درد و درمان
سپتامبر 22, 2013
درمان سرگيجه در طب سنتی
سپتامبر 26, 2013
نمایش همه

هر عاملى كه بتواند نظم داخلى بدن را برهم بزند يا تند كند يا بى حركت نمايد مى تواند عامل بيمارى زا باشد، اين عوامل مى توانند:
غذا، دارو، ضربه ، ميكروب ، باكترى ، سرما، گرما، غم و اندوه …باشند.
دخالت يك يا چندتاى اين عوامل تغييراتى در مايعات داخلى سلول ، مايع خارجى سلول و خود سلول به وجود مى آورند كه واكنش بدن در مقابل امور تهاجمى ، موجب پيدايش مرض خواهد شد و هر بيمارى علائمى مخصوص به خود داشته كه عامل بيمارى زا در آن مؤثر است مثلا كم شدن مايعات بدن خشكى (۱۰) و ضعف عمومى و زياد شدن مايعات بدن ترى (۱۱) و پرآبى و سنگينى وزن را به وجود مى آورد، اين عدم تعادل باعث پيدايش ‍ مرضى خواهد شد كه بستگى به عامل به وجود آورنده خود دارد باز براى مثال :
۶۰ درصد از وزن بدن را مايعاتى تشكيل مى دهند كه اين مايعات داخل و خارج سلولهاى بدن را پر كرده اند و در همين مايعات است كه مواد غذائى مورد نياز سلولهاى بدن وجود دارد باز كم يا زيادى اين مواد غذائى خود مى تواند موجب بيمارى و رنج و الم گردد.
مايعات خارج سلولى در سراسر بدن دائما در حال حركت و اختلاط است ، مايع خارج سلولى را محيط داخلى نيز گويند تا مادامى كه اكسيژن ، گلوكز، الكتروليت ها، اسيدهاى آمينه ، چربيها، ويتامينها و مواد لازم زندگى در دسترس سلولها به اندازه كافى قرار گيرد، آنها قادر به ادامه حيات مى باشند كم و زياد شدن يكى از اين مواد خوراكى حيات بخش ، بدن را به سمت نامنظمى و بيمارى مى كشد، مايعات داخل سلول شامل املاح ، ويتامينها و مواد غذائى لازم زندگى ياخته اى است كه اگر اختلالى در اين مايعات به وجود آيد زندگى سلولى را مختل مى نمايد.
تعادل محيط داخلى بدن
اصولا دستگاههاى مختلف و ياختهاى بدن طورى انجام وظيفه مى نمايند كه به حفظ وضعيت ثابت محيط داخلى بدن كمك مى كنند، مثلا ريه ها اكسيژن لازم را از خارج گرفته به گلبولهاى قرمز مى دهند، گلوبولهاى قرمز اكسيژن گرفته شده را به بافت ها و از بافتها مواد زائد را گرفته به ريه ها مى آورند.
كليه ها غلظت الكتروليت ها را ثابت نگه مى دارند، دستگاه گوارش غذا را از لوله گوارشى جذب كرده و به خون مى دهد قلب خون را به تمام نقاط بدن ميرساند و سلسله اعصاب ارتباط موجود را با داخل و خارج از بدن برقرار مى سازد.
حال اگر اختلالى در يكى از وظايف اعضاء فوق به وجود آيد موجب رنج ، درد، الم و ضعف و ناتوانى و عدم كارآئى بدن مى گردد، برقرارى نظم مجدد به اين دستگاهها، به وسيله غذاها داروها و استراحت و رعايت بهداشت بدن ، انجام مى پذيرد.
موقعى كه تمام دستگاههاى بدن تحت شرايط خاص و سلامتى كامل به سر برند تعادل بدن برقرار است و مى توان گفت كه مزاج و طبع آدمى سالم است ، عدم تعادل محيط داخلى طبع آدمى را به سوى بيمارى مى كشد كه ظهور علائم حاصله باعث پيدايش مزاجهاى مختلف است .
علائم عمومى بيماريها:
تب
درجه حرارت طبيعى بدن حدود ۳۷ درجه سانتى گراد است كه از راه دهان (زير زبان ) بين ۲/۳۷ تا ۹/۳۵ و از راه ركتوم يا مهبل حدود نيم درجه بيشتر از جاى ديگر است اما زير بغل اندكى كمتر از اين است ، شب ها درجه حرارت بيشتر از روزها و درجه حرارت افراد سالم هم با يكديگر تفاوت دارد.
در اكثر موارد تب يك علامت بيمارى عفونى است كه با كمك ساير علائم و تست هاى آزمايشگاهى پى به تشخيص برده مى شود ليكن در بيشتر موارد علت تب نامشخص و دشوار مى گردد، در اين صورت بايد با ثبت دقيق علائم بيمارى ، كمك از تشخيص آزمايشگاهى ، پرتونگارى ، دقت در سوابق بيمار مخصوصا بيمار آلوده از مسافرت برگشته يا مسافر، مصرف داروها و يا غذاهاى بكار برده شده به وسيله بيمار و گاهى با اكتشافات عمل جراحى مى توان پى به علت تب برد.
در حدود ۴۰ از تب ها را به سختى مى توان تشخيص داد كه اينها بيشتر مربوط به عامل عفونى است ۲۰ از تب ها مربوط به سرطانها و ۱۵ مربوط به بافت هم بند و بقيه مربوط به علل مختلف است كمى از تب ها (حدود پنج درصد) هم تشخيص داده نمى شوند گاهى تب هاى خفيف ممكن است عامل روانى داشته باشد.
رده بندى تب ها
۱- عفونت ، مثل ويروسها، ميكروبها، انگلها، قارچها، ريكت زيائى ، اينها عموما تب زا هستند ممكن است اين تب ها بدون علائم موضعى مثل گندخون ، يا علائم موضعى مثل گلودردها و غيره همراه باشد.
۲- بيماريهاى كلاژن – مثل لوپوس ارتيماتوز، پلى آرتريت گره اى ، درماتوميوزيت ، آرتريت روماتيسمى (آرتريت روماتوئيد) و تب روماتيسمى .
۳- بيماريهاى سلسله اعصاب مركزى : حوادث عروقى مغز، آسيب ها و جراحات مغزى ، تومورهاى مغز و نخاع ، بيماريهاى استحاله اى سلسله اعصاب مركزى (اسكلروزمولتيبل ) و جراحات و آسيب هاى نخاعى .
۴- بيماريهاى سرطانى : سرطان تيروئيد، ريه ، كبد، لوزالمعده ، دستگاه ادرارى تناسلى ، و سرطانهاى ثانوى .
۵- بيمارى خونى ، لنفوم ها، لوسمى ، ميلوم مولتيبل ، آنمى پرنيسوز، كم خونى هموليزى – بيماريهاى خون ريزى دهنده مثل ، هموفيلى .
۶- بيماريهاى قلب و عروق : انفاركتوس ميوكارد، بيماريهاى ترومبوآمبوليك ، آندوكارديتهاى باكتريال ، نارسائى احتباس قلب تاكيكاردى حمله اى .
۷- بيماريهاى گوارشى : التهاب روده ، سيروز كبد، در مرحله نكروز و آسيت كبدى .
۸- بيماريهاى غدد مترشحه داخلى : پركارى تيروئيد، فئوكروموسيتوم .
۹- بيماريهاى ناشى از عوامل فيزيكى : گرمازدگى ، ضربه ها، اعمال جراحى ، بيماريهاى اشعه اى .
۱۰- بيماريهاى ناشى از عوامل شيميائى : واكنش داروئى ، واكنشهاى ناسازگارى ، مسموميت ها، بيمارى صرع .
۱۱- اختلال در تعادل مايعات بدن مثل كم آبى ، اسيدوز
۱۲- علل متفرقه – ساركوئيدوز آميليوز
۱۳- تب روانى
۱۴- تب كاذب
۱۵- علل مجهول
سرگيجه
اصطلاح سرگيجه به حالتى اطلاق مى شود كه بيمار احساس مى كند كه اشيا به دور او مى چرخد و بالعكس چشمش سياهى مى رود و گاهى بيمار نمى تواند يك حالت جهت يابى بين خود و اشياء را بيابد. سرگيجه اكثر در بيماريهاى لابيرنت گوشى ، شاخه دهليزى عصب هشتم يا هسته مركزى اين عصب يا ارتباطات آن ديده مى شود، شايع ترين علل سرگيجه سندروم مى نيير است لابيرن تيت حاد و آسيب هاى عضوى ، مغزى ، حالات امتلائى و فشار خون و بسيارى از عوامل ديگر مى تواند عامل سرگيجه باشد مثل كم شدن ناگهانى فشار خون و غيره .
تابلو زير كمك به تشخيص سرگيجه مى كند
اگر سرگيجه بطور ناگهانى ايجاد شده باشد، سرگيجه مركزى كه ورم لابيرنت گوش داخلى ، اختلال عروق گوش داخلى مى تواند عامل آن باشد.
اگر سرگيجه بطور مزمن و كهنه باشد و نيز زودگذر باشد بايد ديد كه علائم گوشى در بيمار وجود دارد يا خير كه اگر وجود داشته باشد استوئيت ماستوئيديت ، بيمارى منير، نورينوم اكوستيك ممكن است بوده باشد.
اگر علائم گوشى وجود ندارد بايد ديد كه آيا با وضعيت بيمار ارتباط دارد يا خير كه اگر ارتباط دارد ممكن است مربوط به ، سرگيجه وضعى يا استوفيت هاى مهره اى باشد.
اگر با وضعيت بيمار مربوط نباشد ممكن است عامل آن داروها هيپروانتى لاسيون (زياد نفس كشيدن ) آسيبهاى گردن و يا ميگرن باشد.
اگر سرگيجه مدام باشد بايد ديد علائم گوشى وجود دارد يا خير اگر وجود داشته باشد مربوط به نورينوم اكوستيك و ساير تومورهاى زاويه جمجمه و پل دماغى است اگر علائم گوشى وجود نداشته باشد بايد ديد كه با حالت غشى همراه است يا نه اگر با غشى همراه باشد بايد به فكر عدم تكافوى گردش خون ، بيمارى قلبى بازيلر، آرتريو اسكلروز كاروتيد، حساسيت سينوس كاروتيد افتاد. اگر با حالت غشى همراه نباشد، بيماريهاى پسيكونوروز، بالا بودن فشارخون ، كم خونى ، مرض قند (ديابت ) پركارى تيروئيد و ناسازگارى خونى مطرح مى شود.
سرگيجه از نظر مزاجهاى چهارگونه
سرگيجه در نزد كسانيكه خون زيادى دارند
علائم :
سرخى صورت و چشمها، برآمدگى عروق پيشانى و شقيقه و به سرعت رفع شدن سرگيجه .
درمان :
خون گيرى لازم است و پاكسازى بدن را با جوشاندن هليله و سكنجبين و شربت عناب و لعاب اسپرزه و آب انار و آب غوره و آب گشنيز و پرهيز از غذاهاى گرم يا شور و سرشويه با جوشانده گل سرخ ، بابونه و سبوس گندم و ضماد صندل و گلاب و روغن گل با روغن مورد و سركه بر سر و آنچه در سردرد دموى مزاج يا پرخونى آمده است در اينجا نافع است .
سرگيجه در صفراوى مزاج
علائم :
زردى صورت و تلخى دهان حالت چرت زدن ، سرعت نبض ، بهبودى از خنكيها و زود از بين رفتن سرگيجه .
درمان :
جوشانده شاه تره ، پوست هليله زرد، فلوس و ترنجبين ، يا شيرخشت . آب انار، آب خرقه ، آب تمرهندى ، سكنجبين و شربت ليمو، مغز فندق و گشنيز و مويز و اسپرزه با شكر و آب انار ترش و آب غوره مؤثر است ، سيب و به و سوپ جو و مرغ و آب غوره و تمرهندى مفيد است گل بنفشه و صندل بو كنند و دستورات سردرد صفراوى نيز در اينجا حاكم است

نسخه :
هليله زرد ۱۵ گرم تمرهندى ۵۰ گرم ، شاه تره ۱۰ گرم ، آلو ۱۰۰ گرم ، سه پستان ۱۵ گرم ، آب دو بطر، همه را جوشانده صاف كرده شيرخشت ۲۵ گرم اضافه نموده روزى چهار استكان ميل نمايند اين نسخه براى امراض ‍ صفراوى مفيد است و براى بيمارى هاى خارش دار و جرب نيز مؤثر است و روزانه به جاى آب مى توان از عرق كاسنى استفاده نمود و ضماد گل خطمى و آرد باقلا و اسپرزه به ناحيه سر مفيد است پاشويه گل خطمى و جو و بنفشه و همچنان سرشويه به وسيله آنها براى اينگونه بيماران توصيه مى شود. پاشويه فوق را مى توان با جوشانيده كاه جو نيز انجام داد.
سرگيجه در بلغمى مزاج
علائم :
سنگينى سر، كمبود عطش ، سستى ، لعاب فراوان دهن ، تندى نبض ، سفيدى بدن .
درمان :
دادن ايارج فيقرا و بوئيدن مرزنجوش مفيد است .
از جوشانده بابونه ۱۰ گرم ، برنجاسف ۵ گرم ، مغز ناخنك ۵ گرم ، شبت ۱۰ گرم سر را ماساژ دهيد و بقيه معالجات مانند سردرد بلغمى است .
سرگيجه در سوداوى مزاج
علائم :
كثرت فكر، خاموشى ، تخيل چيزهاى فاسد، ضعف و سفتى نبض .
درمان :
پاك سازى سودا از بدن ، ماليدن روغن شبت ، روغن بابونه و يا ماساژ سر با آب جوشيده آنها، بقيه دستورات مانند سردرد سوداوى است .
سرگيجه با علت معدى در حالت صفراوى
غلبه بيمارى وقت خالى بودن معده و سكونش در سيرى ، حالت خفقان ، قى ، كمبود اشتها، درد بالاى معده ، تلخى دهان ، سرعت نبض ، زودرنجى يا تيزى حواس .
درمان :
اولين سكنجبين با آب گرم و قدرى نمك داده تا بيمار استفراغ كند سپس ‍ آلوچه خشگه ۱۰۰ گرم تمرهندى ۵۰ گرم هر دو را جوشانيده ۵۰ گرم ترنجبين شيره كش كرده به آن اضافه كرده ۵ روز صبح ناشتا ميل نمايد آب غوره ، آب انار ترش مفيد بوده و سوپ گشنيز و آنچه در سرگيجه صفراوى گذشت در اينجا نافع است .
سرگيجه با شركت معدى در حالت بلغمى
در اينجا از جوشانده تخم ترب و نمك و سكنجبين معده را خالى نمايند (شستشوى معده ) مسهل بلغم دهند بعد از پاكسازى معده براى تقويت آن نخود هندى ۵ گرم ، مصطكى ۱۰ گرم ، گل قند نصف ليوان به مدت چهار روز اين مقدار داده مى شود، جوشانده ۵ گرم برنجاسف با عسل به مدت ۱۵ تا ۲۰ روز مفيد است .
دادن اطريقل صغير مفيد است .
فرمول اطرفيل صغير (هر سه هليله را با آمله برابر سائيده در روغن بادام يا روغن گاو ريخته عسل يا مويز يا كشمش سه چندان همه مخلوط كرده روزى سه قاشق مربا خورى ) اين شربت مقوى دماغ مصفاى ذهن و رنگ صورت و از بين برنده ناراحتى هاى مقعد و بواسير نيز مى باشد، سرگيجه با علل و عوامل ديگرى به وجود مى آيد كه با بررسيهاى دقيق علل آن معلوم خواهد شد.
سردرد
سردرد يكى از بغرنج ترين مسائل طب داخلى به شمار مى رود، زيرا بين انواع گوناگون آن فقط علت قطعى چند نوع از آن را شناخته اند، سردردها در واقع علل داخلى هستند كه به قسمتهاى بالاى بدن سرايت مى كنند و عده معدودى از آنها مربوط به خود جمجمه مى باشد.
سردردهائى كه مبداء آنها درون جمجمه است
خود مغز فاقد حس درد است حتى بريدن قسمتى از آن دردى ايجاد نمى كند از اين رو بيشتر سردردها علتى غير از آزردگى خود مغز را به عهده دارند.
كشش جيبهاى وريدى ، آزردگى چادرينه مخچه يا كشيده شدن سخت شامه در قاعده مخ ، همگى مى توانند سردردهاى شديدى ايجاد نمايند. تقريبا تمام ضربه ها و ضغته ها و كشش هائى كه به عروق خونى سخت شامه وارد مى شوند: مى توانند سردرد ايجاد كنند، يكى از شرائين بسيار حساس ‍ درون مغز، شريان مننژه ميانى است كه حتى در جراحى از دست زدن به آن خوددارى مى شود.
اگر سردرد مربوط به خود جمجمه باشد درد آن به كجا تير مى كشد؟
اگر آسيب و رنج در بالاى چادرينه مخچه باشد، درد در مسير عصب پنجم ايجاد مى شود كه بيشتر در حوالى قسمت فوقانى سر در جلوى گوش بوده ، لذا دردهاى مربوط به مخچه و چادرينه آن ، به ناحيه پيشانى منتشر مى گردد.
