
نسخه ساده لک بر
مشک ترامشیع با برگ بادام تلخ را جوشانده آب آن را بمالند یا اینکه روغن بادام تلخ مالیده سپس با آب سبوس یا آب بابونه یا مریم گلى یا گل بنفشه صورت را بشویند.
غازه
داروهائى که براى تمیز کردن به کار مى برند غازه نامند. مهمترین آنها عبارتند از:
آرد عدس ، آرد نخود، آرد باقلا، آرد برنج ، آرد گرسنه ، یا کاودانه ، هر کدام را به تنهائى یا چندتاى آنها را تواءم کرده نرم کوبیده در شیر ریخته لکه هاى صورت را با آن ماساژ دهند. (روزى چندین مرتبه ) کسانیکه مایلند صورت زیباى خود را (بعد از سیرت زیبا) حفظ کنند به نکات زیر توجه نمایند. از خوردن زنیان زیاد، زیره زیاد، نوشیدنى هاى ناگوار، گل خوارى ، چیزهاى مشابه آن و نشستن در نور آفتاب و خوردن غذاهاى سرخ کرده و چرب و محرک خوددارى نمایند. در عوض به مصرف سیر، پیاز، کلم ، تره ، ماءالشعیر، وج ، اطریفل ، مرباى هلیله ، سعد قرنفل و گل زوفا مبادرت نمایند.
غازه
شیطرج ۱۰ گرم ، نرم کوبیده در یک استکان سرکه حل کرده روزى سه مرتبه بمالند و بعد از آن صورت با آب جوشیده خارخسک بشویند.
نسخه ضد لک
آرد نخود ۱۵ گرم
آرد عدس ۱۵ گرم
کتیرا ۵ گرم
زعفران ۱ گرم
نشاسته ۱۵ گرم
آرد باقلا ۱۵ گرم
تخم خربزه ۱۰ گرم
تخم خیار ۱۰ گرم
همه را نرم کوبیده و الک کرده ، یک قاشق مرباخورى از آن را در نصف استکان شیر حل کرده لک صورت را به وسیله آن ماساژ دهند این عمل را چندین مرتبه در روز بایستى انجام داد.
نسخه ساده براى لک صورت
چکیده خنک ساده ترین داروى لک زداى صورت است یا ۱۰ گرم ریوند چینى را نرم کوبیده در یک استکان سرکه حل کرده مرتبا با آن صورت را ماساژ دهند (چکیده خنک بیشتر در حوالى شیراز است ).
نسخه خیلى مؤثر براى لک صورت
تخم ترب ۵ گرم ، تخم شلغم ۵ گرم ، تخم نیلوفر ۵ گرم ، تخم شبدر و سیاهدانه از هر کدام ۱۰ گرم ، تخم خیار و خربزه از هر کدام ۱۰ گرم ، اشنان ۱۰ گرم ، کف دریا ۵ گرم ، نشاسته ۱۰ گرم همه را نرم کوبیده یک قاشق مرباخورى در نصف استکان شیر حل کرده بمالند.
همچنان که مکرر متذکر شده است براى شفاف شدن صورت و پوست بدن لازم است بدن را از جرمهاى اضافى و خلطهاى بیمارى زا پاک و تصفیه نمود تا از این رهگذر خون صاف و روشن و رقیق و طبیعى شده ، چهره پاک و شفاف شود، براى این کار میتوان از داروهاى زیر استفاده کرد:
شربت افتیمون ، ایارج فیقرا، ماءالجبن ، شربت آلو، و تمرهندى ، شربت انار و عناب . بعد از به کار بردن داروهاى فوق و تصفیه شدن خون و پاک سازى بدن از خلط غالب ، دستورات زیر مفید است :
نسخه :
ریشه نى ۱۰ گرم
تخم ترب ۱۰ گرم
تخم شاهى ۱۰ گرم
کندش ۵ گرم
همه را نرم کوبیده در یک استکان سرکه حل کرده بمالند این دستور براى صورتهاى چرب مفیدتر است اگر صورت خشک باشد باید داروهاى فوق را در شیر حل کرده بمالند.
نسخه :
بوره ارمنى ۵ گرم
قسط ۵ گرم
فلفل ۵/۲ گرم
تخم خربزه ۲۰ گرم
تخم ترب ۱۰ گرم
تخم تره ۱۰ گرم
تخم شاهى ۱۰ گرم
آرد باقلا ۱۵ گرم
خردل ۳ گرم
حب المحلب ۱۰ گرم
حب بلیسان ۵ گرم
مغزبادام ۱۵ گرم
ریشه ایرسا ۲۰ گرم
همه را نرم کوبیده در آب انجیر حل کرده روزى سه مرتبه بمالند (این دستور براى صورتهائى است که داراى لکهاى زیادى مى باشند)
نسخه :
پوست تخم مرغ ۵ گرم
اشنان ۱۰ گرم
کف دریا ۵ گرم
کندر ۵ گرم
آرد عدس ۱۵ گرم
آرد باقلا ۱۵ گرم
آرد نخود ۱۵ گرم
مامیران ۵ گرم
فوفل ۵ گرم
همه را نرم کوبیده با آب ترب خمیر کرده به صورت بمالند و پس از چهار ساعت با آب سبوس گندم یا برنج بشویند این عمل را در روز چند مرتبه مى توان تکرار کرد.
نسخه :
اشق ۵ گرم
مقل ۵ گرم
سرکه ۱ استکان
داروها را نرم کوبیده در سرکه حل کرده بمالند.
نسخه :
مصطکى ۱۰ گرم
سرکه انگورى ۱ استکان
مصطکى را نرم کوبیده در سرکه حل کرده مصرف نمایند.
نسخه :
شیره بارتنگ ۱ استکان
شیره گل سرخ ۱ استکان
شیره تخم ترشک ۱ استکان
از این مقدار میتوان بنابر احتیاج انتخاب کرده با پوست تخم مرغ کوبیده داخل کرده بمالند.
۱۰ گرم تخم ترب را نرم کوبیده در یک استکان شیر حل کرده مرتبا به صورت بمالند سپس با آب سبوس بشویند.
مغز بادام تلخ ۲۰ گرم در آب انجیر حل کرده به صورت بمالند و یا خار شتر را سوزانده و خاکستر آن را در عسل ریخته یا سیاهدانه را نرم کوبیده با صابون حل کرده یا صبر زرد را در سرکه ریخته بمالند یا آنزروت دو برابر، کتیرا یک برابر هر دو را نرم کوبیده در شیر بز حل کرده بمالند یا برگ توت سائیده را با عسل یا بهمن سرخ و سفید سائیده را با نمک و عسل یا تخم کتان بوداده را به نسبت مساوى سائیده با آب انجیر بمالند.

داروهاى مؤثر با خالها (کک مک )
این رنگ دانه هاى نقطه اى شکل که در سطح بدن کمتر و در صورت بیشتر دیده مى شوند ملانین یا رنگ دانه پوست است که به علل نامعلومى بدین شکل تظاهر مى نماید آنها که سطحى بوده و تازه شروع شده باشند به درمان جواب مثبت مى دهند اما آنها که کهنه و در عمق پوست نشسته اند مقاوم ترند، آنچه باعث زیاد شدن و پر رنگ شدن آنها مى گردد عبارت است از تابش آقتاب و نور خورشید خوردن غذاهاى محرک مثل فلفل بادنجان گوجه فرنگى و بعضى ها معتقدند خوردن مغز کله گوسفند در ازدیاد آنها مؤثر است .
درمان :
آنچه در لک صورت گذشت در درمان این بیمارى نیز به کار مى رود.
پونه کوهى را نرم سائیده در سرکه حل کرده بمالند (مقصود از مشگ طرامشیع است ) پوست کدو را نرم کوبیده با سرکه به صورت خمیر در آورده ضماد کنند اگر مقاوم بوده و از بین نروند زربیخ زرد نیم قسمت ، کندش یک قسمت با آب خمیر کرده ضماد نمایند قبلا بایستى صورت را با آب گرم بشویند. (مثلا زرنیخ ۱ گرم – کندش ۲ گرم ).
آثار خون مردگى
این آثار که در اثر ضربه و سقطه به وجود مى آید به صورت سبز رنگ در زیر پوست باقى مى ماند که با ضماد برگ ترب یا برگ نعناع و یا کمى زرنیخ و اوشق از بین مى رود.
براى از بین بردن خال کوبیها
اول بایستى محل را با آب گرم نطرون شستشو داده و بعدا سقز را در عسل حل کرده ضماد نمایند این ضماد بایستى به مدت سه روز روى پوست قرار داشته باشد سپس برداشته آن را با آب نمک بشویند دوباره ضماد نمایند این عمل را باید آنقدر تکرار کنند تا خالها محو شود. (نطرون = بوره ارمنى ).
یا عسل بلا در روى آن مالیده با سوزن خالکوبى روى آن بزنند تا عسل در پوست فرو رود این عمل باعث مى شود که پوست زخم شده و خورده شود بعدا براى بهبودى زخم از پمادهاى مناسب میتوان استفاده نمود.
نسخه دیگر براى لک آبستنى و کک مک
نشاسته ۱۵ گرم
آرد باقلا ۱۵ گرم
پوست تخم مرغ ۱۰ گرم
مردار سنگ ۵ گرم
تخم ترب ۱۰ گرم
مغز تخم خیار ۱۵ گرم
مغز تخم خربزه ۱۵ گرم
مغز بادام تلخ ۱۵ گرم
همه را نرم کوبیده با شیر بمالند.
برص یا لکه هاى سفید صورت یا بدن
برص
یکى از بیماریهاى مزاحم و ناراحت کننده ایست که هنوز علت اصلى آن معلوم نشده و دانشمندان نظریات مختلفى درباره پیدایش آن قائلند، قهره و ترس و هیجان و ناراحتیهاى روحى در پیدایش آن بى تاءثیر نیست معلوم نیست به چه علت ملانین زیر پوست (رنگ دانه پوست ) در جائى از بدن از بین رفته و سفید رنگ مى شود در هر صورت برصهائى که در فشار بین دو انگشت سرخ رنگ شده و خون در آن جمع مى شود بیشتر علاج پذیرند تا آنهائى که در فشار همچنان سفید باقى مى مانند، این بیمارى اگر در بدن و در نقاط پوشیده باشد بهتر است تا در صورت و جاهاى برهنه بدن .
درمان :
درمان این بیمارى طولانى و مبتلایان بایستى با صبر و مقاومت و با حوصله کامل تحت درمان و دارو قرار گیرند تا پس از ماهها حتى سالها نتیجه به دست آوردند.
نسخه :
بادیان ۱۰ گرم
زنیان ۱۰ گرم (ناشتا)
تخم کرفس ۲۰ گرم
همه را نیم کوب کرده هر روز صبح ۵ گرم جوشانده میل نمایند
دادن ایارج فیقرا به مدت یک ماه توصیه مى شود، دستور بالا را نیز باید یک ماه صبح ناشتا بکار برند. این دستورات را هر چند روز باید قطع کرد و بجاى آن اطریفل کبیر روزى سه قاشق چایخورى مصرف نمود مرباى هلیله نیز به تناوب میل نمایند و از لبنیات و بقولات سرد، ماهى و آب زیاد و غذاهاى شب مانده و مولد بلغم و خسته شدن زیاد بپرهیزند و بیشتر از غذاهاى گرم و خشک میل نمایند، پس از پاک سازى بدن داروهاى موضعى و مالیدنى به کار برند، داروهائى که جاذب خون به محل بیمارى هستند مؤثرند که بیشتر به صورت مالیدنى بکار مى روند مثل ، زفت ، خردل ، خربق سفید، خربق سیاه ، مویزج ، کندش ، آهک ، زرنیخ سرخ و زرد، اشق ، بورق پیاز عنصل شیطرنج ، عاقرقرحا، سیاهدانه ، گوگرد و پوست ریشه کبر، از این داروها چند یا یک عدد از آنها را نرم کوبیده روزى سه مرتبه با روغن کتان روى پوست بمالند پس از مالیدن محل را اگر در مقابل آفتاب قرار دهند، تا خیلى سرخ شود بهتر است ، بعدا محل بیمارى را مى توان با سرکه شستشو داد اگر محل برص کم و جاى آن در صورت و جاهاى حساس بدن نباشد میتوان بر روى آن داروئى قرار داد که زخم شود یا طاول کند تا پس از بهبودى زخم ایجاد شده ، محل مرض نیز بهبودى یابد. این داروها عبارتند از زرایح (حشره ایست از تیره بندپائیان در فارس به آن اله کلنگ گویند). و سرکه با عسل و زبل حمام ((چلغور کبوتر))، تخم ترب ، فرفیون ، و تیزاب و غیرو:
وقتى که این داروها باعث زخم شدن محل برص شدند دیگر آنها را نبایستى بکار برد و باید بجاى آنها داروهاى ترمیم کننده زخم مصرف نمایند.
داروهائى وجود دارند که براى رنگین شدن محل برص به کار مى رود مثل روناس ، مر، نیل ، وسمه ، شیطرج ، براده آهن و سرکه و یا محلول بادنجان له شده و پخته را روى محل رنگ پریده بمالند این طریق رنگ آمیزى را باید مرتبا ادامه دهند، براى اینکار باید اول محل بیمارى را با آب مازو بشویند سپس داروى رنگ کننده اى که خشک شده است بایستى با آب زاج شستشو داده شود. اگر برص قسمت کوچکى از سطح بدن را فرا گرفته باشد میتوان آن محل را سوزاند.
در بعضى از مواقع در تعقیب سوختگى ها، زخمها و جراحات رنگ دانه پوست آن قسمت از بین رفته شکل برص را به خود مى گیرد، براى از بین بردن اینگونه رنگ پریدگیها مى توان ، رناس ، شیطرج ، آب مرزنجوش ، و آب کاکنج را به کار برد.
درمان برص
گوگرد زرد و گوگرد سفید را به نسبت مساوى کوبیده در روغن زیتون و سرکه حل کرده بمالند.
درمان از نظر محمد زکریاى رازى
مازریون ، بورق ، خربق سیاه ، فلفل ، از هر کدام ۵ گرم همه را نرم کوبیده در سرکه حل کرده بپزند، پس از پخته شدن زراریح و زاج و براده آهن ، بوره سرخ ، کف دریا، از هر کدام ۵/۲ گرم ، زراریح ۵ عدد اضافه کنند محلول را خوب بهم سرشته تا معجون گردد، اول بایستى موضع برص را با نطرون بشویند و سپس از ادویه فوق به صورت ضماد استفاده نمایند این فرمول باعث زخم شدن محل برص شده که لازمه این کار است براى بهبودى اینگونه زخمها چنانچه گفته شد از داروهاى ترمیم کننده زخم استفاده مى شود.
درمان از قول جوان کوردو
((شاه تره ، غاریاقى ، گاوزبان ، تخم ترشک ، افسنطین ، کشمش ، جو از هر کدام ۲۵ گرم ، بادرنجویه و غافث از هر کدام ۱۵ گرم ، ریشه خطمى و بادیان و ریشه شیرین بیان از هر کدام ۲۰ گرم تخم خرفه ، تخم کاهو، تخم کاسنى ، گشنیز، سنا، افتیون ، بسفایج ، از هر کدام ۵ گرم همه را جوشانده صاف نموده روزى ۳ استکان از آن محلول میل نمایند یا روزى ۱۰ گرم از همه را جوشانده صبح و عصر میل نمایند سپس از هر سه هلیله ۱۵ گرم ، غاریقون ۵ گرم ، ریوند ۵ گرم ، اذخر مکى و زنجبیل از هر یک ۵ گرم ، داروهاى اخیر را نرم کوبیده ، روزى سه قاشق چایخورى کفلمه نمایند در مدتى که بیمار مشغول معالجه و درمان است بایستى روزانه روغن تخم شلغم را تهیه کرده به محل برص بمالند.
نسخه :
وج ۵ گرم
دارفلفل ۵ گرم
پوست هلیله زرد ۵ گرم
مصطکى ۱۰ گرم
زراوند ۵ گرم
کندر ۵ گرم
حب الغار ۵ گرم
نرم کوبیده در ۲۵۰ گرم عسل ریخته روزى ۳ قاشق مرباخورى میل نمایند.
نسخه :
این نسخه براى همه بیماریهاى رطوبتى و براى صاحبان فلج و برص و لکه هاى قهوه اى پوست نافع است .
فلفل ۵ گرم
میخک ۵ گرم
سلیخه ۵ گرم
سعد ۵ گرم
برنگ کابلى ۵ گرم
جوزهندى ۵ گرم
تخم نیلوفر ۵ گرم
تربد ۵ گرم
شکر سرخ ۲۵ گرم
همه را نرم کوبیده در ۲۵۰ گرم عسل ریخته روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه تیزاب فاروق
این دارو از بین برنده گوشت زیادى زخمها و از بین برنده زگیل ها و خالها برآمده پوست و نیز زایل کننده لکه هاى سیاه بدن مى باشد لکه هاى سفید برص و بثورات خارش دار پوستى را معالجه مى نمایند. فرمول آن به قرار زیر است :
زاج سیاه ۲ قسمت
شوره ۱ قسمت
مخلوط کرده نرم کوبیده با تیزاب ممزوج نموده به محل بیمارى بمالند.
نسخه هاى ساده براى برص
تخم شاهى ۲۵ گرم نرم کوبیده ۱۰ روز با شیر بز میل نمایند.
تریاق کبیر به اندازه یک فندق صبح و ظهر و شب تا ۴۰ روز مصرف نمایند.
داروهاى زیر همه براى ماساژ بر ضد برص بکار مى رود
غازیاقى نرم سائیده یا رنساس یا شیطرج یا سرکه یا تخم شاهى و خون پرستو یا لاجورد با سرکه و پوست کدو یا کف دریا و خون کبوتر یا سیاهدانه و سرکه یا ریشه انجیر دشتى و سرکه یا صندل سرخ و زاج یا آب لیمو یا جدوار و سرکه یا کندوش و عسل یا نشادر و روغن گل یا نشادر و زرده تخم مرغ .
بثور لبنیه (آکنه ، غرور جوانى )
دانه هاى ریز یا نسبتا درشتى مى باشند که گاهى با ترشحاتى که شکل پنیر است همراه بوده که با فشار از آنها خارج مى گردد از این رویه آنها بثورات لبنیه یا پنیرى گویند، این دانه ها در اوایل سنین بلوغ پیدا شده که مدتى مزاحم بیمار است ، دانه ها مزبور در سینه – پشت و صورت ظاهر مى گردد باید توجه داشت که اگر زیاد تحت فشار قرار گیرد جاى آنها روى پوست باقى مى ماند لذا نبایستى آنها را دستمالى کرد.
درمان :
پاکسازى بدن به وسیله ایارج فیقرا و غیره کنند و بعد از پاکسازى صورت را با داروهاى تمیز کننده و جلادهنده مثل آرد گرسنه ، آردباقلا، پوست تخم مرغ ، بشویند اگر بهبودى حاصل نشد.
خربق سفید ۵ گرم
ریشه ایرسا ۲۰ گرم
نرم کوبیده در سرکه حل کرده یا تخم کتان ۱۰ گرم سیاهدانه ۵ گرم گل سرخ ۱۰ گرم نرم کوبیده در سه استکان سرکه حل کرده به صورت بمالند اگر قویتر خواهند از نسخه زیر استفاده شود.
نسخه :
سیاهدانه ۱۰ گرم نرم کوبیده در ۲۵ گرم خاکستر چوب مو مخلوط کرده در ۲ استکان سرکه حل کرده روزى سه مرتبه بمالند و براى شستن صورت از جوشانده سبوس گندم یا برنج استفاده نمایند.
نسخه :
آرد عدس ۱۵ گرم
آرد نخود ۱۵ گرم
نشاسته ۱۵ گرم
آنزروت ۱۰ گرم
مصطکى ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
همه را نرم کوبیده یک قاشق غذا خورى در نصف اسکان شیر حل کرده بمالند و با آب سبوس بعدا بشویند.
نسخه :
موم ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
کف دریا ۵ گرم
موم را در ۴۰ گرم روغن کتان حل کرده بقیه داروها را نرم کوبیده به آن اضافه نمایند.
یا تخم کتان ۲۰ گرم ، سیاهدانه ۲۰ گرم نرم کوبیده در یک استکان سرکه حل کرده بمالند یا خاکستر مو و سرکه بمالند. شستشو با آویشن ، مریم گلى و کندر مفید است .
نسخه :
یک عدد ترب بزرگ (ترب سیاه ) را انتخاب کرده درون آن را خالى نموده پر از آرد عدس و برنج کرده سه روز نگهداشته سپس آردها را خارج کرده در سایه بخشکانند روزانه مقدارى از آنها را با آب خمیر کرده به محل بثورات لبنیه بمالند یا ساده تر آب ترب را با آرد برنج و آرد عدس مخلوط کرده به صورت بمالند.
نسخه :
مغز پنبه دانه ۲۵ گرم ، مروارید یک عدد، خوب هر دو را نرم کوبیده با آب حل کرده شب بمالند صبح بشویند یا به مدت سه روز صندل را در آب اسپرزه سائیده بمالند یا آرد عدس ، آرد نخود ۲۵ گرم ، نشاسته ۱۵ گرم ، آنزورت ۱۰ گرم ، مصطکى ۵ گرم ، بوره ارمنى ۵ گرم یا اینکه همه را برابر انتخاب کرده نرم سائیده مقدارى از آن را حل کرده شب بمالند صبح با آب گرم بشویند.
نسخه :
این داروها مصفى صورت نیز مى باشند.