حال اگر درد در زير چادرينه مخچه باشد از راه دومين عصب گردنى به دستگاه مركزى اعصاب وارد مى شود و چون پوست سر در ناحيه پشت گوش جزء قلمرو اين عصب است لذا درد در پشت سر خواهد بود.
اقسام سردردهاى درون جمجمه
۱- سردرد مربوط به مننژيت ، مننژيت يكى از شديدترين سردردها را ايجاد مى كند، اين بيمارى موجب التهاب تمام قسمتهاى مننژ يا پرده مغز از جمله مناطق حساس سخت شامه و نواحى حساس اطراف جيبهاى وريدى مى شود، در اين هنگام درد آن تمام كاسه سر را فرا مى گيرد.
۲- سردردهائيكه در اثر ضربه به پرده مغز ايجاد مى شود.
در اثر جراحى مغز بيمار، به علت دستكارى پرده مغز روزها حتى هفته ها سردرد ممكن است پيش آيد.
۳- تومورهايى كه به پرده مغز فشار وارد مى آوردند موجب سردرد شديد مى گردند، اين سردردها معمولا مربوط به منطقه خود تومور هستند يعنى هر جايى كه تومور يا غده باشد همانجا درد ايجاد مى شود و اين درد موقعى مربوط به تحت فشار قرار گرفتن ناحيه اى از پرده مغز است كه تومور در مجاورت آن قرار گرفته باشد، اگر بخاطر داشته باشيم كه تومورهاى بالاى چادرينه مخچه دردى بطرف جلو سر و تومورهاى زير چادرينه مخچه دردى به طرف عقب سر ايجاد مى كند به آسانى جاى تومورهاى ديگر مغز را خواهيم شناخت .
۴- سردرد به علت كم شدن مايه نخاع : اگر تنها بيست سى سى از مايه نخاع گرفته شود درد شديدى در سر ايجاد خواهد شد مخصوصا اگر بيمار ايستاده باشد اين درد به علت فشار منفى است كه در مغز به وجود مى آيد، زيرا فشار مايه نخاع در ازاء هر ۲۰ سى سى مايه كشيده شده حدود ۲۰۰ ميلى ليتر آب تنزل مى نمايد كه اين كاهش باعث كشيده شدن سطوح مختلف سخت شامه مى شود و درد ايجاد مى شود، مى دانيم كه مغز در مايعى كه درون جمجمه قرار گرفته است وجود دارد مثل پرتقالى كه در ظرف آبى قرار گرفته باشد، كم شدن مايع درون ظرف باعث مى شود كه پرتقال بتواند به سطح ظرف برخورد كند يكى از موهبت هاى آفرينش همين وجود مايه درون جمجمه است والا در هر ضربه يا تكان تصادفى كه براى آدمى پيش مى آمد در اثر اصطكاك مغز با استخوان جمجمه درد شديدى به وجود مى آمد.
سردردهاى ميگرنى
گرچه هنوز علت اصلى ميگرن شناخته نشده ليكن آن را به يك پديده عروقى نسبت مى دهند، معمولا احساسهائى نظير تهوع ، كاهش بينائى در قسمتى از ميدان بينائى (اوراى بينائى يا عامل خبر دهنده ) يا ساير اقسام توهمات حسى فرا رسيدن سردرد ميگرنى را اعلام مى دارند.
از اين رو بيشتر بيماران خود مى فهمند كه سردردشان فرا خواهد رسيد و آماده پذيرائى اين مهمان دردناك خواهند شد اين علائم معمولا پيش ‍ درآمد شروع درد است .
يكى از نظريات دانشمندان درباره ميگرن اين است كه :
هيجانات و فشارهاى روحى طويل المدت از طريق رفلكس باعث انقباض ‍ بعضى از سرخ رگهاى سر از جمله آنهائى كه به مغز خون مى دهند مى گردد. اين انقباضات باعث كم شدن خون قسمتى از مغز شده كه اين كم خونى را معرف عامل خبر دهنده يا علائم پيش رس سردرد مى دانند.
اين كم خونى كم كم شديدتر شده باعث تغييراتى در ديواره رگها مى گردد، اين تغييرات موجب شل شدن ديواره عروقى خون شده ، اين عروق حدود ۲۴ تا ۴۸ ساعت تونوس (سفتى ) خود را از دست مى دهند فشار موجود در اين رگها موجب گشادى آنها شده ضرباتى شديد به صورت كلنگ زدن يا ضربه زدن براى بيمار به وجود مى آورد و به نظر مى رسد گسترش بيش از حد جدار عروق باعث پيدايش ميگرن باشد.
اثرات ثانوى كم خونى نيز خود عامل ديگرى در تشديد سردرد است .
اگر سندرم ميگرن در مراحل اوليه و پيش رس به وسيله تركيبات تارترات ارگوتامين (سد) شود، سردرد شديدى به وجود نمى آيد، اين تركيبات مى توانند از ايسكمى يا كم خونى اوليه عروق جلوگيرى كرده مانع به وجود آمدن سردرد شوند مكانيسم بروز حمله ميگرنى را مى توان بدين طريق شرح داد كه طى سه مرحله اين درد به وجود مى آيد.
۱- مرحله احتباس آب و نمك در بدن كه اين بيشتر در نزد زنان بلند قدى كه مبتلا به حالت عصبانى و زودرنجى و تحريك پذيرى هستند ديده مى شود، در روزهاى اول قاعدگى كه الدسترون خون و ادرار زياد مى شوند، اين سردرد شدت مى يابد.
۲- مرحله انقباض و سوم مرحله انبساط عروق است كه در اين مرحله اطراف عروق مايعات پولى پپتيدى شبيه به برادى كينين يافت مى شود كه علت پيدايش آن معلوم نيست ، شايد آشفتگى سوخت و ساز سروتونين در ايجاد ميگرن مؤثر باشد كه داروهاى ضد سروتونين بر روى آن مؤثر است .
سردرد در اثر فشار خون
بيشتر مبتلايان به فشار خون دچار سردرد هستند، افرادى كه مبتلا به فشار خون متغير هستند زمانى كه فشار پائين است از سردرد اثرى نيست ، علت سردرد در بالا بودن فشار خون انقباض يا پارگى عروق كوچك و يا تراوش ‍ مايع به درون فضاى جمجمه است و اين خطر هميشه موجود است كه رگهاى بزرگ پاره شده و منجر به فلج قسمتى يا همه بدن گردد.
سردرد هيستامينى
اين سردرد را به وسيله تزريق هيستامين در حيوانات مكرر به وجود آورده اند كه در نتيجه تزريق هيستامين سرخ رگهاى داخل و خارج جمجمه گشاد شده ابتدا فشار خون پائين آمده پس از چند دقيقه بالا مى رود پس از اين سرخ رگهاى سر، بخصوص سرخ رگهاى گيجگاهى در حالت اتساع و ضربان شديد باقى مى مانند.
سردرد به علت يبوست
در بيشتر افرادى كه مبتلا به يبوست هستند سردرد كهنه اى ديده مى شود علت اين سردرد را جذب مواد سمى روده ها به وسيله كبد مى دانند گاهى همه سموم جذب شده خنثى نمى شود و ايجاد سردرد مى كند نظريه ديگرى وجود دارد و آن اين است كه در زمان يبوست گاهى مقدارى از پلاسماى خون وارد جگر مى شود كه اين خود باعث كم شدن گردش خون در جمجمه شده سردرد به وجود مى آيد.
سردردهاى خارج جمجمه اى
در بسيارى از سردردها از جمله سردرد هيستامينى ، سردرد توكسيك (سردرد سمى ) و سردرد ميگرنى همزمان با اتساع سرخ رگهاى درون جمجمه سرخ رگهاى بيرون جمجمه نيز متسع مى شود اما مواردى ديده مى شود كه با وجود اينكه فقط سرخ رگهاى خارج جمجمه متسع شده اند سردرد وجود دارد، در اين موارد اگر فشارى (۱۲) بر قاعده رگ متسع شده وارد شود سردرد تسكين مى يابد، گرچه وجود اتساع عروقى را در اين گونه موارد به علت وجود هيستامين مى دانند اما هنوز عامل اصلى اينگونه سردردها شناخته نشده است .
سردرد در اثر انقباض عضلانى
در بيشتر اوقات اضطراب و نگرانى و خشم و غضب عضلات سر و گردن را منقبض مى نمايد. كه اين انقباض و گرفتگى عضلانى باعث سردرد مى شود اين درد بيشتر در جائى كه عضله سفت شده است احساس مى شود و كاملا شبيه به سردردهاى آسيب درون جمجمه اى مى باشد.
سردرد در اثر نسوج بينى و عوامل وابسته به آن
مخاط بينى و سينوسهاى صورت و پيشانى خيلى حساس به درد هستند با اينكه اين سردرد خيلى حساس نيست اما اگر عفونتى به آن ضميمه شود سردرد شديدى پيدا مى شود و اين سردردها بيشتر در عقب كره چشم و در ريشه بينى احساس مى شوند، اگر سينوسهاى پيشانى عفونى شوند سردرد در قسمت جلو سر و بالاى پيشانى تظاهر مى كند اما سردرد مربوط به سينوسهاى صورت يعنى سينوسهاى فكى در محل خود سينوس يعنى زير چشمها احساس مى گردد.
سردرد در اثر اختلال ديد چشمها
هرگاه اشكالى در تمركز ديد موجود باشد، براى حصول ديد واضح و روشن ، عضلات مژگانى چشم بيش از اندازه منقبض مى شوند با وجود اينكه اين عضلات خيلى كوچك هستند باز انقباض آنها مى تواند سردرد ايجاد كند اين سردردها در پشت كاسه چشمها حس مى شود از اين گذشته در كم سوئى چشمها به علت انقباض عضلات صورت و عضلات خارجى چشم سردرد به وجود مى آيد نامساوى بودن ديد هر دو چشم ، عدم تعادل بين عضلات خارجى چشم ، خيره شدن به نور شديد زياد شدن نور به طور ناگهانى مثل جوشكارى و غيره ، همه مى توانند عامل سردرد باشند.
سندرم منى ير (منيير)
علت اصلى پيدايش اين بيمارى هنوز به خوبى معلوم نيست ، عده اى اتساع قسمت غشايى گوش داخلى كه شامل لابيرنت و قسمت حلزونى است ، عامل آن مى دانند و درد آن را به علت وجود افزايش فشار مايع درون آندولف داخل مجارى گوش به حساب مى آورند.
در اين بيمارى علائمى از قبيل سرگيجه واقعى ، به صورت احساس و توهم ، حركت در محيط اطراف به بيمار دست مى دهد و بيمار قادر به حركت نيست و اگر حركت كند به زمين مى افتد و دچار حالت تهوع و استفراغ و صدا كردن گوش و اختلال شنوائى ميگردد، در فواصل حمله بيمار سالم به نظر مى رسد ولى به تدريج دچار ضعف شنوائى مى گردد.
درمان اين بيمارى نيز با داروهاى ضد هيستامين شروع مى شود. اسيد نيكوتينيك در درمان آن مؤثر است ، رژيم بدون نمك و داروهاى پيشاب آور خيلى مفيدند نسخه هاى مؤثر بر ميگرن براى درمان اين بيمارى مفيد است و با تجربياتى كه انجام شده است ، داروى ضد ميگرن گياهى روى اين نوع سردردها مؤثر بوده است .
تذكر اين نكته لازم است كه چرا نسخه هاى متعددى براى درمان هر بيمارى پيشنهاد شده است :
۱- به علت در دست نبودن همه داروها در يك محل
۲- به علت نشناختن و يا نامهاى مختلف محلى
۳- براى امكان استفاده از هر كدام كه موجود است
۴- استفاده از تنوع داروئى ، براى عدم اعتياد
۵- براى استفاده از گسترش خاصيت داروئى
درمان سردردها بطور عموم
بطور كلى داروهاى لينت بخش در كليه سردردها مؤثر مى باشد. لذا دادن مرباى هليله و مرباى آمله مفيد واقع مى شود. مطابق معمول پاك سازى بدن از خلط غالب يا عامل بيمار كننده لازم است . در معالجه سردردها رعايت نكات زير در بهبودى سردرد كمك بيشترى مى نمايد.
هوا، غذا، سالم كردن مزاج ، تقليل خوراكيها بخصوص آشاميدنيها و مايعات ، و برقرارى آرامش و سكون .
در سردردهائيكه با آب ريزش بينى همراه است شستن سر و روغن مالى به سر خيلى مفيد نيست و خوددارى از آن بهتر است .
در سردردهائيكه تواءم با بالا بودن فشار خون است و نيز بيمار چاق مى باشد كم كردن خون يكى از راههاى مفيد درمان است .
نظريه جوان كوردو درباره درمان سردردها
پاكسازى مربوط به خلط غالب در هر سردردى لازم است و بيمار بايستى در جايگاه معتدلى كه در آنجا بوهاى مختلف وجود نداشته باشد استراحت كند، تقليل غذا نموده و تكثير خواب نمايد و داروهاى لازم بر سر و پيشانى قرار دهد، سائيده سنگ مرمر و حل كردن آن در سركه بطور ماليدنى به محل درد براى كسانيكه سردرد آنها از پشت سر و گردن شروع مى شود مؤثر است .
(سائيده سنگ مرمر ۲۵ گرم ، سركه ۲ استكان ، به محل درد روزى چهار مرتبه بمالند).
گل ارمنى ۱۵ گرم ، سركه يك استكان ، اين محلول نيز براى ماليدن به وسط سر، در اينگونه سردردها مؤثر است . خمير آرد گندم و ريشه بارهنگ به صورت ضماد به پشت گردن مؤثر و بستن كوبيده گياه مقدس بر شقيقه مفيد است .
سردرد در اثر سرماخوردگى و سرمازدگى
راه رفتن در برف و هواى بسيار سرد و خوردن چيزهاى خيلى سرد و يخ مثل برف و يخ ، آب خيلى سرد و غيره گاهى باعث سردردهاى بسيار شديدى مى شود كه بايستى از روغن ياسمين يا روغن مرزنجوش يا روغن سداب نيم گرم بر سر بمالند، اگر سردرد بسيار شديد باشد مى توان بقدر كمى فرفيون به روغنهاى بالا افزود.
ارزن كوبيده يا سياه دانه كوبيده يا سبوس گندم را در پارچه اى نازك ريخته بر وسط سر در ناحيه ملاج ببندند و مرتبا سر را با آب گرم بشويند و آن را خشك كرده ببندند.
اگر سردرد ساكت نشود ميتوان بيمار را در حمام گرم برده و مرتبا سر او را با جوشانيده زير بشويند.
گل بنفشه ۱۵ گرم
مغز ناخنك ۱۵ گرم
اسطوقدوس ۲۰ گرم
بابونه ۳۰ گرم
مرزنجوش ۱۵ گرم
آويشن ۵ گرم
داروها را نيم كوب كرده در يك ظرف بزرگ جوشانده پس از صاف كردن با آب آن سر را شسته و خوب ماساژ دهند مقدارى از محلول فوق را خيلى رقيق كرده استنشاق نمايند.
براى تسكين درد هر يك از گلهاى زير را كه در دسترس باشد مى توان بوئيد. ياسمين ، گل نرگس ، گل سوسن ، عنبر، عود و غيره .
ضماد يكى از اين داروها به محل شدت درد، در تسكين و آرام بودن آن مفيد است :
حب الغار، قسط، كبابه چينى ، سداب ، يكى از اين داروها را به مقدار ۱۰ گرم انتخاب كرده با ۲ استكان گلاب ممزوج نموده به كار برند، كوبيده و نرم سائيده يكى از اين داروها را نيز به پيشانى بمالند و سر را محكم با دستمالى ببندند.
قرنفل (ميخك ) يا دارچين يك مثقال در گلاب و سركه حل كرده بمالند.
نسخه :
گل بنفشه ۱۵ گرم
سه پستان ۱۵ گرم
گل خطمى ۱۰ گرم
تخم كتان ۱۰ گرم
انجير ۱۰۰ گرم
پس از نيم كوب كردن به پنج قسمت مساوى تقسيم شب هر قسمت را در دو ليوان آب جوش ريخته ، پس از جوشاندن صبح و عصر ميل گل نمايند اگر به هر جوشانده اى پنج گرم ترنجبين شيره كش شده اضافه كنند بهتر است .
پرهيز از چيزهاى سرد و يخ و كم كردن غذا و خوددارى از مصرف ترشى جات لازم است ماليدن كندر و مسطكى بر شقيقه مفيد و دادن برگ اشترغاز (خارشتر) و پوست و ريشه درخت گردو و گل سرخ از هر كدام ۵ گرم براى ۴ روز توصيه مى شود (اين مقدار براى چهار روز به صورت جوشانده )
سائيدن ۵ گرم پودينه و ۵ گرم مرزنجوش در ۲ استكان سركه يا حل كردن آنها در روغن كرچك به صورت ماليدنى بر پيشانى و شقيقه نتيجه خوبى داده است .
بخور كور يا خيار دشنى به گوش و بينى و سر نيز يكى از طرق تسكين درد است ، ماليدن سير جوشيده و روغن گل (۵ گرم سير، يك استكان روغن گل ) بر وسط سر و ملاج در اينگونه سردردهاى حاصل از سرماخوردگى و سرمازدگى رضايت بخش بوده است .
اين سردردها اگر در كسانيكه داراى مزاج بلغمى هستند پيدا شود علائمى از قبيل سنگينى سر و چشم و حالت فراموشى ، آب ريزش دهان و بينى و سفيدى ادرار، كندى نبض و كمبود شدت درد در آنها ديده مى شود.
اينگونه بيماران از غذاهاى گرم بهبودى حاصل كرده و از غذاهاى سرد و يخ و هواى سرد و محيط كار و زندگى سرد زيان مى بينند، اين حالت بيشتر در پيران و اهل راحت به وجود مى آيد.
درمان اين حالت
شيرين بيان ۱۰۰ گرم نيم كوب در ۱۰ روز صبح و شب پس از جوشاندن ناشتا ميل نمايند.
باديان يا ريشه كاسنى يا تاجريزى را مى توان روزى ۱۰ گرم جوشانده در دو نوبت ۵ گرم صبح ۵ گرم شب به كار برد و از گل قند(۱۳) نيز ميتوان استفاده نمود.
در روز چهارم استقرار بيمارى دادن روزانه ۵ گرم ايارج فيقرا(۱۴) خيلى مؤثر و مفيد واقع مى شود.
غرغره مرزنجوش (۵ گرم در يك ليوان بزرگ ) و شستن سر با فرمول زير نتايج خوبى داده است .
بابونه ۲۰ گرم
مرزنجوش ۲۰ گرم
پودينه ۲۰ گرم
شويد ۱۰ گرم
مغز ناخنك ۱۰ گرم
سداب ۲۰ گرم
همه را مخلوط كرده نيم كوب نموده و سه قسمت كرده هر قسمت را در سه ليوان آب جوشانده پس از صاف كردن سه مرتبه سر را به خوبى ماساژ دهند (صبح ، ظهر، شب ) براى سه روز
ماليدن روغنهاى ذكر شده به محل درد و نيز ماليدن روغن فرفيون يا روغن گل به پيش سر و بوئيدن بسباسه كه در روغن بنفشه حل شده باشد بيمارى فوق را تسكين مى دهد.
استنشاق آب مرزنجوش ۵ گرم در يك بطر چند نوبت در روز كمك بزرگى به درمان بيمارى است .
سردردهائى كه از پشت سر شروع مى شوند
علت اينگونه سردردها در اثر زيادى مايعات بدن است كه بايستى آب ترب و سكنجبين را مخلوط كرده يا جوشانده شويد تنها بدهند تا بيمار استفراغ كند و بدين سبب معده بيمار از امتلاء پاك مى شود كه اين خود در بهبودى بيمارى مؤثر واقعى مى گردد. دادن مرباى هليله يا مرباى آمله و سائيده ۵ گرم ريوند چينى براى پاكسازى دستگاه گوارشى از امتلاء سودمند است ، ۵ گرم زراوند گرد بو داده در دو قاشق غذاخورى عسل ريخته ميل نمائيد و زنجبيل را در روغن (گل شب بو) سائيده بر سر بمالند و اگر قدرى زعفران به اين دستور اضافه كنند بهتر است براى پاكسازى مزاج اين بيماران از جوشانده سنا، تربد، بنفشه ، باديان ريشه شيرين بيان ، سه پستان از هر يك ۱۰ گرم كه در گل قند حل كرده باشند به مدت ۵ روز صبح ناشتا مفيد است . حفض سائيده بسيار نرم كرده را در بينى بكشند يا اينكه تخم مورد را جوشانده استنشاق يا كوبيده در بينى بكشند، انداختن آجر داغ در سركه و ماليدن آب آن بر سر و مسكن دردهاى اينگونه بيماريها است : ماليدن روغن گل ارونه به سر، در تسكين اين گونه دردها خيلى مؤثر است مرزنجوش ، مغز ناخنك گل زوفا بابونه ، سياه دانه ، از هر يك برابر انتخاب كرده پس از نرم كوبيدن قدرى از آن را در آب حل كرده به صورت خمير به قسمت جلو سر ضماد نمايند ماليدن سائيده كبابه چينى حل شده در گلاب يا آب نيز به ميان سر نافع است . كشيدن پودر قرنفل ، صبر زرد، وج يا اگير تركى در بينى توصيه مى شود در سردردهاى مزمن كوبيده صبر زرد در آب را اگر بر بناگوش بمالند و يك قطعه پنبه در آن خيس كرده و در گوشها گذارند در تسكين درد به تجربه رسيده است . خوردن ۱۰ گرم ريشه شيرين بيان و ۵/۲ گرم باديان به مدت ۲۰ روز صبح ناشتا در تسكين اينگونه دردها به كار برده مى شود. و يا ميتوان آن را روزانه سه قاشق غذاخورى به مدت ۳۰ روز ميل نمايند اين دستور علاوه بر تسكين سردردهاى مزمن براى صرع يا غشى و تنگ نفسى و سرفه هاى كهنه خلطدار و اختلالات روانى و وسواس و فراموشى و نيز براى اعاده حمل زنانى كه قبلا بچه دار مى شدند و مدتى نشده اند مفيد مى باشد.
نسخه ديگر
اسارون ، سنبل ، مصطكى ، زعفران ، طباشيره ، دارچينى ، اذخر، قسط شيرين ، تخم كشوث ، تخم كرفس ، تخم كاسنى ، زراوند طويل قرنفل جب بليسان و عود بليسان ، هيل ، عود از هر يك به نسبت مساوى گل سرخ برابر تمام آنها عسل چهار برابر تمام آنها، همه را كوبيده در عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى اين نسخه براى انواع سردردها و سرگيجه هاى بدون علل و صدا كردن گوش و ضعف معده و كبد و نيز براى كم شدن ورمهاى قسمتهاى مختلف بدن نافع مى باشد. اين دارو براى سردمزاجان بهتر است .
نسخه ديگر
انيسون ۲۰ گرم
تخم كرفس ۳۰ گرم
مر (مر) ۲ گرم
اذخر ۱۰ گرم
زراوند ۵ گرم
قسط ۵ گرم
دارچين ۱۰ گرم
ريوند ۱۰ گرم
زعفران ۶ نخود
عسل ۲۵۰ گرم
هم را نرم كوبيده باهم بياميزند و روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند اين دارو علاوه بر معالجه سردردهاى كهنه و درد شقيقه و آب ريزش بينى و دردهاى قفسه صدرى براى ضعف معده و از بين بردن كليت ها و قولنجهاى گوارشى نافع است .
سردردهائى كه در تعقيب حمام به وجود مى آيند (پس از خروج از حمام )
درمان :
از جوشانده بابونه و غيره به صورت نيم گرم سر را بشويند مشگ و عنبر بو كنند و شربتى از عرق گاوزبان و گلاب با عسل ميل نمايند يا تخم ريحان را (۵ گرم ) نرم كوبيده در نصف استكان عسل حل كرده بكار بردند. عرق گشنيز يا جوشانده ۵ گرم تخم گشنيز در يك ليوان آب براى يك روز مفيد است . اين مقدار را تا بهبودى بيمارى مى توان ادامه داد.
سردرد به علت خشكى بينى
اين سردرد با علائمى چون حالت گرسنگى چرت زدن و احساس غم و اندوه و سابقه واقع شدن در بادهاى گرم سمى و خوردن چيزهاى خشك كننده بزاق و كم كننده ترشحات بدن و لاغرى و خشكى پوست همراه است .
درمان :
لعاب خرفه ، لعاب بهدانه ، لعاب اسپرزه يكى از اين داروها را انتخاب كرده روزى ۵ گرم در آب جوش حل كرده لعاب آن را ميل نمايند.
روغن بادام يا روغن كدو، يا روغن بنفشه در بينى بچكانيد و بر كف پا نيز بمالند تقريبا حمام يا دوش آب گرم بگيرند يا آب گرم بر سر بريزند و آرد جو و آرد گندم را در روغن بادام حل كرده بر سر بمالند.
سردرد به علت خوردن غذاهاى چربى دار، غليظ و ديرهضم
كه در اينجا درد بيشتر متوجه كاسه چشمها شده و سرگيجه و خيالات واهى و هذيان پيش مى آيد و نيز سياهى رفتن جلو چشم آشكار مى گردد.
درمان :
ايارج قيقرا ۱۰ گرم
شحم حنضل ۵/۲ گرم
تربد ۵/۲ گرم
افتيمون ۵ گرم
مقل ۵/۲ گرم

همه را نرم كوبيده با آب كرفس حل كرده قرصهائى به اندازه نخود بسازند هر دفعه دو عدد ميل نمايند و سياهدانه و مرزنجوش را نرم كوبيده از هر كدام ۱۰ گرم بو كنند.
روغن بادام تلخ در بينى بكشند بخور باديان دهند با بونه و شويد را جوشانده از هر كدام ۵/۲ گرم استنشاق نمايند يا كوبيده سداب و مرزنجوش بو كنند (از هر كدام ۵/۲ گرم ) و سر را با جوشانده آن بشويند و يا آب آن را در بينى بكشند (۱۰ گرم براى ۲ مرتبه هر قسمت را در يك بطر آب بجوشانند).
سردرد در مزاجهاى سوداوى
اينگونه سردردها در تعقيب خوردن غذاهاى سوداوى مثل بادنجان و عدس و كلم و گوشت گاو و گوشت شكار و غيره به وجود مى آيد كه علائمى چون سنگينى ، سر تيرگى صورت ، بى حالى ، چرت زدن كندى نبض ، خشگى چشمها و بينى ، وسواس و افكار نامنظمى براى بيمار پيدا مى شود و همچنين سفيدى ادرار و غيره ظاهر مى گردد.
درمان :
جوشانده بسفايج ، اسطوقدوس ، گل گاوزبان ، بادرنجويه ، مويز، آلوچه خشگه و ترنجبين مفيد است غير از آلوچه از بقيه هر يك ۱۵ گرم ترنجبين شيره كش شده ۲۵ گرم آلوچه و ۲۰۰ گرم به مدت ۱۰ روز به صورت جوشانده صبح و عصر.
به هر جوشانده ۲ گرم افتيمون كوبيده اگر اضافه نمايند بهتر است ، عرق كاسنى روزى ۲ استكان مفيد است اگر روزانه سر را با جوشانده بابونه ، مغز ناخنك آوشن ، برگ چغندر يا جوشانده گل بنفشه و گل نيلوفر و بادرنجويه و بابونه و قرنفل بشويند در بهبودى بيمارى موثر است . و يا يكى از روغنهاى زير را به سر بمالند. روغن بابونه ، روغن سداب ، و يا بابونه ۱۰ گرم ، مغز ناخنك ۱۰ گرم ، مرزنجوش ۱۵ گرم همه را خوب سائيده در يك استكان روغن گل حل كرده به سر بمالند.
سردرد به علت حرارت زياد مثل گرما و مكانهاى خيلى داغ و قرار گرفتن زير آفتاب و نزد آتش و تكلم به آواز بلند و نيز در تعقيب خشم و غضب و خوردن چيزهاى گرم و تاخير غذا از وقت اعتياد.
در اينجا علائمى از قبيل خشگى چشمها و بينى ، تغيير حواس و غلبه عطش و حال چرت زدن ، صدا كردن گوشها سستى اندامها بخصوص ‍ سستى در حواس پنچگانه براى بيمار ظاهر مى شود.
درمان :
بيمار بايستى در مكانى خنك كه با صندل و گل بنفشه و كافور و گلاب آراسته شده باشد قرار گيرد و مرتبا صندل ، گلاب ، كافور، سيب ، گشنيز تر، بنفشه و سركه بو كند. اگر درد ساكت نشود گلاب را سرد كرده بر سر بريزند و شربت ليمو، شربت انار ترش و شيرين ، شربت تمرهندى ، لعاب اسپر زه ، شربت (آب غوره بدون نمك را بايستى در شكر پخته تا شربت آن به دست آيد) شربت آلو، شير خشت و دوغ سرد و لعاب اسپر زه را در عرق كاسنى يا عرق نيلوفر ريخته بكار برند اگر در اين بيماران حرارت زياد زيان رسانده باشد بايد آب جو را با لعاب اسپر زه و آرد جو و كدوى رنده شده را مخلوط نموده و بر سر ضماد كنند و از جوشانده گل خطمى ، گل پنيرك ،، گل نيلوفر، سبوس گندم ، پاشويه نمايند، صندل ، آب گشنيز، روغن گلاب را مخلوط كرده و قدرى سركه به آن آميخته به قسمت جلو سر ضماد نمايند.
بطور كلى براى لينت مزاج اينگونه بيماران و تسكين درد سر آنها از نسخه زير استفاده مى شود.
نسخه :
عناب ۳۰ گرم
سه پستان ۵ گرم
شاه تره ۵ گرم
آلوچه خشگه ۱۰۰ گرم
تمرهندى ۴۰ گرم
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
همه را جوشانده در جاى سردى نگاهدارى نموده ۷ روز صبح ناشتا و عصر ميل نمايند اگر ۲۵ گرم شيرخشت به اين محلول اضافه نمايند بهتر است يا ميتوان روزانه داروهاى فوق را جوشانده صبح و عصر مصرف نمايند.
سردرد به علت ناراحتى هاى معدى
با علائمى از قبيل استفراغ تلخى دهان ، قى تلخ ، زردى چشم ، تشنگى و عطش ، پيچش سردل و ساكت شدن سردرد پس از استفراغ كردن همراه است .
درمان :
سكنجبين را در آب خيلى گرم حل كرده ميل نمايند تا محتويات معده خارج گردد داروهاى ضد صفراوى تجويز نمايند تقويت معده و تسكين دردهاى آن باعث آرامش اينگونه سردردها مى گردد شربت غوره ، رب انار، رب سيب ، طباشير، گل سرخ مفيد است و يا طباشير ۵ گرم گل سرخ ۱۰ گرم گل ارمنى ۵ گرم همه را خوب سائيده در شربت غوره ريخته روزى سه قاشق غذاخورى ميل نمايند.
سردرد با ناراحتيهاى معدى در اثر وجود بلغم
علائم :
ترش كردن ، وجود گاز و نفخ زياد در معده ، آروغ ترش زدن وجود لعاب زياد در دهان حالت تهوع و راحت شدن بيمار در اثر استفراغ .
درمان :
از جوشانده شبت ، ترب ، ريشه شيرين بيان ، سكنجبين براى خارج شدن محتويات معده استفاده مى شود زيرا اين امر باعث تسكين درد است بعد از اين بايد به تقويت معده پرداخت بيشتر دردهائى كه مبداء گوارشى دارند درد آنها در وسط سر است كه بايستى در اينجا نيز به تقويت معده و دستگاه گوارش پرداخت .
نسخه براى تقويت معده
انيسون ۲۰ گرم
زيره سبز ۲۰ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۱۰۰ گرم گل قند حل كرده به مدت پنج روز صبح و عصر ميل نمايند اين دستور را مى توان تا بهبودى دستگاه گوارش ادامه داد.
سردرد با مبداء كبدى
درد طرف راست سر وجود آفت و آسيب در كبد مثل سنگ كيسه صفرا، تورم كيسه صفرا، عفونتهاى مجارى صفراوى ، يرقانها و بيماريهاى ديگر كبدى .
درمان :
رب انار، آب انار، آب آلو، آب غوره ، عرق كاسنى ، آب سرد و اگر بتوانند نان را در سركه خورد كرده ميل نمايند.
سردرد با مبداء بيماريهاى طحال
علائم :
درد سر بيشتر در طرف چپ خودنمائى مى كند و ضعف و درد در طرف چپ شكم زير آخرين دنده ها.
درمان :
در اينجا نيز نان و سركه مفيد است خيار دشتى يا كمبيره كبر و عرق پودينه به صورت مخلوط روزى ۲ استكان صبح و عصر ميل نمايند و معالجه بيماريهاى كبد را دنبال كنند.
سردرد با مبداء بيماريهاى رحمى ، كليه ، حجاب حاجزو روده ها كه در بيماريهاى رحمى كمبود خون حيض و درد وسط و جلو سر و كليويها دردشان در پشت سر و در حجاب حاجز (ديافراگم ) درد در وسط سر مايل به جلو و در مبتلايان به بيماريهاى روده اى درد در قدام نزديك پيشانى است .
درمان :
درمان اينگونه سردردها را بايستى به از بين بردن مبداء اصلى آن پرداخت و در درمان عضو معيوب كوشيد.
سردرد با مبداء ضعف دماغى
در اينجا علائمى مانند كدورت حواس ظهور آفت در رفتار و اعمال دماغى و اختلال در تخيل افكار، وجود هيجان و ناآرامى و پيدايش سردرد به هنگام تحريك و تهييج براى صاحب آن ، مانند شنيدن صداهاى شديد بوئيدن بوى هاى مختلف .