آرد جو و عدس ، زرنباد، کتیرا، پوست نارنج ، صدف سوخته یا پوست تخم مرغ سوخته از هر یک به مقدار لازم مغز تخم کدو و مغز بادام از هر کدام ۲ برابر، کنجد، زردچوبه ، آرد باقلا از هر یک چهار برابر همه را نرم کوبیده مقدارى از آن را در آب حل کرده بر چهره بمالند موقعى که خشک شده با آب گرم بشویند دوباره تکرار کنند مثلا این عمل را صبح تا ظهر چهار مرتبه تکرار کنند.
نسخه :
اشنان را سوزانده تا قلیا به دست آید سپس بمالند یا مازو، تخم شاهى ، و زاج از هر کدام به نسبت مساوى کوبیده در زهره گاو ریخته بمالند یا آنزروت ، اشنان ، مردار سنگ و براده مس و صدف سوخته را کوبیده با سرکه بمالند یا سیاهدانه را نرم کوبیده در سرکه حل کرده شب بمالند صبح با آب سبوس بشویند.
زگیل
دانه هاى گرد و سفتى هستند که بر روى نقاط مختلف بدن بخصوص پشت دستها مخصوصا در کودکان بیشتر دیده مى شود و انواع و اقسام بوده و گاهى چندین عدد آنها در نقطه اى از پوست جمع میشوند.
درمان :
براى از بین بردن ماده بیمارى زا مصرف ماءالاصول ^(۲۲) مؤثر است خوردن روغن کرچک و یا بادام توصیه مى شود و دادن افتیمون یا گل قند مؤثر است . مالیدن زیل بز با سرکه روى آنها به مدت معدودى مؤثر بوده و نیز براى اسقاط آنها سیاهدانه را نرم کوبیده در سرکه و نمک حل کرده بمالند یا شیره انجیر را به اطراف آن مدام بمالند و پس از آن با پیه مرغ چرب کنند، اگر زیاد موجب آزار شوند بایستى یک گرم زرنیخ را با ۲ گرم آهک نرم سائیده در یک استکان سرکه حل کرده روزانه روى آنها بمالند یا اشق را حل کرده یا آنزورت حل کرده بمالند و براى گوشهاى زیادى هم مفید است ، مالیدن آب خرفه و پوست انار یا کوبیده هلیله و آمله با سرکه یا گوگرد، زرنیخ و سیاهدانه برابر با سرکه یا اوشق و مقل را نرم کوبیده به نسبت مساوى در سرکه حل کرده و به آن گل خطمى ، تخم مرو، تخم کتان ، بابونه ، بنفشه هر یک ۵/۲ گرم نرم کوبیده اضافه کرده روزانه بمالند یا زاج ، مازو و تخم شاهى به نسبت مساوى نرم کوبیده با زهره گاو بمالند.
نسخه :
برگ تازه گشنیز را کوبیده با عسل بمالند مالیدن اشگ چوب مو نیز مفید است .
نسخه دیگر ضد زگیل
سیاهدانه ۱۰ گرم ، سیر ۵ گرم ، زرنیخ سرخ ۵/۲ گرم کوبیده در نصف استکان سرکه ریخته یک عدد سفیده تخم مرغ اضافه کرده روى آنها بمالند.
غرور صورت ، سینه و پشت (فرنکلوز)
این دانه هاى مزاحم که در دختران و پسران جوان دیده مى شود، و مزاحم روح و جسم آنها مى گردد را نباید دستکارى کرد، زیرا خیلى زود چرکین شده و پس از بهبودى ، جاى آنها مى ماند، هر کدام که تحت فشار قرار گیرند جایشان باقى خواهد ماند، براى مبارزه با آنها رعایت رژیم غذائى لازم است . مصرف غذاهاى خنک و رقیق و ساده بهترین دارو و درمان است .
داروهاى خشک کننده غرورها یا کورکها
مازو ۱۰ گرم
گلنار ۵ گرم
زاج ۵ گرم
مردار سنگ ۵ گرم
همه را نرم کوبیده در یک استکان سرکه و یک استکان آب لیمو حل کرده روزى چهار مرتبه روى آنها بمالند.
و یا آب آویشن با مریم گلى یا خطمى یا سبوس صورت را بشویند. این فرمول براى کسانى مفید است که صورتشان چرب باشد لاکن اگر صورت خشک باشد بجاى آب لیمو و سرکه از شیر استفاده نمایند و براى اینکه خراب نشود روزانه یک قاشق مرباخورى در نصف استکان شیر حل کرده بمالند. پس از تمام شدن دوباره تهیه نمایند.
نسخه :
خون سیاوشان ۵ گرم
آنزروت ۱۰ گرم
کف دریا ۱۰ گرم
گل ارمنى ۵ گرم
کندر ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
پوست انار ۱۰ گرم
مازو ۵ گرم
همه را نرم کوبیده در یک استکان روغن زیتون حل کرده بمالند اگر صورت چرب باشد با سرکه و آب لیمو بمالند.
نسخه دیگر
گل سرخ ۱۰ گرم
کندر ۵ گرم
خون سیاوشان ۵ گرم
در آب لیمو حل کرده بمالند.
نسخه :
موم ۵ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
وسمه ۵ گرم
روغن زیتون ۱ استکان
همه را مخلوط کرده در روغن بریزند و به محل بمالند.
اگر سطح بدن پر از غرور یا فرونکلوز باشد و باعث مزاحمت شدید بیمار گردد، داروهاى زیر را جوشانده میل نمایند و بدن را با آب ترشک و جوشانده چوب گز یا میوه کاج بشویند و مورد و آرد نخود و جو در حمام به بدن بگیرند و پس از نیم ساعت یا بیشتر بشویند.
نسخه :
ابهل ۱۰ گرم
مغزناخنک ۳۰ گرم
آویشن شیرازى ۵ گرم
ریشه ایرسا ۱۰ گرم
بادیان ۵ گرم
بسفایج ۵ گرم
تخم هویج ۱۰ گرم
بهمن پیچ ۱۰ گرم
ریشه کاسنى ۱۰ گرم
۱۲ روز از مقدار دارو را پس از نیم کوب کردن روزانه جوشانده صبح و عصر میل نمایند و از داروهاى مالیدنى (موضعى ) استفاده نمایند.
اگر جاى غرورها به علت دستکارى مانده باشد مى توان روزانه با مالیدن داروهاى زیر به بهبودى آن کمک کرد.
نسخه :
مردار سنگ ۵ گرم نرم سائیده در یک لیوان گلاب حل کرده مرتبا بمالند.
نسخه دیگر
آردجو، آرد باقلا، ریشه نى قسط، تخم خربزه از هر کدام به مقدار کافى نرم کوبیده با آب خمیر کرده شب به صورت بمالند و صبح با آب مریم گلى بشویند یا:
سفیداب ۱۰ گرم ، مردار سنگ ۱۰ گرم ، در یک استکان سرکه حل کرده بمالند.
داروهاى خشک کننده غرورها
سفیداب قلع ۵ گرم
مرکوروژ ۵ گرم
سرنج ۵ گرم
خون سیاوشان ۵ گرم
زاج سبز ۵ گرم
کات کبود ۵ گرم
گلنار ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
تخم مورد ۱۰ گرم
حنا ۵ گرم
همه را نرم کوبیده در نصف لیوان سرکه حل کرده روزانه بمالند، اول اگر صورت را با آب چغندر و آب حنا بشویند و بعدا دارو را بمالند بهتر است .
نسخه ساده
اول صورت را با آب جوشیده بابونه بشویند تا هنوز خیس است سفیداب کف روى آن بمالند.
نسخه ضد غرور
تخم ترب ۱۰ گرم
سیاهدانه ۱۰ گرم
ریشه انجبار ۲۰ گرم
ریشه ایرسا ۲۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
کف دریا ۵ گرم
تخم کتان ۲۰ گرم
همه را نرم کوبیده در آب لیمو و سرکه حل کرده بمالند.
نسخه براى غرورهاى خیلى پیشرفته و چرکین
تخم مورد ۱۵ گرم
سفیداب قلع ۵ گرم
کف دریا ۵ گرم
برگ عناب خشکیده ۱۰ گرم
همه را نرم کوبیده در یک استکان سرکه حل کرده روزى سه مرتبه بمالند.
نسخه مؤثر دیگر
اکسید دو زنگ ۵ گرم
سفیداب قلع ۵ گرم
آنزروت ۵ گرم
کف دریا ۵ گرم
سرنج ۵ گرم
گوگرد زرد ۵ گرم
تخم مورد ۵ گرم
قنبیل ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
نرم کوبیده در یک استکان روغن کتان حل کرده بمالند و بعدا با آب سبوس ‍ بشویند.
براى صورت هاى چرب
دارویهاى مؤثر را روزانه جوشانده و کوشش نمایند تا هر چه ممکن است از غذاهاى چرب پرهیز کنند و یا با غذاها ترشیجات مصرف نمایند و اگر صورت خیلى چرب است روزانه از شربت انار، شربت آب غوره ، شربت آب لیمو استفاده نمایند.
نسخه :
آویشن شیرازى برگ توت سفید یا مغزناخنک یا گل سرخ و یا مریم گلى ، نسخه یاد شده براى صورت چرب مفید است اگر صورت خشک باشد از این نسخه استفاده کنند.
نسخه :
بابونه شیرازى ۱۰ گرم
آرد جو ۲۵ گرم
سدر ۲۵ گرم
همه را نرم کوبیده در زرده تخم مرغ حل کرده صورت را بشویند.
اگر صورت چرب باشد و کمى غرور هم داشته باشد از این نسخه استفاده نمایند.
نسخه :
بابونه ۵ گرم
آرد جو ۲۵ گرم
سدر ۲۵ گرم
کف دریا ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
همه را نرم کوبیده در سفیده تخم مرغ ریخته بمالند.
نسخه ضد غرورهاى چرکین و کورکهاى عفونى شده صورت و نیز مؤثر بر تمام حالات عفونى پوست
حنا ۵ گرم
قنبیل ۵ گرم
آنزروت ۵ گرم
اشق ۵ گرم
سفیداب قلع ۵ گرم
اکسید دو زنگ ۵ گرم
دانه مورد ۵ گرم
مازو ۵ گرم
جفت بلوط ۵ گرم
گل همیشه بهار ۱۰ گرم
همه را نرم کوبیده در نصف لیوان سرکه کمى چشیده چندین مرتبه در روز بمالند.
عرق بدن
از نظر علل تعریف عرق را مى توان چنین خلاصه کرد که عرق عبارت است از ادرار رقیق شده و بیشتر ترکیبات عرق و ادرار مشابه یکدیگر است ، بدین جهت اگر عرق مدتى بماند بدبو شده در محل آن ممکن است ناراحتیهاى پوستى از قبیل خارش ، سوزش ، و پیدایش غرور و لکه هاى قرمز بنام عرق سوز پیدا شود که بایستى تحت درمان و معالجه قرار گیرد.
مقدار کم عرق براى نرم شدن پوست لازم است ، ما اگر زیاد از حد طبیعى گردید زیان مى رساند بیشتر بیماریهاى قارچى در محل عرق زا زندگى مى کند همچنین باکتریها و میکروبها، لذا خیلى زود محل تعریق بدبو مى شود.