درمان :
تقويت دماغ نمايند گوشت پرندگان با نخود پخته و كمى زعفران و دارچين و گلاب اضافه نموده ميل نمايند كمپوت ميوه ها و شربت صندل بكار ببرند روغن گل يا گلاب و كمى سركه بر سر بمالند قرنفل را نرم كوبيده در گلاب حل كرده به سر بمالند سيب ، عنبر، و گلاب بويند در بهبودى مزاج و پاكسازى آن بكوشند و نسخه زير را به كار ببرند.
نسخه :
مغز بادام ۵۰ گرم
مغز گردو ۵۰ گرم
مغز پسته ۵۰ گرم
مغز فندق ۲۰ گرم
گل گاوزبان ۵ گرم
گل بنفشه ۵ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
شكر ۲۵۰ گرم
همه را نرم كوبيده روزى سه قاشق غذاخورى ميل نمايند.
(به صورت قائوت )
نسخه ديگر
مغز بادام ۶۰ گرم
خشخاش ۵ گرم
شاهدانه ۵ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
نبات ۲۵۰ گرم
همه را نرم كوبيده روزى سه قاشق مربا خورى كف لمه نمايند.
سردرد پس از بيدار شدن از خواب
در اينجا بايستى پاكسازى خلط غالب را نمايند و خاكستر را در سركه حل كرده و بر شقيقه و پيشانى بمالند و خاكستر چوب انجير را در سركه حل كرده به كار برند. مانند دستور فوق به صورت ماليدنى (در اين جا منظور استفاده از املاح خاكستر است )
سردرد به دنبال بيماريهاى زير
بعد از استفراغ كردن زياد، بعد از خونگيرى و ادرار زياد، بعد از خونريزيهاى زياد زنانگى و نفاس و بواسيرى و بعد از بيدارى هاى مفرط و بى خوابى هاى شديد و پس از پيدايش غم و اندوه زياد و بعد از زيادى و شدت زكام و نزله و خون ريزيهاى بينى و نيز پس از گرسنگى .
درمان :
در اينجا بايستى از غذاهاى رقيق و مايعات استفاده شود آب جو يا مالشعير مفيد است گوشت پرندگان فربه سوپ مرغ و جو و آبگوشتهائى كه از گردن بزغاله شيرخواره تهيه شده باشد و نيز حريره نشاسته ميل نمايند و روغن بادام و روغن كنجد و روغن قلم گاو و پيه مرغ بر سر و بدن بمالند و با آب گرم سر را بشويند و سر را ببندند.
سردرد به دنبال عمل زناشوئى
اينگونه سردردها در افراد ضعيف و زياده رو ديده مى شود.
درمان :
شير گاو جوشانده مرتبا بنوشند روغن بنفشه در بينى چكانند مرتبا دوش ‍ آب نيم گرم گيرند زرده تخم مرغ عسلى شده و گوشت ماهى و اغذيه رقيق و مايعات خورند.
نسخه :
ثعلب ۱۵ گرم
شقاتل ۱۵ گرم
بهمن سرخ ۱۰ گرم
بهمن سفيد ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
اگر مزاج بيمار گرم باشد از كمپوت به و سيب استفاده نمايند.
سردرد به علت وجود تب
اينگونه دردها در هنگام تب پيدا شده و در وقت قطع تب بهبودى مى يابد.
درمان
سركه و گلاب و روغن گل را مخلوط كرده به پيش سر بمالند اگر هوا گرم باشد پاها را با آب سرد و اگر هوا سرد باشد پاها را با آب گرم پاشويه كنند.
صندل ، آب خرفه ، و بارهنگ بر سر ضماد نمايند اگر بيحالى شديد باشد شير زن بر سر دوشند و اگر در اثر بدى كار معده و غيره تب عارض شده باشد تنقيه معده نمايند. سپس تقويت معده به گل قند و آب تمرهندى كنند، اگر سردرد به علت تب عفونى و عفونت كلى خون باشد در اين جا سنگينى سر شدت بيشترى داشته و زانوها درد دارد و دانه هاى قرمز رنگى روى پوست پيدا مى شود زبان بسيار خشك ، چشمها فرو رفته و تب در حد اعلاى درجه مى باشد كه بايد تنقيه و پاكسازى خلط غالب نمايند.
عرق كاسنى ، عرق گاوزبان ، عرق بيدمشگ دهند، گلاب و قند به كار برند سركه و گلاب آميخته بو كنند سوپ مرغ ، سوپ ماش ، سوپ جو و مرغ ، گيشنيز، كدو، اسفناج دهند ريشه كرچك و زنيان را كوبيده بر سر ضماد مى نمايند.
سردرد در تعقيب ضربه و سقطه
علائم : وجود حادثه يا تصادم و يا عامل ضربه و سقطه و آثار آن
در ضربه هاى سر و تصادفات اگر شكستگى در كار نباشد و ترس از شدت درد و ورم در ميان باشد اگر بيمار داراى فشار خون و زيادى خون باشد مقدارى از آن را مى توان گرفت تا از فشار و قدرت آن كاسته شود و درد بيمار كمى آرام گيرد و فشار درون جمجمه كمتر شود.
مورد، گل رس ، آرد جو، آرد عدس ، ماميثا، حضض ، آقاقيا، صندل و روغن گل را مخلوط كرده به محل ضربه ضماد نمايند تا از هماتون و خونريزى زير جلدى جلوگيرى شود. و جمجمه محكمتر گردد.
روغن گل و سركه نيز مفيد است ، اگر بيمار دچار تب ، ورم و قرمزى شديد محل ضربه باشد بايد از صندل سرخ گل ارمنى به صورت نرم كوبيده كه در آب تاج ريزى حل شده باشد به محل درد ضماد نمايند. اگر ورم و درد كمتر نشد آنها را در سركه پخته به محل ضماد كنند.
اگر اختلالات حواس به وجود آمد و تب نيز پيدا شود آثار ورم مغز خون ريزى داخلى مشهود است از چوب درخت گز، پوست انار و ميوه كاج و كندر و گل سرخ كه همه را درهم كوبيده و نرم كرده باشند مى توان به صورت ضماد استفاده نمود و آرد جو گل زوفا، برگ بيد، و روغن گل به محل ضربه ضماد نمايند گل بنفشه ، سيب ، گلاب براى بوئيدن اين گونه بيماران مفيد است .
داروهاى زير به صورت پاشويه بر تمام سردردهاى مزمن مؤثر مى باشد:
گل خطمى ، بابونه ، مغز ناخنك ، گل زوفا، تاج ريزى ، خردل سبوس گندم كه بايستى همه را جوشانده به كار برند (از هر كدام به مقدار كافى براى سه روز).
نسخه ديگر
گل بنفشه ، گل خطمى ، از هر يك ۲۵ گرم سبوس گندم ۷۵ گرم آب ۴ بطرى جوشانده به صورت پاشويه . نسخه زير براى تسكين سردردهاى كهنه و پاكسازى مغز از ژرم بيمارى زا و گريپ هاى فصلى و مقاوم نافع است .
صبر زرد ۵ گرم ، عصاره ريشه شيرين بيان ۲۵ گرم شويد ۵ گرم ، مصطكى ۵/۲ گرم صبر زرد را بايد با آب باديان يا آب كاسنى يا گلاب حل كرده و سپس بقيه داروها را به آن آميخته روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
نسخه مسكن ديگر
ايارج فيقرا ۱۵ گرم ، شحم خنظل (۱۵) ۵ گرم ، تربد ۵/۲ گرم ، افتيمون ۵ گرم ، سقمونيا (يا محموده ) ۵ گرم ، مقل ۵ گرم همه را كوبيده در آب كرفس حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
نسخه ديگر
تخم اسفند كوبيده ۲۵ گرم آب انگور يك بطر درهم جوشانده تا نصف شود، مغز گوسفند بكار برند و يا مغز مرغ را با آب انار مخلوط كرده به بيمار بخورانند، جوشانده آب اسطوخدوس را در شربت عسل حل كرده تجويز نمايند (اسطوخدوس ۱۰ گرم در يك ليوان آب جوشانده صاف شده آن را با ۲۵۰ گرم عسل مخلوط كرده بتدريج مصرف نمايند).
زعفران ، موميائى ، و كندر را سائيده در سفيد تخم مرغ حل كرده به قسمت ضرب ديده ضماد نمايند يا برگ كلم ، مورد، مرزنجوش را كوبيده ضماد كنند، در تعقيب ضربه هائيكه مغز تكان خورده و باعث سردرد شده باشد پنج گرم اسطوخدوس را جوشانده در سه نوبت صاف شده آب آنرا با عسل ميل نمايند.
پيدايش سردرد در تعقيب بوهاى زننده
بعضى از افراد به محض بوئيدن چيزى دچار سردرد شديدى مى گردند كه اين نوع خود باعث زحمت زياد بيمار است زيرا كمتر وقتى و زمانى است كه آدمى دچار اينگونه بوها نشود چه در گذرگاهها و چه در محل كار و غيره ، هميشه ممكن است بوئى خوش يا ناخوش در هوا پراكنده شده باشد. درمان :
بر حسب بوى پراكنده شده در هوا بايستى داروى آن انتخاب شود مثلا اگر از بوهاى گرمى جات باشد كافور، بنفشه ، گل نيلوفر، سيب درختى ، گشنيز تر بو كنند و روغن بنفشه يا نيلوفر يا بادام در بينى بمالند اگر از بوهاى بد و ناراحت كننده باشد بايستى بيمار دوش آب گرم گرفته سر را بشويد و قدرى گلاب و سركه در بينى بمالد.
سردرد در تعقيب تبهاى زياد و يا ناراحتيهاى شديد روحى
در اينجا بايستى مزاج بيمار را پاك سازى كرده از امتلاء و پرى دستگاه گوارش جلوگيرى به عمل آورد عرق كاسنى روزانه ميل نمايند، روغن بنفشه در بينى بچكانند از اشياى خوشبو استفاده كنند سر را با گلاب و صندل بشويند يا حضض و يا روغن گل بر سر بمالند و پنج گرم اسطوخدوس را جوشانده آب آنرا در نصف ليوان گلاب ريخته به تدريج بدهند.
سردرد در تعقيب مشروبات الكلى
در كشورهائى كه مشروبات الكلى مصرف مى شود اينگونه سردردها ديده مى شود درمان آن را با سكنجبين و جوشانده شبت آغاز مى كنند تا بيمار استفراغ كند تا معده از امتلاء و مصموميت الكل پاك گردد اگر مزاج بيمار گرم باشد ۵/۲ گرم سقمونيا را در نصف ليوان آب انار حل كرده يا شير خشت را در آب آلو يا در آب تمر ريخته كمى گلاب اضافه نموده تجويز نمايند در سردمزاجان از ايارج فيقرا استفاده مى شود شربت انار، شربت سيب ، شربت به ، شربت آب غوره ، شربت صندل را با آب سرد آميخته به كار برند. اگر بيمار داراى مزاجى بسيار گرم باشد شيره خرفه با چهار عرق خنك (عرق كاسنى ، عرق تمشك ، عرق شاه تره ، عرق بيدمشك ) تجويز كنند در ابتدا با سركه و روغن گل و گلاب سر را بشويند و در انتها يا بعدا روغن بابونه يا روغن سوسن را نيم گرم كرده به سر بمالند و سعى كنند كه بيمار بخوابد اگر بيمار داراى التهابات داخلى يعنى حالت گريه و داد كشيدن باشد از دوغ ترش مى توان استفاده كرد و پاهاى او را در آب سرد مى توان قرار داد يا روغن بنفشه را با قدرى نمك ممزوج كرده بر كف پاها بمالند يا با جوشانده گل بنفشه بابونه و نمك پاشويه نمايند.
سردرد به علل متعدد ديگر
مثل سردردى كه در تعقيب خوردن غذاهاى فاسد و چرب و غليظ و مسموم كننده و يا هر عامل ديگرى كه باعث بالا رفتن فشار داخل جمجمه باشد چه غذائى چه ضربه اى ، چه روحى و هيجانى و يا بوئى حتى گاهى در اثر مشاهده اشياء و گاهى به علت شنيدن يك خبر ممكن است سردردهائى به وجود آيد زمانى در اثر شنيدن صداهائى ممكن است به شدت سردرد افزوده گردد، اينگونه سردردها در تمام سر خود را نشان مى دهد و در اثر كوچكترين عامل تحريكى به شدت سردرد افزوده مى شود حتى گاهى بيمار از ديدن روشنائى تنفر دارد و در تاريكى و تنهائى احساس آرامش و سكون مى نمايد اينگونه بيماران دوست دارند كه در وقت سردرد چشم خود را بسته نگاه دارند و گاهى احساس مى كنند كه سرشان ميخواهد بتركد اين اصطلاح از زبان خود بيماران است .
درمان :
در بالا بودن و ازدياد خون ، فصد و كم كردن خون مؤثر است اگر بيمار چاق پرخون و داراى مزاجى گرم باشد شربت انار تجويز نمايند در سودامزاجها شربت افتيمون دهند و عرق گل گاوزبان را در قند حل كرده با تخم ريحان بكار برند در صفراوى مزاجها آب تمرهندى و چهار عرق هاى خنك دستور دهند.
نسخه هاى زير براى اينگونه سردردها مؤثر است
نسخه :
سنا ۱۵ گرم
هليله كابلى ۱۵ گرم
آمله ۱۵ گرم
شير گاو يك ليوان
عسل ۲۰۰ گرم
همه داروها را نرم كوبيده در شير و شربت عسل حل كرده روزى سه استكان ميل نمايند.
نسخه :
هليله كابلى ۱۰ گرم
هليله سياه ۱۰ گرم
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
آمله ۱۰ گرم
مصطكى ۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
اسطوخدوس ۵ گرم
داروها را نرم كوبيده و سائيده در شربت عسل حل كرده و يا جوشانده آنها را پس از صاف كردن در عسل ريخته روزانه سه استكان ميل نمايند.
نسخه :
هليله كابلى ۱۰ گرم
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
اسطوخدوس ۱۰ گرم
تخم گشنيز ۱۰ گرم
ترنجبين ۵۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
سردردهاى نيمه سر يا سردردهاى ميگرنى
اين دردها بيشتر يك طرفه و دل زننده تواءم با حالت تهوع و تيركشنده ، در زنان شروع آن همزمان با درد قاعدگى گاهى ، ارثى بودن و چند عوامل ديگر را مى توان به علل فوق افزود. بحث علمى اينگونه سردردها در اول كتاب آمده است .
درمان :
مطابق دستورات گذشته خلط غالب بدن را بايستى از بين برد در دموى مزاجهائى كه پرخونى زياد آنها را آزار مى دهد بايد خون گيرى به عمل آيد در صفراوى مزاجها پاكسازى صفرا از بدن و دادن شربت گشنيز و بوئيدن كافور و خوردن شير و شكر و گل بنفشه گل و نيلوفر و گل خطمى مؤثر است و برگ خطمى ، برگ كاهو، گل سرخ را جوشانده آب آنرا به موضع درد بمالند و يا كوبيده تخم كاهو و پوست خشخاش به محل درد گذراند در بلغمى مزاجها پاكسازى بدن را به وسيله ايارج فيقرا كرده و از جوشانده بابونه درمنه تركى آويشن شيرازى و شبت سر را بشويند و بابونه مغز ناخنك و شبت و شنبليله و كتان را كوبيد ضماد نمايند و يا از ضماد حنا با قدرى نمك يا ضماد صمغ عربى و سداب يا پوست ريشه كبر يا خياردشتى و يا پياز عنصل و فرفيون استفاده نمايند اگر درد ساكت نشود كوبيده ۱۰ گرم تخم كاهو پنج گرم مر پنج گرم پوست خشخاش پنج گرم ، كتيرا و بذرالنبج را در گلاب حل كرده به محل درد ضماد نمايند و حتى المقدور مخدرات ندهند: ضماد زير در تسكين اين گونه دردها نيز مؤثر است :
صمغ عربى ۱۰ گرم
زعفران ۶ نخود
مر ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
پوست خشخاش ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در سفيده تخم مرغ حل كرده به محل درد ضماد نمايند.
نسخه :
سنا۱۰ گرم
قرنفل يا ميخك ۱۰ گرم
بسباسه ۱۰ گرم
انيسون ۱۰ گرم
زعفران ۱ گرم
گل سرخ و مر از هر كدام ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته مخلوط كنند روزى سه قاشق مرباخورى
نسخه :
ايارج فيقرا ۵ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
پس از كوبيدن و نرم كردن سه شب به صورت كف لمه ميل نمايند.