نسخه براى عرق بدبو
نسخه خوردنى – روزانه ۵ گرم مرهم گلى را به مدت زیادى مصرف نمایند این مقدار را جوشانده در دو نوبت مصرف کنند و مدام حمام و دوش آب بگیرند و بدن و لباسها را پاکیزه و تمیز نمایند و مواد گوشتى کمتر مصرف نمایند.
شستشوى محل بدبو به وسیله بابونه شیرازى یا بسباسه یا مورد یا گلنار یا پوست انار یا پوست و برگ میوه کاج ، یا مریم گلى ، مقدار کافى از داروهاى فوق را تهیه کرده در آب جوشانده صاف نموده شستشو نمایند.
زیادى عرق
گاهى بعضى از جاهاى بدن بیشتر از سایر جاها عرق مى کند و این غیر از عرق عمومى است براى برطرف کردن آن از دستور زیر استفاده مى شود.
نسخه :
عاقرقرحا، فلفل و گل ارمنى و بابونه شیرازى را نرم کوبیده (از هر کدام به مقدار کافى ) در آب چوب کاج یا میوه کاج حل کرده مرتبا بمالند یا با آب ترشک و آب بومادران و مریم گلى محل را شستشو دهند. بطور کلى اگر عرق فردى بدبو باشد مى تواند مدتى روزانه ۵ گرم مریم نخودى را جوشانده صبح و عصر میل نماید و از داروهاى خوشبو کننده عرق نیز استفاده کند، اما اینگونه افراد باید مرتبا حمام گیرند و از خوردن غذاهاى چرب و سرخ کرده و مانده و غلیظ کمتر استفاده کنند.
عرق کردن زیاد
مجددا نکات بهداشتى زیر را خاطرنشان مى سازد.
اگر به علت زیاد خوردن غذاهاى چرب و پر انرژى باشد با کم کردن غذا و کمى ریاضت رفع آن خواهد شد خوردن برنج ، سماق ، گشنیز، عدس ، شربت عناب ، شربت زرشک ، شربت رب انار، آب لیمو و خوردن ترشیجات از عرق کردن جلوگیرى مى نماید، مالیدن مازو، سفیداب قلع و گل ارمنى و مردار سنگ با گلاب و آب مورد یا مالیدن گل سرخ ، گلنار، آقاقیا، مازو و کندر با گلاب و شستن بدن با گل ریواس و مورد از عرق کردن مى کاهد باید توجه داشت که عرقهاى بدن را نبایستى مکرر پاک کرد زیرا این کار خود باعث ازدیاد خواهد شد از جمله نکاتى که در کم کردن عرق بدن مؤثر است یکى پاک نکردن آن و دیگرى مالیدن مورد و گلنار و آرد نخود و پوست انار است و نیز خوردن روزانه ۵ گرم غاریقون نرم کوبیده در نصف استکان عسل نیز مفید مى باشد.
نسخه ضد عرق کردن زیاد
مریم گلى ۱۵ گرم
گل زوفا ۱۰ گرم
پوست میوه گردو ۵ گرم
معرق یا عرق آورها
اگر بخواهید عضوى عرق کند از دستورات زیر پیروى کنید:
حمام گرم ، آفتاب ، ریاضت و شستشوى بدن با آب گرم ، مالیدن کرفس ، سرکه ، گلاب ، مالیدن روغن بابونه تنها یا با نمک درمنه یا فلفل با نمک پیه یا زراوند و روغن شبت یا روغن سوسن با آب ترب یا مالیدن سلیخه ، دارچین ، وج ، روغن ترب باید دانست که اگر عرق کردن را بخواهند متوقف سازند اول پاشویه با آب معمولى کرده سپس شربت سکنجبین و شربت آب لیمو، عرق کاسنى ، شربت بنفشه و غیره به کار برند.

سوختگى ها
سوختگى ها به سه دسته تقسیم مى شود، درجه یک ، درجه دو، درجه سه ، اگر سطحى باشد و قرمزى و سوزش کمى داشته باشد آنرا درجه یک گویند که با تبرید (سرد کردن ) موضع با گلاب سوزش فرو مى نشیند، چون داغ شد دوباره دستمال آلوده به گلاب و آب یخ بکار مى برند تا سوزش بکلى از بین برود یا گل ارمنى نرم کوبیده با آب و سرکه یا ماست و سفیده تخم مرغ یا روغن گل بنفشه و سفیده تخم مرغ مخلوط کرده به موضع سوختگى قرار دهند یا برگ خطمى را یا برگ خیار شنبر به آب پخته یا سفیداب و آب گشنیز آمیخته قرار داهند اگر سوختگى با روغن داغ باشد سفیده تخم مرغ و سفیداب کف را در ظرفى مخلوط کرده خوب ظرف را تکان دهند و بمالند. اگر سوختگى در اثر آب جوش باشد مقدارى خاکستر را در آب ریخته صاف کرده دوباره آب روى آن بگیرند تا ۵ مرتبه این عمل را تکرار کنند سپس آب آن را روى سوختگى که زخم نشده و طاول ندارد بزنند.
اگر طاول و زخم باشد این دستور زیان دارد و از دستورات قبلى استفاده شود. خاکستر جو یا سفیده تخم مرغ مرهم خوبى براى سوختگى مى باشد (این دستور براى استفاده از وجود املاح محتوى خاکستر است )
اگر از آفتاب سوختگى پدید آید باید از مرهم نوره استفاده شود.
مرهم نوره : مقدارى آهک را در ظرفى ریخته آب روى آن بریزند تا آب روى همه آنها را بپوشاند بعد از دو ساعت آب را خالى کرده آهک ها را نرم کنند دوباره آب بریزند تا ۷ مرتبه بعدا آهک را خشک کرده در روغن گل یا روغن کنجد ریخته به صورت خمیر نسبتا نرمى در آورده به محل سوختگى بمالند این پماد براى انواع سوختگى مؤثر است ، اگر به فرمول ، گل قیمولیا اضافه شود بهتر است . اگر محل سوختگى را اول با روغن کنجد چرب کرده بعد از تسکین درد مرهم نوره گذارند مفید است .
نسخه :
سرمه ۵ گرم با ۲۰ گرم پیه مخلوط کرده به صورت کرم بمالند، اگر درد شدید باشد روغن گل اضافه نمایند.
نسخه :
مردار سنگ ۵ گرم
دوده ۵/۲ گرم
حنا ۵ گرم
بوره ۵ گرم
همه را مخلوط کرده در نصف استکان روغن کنجد مخلوط کرده گرم بمالند.
آقاقیا را در روغن زیتون سائیده بمالند، اگر چند روز از سوختگى گذشته باشد و معالجه نکرده باشند آهک شسته طبق دستور گذشته را روغن کنجد مؤثر است ، پاشیدن خاکستر برگ سر و مفید است ، سوختگى هاى درجه ۲ و ۳ را باید با دستورات فوق معالجه و درمان نمود، مخصوصا با مرهم نوره ، آمله سوخته را با روغن گل اگر زخم ها شدید باشد یا با روغن کتان بمالند، برگ کنار را در آب سائیده یا آنغوزه در آب جوش حل کرده یا پیه بز ۱۰ گرم ، نیل ۵ گرم ، موم ۵ گرم قبلا پیه و موم را حل کرده سپس نیل را اضافه کرده بمالند اگر سوختگى وسیع باشد میتوان مقدار بیشترى از داروهاى فوق را به کار برد، یا مردار سنگ ۵ گرم ، سفیداب قلع ۵ گرم ، کافور یک گرم در سرکه رقیق کرده قدرى روغن گل اضافه کرده بمالند یا صمغ عربى را نرم کوبیده در سفیده تخم مرغ حل کرده یا خاکستر چوب نى را در روغن کتان حل کرده یا گل ارمنى با دوغ ترش یا خاکستر چوب تمرهندى در روغن کنجد حل کرده بمالند.
نسخه :
هوا چوبه را نرم کوبیده روى زخم بپاشند یا آن را کوبیده در سرمه و پیه یا روغن زیتون و مورد حل کرده ضماد نمایند.
ناخن
یکى از بیماریهاى ناخن و امراض آزار دهنده آن که مدتها باعث ناراحتى بیمار مى شود کچلى ناخن است که عامل اصلى آن یک نوع قارچ مى باشد که ممکن است ناخن پا و دستها، تواءم مبتلا شوند.
درمان :
پیه مرغ ۲۰ گرم
موم ۵ گرم
مغز ساق گاو ۱ عدد
هر سه را آب کرده درهم آمیزند سپس لعاب تخم شنبلیله یا کمى سرش را اضافه کرده بمالند، قبل از مالش داروى فوق بهتر است با آب میوه کاج ناخنها را بشویند.
یا سریش و سرکه که با نمک یا سریش و سرکه با سیاهدانه نرم کوبیده شده یا پودر پیاز عنصل و روغن کنجد یا مصطکى را نرم سائیده نمک و روغن کنجد یا تخم شاهى نرم کوبیده با نمک و سرکه ضماد نمایند و دایم با نمک و سرکه بشویند.
نسخه :
تخم شاهى را نرم کوبیده در روغن کتان حل کرده قدرى حنا اضافه نموده بمالند و یا روزانه با آب شنبلیله بشویند.
نسخه :
مصطکى ۱۰ گرم نرم کوبیده در ۵ گرم نمک ریخته در روغن کنجد حل کرده بمالند. شستشو با آب میوه کاج که گذشت خیلى مؤثر است باید توجه داشت که معالجه کچلى ناخن مدتى باید ادامه داشته باشد حتى تا چندین ماه متوالى باید دارو به کار برده شود.
موى و بیماریهاى آن
پیدایش مو در بعضى جاها براى زینت و در بعضى جاها براى حفاظت است و در جائى براى هر دو با کمى توجه مى توان دریافت که موها در جائى از بدن مرتبا بزرگ مى شوند و در جائى کوچک و کم رشد باقى مى مانند در صورتى که همه از یک غذا از یک بدن و از یک شریان خونى تغذیه مى شوند.
ریزش قطعه اى مو (مولیسک )
این بیمارى به دارالثعلب مشهور است و بیشتر دامنگیر موهاى سر و ریش ‍ مى گردد و گاهى ابروها را نیز فرا مى گیرد، علت اصلى این ریزش ناگهانى مو، مربوط به عوامل چندى است ، ریزش مو به علت دخالت ویروسها و کم شدن تغذیه ناگهانى قسمتى از بدن ، اما علل اصلى آن هنوز مجهول است . درمان :
پاکسازى بدن از مواد بلغمى ۲ درمان با دستورات زیر.
تربد ۵ گرم ، غاریقون ۵ گرم هر دو را نرم کوبیده چهار روز صبح ناشتا کفلمه نمایند بعد از این دستور درمان زیر را به کار برند تخم ترب ۱۵ گرم ، تخم شبت ۱۰ گرم ، ریشه ایرسا ۲۰ گرم همه را نرم کوبیده ۱۰ روز صبح ناشتا با عسل میل نمایند و در خلال آن ماءالاصول و گل قند خورند.