نسخه :
غاريقون ۱۰ گرم
اسطوخدوس ۱۵ گرم
ايارج فيقرا ۳۰ گرم
سقمونيا ۵/۲ گرم
شحم حنظل ۵/۲ گرم
انيسون ۱۰ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
هليله زرد ۱۰ گرم
هليله سياه ۱۰ گرم
آمله ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه مرباخورى
نسخه بنام مفرح جالينوسى
آمله مقشر ۲۵ گرم ۷ روز در شير خيسانده و پس از خارج كردن از شير سه روز در گلاب نگهدارى كرده و پس از خارج كردن از گلاب با گل گاوزبان ، تخم خرفه ، از هر كدام ۲۵ گرم ، صندل سرخ و سفيد، باديان ، سنبل از هر كدام ۱۰ گرم ، تخم گشنيز، بهمن سرخ و سفيد، دارچين ، طباشير، پوست نارنج ، ابريشم مقرض ، كهربا از هر كدام ۵ گرم ، مرواريد و بسد يا يا ريشه مرجان از هر كدام ۵/۲ گرم همه داروها را نرم سائيده در شربت سيب يا شربت به يا عسل به اندازه نيم كيلو حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى .
معجون فوق براى گرفتگى جلو قلبى و اختلالات فكرى و سرگيجه و بيمارى صرع و دردهاى شقيقه اى و بيمارى ماليخوليا مؤثر است .
نسخه :
قثاءالحمار يا خيار دشتى و افسنتين را در آب و روغن زيتون ريخته كمى جوشانده تا سفت شود از اين رو براى تسكين درد به محل بيمارى ماليده مى شود و با آب آن دو جوشانده (بدون روغن ) سر را مى توان شست .
نسخه بوئيدنى
سائيده فلفل سياه يا دارشيشعان يك گرم زنيان يك گرم ميخك ۵ دانه همه را بسيار نرم سائيده بو كنند يا تنباكو سائيده بو نمايند.
نسخه :
مرزنجوش ۲۰ گرم
بابونه ۲۰ گرم
قسط ۵ گرم
مغز ناخنك ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در لعاب تخم شنبليله ريخته به محل درد ضماد نمايند اين دارو براى دردهاى ساير بدن به صورت ضماد به كار برده مى شود. نسخه :
صمغ عربى ۵ گرم
سداب ۵ گرم
زعفران ۵/۲ گرم
همه را در گلاب سائيده به محل درد بمالند
نسخه :
بطور كلى براى ميگرن ميتوان از دستورهاى زير استفاده نمود. و اين نسخه ها به تجربه رسيده و خيلى مؤثرتر از دستورات قبلى براى ميگرنيها است .
مرزنجوش ۱۰ گرم
بادرنجويه ۱۰ گرم
اسطوخدوس ۲۰ گرم
اوشن شيرازى ۵ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
مغز ناخنك ۵ گرم
گل آروانه ۱۰ گرم
گل نيلوفر ۵ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
سداب ۱۰ گرم
مريم گلى ۱۰ گرم
هر روز صبح يك قاشق غذاخورى از داروى مخلوط شده فوق را در ۲ ليوان ريخته كمى بجوشانند قبل از هر غذا ۲ فنجان ميل كنند.
نسخه براى سرشويه
بادرنجويه ۱۰ گرم
گل خطمى ۱۰ گرم
گل نيلوفر ۵ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
بابونه ۲۰ گرم
تخم شويد ۱۰ گرم
سداب ۲۰ گرم
تخم گشنيز ۱۵ گرم
روزانه جوشانده و به مدت ۱۵ روز سر را بشويند.
نسخه براى استنشاق
مرزنجوش ۱۰ گرم
بابونه ۵ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
يك قاشق مرباخورى در ۲ ليوان آب كمى بجوشانند گرم گرم در كف دست ريخته استنشاق نمايند
نسخه بوكردنى
مرزنجوش ۵ گرم
سياهدانه ۵ گرم
بابونه ۵ گرم
انيسون ۵ گرم
گل نيلوفر ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در يك استكان گلاب و يك استكان سركه ريخته روزانه بو كنند و اين دارو را مى توان در گوشها و به محل درد ماليد داروى مؤثر ماليدنى ديگر، سداب است كه ميتوان ۵ گرم از آن را كوبيده حل كرده بو كنند و در بينى و گوش و بر محل درد بمالند
نسخه براى كشيدن دارو در بينى (انفيه )
تنباكو يك گرم ، هيل يك گرم خوب نرم سائيده هر دفعه مقدار بسيار كمى از آن را با يك نى در بينى بكشند.

نسخه براى پاشويه
گل خطمى ۱۵ گرم
مغز ناخنك ۱۵ گرم
گل زوفا ۳ گرم
تاجريزى ۳ گرم
سبوس برنج ۲۰ گرم
گل پنيرك ۱۵ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
همه را مخلوط نموده جوشانده به مدت ۱۵ روز پاشويه نمايند.
نسخه براى ضماد به محل درد
بابونه شيرازى ۱۵ گرم
شبت ۱۵ گرم
سداب ۱۰ گرم
مورد ۱۵ گرم
بزرالنج ۵ گرم
تخم گشنيز ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده هر شب يك قاشق غذاخورى از آن را مثل حنا خيس ‍ كرده به محل درد ضماد نمايند.
نسخه ديگر براى (انفيه )
سياهدانه ۵ گرم
بادرنجويه ۵ گرم
انيسون ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در يك كيسه نازك ريخته مرتبا بو كنند.
نسخه :
انيسون را جوشانده بخور دهند و آب آن را نيز استنشاق نمايند و كبايه چينى را نرم كوبيده با گلاب خمير كرده به قسمت جلوى سر بمالند (فونتانل )
زكام يا گريپ (سينوزيت )
در اصطلاح گياه درمانى اگر آبريزش از بينى به طرف خارج باشد زكام و اگر به طرف حلق و سينه رهسپار گردد نزله نامند كه اين خود زمينه را براى برونشيت و ورم ريه و ساير بيماريهاى ريوى مستعد مى سازد چه مزاج بيمار گرم و چه سرد باشد بايد تا سه روز بجز آش جو هيچ طعامى و آشاميدنى ندهند.
عناب ، سه پستان ، گل اروانه ، بنفشه به صورت جوشانده بكار برند و از غذاهاى سرخ كرده و ترش بسيار سرد و محرك بپرهيزند و نيز از ماش ، اسفناج ، سبوس گندم ، نشاسته به صورت حريره و روغن بادام و شكر استفاده نمايند اگر بيمارى كه مبتلا به زكام است بر روى شكم بخوابد و صورت را روى بالش گذارد تا ماده بتواند بهتر جارى شود در بهبودى بيمار مؤثر است زيرا در اين صورت مايعات از حلق به طرف پائين سرازير نمى شود. مبتلايان به زكام بايد حتما سر را پوشيده دارند و از هواى سرد و شمالى بپرهيزند – هر چند عطش داشته باشند نبايد آب سرد بنوشند. اينگونه بيماران كمتر بخوابند زيرا ماده بيمارى زا بيشتر مى تواند به سوى حلق سرازير شود و بيشتر به حالت نيمه نشسته بسر برند و استراحت كامل كنند.
نسخه :
براى مزكوم يا صاحب زكام
ريشه ايرسا ۱۰ گرم
كتيرا ۵/۲ گرم
ريشه شيرين بيان ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده خوب سائيده خمير كرده به صورت قرصهائى به اندازه مغز پسته تهيه كرده و مدام در دهان قرار دهند.
و در وقت خواب گشنيز، كتيرا و گل بنفشه را كوبيده با نبات سائيده يك قاشق مرباخورى ميل نمايند.
گفتار بقراط (اگر ماده نزله به سوى ريه ريزش كند پس از چندى به چرك مبدل خواهد شد) اين نيز پايه اوليه بيماريهاى ريوى به علت سينوزيت ها، مى باشد. جويدن يخ و آب خيلى سرد همه مولد نزله اند.
درمان زكام در هواى گرم
گل بنفشه ۳۰ گرم
عناب ۳۰ گرم
سه پستان ۱۰ گرم
ريشه خطمى ۱۵ گرم
تخم خطمى ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده ۷ روز جوشانده صبح و عصر ميل نمايند
از شير خشت مى توان در اينجا استفاده نمود شربت بنفشه ، نيلوفر و ماءالشعير مفيد است ماليدن روغن بنفشه در بينى مؤثر است . صندل ، گل سرخ ، كافور، گلاب و سركه ، را مدام بويند اگر گلو دردى بدون چرك همراه زكام باشد از پخته عدس و پوست انار و پوست بلوط مى توان غرغره نمود براى اينكه زكام به ريه ها آسيبى نرسانند مى توان از فرمول زير استفاده كرد. گل گاوزبان ۲۰ گرم

شاه تره ۱۰ گرم
برگ كاسنى ۲۰ گرم
غافث ۲۰ گرم
بارهنگ ۲۰ گرم
بسفايج ۱۰ گرم
ريشه شيرين بيان ۲۰ گرم
كشمش ۳۰ گرم
اين مقدار را نيم كوب كرده روزانه ۱۵ گرم از آن را جوشانيده با شيره كدو و تخم خربزه آميخته صبح ناشتا و عصر ميل نمايند.
زكام در هواى سرد
كه علت آن هواى بسيار سرد باشد، نوشيدن و بر سر و رو ريختن آب خيلى سرد خوب نيست اين سردردها با سنگينى سر، كدورت حواس و كسالت روان و روحى و خروج رطوبت غليظ و سفيد يا كبود رنگى از بينى و حلق همراه است .
درمان :
جوشانده بابونه ، گل بنفشه ، مغز ناخنك ، مرزنجوش ، و شبت را انتخاب كرده سر را بشويند و سياهدانه بو داده و انيسون بو كنند و از جوشانده انجير ۱۰ دانه مويز ۳۰ دانه در عسل ريخته صبح و ظهر و شب ميل نمايند. و يا ۱۰ گرم تخم كتان را بو داده در يك استكان عسل ريخته سه مرتبه ميل نمايند. اگر آب ريزش بينى زياد باشد از جوشانده انيسون بخور دهند و اگر عطسه زياد باشد از آب بادروج در بينى كنند (بادروج گياهى است كه به آن ريحان كوهى نيز گويند و تخم آن بسيار كوچك و سياه رنگ بوده كه به آن تخم شربتى گويند و در فارس زياد ديده مى شود) يا اينكه پودر تنباكو بو كنند.
نسخه :
جوز هندى ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
صمغ عربى ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده با گلاب خمير كرده قرصهائى به اندازه نخود تهيه و مرتبا در دهان گذارند و آب آنرا بلع نمايند.
نسخه براى زكامهاى مزمن و كهنه
زعفران ۵/۲ گرم
ماميران ۱ گرم
جوز هندى ۵ گرم
ماميثا ۱ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
حضض ۱۰ گرم
صندل سرخ ۵ گرم
صندل سفيد ۵ گرم
حناء ۵ گرم
عدس ۱ گرم
همه را نرم كوبيده در سپيده تخم مرغ حل كرده و شب به شب اندكى از آنرا با گلاب مخلوط نموده وقت خواب بر سر بمالند و صبح حمام كنند.
زكام در افراد پرخون و فشار خونى و چاقها
كه علائمى چون سرخى صورت و چشم ها و سنگينى سر و كدورت حواس ‍ و شيرينى دهن مايل به بوى بد خروج مايعات سفت مايل به سرخ از بينى و غيره همراه است .
درمان :
اين بيماران بايستى فصد شوند تا مقدارى از خون آنها كم شود و سپس از شربت بنفشه و عناب و سه پستان و غيره بدن را پاكسازى نمايند ماءالشعير نوشند اگر لازم شود كه آب ريزش بينى را بند آورند از شربت عناب و شربت گل بنفشه و اگر سيلان و رقيق شدن مايعات بينى لازم باشد از جوشانده بابونه و مرزنجوش و مغز ناخنك و غيره استفاده نمياند اين جوشانده را بايستى از طريق سرشويه هم بكار ببرند.
تبخير عود يا سندورس يا مرزنجوش براى اينگونه بيماران مفيد است كه مى توان مقدارى از اين داروها را جوشانده به صورت بخور در فضاى اطراف بيمار قرار داد.
اگر آب ريزش بينى خيلى رقيق باشد شربت گل بنفشه خورند كه منضج است اگر لازم باشد كه ماده مرتبا خارج شود از دادن شربتهاى سفت كننده ماده خوددارى شود اگر ماده غليظ باشد و باعث درد شديدى شده باشد بايستى براى رقيق شدن و سيلان و جارى شدن آن از تبخير كاغذ و عنبر و كنجد استفاده نمايند يا سنگ داغ را در سركه اندوخته با سبوس در سركه گرم ريخته بخور دهند، ماءالشعير نيز مفيد است يا اينكه ماءالشعير را در روغن بادام و نبات و گلاب و آب انار ريخته ميل نمايند.
نسخه هاى ريز هم براى گريپ و هم براى برونشيت حاصله در تعقيب زكام مؤثر است
شربت بنفشه با تركيب زير
گل بنفشه ۳۰ گرم
پرسياوشان ۲۰ گرم
خارخشك ۵۰ گرم
روزى ۱۰ گرم از آن را جوشانده صبح و عصر ميل نمايند (هر قسمت را با ۲ ليوان آب بجوشانند)
شربت زير نيز براى سردردهاى سخت ، ذات الريه ، دردهاى قولنجى و دردهاى كليوى و سرفه نافع است كه به نام شربت فريادرس معروف است .
گل گاوزبان ۵ گرم
صندل سفيد ۵ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
عود الصليب ۵ گرم
ريشه شيرين بيان ۵۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
گلسرخ ۱۰ گرم
تخم گل خطمى ۳۰ گرم
مويز ۱۰۰ گرم
همه را پس از نيم كوب كردن ده قسمت كرده هر قسمت را شب در ۲ ليوان آب جوش خيس نموده صبح ناشتا پس از جوشانيدن يك ليوان ميل نمايند و بقيه را عصر بكار برند (مويزها را مى توان بهر قسمت مقدارى اضافه نمود زيرا آنها را بايستى كوبيد)
زكام در مزاج صفراوى
علائمى چون سوزش چشم ، و سر، سيلان اشك ، تلخى دهان ، عطش ، خروج رطوبت از دهان و بينى .
درمان :
فلوس يا خيار شنبر را در آب ميوه ها يا سكنجبين ريخته ميل نمايند (۵/۲ گرم فلوس در يك ليوان آب سكنجبين ) شربت سه پستان نوشند از جوشانده گل بنفشه گل خطمى و برگ كاهو و پوست خشخاش سر را بشويند با گلاب و ماءالشعير غرغره نمايند.
زكام در مزاج بلغمى
اين بيمارى در اين مزاج آسيب فراوانى نمى رساند زيرا مزاج هر دو يكى است .
درمان :
از جوشانده گل زوفا، ريشه شيرين بيان ، انجير، گل قند و ترنجبين تليين مزاج نمايند عوض آب ، گلاب بنوشند حريره از سبوس گندم و مغز بادام مفيد است اگر لازم باشد كه ماده يا مايع خروجى بينى رقيق شود از جوشانده بابونه شبت مغز ناخنك ، و آويشن سر را بشويند، اگر سيلان تمام شود مى توان از تبخير شكر سرخ يا كاغذ يا سنبل يا دانه اسفند، سندروس ، كندر، مر، ميعه سايله ، و يا از قسط استفاده نمود.
زكام در مزاج سوداوى
مزاجهاى سوداوى كمتر گريپ مى شوند و اگر مبتلا شدند آسيب بيشتر مى بينند زيرا خشگى چشمها، سنگينى سر و خشكى بينى ، سردرد شديد، در اينجا بيشتر ديده مى شود، دهان بوى چيز سوخته مى دهد و بوى دود از بينى و دهان احساس مى شود و زود تبديل به عفونت سينوسها مى گردد.
درمان :
با جوشانيده برگ خطمى ، گل بنفشه ، برگ كاهو، كدو، سر را بشويند، ماءالشعير خشخاش و حريره از شكر و نشاسته مفيد است اگر سده يا ماده بيمارى زا تمام شد مى توان از تبخير سندروس استفاده نمود.
برونشيت در تعقيب گريپ
در نزله هاى سخت كه با سوزش حلق و سينه همراه است مى توان از لعاب به دانه با عرق گل لاله استفاده كرد اگر شربت بنفشه به آن اضافه شود بهتر است و ريشه كاسنى را نيز جوشانده روزى سه ليوان ميل نمايند (۱۰ گرم براى هر ليوان ) كه باعث باز شدن صدا و صاف شدن آن مى گردد اگر صداى بيمار گرفت كه آن نشانه ورم حلق و طنابهاى صوتى مى باشد بايستى از نسخه زير استفاده نمود.
كتيرا ۵ گرم
نبات ۴۰ گرم
مرمكى ۵ گرم
عصاره شيرين بيان ۵ گرم
همه را درهم آميخته روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند اگر از اين هم صداى بيمار باز نشد از چوب چينى و عشبه و غيره مى توان استفاده نمود. براى باز شدن صدا باز دستوراتى در مبحث سينه دردها وجود دارد.
آب ريزش و عطسه زياد فصلى (رينيت آلرژيك )
قبلا درباره علت اين بيمارى در مبحث آلرژى بحث شده است ، در اينجا به درمان آن از طريق گياه درمانى اشاره مى شود، لازم به توصيه است كه بيماران مبتلا بايستى تا پايان آخرين علائم بيمارى درمان را ادامه داده و بيماران زيادى با درمان زير بهبودى حاصل كرده اند.