براى درمان موضعى اول بایستى محل ریزش مو را با یک پارچه خشن خوب ماساژ داده یا به وسیله یک قطعه پیاز عنصل یا سیر محل ریزش موى را ماساژ داده تا سرخ شود بعدا از نسخه زیر استفاده نمایند.
نسخه :
صمغ عربى ۱۰ گرم
سداب ۱۰ گرم
خردل ۵ گرم
نرم کوبیده در یک استکان زهره (صفراى گاو) ریخته بمالند.
نسخه مولیسک دیگر
محل ریزش مو را با جوشانده آب گل زوفا و آب خرفه ماساژ دهند، سپس از داروى زیر بمالند.
پیاز عنصل ۵ گرم
خردل ۵/۲ گرم
نرم کوبیده در نصف لیوان سرکه حل کرده روزى سه مرتبه گرم بمالند.
نسخه :
سیر ۵ گرم ، عاقرقرحا ۵ گرم ، نرم کوبیده با زهره گاو بمالند.
نسخه :
فرفیون و سیر از هر کدام ۵ گرم نرم کوبیده با زهره گاو بکار برند.
نسخه :
حبة الخضرا (بن ) و پوست فندق از هر کدام ۱۰ گرم بسوزانند و با ۵ گرم پودر پیاز عنصل و نصف استکان روغن بادام تلخ آمیخته بمالند.
موهاى نازکى که روئیده مى شود، چون قدرت و توانائى زیستن را ندارند بایستى تراشیده تا موهاى بعدى که مى روید قویتر شود.
اگر مزاج صفراوى باشد محل ریزش مو مثل مو مرغ پوست کنده نمایان مى شود این حالت را مى توان به وسیله ترکیبات هلیله زرد پاکسازى نمود. شربت لیمو، شربت سیب ، شربت انار مفید است و باید محل ریزش مو را با سرکه بشویند، روغن گل و سرکه مخلوط کرده بمالند براى از بین بردن عاملى که باعث بیمارى شده است ۵ گرم گوگرد زرد را در نصف استکان روغن زیتون ریخته روزى دو سه مرتبه محل ریزش مو را ماساژ دهند، یا فندق را سوزانده در سرکه کهنه حل کرده بمالند یا بادام را با پوست سوزانده چنین کنند، اگر بعد از مدتى موها نروئیدند، لادن را در روغن کنجد حل کرده بمالند و یا درمنه را سوزانده با کف دریا و مازو با روغن مورد آمیخته بمالند و سر را روزانه با سبوس گندم یا برنج و گل خطمى جوشانده شده بشویند.
و یا اینکه با جوشانده برگ بید محل را شستشو دهند و یا اینکه از جوشانده آب برگ چغندر و سبوس استفاده شود یا سیر را کوبیده در سرکه ریخته مثل خمیر به محل ریزش مو ضماد نمایند اگر مزاج بیمار سوداوى باشد با پاکسازى بدن از سودا کوشند سپس از جوشانده اسطوخدوس و افتیمون ۷ روز صبح ناشتا استفاده نمایند (به صورت خوراکى ) روازنه ۵ گرم اسطوخدوس را در یک لیوان آب جوشانده با یک ۵ گرم افتیمون نرم سائیده شده اضافه کرده و پس از ساعتى میل نمایند (افتیمون را کوبیده روى جوشانده بپاشند).
دستورات گذشته چه مالیدنیها و چه داروهائیکه براى شستشو به کار مى رود در اینجا مورد مصرف دارد اگر طبع بیمار دموى باشد پس از فصد و خون گیرى ، شربت عناب و شربت انار و آب لیمو دهند، یکى از دانشمندان معتقد است که در مزاجهاى دموى اول خون گیرى و بعد جوشانده خیار شنبر و سپس ایارج فیقرا مفیدتر است ، در مزاجهاى صفراوى اول جوشانده هلیله و بعد از آن ایارج فیقرا و در سوداوى ، اول دم کرده افتیمون و پس از آن ایارج فیقرا و در بلغمى مزاج اول پاکسازى بعد ایارج فیقرا.
گفتار محمد زکریاى رازى
مالیدن پیاز عنصل به محل ریزش مو و پوشاندن سر و محل ریزش مو لازم است و او معتقد است که براى روئیدن موها پرسیاوشان بهترین دارو است ، با توجه به گفتار فوق شستشوى محل ریزش مو با پرسیاوشان بهترین دستور است او معتقد است که براى روئیدن ابروها فندق سوخته را در روغن ترب حل کرده بمالند.
یکى از دانشمندان بنام لارزوربیر، معتقد است که براى روئیدن موها، سرکه ، پیاز عنصل عجیب الفعل است ، طرز تهیه آن به قرار زیر است :
پیاز عنصل را نرم کوبیده در سرکه حل کرده بمالند (۱۰ گرم پیاز عنصل در یک استکان سرکه ) همچنانکه مکرر گفته شده است ، روغن زرده تخم مرغ و نشادر بسیار مفید است (۵ گرم نشادر در روغن ده عدد تخم مرغ ) براى تغذیه بهتر و جریان خون بیشتر در محل ریزش مو، بایستى آن محل را ماساژ دهند براى این کار از آب جوشانده گل زوفا یا گل اروانه و پر سیاوشان استفاده مى شود و نیز از آب مورد و گل خطمى مى توان استفاده نمود. روغن آمله ، روغن بابونه ، و یا جوشانده ابهل و روغن کنجد یا کف دریا و خاکستر برنجاسف و روغن گل یا کوبیده لادن در روغن زیتون ، همه براى رفع ریزش مو مؤثرند.
ریزش عمومى موها
با توجه به مزاج بیمار و پاکسازى آن از جرم بیمارى زا، تغذیه مناسب و خواب و استراحت کافى و شستشوى موها بطور مرتب لازمه مو داشتن است بوئیدن گل بنفشه و مشک و عطر مفید است شستشوى سر با جوشانده برگ بید، برگ خطمى ، برگ اسپرزه توصیه مى شود (براى استقامت و پایدارى موها)
اگر ریزش مو بعد از دوران نقاهت بیمارى باشد که ضعف و ناتوانى باعث ریزش مو شده باشد باید از گوشت مرغ و کباب و آب میوه و چلو ساده و زرده تخم مرغ استفاده شود.
اگر ریزش مو در اثر تخلخل جلد و اتساع مسام باشد، علائمى چون نرمى پوست و نازکى و لاغرى موها و باریک شدن آنها و سرعت ریزش ، دیده مى شود، در درمان آنها با روغن آمله ، روغن هلیله کابلى و یا غیر کابلى و یا کوبیده مازو و آقاقیا در روغن مورد و یا سائیده لادن در روغن مورد رضایت بخش است .
اگر ریزش موها در اثر انقباض و بسته شدن مسام در اثر خشکى و کثیفى پوست باشد، خشکى و یبوست مزاج خشکى و خشونت و سیاهى در مو مشاهده میشود، در کشش ، موها زود کنده شده و جدا مى شوند، درمان را با ترطیب و نرم کردن مزاج شروع کرده ، روغن بابونه و روغن گل براى ماساژ موها به کار برند، درمنه ترکى و برنجاسف را جوشانده آب آن را براى ماساژ سر مصرف نمایند.
اگر ریزش مو در اثر تنگى مسام به علت رطوبت باشد باریکى مو و عدم آثار یبوست مشاهده مى شود، درمان را با حمام شروع کرده ، درمنه ترکى و برنجاسف را جوشانده در حمام به سر مالند و با بوره و شوره و زهره گاو سر را ماساژ دهند.
روغن مورد
براى تهیه روغن مورد، سه قسمت مورد و یک قسمت روغن زیتون لازم است ، مورد را جوشانده آب آن را صاف کرده در روغن ها ریخته سپس ‍ بجوشانند تا آبها تبخیر شود و روغن بمالند این روغنها براى روئیدن و ریختن مو خیلى مؤثر است .
روغن آمله
براى سیاه شدن مو بکار مى رود و بیشتر مانع ریختن و کمک به روئیدن مو مى نماید. آمله ، مورد و ریشه کاج ، از هر کدام به نسبت مساوى جوشانده آب آن را در روغن کنجد ریخته دوباره بجوشانند و بمالند.
روغن نخود
۱۰۰ گرم نخود را نرم کوبیده در ۴ لیوان آب جوشانده تا یک لیوان شود سپس با ۲ استکان روغن کنجد داخل کرده دوباره بجوشانند تا آبها تبخیر شود، روزى سه مرتبه بمالند.
براى رشد و نمو موها
شستشو با برگ بید، گل خطمى ، اسپرزه ، بومادارن ، بنفشه ، شاه تره ، اسطوخدوس ، آب سیاهدانه .
براى روئیدن موى ابرو
۲ عدد گردو و ۱۰ عدد هسته خرما را با هم سوزانده و سپس سائیده در روغن زرده تخم مرغ حل کرده بمالند یا بادام تلخ و فندق را با هم سوزانده در روغن زیتون ریخته بمالند، یا فندق تنها را سوزانده بمالند.
براى روئیدن ، مو این نسخه خیلى مؤثر است
بوره ارمنى و نشادر را بسوزانند و با سرکه کهنه مخلوط کرده بمالند.
براى جلوگیرى از ریزش مو
لادن سه قسمت ، مازو و مر صاف مصطکى از هر یک ۱ قسمت و قردمانا ۲ قسمت ، کندر یک قسمت همه را نرم کوبیده در روغن گل حل کرده بمالند.
نسخه دیگر
آمله ، برگ شقایق ، برگ مورد، پرسیاوشان ، سعد، سنبل الطیب ، برگ سرو، پوست گردوى تر، تخم چغندر، تخم کرفس از هر کدام به نسبت مساوى و دو برابر از خاکستر ریشه کاج ، آقاقیا، مصطکى ، دانه خرماى سوخته یک قسمت همه را نرم کوبیده با روغن گل سرخ بمالند.
نسخه مؤثر دیگر
آمله ۳۰ گرم
مازو ۱۰ گرم
پوست هلیله زرد ۱۰ گرم
تخم مورد ۲۰ گرم
همه را نیم کوب کرده ، جوشانده سپس آب آنها را در روغن کنجد ریخته بجوشانند تا روغن بماند (روغن کنجد ۲۰۰ گرم )
نسخه خیلى مؤثر ضد ریزش مو
آرد نخود ۵۰ گرم
مورد ۵۰ گرم
پرسیاوشان ۱۰ گرم
گل ریواس ۱۰ گرم
بابونه ۱۰ گرم
حنا ۵ گرم
گل ارونه ۵ گرم
شنبلیله ۱۰ گرم
گل زوفا ۵ گرم
چهار مغز (گردو – بادام – فندق – پسته از هر کدام ۵۰ گرم ) همه داروها را نرم سائیده یک استکان از داروها با یک لیوان آب جوش و یک تخم مرغ کامل و زرده و سفیده بهم آغشته هفته اى ۲ بار به سر ضماد نمایند.
نسخه :
مورد ۲۰ گرم
نخود ۲۰ گرم
شنبلیله ۱۰ گرم
سیاهدانه ۲۰ گرم
پرسیاوشان ۱۰ گرم
قهوه ۱۰ گرم
حنا ۱۰ گرم
گل ریواس ۱۰ گرم
مغزگردو ۲۰ گرم
مغز بادام ۲۰ گرم
مغز فندق ۲۰ گرم
مغز پسته ۲۰ گرم
همه را نرم کوبیده سائیده در هفته اى دوبار به سر ضماد نمایند (هر قسمت را در دو عدد تخم مرغ با زرده و سفیده داخل کرده به سر ضماد نمایند شب تا صبح یا صبح تا عصر به سر ضماد شود).
نسخه :
مورد ۲۰ گرم
شقایق ۱۵ گرم
مصطکى ۱۰ گرم
تخم کرفس ۱۵ گرم
آقاقیا ۵ گرم
همه را جوشانده آب آن را در روغن کنجد ریخته دوباره بجوشانند تا آب تبخیر شود روزانه سر را ماساژ دهند.
نسخه براى دراز شدن مو
گل سرخ ۴۰ گرم
مورد ۴۰ گرم
برگ درخت کاج ۴۰ گرم
آمله ۴۰ گرم
پرسیاوشان ۱۰ گرم
جوشانده روزانه سر را با آب آن بشویند.
براى رنگ آمیزى موها
براى مشکى شدن موها ۳۵۰ گرم سرکه به اضافه ۳۵۰ گرم شیر را درهم جوشانده تا به قوام آید بعدا پوست انار، هلیله سیاه ، آمله مقشر از هر کدام ۱۵۰ گرم نرم کوبیده به شیر اضافه نمایند سپس روزانه پس از شستن سر با آب لیموى رقیق شده آن دارو را به سر بمالند.
نسخه دیگر
کلاه بادنجان ، براده مس ، هلیله سیاه ، مازوى سبز و نخود سیاه را به نسبت مساوى کوبیده در روغن کنجد حل کرده پس از چند روزى که دارو ماند به سر بمالند.
نسخه دیگر
وسمه تازه و حنا را به نسبت مساوى خیسانده در براده آهن که قبلا مدتى در سرکه حل شده باشد ریخته پس از چندى بمالند.
نسخه دیگر
مورد، مازو، آمله ، زاج ، براده آهن ، وسمه ، هسته خرماى سوخته ، پوست انار را مخلوط کرده جوشانده روزانه سر را ماساژ دهند یا شستشوى سر با آب انبه بطور دائم .
نسخه دیگر
هلیله سیاه ، زاج ، مازو، همه را به نسبت مساوى در سرکه حل کرده پس از چندى بمالند.
نسخه دیگر
میخک ، حنا، به نسبت مساوى نرم کوبیده با روغن کنجد بمالند.
براى رنگ آمیزى موى سفید شده
حنا ۲۰ گرم ، رنگ یا وسمه ۲۰ گرم ، پوست یا گل گردو ۱۰ گرم همه را نرم کوبیده سه شب به سر ضماد نمایند.
براى طلائى شدن موها و یا کم رنگ شدن موهاى مشکى
شستشو با آب اکسیژنه با شستشو با مرصاف و شوره به نسبت مساوى که بایستى با هم خمیر کنند یک شبانه روز بر سر ببندند و بعدا بشویند.
نسخه دیگر
زردچوبه ۲ برابر، باقلاى مصرى ۳ برابر، مازو یک برابر، سماق ۵ برابر همه را خیسانده چند روز نگه دارند تا خوب خیس خورده سپس روزانه بر سر بمالند.
آنچه موى سر را سفید مى کند
تخم ترب را نرم کوبیده یا کمى کافور و گوگرد سائیده یا زهره گاو آمیخته بمالند فورا سفید مى شود.
اگر بخواهند مو را کم رنگ یا سفید نمایند پوست ترب خشک را با سرکه حل کرده مقدارى زهره گاو را اضافه نموده بمالند یا موى را با گلاب تر کرده بعدا با گوگرد سوخته شده ماساژ دهند و سر را نیز روى بخور گوگرد بگیرند و پس از چند ساعت با سرکه بشویند چندین مرتبه این عمل را تکرار کنند تا سفید شود یا طلق محلول را با شکر سرشته بمالند و اگر بخواهند که موهاى سفید شده سیاه شود، با آب توتیا بشویند.
نسخه براى سیاه شدن مو
حنا ۵ گرم ، وسمه ۲۰ گرم با آب سماق و آب انار ترش مخلوط کرده بمالند شستشو با آب برگ انبه .
نسخه دیگر:
گل شقایق را خشک کرده کوبیده در آب مورد خیس کرده پس از حل شدن بمالند.
نسخه دیگر:
افسنطین ، لادن ، میوه کاج ، را جوشانده بمالند یا گوگرد و روغن زیتون .
نسخه براى نروئیدن مو
اقلیما و سفیداب ۲ جزء، زاج نیم جزء، در آب برگ شاه دانه خیس کرده پس ‍ از کندن مو بمالند و یا آب نارنج ، و یا کف دریا و زاج ، اقلیما و سرنج را کوبیده در آب انجیر حل کرده بمالند.
نسخه براى نروئیدن مو
پس از کندن آنها مغز گوسفند و آهک آب ندیده را مخلوط کرده بمالند یا بذرالنج و اسپرزه و سرکه یا آهک را در سرکه حل کرده یا کف دریا و نشادر و برگ توت را نرم کوبیده در زهره گاو حل کرده بمالد. یا همگى را در مغز کوفته حل کرده پس از کندن موها مرتبا تا چند روزى به جاى موهاى کنده شده بمالند.
نسخه براى شوره سر
گل بنفشه ، آرد نخود، گل خطمى و سرکه بمالند و با آب سبوس و آرد باقلا و آب اسپرزه بشویند.
نسخه براى شوره و موخوره سر
شستشوى با اشنان ریشه کبر، یا میوه کبر، آب کلم ، آب چغندر، گل پر، گل ارمنى ، گل همیشه بهار و یا گل پنیرک (یک یا چند عدد آنها کافى است )
کورکهاى سر
گل ریواس ، شاه تره ، پوست لیموى ترش ، مورد، گل بنفشه ، شنبلیله ، میوه کاج ، گل ارمنى ، آب کرفس ، گوگرد، تخم کلم ، سیاهدانه ، یک یا چند عدد آنها را براى شستشو انتخاب کنند یا ۵۰ گرم مورد را جوشانده آب آن را با آب ۲۰ گرم تخم خرفه و ۱۰ گرم زاج کوبیده و آب برگ بادام تلخ همه را در روغن زیتون ریخته کمى بجوشانند و روزانه بمالند.
براى مولیسک و شوره سر
پس از شستشوى محل روزانه از ضماد زیر استفاده مى شود.
ابهل ۱۰ گرم
افسنطین ۱۰ گرم
پرسیاوشان ۵ گرم
درمنه ترکى ۱۰ گرم
قسط ۵ گرم
کف دریا ۵ گرم
همه را نرم کوبیده در روغن زیتون حل کرده بمالند یا پیاز عنصل ، تخم ترب ، پرسیاوشان ، کندش ، پس از شستشو با گل زوفا داروهاى فوق را نرم کوبیده در روغن کنجد یا زیتون و سرکه حل کرده بمالند.
نسخه هاى مؤثر براى نروئیدن مو
نسخه ، هزارچشان ، انجیر، ثوم (سیر) را به نسبت مساوى جوشانده یا انجیر را با آب برگ کنجد جوشانده یا از جوشانده باقلا، برنج ، نخود، یا آهک ، و آب خاکستر، چوب مو با نمک سوخته یا فاشرا (هزارچشان ) آمیخته با پوست خشخاش ، بذرالنج ، و سرکه سائیده بمالند. گل خطمى ، آهک و سرکه جوشانده شستشو نمایند یا زرنیخ یک گرم سفیده تخم مرغ یک عدد را با جوشانده میوه کاج بمالند.
یا خاکستر کبر را در شیره انجیر پخته بمالند ۵ گرم آهک و یک گرم زرنیخ ، ۲۰ گرم ریشه ایرسا ۲ گرم گوگرد زرد را در آب باقلا پخته بمالند.
خورد شدن یا شکستن موها
اگر موها به عللى شکننده و خورد شوند آن را موخوره گویند، اگر بتوانند موها را کوتاه کنند بهتر است براى درمان این شکستگى مو، مرمکى ۵ گرم نرم کوبیده در نصف لیوان سرکه حل کرده جوشانده بمالند یا اینکه ۵ عدد سیر را در ۵۰ گرم گل گندم جوشانده کمى سرکه اضافه نموده روزانه سر را بشویند.
نسخه :
افسنطین ۵ گرم
برگ شفتالو ۱۵ گرم
مرزنجوش ۵ گرم
انجره ۵ گرم
پیاز عنصل ۵ گرم
گل گندم ۱۵ گرم
همه را در یک لیوان آب بزرگ و یک استکان سرکه جوشانده صاف کرده با آب آن سر را ماساژ دهند.
چربى سر
علت آن مصرف کردن چربى زیاد با غذاهاست ، زیاد شدن چربى در زیر پوست سر به علت ازدیاد چربى خون است .
درمان :
۱ – شستشوى معده و دستگاه گوارشى و کم کردن چربیهاى خون بطور عموم با خوردن ایارجات ، ایارج فیقرا و اطریفل .
۲ – بکار بردن داروهاى تمیز کننده و از بین برنده چربى مثل وسمه ، نشادر، سبوسها، تخم خطمى ، بادام تلخ .
۳ – گاهى با داروهاى تنگ کننده مسام مثل جوشانده مورد، بلوط، میوه کاج .
۴ – و مالیدن روغن زیتون و آب غوره .
نسخه دیگر:
سر را هر دو روز درمیان با جوشانده آب میوه کاج که در آن مورد و نشادر حل کرده باشند بشویند یا سبوس یک کیلو، میوه کاج یک کیلو، مقدارى از آن داروها را جوشانده به اندازه کافى مورد و کمى نشادر در آب آنها خیس ‍ کرده سر را بشویند.
دستورات زیر براى حفظ مو و ریزش آن مؤثر است و کسانى که مایلند موى آنها دچار ریزش و نابودى نگردد دستورات زیر را رعایت نمایند تا موهاى آنها به حالت طبیعى باقى بمانند.
مالیدن روغنهاى لادن ، مورد، پرسیاوشان ، شقایق ، سنبل ، سعد، مصطکى ، آمله ، و تخم چغندر، تخم کرفس مازو و یا خیسانده مورد در آب آمله و سپس در روغن کنجد توصیه مى شود.
براى تهیه روغنهاى فوق مقدارى از داروى لازم را جوشانده آب صاف شده آن را در روغن کنجد ریخته دوباره بجوشانند تا آب تبخیر شود با این روش ‍ روغن مطلوب به دست خواهد آمد.