درمان :
مرزنجوش ۵ گرم چهار قسمت كرده هر قسمت را در ۲ ليوان آب جوشانده صاف نموده در محل خنكى نگهدارى كنند روزى شش مرتبه مقدارى از آن را استنشاق نمايند. (آب آن را در بينى كشند)
مرزنجوش ۲۰ گرم
بادرنجويه ۲۰ گرم
اسطوخدوس ۲۰ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
مغز ناخنك ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
پرسياوشان ۴۰ گرم
آويش شيرازى ۵ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
داروهاى زير را پس از نيم كوب كردن ۱۲ قسمت كرده هر قسمت را پس از شستن در يك ليوان آب جوش ريخته پس از ۵ دقيقه جوشانيدن ميل نمايند. هنگامى كه داروها مى جوشد مى توان سر را روى بخور آن گرفت و بخور داد.
اگر بيمارى آلرژيك يا گريپ فصلى سخت باشد بايستى ۵ گرم سياهدانه را نيم كوب كرده در نصف استكان آب جوشانده تا به نصف برسد. سپس آن را صاف كرده و در يك قاشق روغن زيتون تازه بى بو ريخته كمى گرم نمايند تا آبها تبخير شود سپس ۳ مرتبه در روز در بينى بچكانيد.
براى استنشاق ، آب داروى جوشيده شده كه در زير به آن اشاره شده است مفيد است از آن براى غرغره نيز مى توان استفاده كرد.
گل بنفشه ۱۰ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
مرزنجوش ۱۰ گرم
اين مقدار را در سه نوبت و هر نوبت با يك بطر آب جوشانده شود، سپس ‍ سه مرتبه يا بيشتر در بينى بكشيد – در عفونت سينوسها نيز اين فرمول مورد استفاده قرار مى گيرد و بسيار مؤثر است .
توجه فرمائيد:
داروى سينوزيت ، همان داروى زكام يا گريپ است ، داروى استنشاقى بالا، هنگام استنشاق (در بينى كشيدن ) همه ى چركهاى سينوسها را به خوبى تخليه مى كند. طرز عمل بدينطريق است كه يك قاشق مرباخورى از داروى استنشاقى را در ۲ ليوان آب كمى جوشانده سپس گرم گرم در بينى بكشند و هواى بينى را خالى كنند، اين عمل را سه مرتبه در روز صبح – ظهر – شب ، انجام دهند.
بيخوابى
اين بيمارى فكر و خيال را زايل و كم اشتهائى و كورى ذهن و حافظه مى آورد و باعث ضعف و سستى روزانه مى گردد.
اين مرض بيشتر مربوط به گرفتاريهاى روزانه است كه شبها خود را نشان مى دهد و كمتر علل بيمارى دارد.
درمان :
بيمار را در جائى كوچك كمى تاريك و كم نور استراحت دهند و كمى گلاب در آن محل بپاشند سر وصداى اطراف را كم كرده آرامش را برقرار سازند و غذاهائى مثل آش جو، آش كدو و كاهو و هويج تجويز كنند، زعفران ، دارچين ، و پوست خشخاش را كوبيده بر پيشانى او بمالند تخم كاهو ۵ گرم تخم خرفه ۵ گرم هر دو را نرم كوبيده در شربت قند حل كرده سه مرتبه در روز بدهند شويد ۵/۲ گرم ، گل بنفشه ۵/۲ گرم كوبيده هر سه ساعت در بينى به صورت انفيه بكشند و يك روز در ميان حمام كنند.
بيخوابى در مزاجهاى گرم
علائم سبكى سر، كمى حواس ، وجود عطش ، خشكى چشم ها و بينى و زبان و دهان ، گرمى سر، غمگينى ، طنين در سر و گوشها، طويل بودن مدت بيخوابى .
درمان اين حالت
شربت نيلوفر بدهند. يا يكى از روغنهاى بنفشه يا بادام شيرين ، كدو و يا گل سرخ را بر سر بمالند.
نسخه :
گل بنفشه ۱۰ گرم
برگ كاهو ۱۰ گرم
برگ گشنيز ۲۰ گرم
گل نيلوفر ۱۰ گرم
گل سرخ ۱۰گرم
همه را نيم كوب كرده ۷ قسمت نمايند. هر قسمت را در ۳ ليوان آب جوش ‍ ريخته پس از خيس خوردن جوشانده صاف نمايند صبح ، ظهر و شب ميل كنند با كمى گلاب روزى چند نوبت سر را ماساژ دهند و گل بنفشه و گل نيلوفر را مرتبا بو كنند.
خوردن كاهو، كدو، مرزنجوش ، گشنيزتر، خيار، ماش و جوجه مرغ يا كبوتر مؤثر مى باشد پس از هضم غذا حمام مفيد است و از خوردن غذاهائيكه يبوست مى آورد بپرهيزند.
در حمام از آب جوشيده برگ سير يا برگ گشنيزتر، بذرالنج ، بادرنجويه ، مغز ناخنك بر بدن بمالند از يك يا چندتاى آنها مى توان مقدار لازم را به كار برد.
ماليدن ۱۰ گرم بذرالنج در شيره گشنيز تر بر سر مؤثر است ، هر روز صبح از پاشويه زير استفاده كنند برگ كاهو، برگ بذرالنج ، گل نيلوفر، گشنيز تر، از هر كدام ۲۰ گرم جوشانده پاشويه كنند. درمان همه بيخوابيها برقرارى تعادل مزاج است و سپس ضد علت بيخوابى را بايد تجويز نمود. مثلا از مزاجهاى صفراوى دفع آن و در مزاجهاى سوداوى معالجه ضد آن و در غم و اندوه چاره آن را بايد نمود.
بطور كلى براى رفع بى خوابى دستور زير نافع است .
جوشانده برگ گشنيز، و كاهو و يا زعفران و برگ شقايق ، به صورت ماساژ سر توصيه مى شود بوئيدن گل نيلوفر و زعفران ، و نيز ماليدن جوشانده گل بنفشه بر سر و بر شقيقه ها مفيد بوده و جوشانده گل بنفشه ، گل نيلوفر، و برگ كاهو خرفه و گل بنفشه براى سر شويى نيز لازم است .
براى خواب آلودگى و خواب زياد دستورات زير مفيد است .
۱ – سالم كردن مزاج بخصوص مبتلايان به زيادى صفرا و بلغم .
۲ – پاك سازى بدن از خلط غالب
۳ – كم كردن مواد گوشتى بخصوص در نزد آنهائيكه اوره خونشان زياد است .
۴ – كم كردن غذاهاى پخته و خوردن غذاهاى حاضرى و سالم و كم انرژى .
۵ – كم كردن وزن در نزد چاقها و فشار خونيها
نسيان يا فراموشى
اگر بيمار سالمى يك باره دچار فراموشى گردد اين امر مربوط به محتويات جمجمه بوده و بيشتر يك نوع صرع است كه فساد در فكر يا ذكر يا تخيل پيدا مى شود.
بيمارى كه دچار فراموشى است درست مى شنود درست مى بيند اما مطالب را زود فراموش مى كند و اگر به علت گرفتارى مركز تخيلات و محل حفظيات باشد، بيمار دچار احساس خواب رفتگى ، سنگين در پشت سر و دچار خروج رطوبت دائم از دهان و بينى است ، وجود كسالت عمومى و بدتر شدن در اثر خوردن ميوه هاى سرد و تر از نشانه هاى بارز بيمارى است .
اين نمونه مرض در پيران زيادتر از جوانان ديده مى شود.
درمان :
در صورتيكه عوارض مغزى يا جمجه اى و بيماريهاى ديگر در كار نباشد درمان زير مفيد است و پاكسازى بدن به وسيله ايارج فيقرا مؤثر مى باشد.
شحم حنظل ۵ گرم
تربد ۵ گرم
افتيمون ۱۰ گرم
سقمونيا ۵ گرم
مقل ارزق ۵ گرم
همه را نرم كوبيده و در يك شيشه مرباى بالنگ ريخته روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
نسخه :
۱- خردل ۵ گرم ، سياهدانه ۵ گرم نرم كوبيده ، در عسل حل كرده غرغره نمايند.
۲ – سياهدانه يا فلفل يا خردل را كوبيده به صورت گرد در بينى بكشند تا عطسه زياد كنند.
۳ – مشگ ، عنبر، پودينه ، جوز هندى ، بسباسه ، قرنقل و يا مرزنجوش بو كنند.
۴ – با جوشانيده بابونه و مغز ناخنك سر را بشويند.
نسخه :
زنجبيل ۵ گرم
فلفل سياه ۵ گرم
دارفلفل ۵ گرم
سعد كوفى ۵ گرم
اگير تركى ۵ گرم
نرم كوبيده در سه برابر هم عمل حل كرده روزى ۳ قاشق مرباخورى .
از فرمول گذشته مى توان فردا يا مركبا يعنى يك يا چند تاى آنها را نرم كوبيده در ۲۰۰ گرم عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
مثلا اگر مزاج بيمار گرم باشد با تجويز داروهاى بالا كه خيلى گرم است حالت بيمار بدتر خواهد شد. شربت گل زوفا و يا شربت اسطوخدوس هر كدام مفيد است كه براى تهيه آنها ۱۰ گرم از دارو را مى توان جوشانيده و در شربت قند حل كرده سه مرتبه در روز به بيمار بدهند.
كندر ذكر ۵ گرم
فلفل ۵ گرم
عنبر ۵ گرم
عود هندى ۵ گرم
گل زوفا ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در يك شيشه مرباى بالنگ ريخته شب يك قاشق مرباخورى .
نسخه ضد فراموشى
جوز هندى ۵ گرم
ميخك ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
زنجبيل ۵ گرم
دارفلفل ۵ گرم
صبر زرد ۳ گرم
عصاره شيرين بيان ۶۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى ، اين نسخه براى مبتلايان به صرع و مزاجهاى خنك نافع است و براى شب شاشى بچه ها و لكنت زبان نيز مفيد است .
نسخه ديگر
تخم كاوشه ۲۰ گرم
افتيمون ۵ گرم
سنا ۵ گرم
غاريقون ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى
آب كرفس ، مرزنجوش ، غازياقى يا پنجه غاز، قرنفل و جوز هندى را جوشانده آب آن را بر پيشانى و شقيقه بمالند.
ماليدن روغن انيسون مفيد است .
ميخك ۵ گرم
كبابه چينى ۱۰ گرم
هل قرابى ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
زنجبيل ۵ گرم
نرم سائيده با ۲۵۰ گرم عسل روزى سه قاشق مرباخورى
اختلال در فكر
گاهى آدمى دچار ضعف فكر شده نمى تواند درباره چيزى فكر كند و قدرت تفكر درباره اشيا را از دست مى دهد اين بيشتر در اثر اختلال در مركز حافظه به علت جمع شدن مواد غير طبيعى يا تغيير مزاج آن محل به علت جذب نامطلوب يا به علل فشار و يا هر عامل ديگرى كه بتواند روح نفسانى را مشوش گرداند به وجود مى آيد.
مثلا: اگر غلبه بر رطوبت بدن باشد سنگينى در وسط سر حس مى شود كه با اختلال فكر تواءم است .
درمان :
بر حسب علت پيش آمده درمان را بايد شروع كرد تا تعادل بدن برقرار شده بيمار بهبود يابد داروهاى مرخى ((شل كننده )) را بر وسط سر ضماد كردن مفيد است .
نسخه :
فلفل گرد ۵ گرم
وج ۵ گرم
دراچين ۵ گرم
قرفه ۵ گرم
سنبل ۵ گرم
آمله مقشر ۱۰ گرم
جوز هندى ۵ گرم
زعفران ۲ گرم
همه را نرم سائيده در ۲۵۰ گرم عسل ، روزى سه قاشق مرباخورى .
اختلال در تخيلات
در اين بيمارى ضعف يا نقض يا بطلان در قوه تخليه به وجود مى آيد. عمل تخيلات بدين طريق است كه ادراك و حس مشتركى كه در صورهاى مختلف به دست آمده است ، اگر چه از نظر غائب باشد بتواند به خاطر آورد و در انبار تخيلات تجسم نمايد، آثار ضعف تخيلات بدينگونه است كه بيمار خواب كمتر مى بيند و اگر هم به بيند كمتر به خاطرش سپرده مى شود اما بطلان و زايل شدن يا از دست دادن تخيلات آن است كه خواب اصلا نمى بيند و اگر هم ديده شود هيچگونه خاطره اى از آن باقى نخواهد ماند اينگونه افراد تا كسى را مى بينند مى شناسند پس از اينكه آن شخص از ديدگانشان پنهان شد ديگر نمى توانند او را به خاطر آورند: يا مثلا چه كارى را انجام داده اند و فراموش مى كنند كه چه كرده اند.
درمان :
آنچه در اختلال فكر كردن گذشت در اينجا مفيد است .
نوع ديگر اختلال در تخيلات چنين است كه آنچه وجود ندارد در خاطر مى آورد مثلا فكر مى كند كه يك آدم دو سر يا يك اسب كه نصف آن آدم و نصف ديگرش اسب است مى بيند و يا خيال مى كند آدمى برومند است و يا سر شيرى در صندوق خانه اش پنهان است يا ميخ در غذاهايش ريخته اند و امثال اينها.
اين حالت بيشتر در مزاجهاى صفراوى و يا مزاجهاى گرم شديد پديد مى آيد.
درمان :
شربت بنفشه ، شربت نيلوفر، عرق بيد، و يا گلاب را با آب سرد مخلوط كرده روزانه سه قاشق غذاخورى ميل نمايند و پنج نسخه زيرا هم زمان بايستى شروع نمايند و به ترتيب با هم به كار برند.
نسخه ۱
آلوچه خشگه نيم كيلو
عناب ۵۰ گرم
سه پستان ۱۵ گرم
ترنجبين ۱۰۰ گرم
شيرخشت ۱۵ گرم
همه را جوشانده و صاف كرده ، سپس ترنجبين و شيرخشت را شيره كش ‍ كرده به آنها اضافه نميايند روزى سه نصف استكان ميل نمايند.
نسخه ۲
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
ريشه شيرين بيان ۵۰ گرم
عناب ۲۰ گرم
سه پستان ۱۵ گرم
آلوچه خشكه ۲۰۰ گرم
تمرهندى نصف بسته
مرزنجوش ۲۰ گرم
بادرنجويه ۲۵ گرم
همه را نيم كوب كرده ۱۵ قسمت نموده هر قسمت را شب در ليوان آب جوش خيسانده صبح پس از جوشاندن دو مرتبه ميل كنند (صبح و عصر)
نسخه ۳
گل خطمى ۵۰ گرم
بابونه شيرازى ۵۰ گرم
گل زوفا ۵۰ گرم
در ۱۰ روز جوشانده آب آنرا پاشويه نمايند.
نسخه ۴
سداب ۳۰ گرم
مغز ناخنك ۳۰ گرم
بابونه شيرازى ۱۰ گرم
گل بنفشه ۳۰ گرم
همه را نيم كوب كرده ده قسمت نموده هر قسمت را در ۲ ليوان آب جوشانده صاف كرده با گلاب سر را ماساژ دهند.
نسخه ۵
جوز هندى ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
پودينه ۱۰ گرم
مرزنجوش ۱۰ گرم
همه را نرم سائيده در يك كيسه نازك ريخته مرتبا جلوى بينى گرفته بو كنند بايستى كيسه از پارچه نازكى باشد كه داروها از آن به صورت گرد و غبار خارج شوند. بسيارى از بيمارانى كه ناراحتى روحى داشته و رنج مى برده اند از اين دستور بهبودى يافته اند و اين دستورات در بيشتر بيماريهاى روانى مؤثر بوده است .
ماليخوليا
اين بيمارى داراى علائمى متغير و ناثابت كه با تغيير افكار و گمانهاى فاسد و زمانى با ترس و وحشت همراه است و از حالت درندگى و بى قرارى تا مرز آدم كشى پيش مى رود.
در نزد مزاجهاى سوداوى بيشتر خودنمائى مى كند بعضى ها ديدن شئى وحشتناك و عده اى احساس چيزى در گلو و دسته اى با وحشت و اضطراب بيمارى را نشان مى دهند.

رمان :
بر حسب مزاج درمان را بايستى شروع كرده بطور كلى اين بيماران را بايد از غذاهاى مقوى و داروهاى پر انرژى معالجه كرد و داروهاى مقوى قلب و معده مفيد است ، غم و اندوه و ناآرامى براى آنها زيان آور است قبل از غذا دوش گرفتن و شستن سر با آب گرم مفيد است ، از غذاهاى خشك و يبوست آور بايستى پرهيز كرد موى سر و بدن را بايستى كوتاه كرد و در تقويت بدن كوشيد.
لباس تميز، بوى خوش ، محيط پاكيزه ، اطعمه لطيف و چرب كردن بدن با روغن بادام شيرين و يا روغن بنفشه مؤثر است ، دم كرده افتيمون و دادن ماءالجبين بسيار نافع است اگر ماده بيمارى زا در سر تمكين يافته باشد بايستى سه عمل زير را انجام داد.
۱ – كم كردن و تحليل ماده ۲- شستشوى سر با داروهاى گرم ۳- تقويت عمومى و قلب .
ماليخوليا با علت دموى (پرخونى )
علائم :
اختلاط ذهن ، خنده زياد، سرخى صورت و چشم ها، پرخونى عروق ، سنگينى سر، تندى نفس ، تمايل بدن به سرخى و قرمزى ،
درمان :
از بيمارانى كه خون زياد دارند، و هماتوكريت آنها بالا است و فشار خونشان نيز زياد است ، اول بايستى خون گرفته شود سپس از دستور زير استفاده نمايند.
نسخه :
گل بنفشه ۱۵ گرم
گل نيلوفر ۵ گرم
گل گاوزبان ۱۰ گرم
عناب ۲۵ گرم
سه پستان ۲۰ دانه
همه را نيم كوب كرده ۷ روز پس از جوشانيدن صبح و عصر ميل نمايند.
پس از تمام شدن دستورات بالا شربت بنفشه (۱۶) يا شربت افتيمون (۱۷) به مدت ۷ روز به كار برند، در اين مدت گل بنفشه ، گل نيلوفر، برگ كاهو، جو، پوست خشخاش از هر كدام مقدارى كافى در يك ظرف بزرگ جوشانده و بيمار را در آب آن به خوابانند يعنى به طريق حمام داروئى به كار برند.
از كلم ، گوشت بز، بادنجان ، عدس ، باقلا، و غذاى شور بپرهيزند. اگر بيمار مبتلا به بيخوابى است با داروهاى حمام داروئى بالا سرشويه نمايند. هفته اى دو روز از داروى اطريفل صغير با فرمول زير استفاده كنند (روزى ۳ قاشق مرباخورى )
فرمولاطريفل صغير
هليله كابلى ۱۵ گرم
هليله سياه ۱۵ گرم
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
آمله مقشر ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده خوب بسايند در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى ۳ قاشق مرباخورى .
اگر بيمار ضعيف باشد، افتيمون و هليله سياه از هر كدام ۵ گرم انتخاب كرده در ۱۰۰ گرم شكر كوبيده دو روز اين مقدار را بدهند.
نسخه زير خيلى موثر و مفيد است
افتيمون ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
گل گاوزبان ۱۰ گرم
بادرنجويه ۲۰ گرم
پس از نيم كوب كردن ۷ قسمت نموده صبح و عصر پس از جوشاندن ميل نمايند.
نسخه موثر ديگر
سنا ۲ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
افتيمون ۵ گرم
پوست هليله زرد ۳ گرم
هليله سياه ۱۰ گرم
بسفايج ۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
ريشه شيرين بيان ۲۵ گرم
اسطوخدوس ۱۰ گرم
پرسياوشان ۱۰ گرم
شاه تره ۵ گرم
گل گاوزبان ۱۰ گرم
بادرنجويه ۱۵ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
سه پستان ۳۰ دانه
مويز ۴۰ دانه
همه را پاك كرده ، غير از مويز بقيه را نيم كوب نموده روزى ۲۰ گرم از اين مخلوط را جوشانده صبح ناشتا و عصر ميل نمايند.
ماليخوليا با مبداء سوداوى و صفراوى
نسخه :
هليله كابلى ۱۰ گرم
هليه سياه ۱۰ گرم
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
ابريشم مقرض ۱۰ گرم
شاه تره ۵ گرم
گل گاوزبان ۱۰ گرم
بادرنجويه ۱۰ گرم
اسطوخدوس ۱۵ گرم
بسفايج ۱۰ گرم
مصطكى ۲۰ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در نيم كيلو عسل روزى سه قاشق مرباخورى اين دستور مقوى قلب و جسم و مقوى اعصاب است .
شربت بنفشه ، شربت نيلوفر، تمرهندى ، آلوچه برقانى ، ترنجبين و شيرخشت نيز مفيد است .
نسخه ديگر
گاو زبان ۱۵ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
ابريشم مقرض ۵ گرم
بهمن سفيد ۵ گرم
صندل سفيد ۲۰ گرم
تخم بالنگو ۱۰ گرم
تخم فرنجمشگ ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در نيم كيلو عسل روزى سه قاشق مرباخورى
ماليخوليا با مبداء كامل سوداوى
علائم :
اين بيمارى در مزاج سوداوى حالت سخت بيمارى را ظاهر مى سازد از قبيل وهم ، فزع گريه زارى شديد، خيالات بد، حب وحدت (يكى را شديدا دوست داشتن ) ضعف تن .
درمان :
دادن كمپوت سيب ، كمپوت به ، عرق بيدمشگ ، عرق گاوزبان ، عرق صندل .
اقتيمون ۵/۲ گرم + افسنطين ۵/۲ گرم دم كرده با عسل اين مقدار براى يك روز كافى است بايستى تا بهبودى بيمارى ادامه داده شود.
نسخه :
گل گاوزبان ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
گل نيلوفر ۵ گرم
تخم بالنگو ۵ گرم
نرم كوبيده در ۲۰۰ گرم گل قند حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى پس از تمام شدن اين دارو، مى توان از ايارج فيقرا و افتيمون روزانه استفاده نمود، بايد غذاهاى گرم به بيمار داده نشود بهتر است از غذاهاى خنك استفاده شود.
ماليخوليا در مزاج گرم (از درمان زير استفاده شود)
گل سرخ ۱۰ گرم
صندل سفيد ۵ گرم
طباشير ۵ گرم
تخم خرفه ۱۵ گرم
ريوند چينى ۵ گرم
بادرنجويه ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
گاوزبان ۱۰ گرم
عود ۵ گرم
گشنيز ۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
نرم كوبيده در شربت سيب حل كرده روزى ۳ قاشق مرباخورى .
ماليخوليا در مزاجهاى سرد
علائم :
اگر با تندى نبض ، گرمى بدن همراه نباشد از داروى زير استفاده مى شود.
كهربا ۱۰ گرم
بسد ۱۰ گرم
مرواريد ۱۰ گرم
ابريشم ۱۰ گرم
زرنباد ۱۰ گرم
دورنج ۱۰ گرم
بهمن سرخ ۲۰ گرم
بهمن سفيد ۲۰ گرم
سنبل ۵ گرم
قرنقل ۵ گرم
سازج ۵ گرم
جند بيدستر ۵ گرم
زنجبيل ۱۰ گرم
دارفلفل ۵ گرم
همه را نرم كوبيده ، سه برابر وزن همه آنها عسل اضافه كرده روزى سه قاشق مرباخورى ، داراى فوق را پس از آماده كردن مدتى نگهداشته بعدا مصرف نمايند تا خوب حل شود.
داروى فوق براى خفقان ، تقويت قلب ، باز كردن رنگ رخسار و بر طرف كردن حالات صرعى ، فلج و لغوه و تبهاى نامنظم بكار برده مى شود.
نسخه :
افتيمون ۵ گرم
سنا ۱۵ گرم
هليله كابلى ۱۵ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
بسفايج ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
ريشه كاسنى ۲۰ گرم
عناب ۲۰ دانه
آلوچه برقانى ۴۰ دانه
سه پستان ۲۰ دانه
پس از مخلوط كردن روزى ۱۰ گرم جوشانده در دو نوبت بدهند.
ماليخوليا با مبداء وخامت كامل مغز
اين نوع بدترين حالت مرض است و بيشتر در نزد كسانى كه رقيق الفكر هستند و شب و روز در حل مشكلات و مسائل غامض مشغولند ديده مى شود، حالت بيدارى شديد در شب و فكر زياد از علائم بيمارى است ، راه رفتن در آفتاب ، به مدت زياد و خوردن چيزهاى گرم و چرب و محركات مغزى مثل پياز، سير، تره باعث تشديد مرض خواهد شد، بيمار لاغر شده ، نبض ضعيف و دچار اختلال گشته سر و صورت بيمار از ساير جاها لاغر و پژمرده تر مى شود، حالت وسواس شديد و خيره روى زمين نگاه كردن از حالات مخصوص اين مرض است .
درمان :
خون گيرى در مبتلايان به فشار خون و چاقهاى دوران يائسگى راه اصلى كم كردن حالات مرضى است شستن سر و روى با آب بنفشه و نيلوفر و دادن غذاهائى كه از گوشت بره و مرغ و بزغاله تهيه شده باشد و خوردن فالوده از شكر و نشاسته و روغن بادام توصيه مى شود.
شستشوى سر با آب جوشيده و يا جو نيم كوب شده يا گل بنفشه يا برگ كاهو و گل نيلوفر كوبيده يا گل بنفشه تخم كدو مفيد است و يا گل نيلوفر را كوبيده بر سر قرار دهند يا از آب جوشانده آن سر را بشويند. گلاب يا گلهاى خنك را بو كنند از امور جنسى و كارهاى سنگين و صدمه خوردن بپرهيزند سلامتى ساير اعضاء بدن را بايستى كاملا رعايت كرد چه اگر يكى از اعضاء بيمار باشد باعث تشديد مرض خواهد شد.
نسخه براى انواع ماليخوليا
هليله سياه ۱۵ گرم
هليله كابلى ۱۵ گرم
پوست هليه زرد ۱۰ گرم
آمله مقشر ۱۰ گرم
ابريشم مقرض ۱۰ گرم
شاه تره ۵ گرم
گاوزبان ۱۰ گرم
بادرنجويه ۱۰ گرم
اسطوخدوس ۱۵ گرم
بسفايج ۱۰ گرم
مصطكى ۳۰ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
همه را نرم كوبيده ، سه برابر همه داروها عسل اضافه كرده ، روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه ديگر (اين نسخه علاوه بر ماليخوليا براى اعصاب و تب مؤثر است )
گل گاوزبان ۵ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
ابريشم مقرض ۱۰ گرم
بهمن سفيد ۲۰ گرم
صندل سفيد ۵ گرم
تخم بالنگو ۱۵ گرم
فرنجمشگ ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه (اين نسخه علاوه بر ماليخوليا براى وسواس خفقان و ضعف قلب نيز مفيد است )
آب سيب ۲۵۰ گرم
آب به ۲۵۰ گرم
آب امرود ۲۰۰ گرم
عرق بيدمشك ۲۵۰ گرم
گلاب ۲۵۰ گرم
عرق گاوزبان ۲۵۰ گرم
عرق صندل ۲۵۰ گرم
نبات نيم كيلو
همه را جوشانيده تا به قوام آيد روزى سه قاشق مرباخورى
جنون مانيا
اين بيمارى را جنون سبعى يا جنون درندگان گويند، صاحب اين بيمارى هر چه را ببيند مى شكند، مى زند، پاره مى كند، و مرتبا مى خواهد به اطرافيان حمله ور شود اين بيمارى بيشتر در اثر حالات سوداوى و صفراوى زياد ديده مى شود.
مانيا با حالت سوداوى شديد
پوست لاغر و چسبيده به بدن و پوست تيره رنگ و گرفته و اكثر با حالت خاموشى و ساكت ، اما اگر شروع به سخن كند به زودى دست بردار نيست و مرتبا تكرار مى كند و اگر عصبانى شد ديرتر فرو مى نشيند گاهى به قصد خودكشى كارى را انجام مى دهد.
مانيا با حالت صفراوى شديد
كثرت اضطراب ، سرعت ، شرارت ، و سرعت زوال عقلى يعنى زود عصبانى مى شوند و زود هم فرو مى نشينند، درهمى كلمات ، و زايل شدن عقل ، و كثرت كلام بيهوده از علائم اين مرض است .
درمان :
بر حسب علت مرض درمان را بايستى شروع كرد و بايستى ماءالشعير (آب جو اسلامى ) و محركات قلب و بدن تجويز شود در صورت يبوست مزاج آب تمرهندى آب آلو و شربت نيلوفر به كار مى برند.
نسخه :
سنا ۵ گرم
اسطوخدوس ۳۰ گرم
هليله سياه ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
تاجريزى ۵ گرم
افتيمون ۵ گرم
تمرهندى ۲۵ گرم
مويز ۵۰ گرم
غير از مويز همه را نيم كوب كرده ۱۵ قسمت نموده مويزها را نيز به آنها تقسيم كرده جوشانده يك ليوان صبح و يكى عصر ميل نمايند.
اگر بهر جوشانده ۱۵ گرم ترنجبين شيره كش شده اضافه كنند بهتر است .
حمق
يعنى نقصان يا ابطال فكرى و از بين رفتن افكار.
درمان :
شربت اسطوخدوس ، شربت افتيمون ، و مقويات مغز مفيد است .
عشق
عشق مانند عشقه يالبلاب است كه بدور درختى كه پيچيد آن را خشك مى كند لذا مى گويند كه عاشق مانند درخت مزبور خشگ و لاغر مى شود. اين حالت وضع بيشتر در حالات دموى و سوداوى به وجود مى آيد و چون مزمن شود مثل بيمارى ماليخوليا تظاهر مى نمايد و بيمار مدام سر به زير و غمگين است و هرچه بشنود يا ببيند فراموش مى كند. كثرت تحرك بيخوابى ، لاغرى و نگاه عميق و دوست داشتنى دارد تنفر از مردم و تمايل به تنهائى دارد، تبسم ، اشاره با چشم و گاهى آه كشيدن مخصوصا موقعى كه نشانه اى از محبوب مى بيند يا مى شنود نامنظم و تند شدن نبض مخصوصا موقعى كه نام او را مى شنود، اگر سخن از وصل در ميان باشد نشاط و شادى و وجد و اگر كلام از جدائى و فصل پيش آيد حزن و اندوه نامنظم شدن نبض .
درمان :
درمان آنچه در ماليخوليا گذشت چه از غذا و چه از نظر داروئى در اينجا مؤثر است .
علاوه بر آنچه كه گذشت از سخن خوش ، اصوات پسنديده ، حكايات شيرين و احاديث دلپسند و آنچه متناسب طبع او باشد، بايد مهيا و بر قرار شود و از معشوق طورى بد جلوه دهند كه شك نكند و اگر مجرد است ازدواج كند، او را بكار نگه دارند و مرتب با او كار و مشغوليات داشته باشند.
شربت سيب ، شربت به ، شربت صندل ، عرق كاسنى ، عرق بيدمشگ ، عرق گاوزبان تجويز نمايند. گلاب را در شكر حل كرده تخم ريحان ۱۰ گرم كوبيده به آن اضافه نموده در آب اسپر زه ريخته به تدريج بدهند بيمار را بايستى به كارهاى بزرگ ، گردش و سفر مشغول دارند، روغن كدو بنفشه ، نيلوفر به اطراف بدن و سر او بمالند بهترين دارو شربت بادرنجويه است (ده گرم بادرنجويه براى يك روز)
خوردن دانه اسپند. زايل كننده عشق است ۵ گرم در سه نوبت .
نسخه :
افتيمون ۵ گرم
غارى قون ۵ گرم
بسفايج ۵ گرم
هندوانه ابوجعل ۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با گلاب خمير كرده قرص به اندازه نخود تهيه نموده روزى شش قرص .
كابوس
مبتلايان به اين بيمارى شب هنگام خيال مى كنند كه چيزى سنگين روى بدن آنها نشسته است و مى خواهد آنها را خفه كند و هر چه بخواهند فرياد بكشند قادر نيستند تا يك دفعه بيدار شده راحت مى شوند اين بيمارى داراى علل مختلفى است از آن جمله زيادى فشار خون با علائمى چون سرخى صورت و چشمها و بدن و ديدن اشياء سرخ در خواب و پرخورى زياد در شب .
درمان :
درمان را با خون گيرى و دادن تمرهندى و آلوچه ورقانى و زرشگ و عناب مى توان شروع كرد، سكنجبين ، آب انار ترش ، آب غوره و يا شربت آن را ميل نمايند، گلاب بر سر بمالند و از مقدار غذاى روزانه بكاهند.
كابوس با مزاج بلغمى
كندى حواس ، كسالت و بيحالى ، كثرت آب دهان و بينى ، سستى بدن ، ديدن آب و چيزهاى نمناك و تر و سبز در خواب .
درمان :
ايارج فيقرا را با گل قند تواءم كرده روزى ۵۰ گرم ميل نموده و از غذاهاى گرم و خشك استفاده نمايند.
كابوس با مزاج سوداوى
علائمى چون بيخوابى ، خيالات واهى و ديدن تاريكى و اشياء سياه در خواب
درمان :
از بين بردن خلط غالب و دادن شربت افتيمون و استفاده از غذاهاى گرم و تر. دانشمندان گياه درمانى كه صفرا به علت رقت و لطافت خود باعث كابوس نميشود.
اگر كابوس به علت غذاهاى گازدار و نفاخ باشد بيمار خود را در هواپران و اشياء هوائى مى بيند.