کسانى که از روغنهاى فوق مى خواهند استفاده نمایند بایستى با جوشانده هلیله سیاه و باقلا و آب چغندر قبلا سر را بشویند، ناگفته نماند که اگر پوست درخت کاج را سوزانده و خاکستر آن را به روغنهاى بالا اضافه کنند نتیجه بهترى خواهد داد.
دستور زیر براى بهداشت موى طویل مفید است
آنچه در حفظ و نگهدارى مو در صفحات قبلى گذشت رعایت نمایند سپس ‍ از دستورات زیر متابعت کنند.
نسخه :
گل سرخ ۱۰ گرم
برگ مورد ۴۰ گرم
برگ خشکیده درخت کاج ۲۵ گرم
آمله ۵ گرم
پرسیاوشان ۵۰ گرم
داروهاى فوق را نیم کوب کرده روزانه مقدارى از آن را جوشانده سر را چندین نوبت ماساژ دهند.
نسخه :
جوشانده برگ کدو و برگ کنجد، شستشوى موها با آب مورد و آب چغندر و کمى خردل .
نسخه :
جو پوست کنده ۵۰ گرم ، آمله مقشر ۱۵ گرم ، همه را جوشانده آب آن را در روغن بنفشه ریخته دوباره بجوشانند. تا آبها تبخیر شود.
نسخه :
لادن ۳۰ گرم ، آب برگ خطمى یک لیوان ، آب برگ کنجد یک لیوان ، آب برگ کدو یک لیوان ، این داروها را در روغن کنجد حل کرده پس از جوشاندن ، روزانه سر را ماساژ دهند.
محمد زکریاى رازى عقیده دارد که در بهار روغن مورد و در زمستان روغن نارگیل بمالند و از روغنهاى بسیار سرد (از نظر کیفیت ) بپرهیزند.
براى سیخ و راست ایستادن موها
یک روغن را انتخاب کرده با آب مخلوط کرده به سر بمالند براى این کار روغن شبت بهتر است یا مالیدن لعاب اسپرزه .
براى خرمائى شدن رنگ مو
باید صمغ کاج را با حنا و کمى سرکه مخلوط کرده با زاج و کمى زعفران بهم آمیخته ضماد کنند براى به دست آوردن صمغ کاج مى توان از جوشانده پوست درخت کاج براى این منظور استفاده کرد.

راى سرخ شدن رنگ مو
موها را بایستى با جوشانده سعد و کندر بشویند یا شوره ۲۰ گرم ، مرمکى ۱۰ گرم ، باقلاى مصرى ۱۰ گرم با آب خاکستر چوب رزیا با جوشانده آب کندر آمیخته بمالند. بنابر اهمیت این موضوع دوباره درباره آن اشارتى مى شود.
سفید شدن مو
معتقدند که در غیر زمان سفید شدن آن و به اصطلاح در سنین جوانى به علت ضعف و کمبود حرارت غریزى و کثرت رطوبت است .
باید دانست که تا زمانى که خون چرب ، غلیظ و لزج است مو سیاه و زمانى که خون به مائیت (رقیق شدن ) گراید مو سفید خواهد شد اگر سفید شدن مو به علت مائیت خون پیش آید، کمى علاج پذیر مى باشد.
درمان :
مدام پاکسازى بدن از بلغم به وسیله ایارج فیقرا که با شحم حنظل و غاریقون تواءم شده باشد لازم است (هفته اى یک بار) و اطریفل صغیر و کبیر و مرباى هلیله مفید است ، گوشت کباب شده ، دارچین و کمى خردل و فلفل و زیره میل کنند و همچنین جوشانده سیاهدانه و شحم حنظل بر سر بمالند و روغنى که در آن سنبل ، اذخرمکى ، سلیخه ، قرنفل ، وج و عود جوشانده شده باشد در سر بمالند و از خوردن لبنیات زیاد و ترشیجات ، میوه جات ، گلاب و کافور، بنفشه ، یاسمین ، و عطریات سرد و کثرت حمام و غم و اندوه بپرهیزند.
رازى عقیده دارد:
شستن مو با آب خیلى گرم باعث سفید شدن و شستن سر با آب خیلى سرد باعث سیاه شدن مو است .
داروى مقوى و مؤثر بر سفید شدن بى موقع مو
زنجبیل ۵ گرم
فلفل ۵ گرم
دارچین ۵ گرم
آمله مقشر ۱۰ گرم
هلیله ۵ گرم
شیطرج ۵ گرم
تخم بابونه ۵ گرم
زراوند گرد ۵ گرم
ثعلب ۱۰ گرم
مغز میوه کاج ۱۰ گرم
بابونه ۵ گرم
نارجیل ۲۰ گرم
مویز بى دانه ۱ کیلو
عسل ۱ کیلو
داروها را نرم کوبیده با مویز و عسل با هم آمیخته روزى سه مرتبه به اندازه یک بادام میل نمایند.
معجون فوق که به معجون فلاسفه معروف است براى بیماریهاى رطوبتى و تقویت مغز و فالج ، فراموشى ، بول ، دردپشت ، درد مفاصل ، ضد قولنج هاى شکمى ، ضد سنگ کلیه ، ضد تقطیرالبول و مؤثر بر سنگینى زبان و نافع براى هوش و حفظ و فکر، مزید عقل و مشهى و قاطع بلغم و سفت کننده و نیرو دهنده عضلانى و زیباکننده رنگ رخسار، خوشبو کننده دهان خواهد بود باید توجه داشت که این نسخه براى کسانى که داراى مزاج گرم مى باشند زیان آور است و اگر لازم شود مصرف نمایند بایستى با آن شیر تازه و سکنجبین مصرف کنند.
شوره سر و پوسته شدن آن
معتقدند که بیشتر در مزاجهاى گرم پیدا مى شود، درمان اینگونه شوره ها اگر تازه شروع شده باشد با چرب کردن از روغن بنفشه و کدو و مالیدن بوره و آب چغندر یا آرد نخود، گل خطمى و سرکه یا آرد گرسنه و نخود و باقلاى مصرى و لعاب اسپرزه یا با آرد باقلا، سبوس و تخم خربزه سر را بشویند اگر سر مبتلا به شوره و پوسته ریزى کهنه و مزمن باشد بایستى بدن را از املاح و اشیاء پاک کرده سپس به درمان مبادرت ورزند، پس از تنقیه و پاک کردن بدن از اضافات ، موها را کوتاه کرده با آرد نخود، شنبلیله ، بوره ، خردل و سرکه سر را خوب بشویند (اول بایستى داروها مدتى روى سر قرار گیرد بعدا شسته شود) و پس از آن ، روغن بنفشه و کتیرا و گل خطمى را مخلوط کرده به سر بمالند کتیرا را نرم کوبیده در روغن حل کرده سپس خطمى را جوشانده آب آن را بر روغن ضماد نموده کمى گرم کنند و بمالند مالیدن ضماد سرکه یا سفیده تخم مرغ و روغن شنبلیله مفید است بعدا با جوشانده آب چغندر یا آب سبوس سر را بشویند و با آب شنبلیله یا آب ترب سر را ماساژ دهند یا اسپرزه را به سرکه جوشانده به سر بیندازند (ضماد کنند) چند روزى سر را با آب کندر بشویند آب نخود و سرکه بمالند سر را با جوشانده گل پنیرک ، آب چغندر، تخم ترشک ، ریشه شیرین بیان بوره بشویند مرتبا موى سر را کوتاه نگاه دارند سفال تنور را نرم کوبیده با سرکه بمالند و با آب جوشانده شاه تره سر را بشویند.
بوره را با گل بومادران و شنبلیله جوشانده بمالند.
جوشانده گل گندم و آب برگ چغندر یا باقلا و نخود را در آب برگ چغندر جوشانده و یا گل خطمى با سبوس یا برگ کنجد یا برگ چغندر یا گل گندم را نرم کوبیده (۱۰ گرم ) با بوره و گورد از هر کدام ۲۰ گرم موم ۵ گرم همه را نرم کوبیده در روغن گل حل کرده بمالند.
نسخه براى شوره سر
پوست بید – پوست انار، و پوست پرتقال ، از هر کدام مقدارى کافى تهیه کرده نیم کوب کرده به اندازه لازم از آنها را جوشانده آب آنها را با روغن کرچک مخلوط کرده بمالند.
نسخه دیگر که براى کچلى هم مؤثر است
شستن سر با آب برگ چغندر و گل خطمى و سرکه اگر به آنها کوبیده گل ارمنى اضافه شود بهتر است .
ترک خوردگى پوست
ملینات و نرم کننده هاى پوستى چون موم و روغن ها، روغن بادام ، روغن کنجد، پیه مرغ و مرغابى مفید است اگر ترک خوردگى در صورت باشد از نسخه زیر استفاده نمایند.
نسخه :
موم ۵ گرم
گل زوفا ۱۰ گرم
پیه مرغ ۲۰ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
کتیرا ۵ گرم
آرد نخود ۵ گرم
لعاب به دانه ۵ گرم
داروها را نرم کوبیده ، موم را قبلا در روغن گل حل کرده سپس همه را با روغن گل مرهم ساخته بمالند پس با آب گرم بشویند.
اگر ترک خوردگى در لبها باشد روغن گل ، پیه بز، پیه مرغ ، سقز همه را ضماد ساخته بمالند و اگر در دستها باشد روغن کنجد را با پیه مرغ مرهم ساخته بمالند اگر ترک خوردگیها در پا باشد بلا در ۵ گرم نرم کوبیده در روغن کنجد حل کرده ۵ گرم موم به آن اضافه نموده تا مرهم شود، اگر ترک خوردگى ها در عمق پوست فرو رفته باشد، مردار سنگ ۵ گرم در نصف استکان روغن زیتون جوشانده قبلا زخم را با آب شلغم یا چغندر بشویند، بعدا روغن بمالند.
ترک خوردگى دست ها
این بیمارى در اثر تماس دستها با مایعات تمیز کننده به وجود مى آید، براى بهبودى دست ها، باید از تماس دستها با مایعات تمیز کننده خوددارى شود بعضى ها اظهار مى دارند که تماس را با مایعات تمیز کننده قطع کرده اند اما هنوز بیمارى موجود است ، غافل از اینکه همه آنها با همین دستهاى مریض ‍ سر خود را در حمام مى شویند، که این هم یک نوع تماس با مایعات مثل شامپو، صابون و غیره است در پایان متذکر مى شود که تا تماس قطع نشود بهبودى حاصل نخواهد شد.
نسخه :
پیه مرغ ۲۵ گرم
مغز ساق قلم گاو ۱۰ گرم
موم ۵ گرم
کتیرا ۵ گرم
مغز تخم کدو ۲۰ گرم
گل خطمى ۵ گرم
همه را نرم سائیده و بیخته دوباره بسایند که خیلى نرم شود این پودرها را به روغنهاى نسخه اضافه کرده روزانه بمالند (بهتر است این دارو در یخچال نگهدارى شود) پس از آن دست ها را با جوشانده گل بنفشه ، گل خطمى ، و آویشن شیرازى و گل پنیرک بشویند.
نسخه دیگر براى حساسیت دستها
مغزساق قلم گاو ۱ عدد
پیه مرغ ۲۰ گرم
موم ۵ گرم
گل نیلوفر ۵ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
کتیرا ۵ گرم
مغز تخمه کدوى خام ۲۰ گرم
این دارو را درهم آمیخته روى آتش ملایمى گذارده سپس داروهاى دیگر را نرم کوبیده به روغنهاى فوق اضافه کرده بمالند.
نسخه ساده و خیلى مؤثر براى حساسیت دستها
کتیرا ۵ گرم
نرم کوبیده در ۵۰ گرم گلیسیرین ریخته شبها به دست ها بمالند.
لاغرى
باید به درمان آن کوشید زیرا لاغرى خود باعث قبول بیمارى است .
درمان :
علت لاغرى را اول بایستى جستجو کرد تا درمان آن آسان شود باید دید که لاغرى مربوط یه کمبود غذا، یا در اثر ناراحتى هاى روحى است یا ناراحتیهاى داخلى که بیشتر مربوط به دستگاه گوارشى است : و یا ارمونى و غیره است ، پس از پیدا شدن علت و رفع آن مى توان از داروهاى چاق کننده گیاهى استفاده نمود فرد لاغر بایستى حمام نیم گرم یک روز در میان داشته باشد و بعد از حمام کمى روغن به بدن بمالد و جامه هاى نرم پوشد و به آرامش روان و به آسایش توجه کند عطرهاى خوشبو به کار برد و از زحمت زیاد و گرسنه ماندن به خوردن چیزهاى شور و ترش و از ماندن زیاد در حمام بپرهیزد.
چاق کننده ها
باقلاى مقشر و مغز تخم کدو را نرم سائیده مقدارى بادام را کوبیده به آن اضافه نموده با ماءالشعیر و آب انار شیرین پخته به صورت حلوا در آورده روزانه میل نمایند.
نسخه دیگر
تخم شنبلیله ۵۰ گرم
آرد گندم ۲۵۰ گرم
شکر ۲۵۰ گرم
کتیرا گل ۲۰ گرم
مغز بادام ۲۵۰ گرم
عسل نیم کیلو
داروها را کوبیده در عسل ریخته روزى سه قاشق غذا خورى با آب سعد میل کنند (در صورتیکه سفت شد مى توان مقدار عسل را زیادتر کرد).
نسخه
پودر نخود را در شیر حل کرده به صورت خمیر در آورده سپس مقدارى آرد برنج ، آرد جو، آرد گندم به نسبت مساوى و نصف نان خشکه همه را نرم کوبیده در خمیر بالا ریخته مقدارى شکر اضافه نموده ، مثل کیک بپزند تا سفت شود، در یخچال گذارده روزانه از آن استفاده نمایند.
نسخه دیگر
تودرى سرخ ۵ گرم
تودرى سفید ۵ گرم
زنجبیل ۵ گرم
قرفه ۵ گرم
شقاقل ۱۰ گرم
بوزیدان ۱۰ گرم
کتیراگل ۲۰ گرم
زعفران ۲ گرم
آرد نخود ۵۰ گرم
آرد باقلا ۵۰ گرم
آرد برنج ۵۰ گرم
نارگیل ۵۰ گرم
شکر ۲۵۰ گرم
نبات ۲۵۰ گرم
مغز بادام ۲۵۰ گرم
همه را پس از کوبیدن و نرم کردن پخته سپس در یک کیلو عسل ریخته خوب بسرشند روزى سه قاشق غذاخورى از این معجون استفاده نمایند. نسخه :
کتیرا گل ۵۰ گرم
مغز بادام ۵۰ گرم
شکر ۱۰۰ گرم
همه را نرم کوبیده روزانه مقدارى از آن را در آب گرمک یا خربزه یا ماءالشعیر حل کرده میل نمایند روزها بجاى آب از شیرى که نارگیل در آن جوشیده شده باشد میل کنند.
نسخه مسمن یا چاق کننده ، مقوى و زایل کننده ضعف عمومى
آرد برنج نیم کیلو با آب بپزند سپس ۲۵۰ گرم شکر به آن اضافه کرده کمى روغن بیفزایند تا به صورت حلوا درآید پس از پخته شدن یک لیوان عرق گاوزبان و یک لیوان عرق بیدمشک یا گلاب اضافه کرده خوب بهم بزنند تا رقیق شود مغز بادام ، مغز پسته ، مغز فندق ، مغز گردو از هر کدام ۲۰۰ گرم همه را نرم کوبیده به حلواى فوق اضافه کرده در یخچال نگهدارى نموده روزى سه قاشق غذاخورى یا بیشتر میل نمایند. چون این معجون به صورت غذا در آمده است مى توان بجاى غذا از آن استفاده نمود.
لاغر کننده ها
چاقى یک نوع بیمارى است و یک نوع بیگارى زیرا آدم چاق بایستى در زیر این بار گران رنج برده و حتى جراءت گفتن یک جمله معترضه اى هم نخواهد داشت و شب و روز مانند حمال بى مزدى بایستى تسلیم این همه بار اضافى باشد یک چاق آیا مى داند که حمال کیست با عرض پوزش مى توان گفت که حمال کرمها آیا جز این است که بدن آدمى پس از مرگ خوراک و طعمه کرمها خواهد بود پس بى جهت نیست که گفته اند (حمال کرمها).
براى تخفیف گوشتهاى زیادى چه باید کرد؟
سؤ ال این است که گوشتهاى اضافى را چه باید کرد؟ جواب براى برقرارى تعادل ، بایستى اضافى را کم کرد، این اضافه بارى از چه انبارى بر دوش ‍ چاقها گذارده شده است ؟
مسلما از انبار غذاها پس بایستى این اضافه بار به انبار غذاها پس داده شود، راه پس دادن چیست ؟
به آسانى مى توان گفت ، کم گرفتن ؟
راههاى کم گرفتن (کم خوردن )
از آنچه تاکنون مصرف شده است باید کاست چه از نوع خوردنى و چه از نوع آشامیدنى ، بعضى ها فقط از یک وعده غذا مقدارى مى کاهند و کمتر مصرف مى نمایند، بخیال اینکه راه مبارزه با چاقى است ، اینان چون گرسنه مى شوند در نوبت بعدى مى خورند تا سیر شوند، مثلا صبحانه را کم کرده در عوض به نهار مى افزایند، این است که لاغر نشده بلکه چاقتر هم مى شوند، راه صحیح و درست این است که از تمام نوبتهاى غذا کاسته شود بخصوص غذاى شب .
درمان داروئى
باید داروهاى مدر و مسهل مصرف نموده و تقلیل خواب نمایند و اضافه کردن کار در حد توانایى و مالیدن روغن شبت یا روغن قسط به همه اندامها در حمام و ماندن زمانى بیشتر در حمام و خوابیدن بر روى بستر نسبتا سفت و تحمل ریاضت نسبت به غذاها و نشستن در جاى گرم اگر مقدور باشد در آفتاب و آنچه در چاق شدن گذشت عکس آن را در اینجا به کار برند، خوردن ارزن ، ذرت ، جو، و سرکه و پیاز، و پنیر و ماهى شور.
نسخه :
بادیان ۲۰ گرم
زنیان ۲۰ گرم
سداب ۱۰ گرم
زیره ۱۰ گرم
لاک مغسول ۱۰ گرم
مرزنجوش ۵ گرم
بوره ارمنى ۵ گرم
همه را سائیده ۵/۲ گرم صبح و ۵/۲ گرم شب کفلمه نمایند.
نسخه :
هر روز صبح ۵/۲ گرم لاک مغسول را در ۲ قاشق سرکه حل کرده با آب گرم میل نمایند. شبها زراوند یا جنطیانا یا تخم کرفس ۵/۲ گرم کوبیده موقع خواب میل نمایند بطور کلى کم کردن یک وعده غذا و سیر نخوردن در نوبت بعدى خود باعث لاغر شدن است .
نکات زیر براى لاغر شدن اهمیت به سزائى دارد:
۱- خوراک از لحاظ حجم زیاد و از غذائیت کم باشد.
۲- قبل از غذا خوردن ، شستشوى پیاپى انجام دهند (به وسیله حمام ).
۳- ورزش سریع و تند انجام گیرد.
۴- مالیدن روغنهاى گدازنده .
۵- خولنجان ، تریاق و سرکه همراه مر ناشتا مصرف شود.
۶- خوردن آب سیب زمینى روزى ۲ لیوان یکى صبح و یکى عصر.
ماءالجبن
در این دارو نفع بسیار براى مصرف کننده وجود دارد منجمله :
۱- نیروى آن زیاد است به علت رقت و لطافت .
۲- اخلاط و حالات شدید را آرام مى سازد.
۳- نرم کننده جرم بیمارى زا است .
۴- ماده بیمارى زاى مقاوم را به تدریج تجزیه و حل مى نماید، این دارو از نظر خاصیت گرم است ، مسهل و باز کننده ، مدر مسکن و تسکین دهنده حالات التهاب است .
در بیمارى حاد و سوداوى ، التهاب ، مالیخولیا، جذام داءالفیل ، سوزش ‍ ادرار و ضعف کلیه ها و کمک به انجام عمل آنها و ضد سنگ و ضد زخم مثانه و زخمهاى تازه و کهنه و کم سوئى چشم ، استسقا، و ضعف بدن ضد خارش چه از راه گوارش و چه از طریق مالیدنى ، مى باشد.
طرز مصرف آن بدین طریق است که هر دو ساعت بکار برند: بعد از خوردن دارو اگر بیمار مقدارى راه برود بهتر است ، بهترین وقت مصرف صبح زود است ، کمترین مقدار مصرف ۲۰۰ گرم است .
حد متوسط مصرف آن ۴۵۰ گرم است حدود نیم کیلو مى باشد – پس از مصرف آن حدود ۴ تا ۶ ساعت بعد مى توان غذاى روزانه را مصرف نمود قبل و بعد از مصرف آن بایستى غذاى شور و سرخ کرده و ترشیجات مصرف نمایند از مصرف لبنیات نیز خوددارى نمایند.
طرزه تهیه ماءالجبن به سه طریق ساختن و تهیه آن مقدور است
۱- شیر را جوشانده پس از جوشاندن گرماگرم به مقدار یک سوم آن سکنجبین اضافه نمایند، اگر سکنجبین خیلى ترش نباشد مى توان از سرکه و یا از آب لیمو به نسبت یک سوم اضافه نمود، سپس آن را در پارچه اى تمیز ریخته تا آب آن خارج شود، آب خارج شده داروى مقصود است (بنام ماءالجبن )
۲- مى توان پس از جوشیدن شیر مایه پنیر به آن زده پس از اینکه شیر برید آن را در پارچه اى ریخته تا آب آن جدا شود (به نسبت هر ۵/۲ کیلو شیر ۵ گرم مایه پنیر لازم است )
۳- مغز تخم کاوشه را به نسبت ۱۰۰ گرم در یک لیتر شیر به صورت نرم سائیده به کار برند. موقعى که شیر برید در پارچه نازک ریخته تا آب آن جدا شود.