درمان :
خوردن قهوه و چاى و دادن غذاها و داروهاى ضد نفخ در تسكين اين بيمارى مؤثر مى باشد از حبوبات و سبزيجات پرهيز نمائيد و از جوشانده بادرنجويه در شب استفاده نمائيد (۵ گرم در ۲ نوبت )
صرع
اين بيمارى كه به علل مختلفى مانند ضربه و فشارهاى وارده به مغز و ساير آثار ديگرى از قبيل تومورها و ناراحتيهاى انتقالى اندامها و غيره به وجود مى آيد، دو نوع مهم آن جلب توجه مى نمايد ۱ – صرع نوزادان ۲ – صرع بزرگسالان به نام صرع بزرگ كه هر دو داراى اهميت مخصوص به خود مى باشد و بحث علمى آن بيش از اين در اينجا مقدور نيست .
بطور كلى پرهيز در اين بيمارى مورد توجه كامل مى باشد زيرا ناپرهيزى خود باعث تجديد حملات صرعى و تشديد آنها مى گردد از جمله :
چيزهاى ترش ، لبنيات ، ميوه هاى تر، ماهى ، مرغابى ، كرفس و غذاهاى چرب و غليظ و گوشت حيوانات بزرگ مثل گاو، شتر و كلم قمرى ، ترب ، سير، پياز، باقلا، عدس ، فلفل ، خردل ، تره ، كاهو گشنيز را نبايستى مصرف نمود و بى خوابى مفرط و خواب روز در حال پرى شكم و خشم و غضب و غم و اندوه و آواز بلند و برق و رعد و اسب سوارى يا موتور سوارى و همچنين نشستن در ماشينى كه شيشه هايش پائين باشد كه مصروع بتواند از آن به خارج نگاه كند و همه و همه زيان آور است .
سرماى شديد، گرماى شديد، نشستن در مسير باد، و رفتن بر بلنديها و ديدن اشياء سريع الحركت و مشاهده اشياء خيلى براق و گردان روشنائى زياد و بوى گوگرد، قطران ، قيز و نيز ديدن آبهاى روان ، ديدن آتش شديد، نشستن در مهتاب ، بوئيدن چيزهاى بدبو، خوردن زيتون ، نيز باعث عود حملات صرعى مى شود. اين بيماران بايستى پس از ۳ ساعت از صرف غذا به خواب روند و استراحت كنند، بوئيدن پودينه ، دارچين ، زيره و انيسون به طور مرتب و همچنين پاشيدن داروهاى فوق روى غذاى روزانه مصرع بسيار مؤثر مى باشد.
نسخه :
پودينه ۱۵ گرم
دارچين ۵ گرم
زيره كرمانى ۱۰ گرم
همه از نرم كوبيده كمى از آن روى غذاى روزانه بيمار بپاشند.
نسخه :
اين معجون كه به نام معجون سيساليوس ناميده مى شود، بهترين دارو براى صرع است .
سياليوس ۲۰ گرم
عاقرقرحا ۱۰ گرم
اسطوخدوس ۲۰ گرم
غاريقون ۵ گرم
قردمانا ((زيره سياه )) ۱۰ گرم
صمغ انجدان ۱۰ گرم
زراوندمدحرج ۱۰ گرم
پياز عنصل ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در نيم كيلو عدس حل كرده روزى ۳ قاشق مرباخورى مصرف نمايند.
خربق در اين مرض نافع است مصروع بايد از اشياء خيلى شيرين و خيلى ترش و لبنيات و ميوه هاى تازه ، مرغابى ، كرفس و غذاهاى چرب و غليظ و گوشت جانوران بزرگ مثل شتر و گاو و گوشت بز و كلم و شلغم و ترب و سير، پياز، باقلا، عدس ، فلفل ، خردل ، كاهو، گشنيز، تره ، و چيزهاى سرد و حمام زياد و بى خوابى مفرط و خواب روز و خواب بعد از پرخورى و نيز بايستى از خشم و غضب ، غم و اندوه و آواز بلند، رعد و برق و از سوارى بر وسايل تندرو كه زمين را در زير پاى خود ببيند مثل نشستن در اتومبيل و نگاه كردن به خارج جاده و زياد خواندن كتاب و روزنامه و كثرت جماع و سرماى سرد و گرماى گرم و نشستن در محل وزش و قرار گرفتن بر بلنديها مثلا پشت بام ، بالاى كوه و تپه و نگاه كردن بر اشياء خيلى براق و گردان و روشن و بوى گوگرد و قير و قطران و ديدن آب روان و آتش و نشستن در مهتاب و دود اشياء بدبو و خوردن پنير و زيتون زياد خوردن ماهى و جگر نيز بپرهيزند، اين مبحث كه با تغييرات كمى تكرار شد اهميت پرهيز را مى سازند.
از جوشانده عودالصليب يا چوب حيات به جاى آب نوشند و بعد از خوردن غذا بلافاصله نخوابند.
صرع در بلغمى مزاج
درمان :
چند روز انيسون و باديان از هر كدام ۵ گرم ، بادرنجويه ۱۰ گرم انجير ۵ دانه همه را جوشانده در گل قند حل كرده بدهند و هليله زرد ۲۵ گرم ، هليله كابلى ، اسطوخدوس از هر يك ۱۵ گرم ، بسفايج ، ايريسا، هر يك ۱۰ گرم گل سرخ ، بنفشه ، افتيمون ، باديان ، تربد، هر يك ۵ گرم پوشانده سپس شير خشت ۵۰ گرم ، شيره كش كرده به آنها بيفزايند و به تدريج ميل كنند: گل قند عسلى خورند (يعنى گل سرخ ۲۵ گرم ، عسل ۲۰۰ گرم ، گلاب نصف ليوان كه پس از نرم كوبيدن گل سرخ را ممزوج كرده روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند) معجون سيساليوس در اينجا هم نافع است .
صرع در سوداوى مزاج
پاكسازى سودا از بدن نمايند بعدا شربت افتيمون به مدت ۷ روز سپس ‍ روزانه عرق گاوزبان به مدت ۷ روز و بعد از آن عرق بيدمشگ و گلاب را در شربت قند حل كرده ، تخم ريحان را كوبيده به آن اضافه نمايند روزى نصف استكان ميل كند و ماءالجبن نيز تجويز كنند، عنبر يا صندل و گلاب بويند گلاب بر سر و روى پاشند. ((عرق بيمشگ يك ليوان – گلاب ۲ استكان – شربت قند ۲ استكان – تخم ريحان نرم كوبيده ۱۵ گرم اين مقدار براى سه روز در سه نوبت مصرف شود)
صرع در دموى مزاجها
خون گيرى و فصد يا حجامت لازم است شربت ليمو شربت سكنجبين و آب انار و زرشگ دهند صندل و گلاب بويند.
صرع با شركت معدى (صرع در اثر ناراحتيهاى معده اى )
درمان :
پاكسازى معده از خلط غالب دادن فيقرا اگر بلغم غالب باشد سكنجبين ، آب ترب ، آب شبت با هم آميخته نوشند در سوداوى مزاجها كه با شركت معده تواءم باشد مغز ترب را خالى كرده از خربق پر كرده سكنجبين عسلى اضافه نموده سپس ترب را ميل نمايند يا سكنجبين را با آب لوبيا نوشند و براى صفرا آب تخم شبت آب تخم خربزه ، آب تخم خيار با قدرى نمك و سكنجبين آميخته ميل نمايند. و كمك دهند تا بيمار استفراغ نمايد پس از تنقيه و پاكسازى معده در بلغمى مزاجها گل قند و مصطكى را آميخته به كار برند ترياق اربعه (۱۸) و جوشانده هاى گرم دهند در سوداوى پس از تنقيه ، صندل و گلاب در ناحيه معده ضماد كنند گل قند دهند گوشت بره ، گوشت جوجه ، سوپ ماش مقشر و اسفناج و بادام خورند در صفراوى طباشير، گشنيز خشگ را با رب به آميخته دهند برگ خرفه ، برگ كاهو، برگ بيد را در سركه ريخته ضماد نمايند.
معجون ضد صرع بطور عموم
اسطوخدوس ۱۵ گرم
گل رنگ ۵ گرم
عودالصليب ۱۵ گرم
مرباى پوست نارج ۲۵۰ گرم
عودالصليب ۲۰ گرم
بسد ۱۰ گرم
مرواريد ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در نيم كيلو گل قند حل كرده روزى سه قاشق
نسخه ضد صرع بطور عموم
اسطوخدوس ۳۰ گرم
عاقرقرها ۵ گرم
سكبينج ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده ۱۵ روز ميل نمايند.
نسخه عمومى ضد صرع
زراوند ۵ گرم
سيسياليوس ۱۰ گرم
عاقرقرحا ۵ گرم
عودالصلب ۱۵ گرم
اسفنددانه ۵ گرم
اسطوخدوس ۲۰ گرم
پوست هليه زرد ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده در نيم كيلو عسل ريخته براى ۴۰ روز مصرف شود
نسخه :
اگر بيماران مبتلا به صرع مدت مديدى از جوشانده ۱۰ گرم اسطوخدوس ‍ در روز ۵ گرم صبح و ۵ گرم عصر استفاده نمايند صرع آنها كنترل خواهد شد.
نسخه :
دانه اسفند ۲ گرم صبح و ۲ گرم عصر نرم سائيده تا يكماه به صورت كفلمه ميل نمايند.
نسخه :
وج ۱۰ گرم ۵ گرم صبح و ۵ گرم عصر كوبيده در شير حل نمايند و اين دستور براى بيماران مبتلا به فلج هم مفيد است (وج را اگير تركى يا قصب الزيره نيز گويند)
نسخه مؤثر ديگر
هليله كابلى ، ايارج فيقرا، غاريقون از همه برابر در عسل حل كرده ۵/۲ گرم صبح ۵/۲ گرم عصر اين دستور داروئى خيلى مؤثر مى باشد.
نسخه براى انفيه
مغز تخم قهوه نيم عدد، فلفل گرد نصف عدد سائيده براى يك مرتبه در بينى نفوخ نمايند يا تربد و گل بنفشه و بسباسه از هر كدام يك گرم نرم كوبيده روزانه در بينى بكشند.
نسخه :
هليله زرد ۱۵ گرم
هليله كابلى ۱۵ گرم
تربد ۵ گرم
صبر ۵ گرم
اسطوخدوس ۱۵ گرم
غاريقون ۵ گرم
افتيمون ۵ گرم
بسفايج ۵ گرم
شحم حنظل ۵ گرم
فلفل ۵ گرم
مشگ ترامشيع ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در نيم كيلو عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى ، اين نسخه مفيد براى صرع و ماليخوليا و موليسك و امراض سوداوى و بلغمى است .
نسخه مؤثر ديگر كه براى پاكسازى معده و دماغ از رسوبات اضافى و نيز زايل كننده امراضى كه بر اثر ازدياد بلغم و سودا پيدا مى شود بيشتر مؤثر براى صرع و ماليخوليا و لكه هاى قهوه اى پوست و بيمارى پيسى است .
فرمول :
از هر سه هليله ۱۵ گرم
آمله ۵ گرم
سنا ۵ گرم
تربد ۵ گرم
بسفايج ۵ گرم
اسطوخدوس ۲۰ گرم
مسطكى ۲۰ گرم
افتيمون ۲۰ گرم
مويز ۲۰ گرم
كشمش ۲۰ گرم
بادام شيرين ۲۰۰ گرم
عسل نيم كيلو
همه را نرم كوبيده در نيم كيلو عسل حل نمايند روزى سه قاشق مرباخورى
سكته
سكته بيمارى است كه به وسيله آن حس و حركت نصف يا همه اندامهاى بدن باطل مى شود (غير از تنفس و ضربان قلب )
اين بيمارى مقاوم به درمان بوده و اكثر در اثر خونريزيهاى داخل مغزى يا ريختن قطعه خون بسته اى به درون عروق مغزى پيدا مى شود و علل ديگرى مثل ضربه ، شكستگى جمجمه و مسموميتها نيز مى توانند باعث بيهوشى و فلج گردند. در هر حال شستن سر با جوشانده بابونه ، پودينه ، عاقرقرهاواشنه بى نتيجه نيست بيشتر به علت زيادى فشار خون اين بيمارى ايجاد مى شود و اگر عوامل ديگرى باعث شده باشد بايد در جستجو و رفع آن كوشيد.
داروهاى ادرارآور و كم كننده خون در بيماران مبتلا به خونريزى مغزى لازم است .
نسخه :
كبابه ۱۰ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
جوزهندى ۱۰ گرم
قرنفل ۵ گرم

به مدت ۷ روز مفيد است (نرم كوبيده در يك شيشه مرباى بالنگ ريخته روزى سه قاشق مرباخورى . اگر بيمار از حالت بيهوشى خارج شده باشد داروهاى زير مفيد است .
نسخه :
هليله كابلى ۵ گرم
هليله سياه ۵ گرم
پوست هليله زرد ۵ گرم
آمله ۵ گرم
شقافل ۱۰ گرم
زنجبيل ۵ گرم
بهمن سرخ ۱۰ گرم
بهمن سفيد ۱۰ گرم
تودرى سرخ ۱۰ گرم
تودرى سفيد ۱۰ گرم
زبان گنجشك ۲۰ گرم
كنجد ۱۰۰ گرم
مغز بادام ۱۰۰ گرم
مغز پسته ۱۰۰ گرم
عسل نيم كيلو
داروها را كوبيده با عسل مخلوط كرده روزى سه قاشق مرباخورى
اين دارو علاوه بر بهبود بخشيدن به آثار سكته براى معده مثانه و حواس ‍ پنجگانه و اعصاب و چاق شدن بدن و باز شدن رنگ صورت ، زياد شدن فهم و شعور و تقويت عمومى موثر است و نيز براى نسيان و پيرى زودرس و ورم روده مفيد است .
نسخه براى افراديكه فشار خونشان زياد است
زرشگ ۲۰۰ گرم
عناب ۲۰۰ گرم
قره قات ۱۰ گرم
ليمو ۵ گرم
كالنج ۵ گرم
سير ۵ گرم
اذخرمكى ۱۵ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
ريشه مرغ ۲۰ گرم
همه را نيم كوب كرده ۱۵ روز صبح و عصر جوشانده ميل نمائيد
فلج يا استرخاء
يعنى حس و حركت عضوى ناقص شده از بين برود و گاهى حس برقرار و حركت زايل مى گردد.
اين بيمارى بستگى به نوع گرفتارى عضو دارد كه يا مركزى است يا محيطى ، مركزى مربوط با اعصاب مغز و محيطى مربوط به اعصاب نخاع شوكى است .
معتقدند كه اگر بيمار مايل است كه از فلج در امان باشد بايد با شكم پر به خواب نرود. اگر فلج بر شخص بلغمى پيدا شد چهار تا چهارده روز دواى قوى ندهند بعد از اين مدت از نسخه زير استفاده كنند.
نسخه :
باديان ۱۰ گرم
بادرنجويه ۱۵ گرم
انيسون ۱۰ گرم
گل سرخ ۵ گرم
همه را پس از نيم كوب كردن به مدت چهار روز صبح و عصر جوشانده ميل نمايند.
يا از نسخه :
انيسون ۱۰ گرم
تخم شبت ۵ گرم
زنيان ۵ گرم
قردمانا ((زيره سياه )) ۵ گرم
تخم كرفس ۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
ريشه كرفس ۲۰ گرم
ريشه كبر ۲۰ گرم
ريشه شيرين بيان ۲۰ گرم
نرم كوبيده صبح و عصر يا گل قند عسلى ميل نمايند ترياق كبير در اينجا مفيد است .
نسخه :
پودينه ۱۰ گرم
آويشن ۱۰ گرم
افسنطين ۵ گرم
مرزنجوش ۱۰ گرم
جوشانده روزانه غرغره نمايند.
عضو فلج را ميتوان در حمام آب جوشانده بابونه گل بومادران و يا پودينه قرار داده و با يك پارچه لطيف ماساژ دهند سپس روغن قسط يا شبت يا روغن سداب يا سياهدانه بر آن بمالند.
نسخه :
جندبيدستر(۱۹)، عاقرقرحا از هر كدام ۵ گرم نرم كوبيده در روغن سياهدانه حل كرده با بوره ارمنى اضافه نمود در حمام به عضو معيوب بمالند.
نسخه ديگر
سكيبنج يا جاوشير را به اندازه ۵ گرم نرم كوبيده در يك استكان عسل حل كرده روزى يك قاشق چاى خورى ، اگر آنغوره صبح و شام با عسل بدهند بهتر است (هر دفعه يك گرم ) در حمام خشك نشستن (يعنى در حرارت خشك حمام ) و قرار دادن و بستن عضو بيمار را در يك پارچه و گذاردن در آهك گرم به طورى كه آهك با عضو تماس نداشته باشد و حرارت و گرمى به آن عضو برسد مفيد است آب چشمه هاى گوگرددار و آب دريا و رياضت كشيدن و كمى گرسنه ماندن را بطور متناوب مؤثر مى دانند و از زياد خوردن غذا و زياد نشستن در آب گرم و ريختن آب بر سر و خوردن آب خيلى سرد و غذاهاى غليظ و چرب و سرد مثل ماهى و شير و پنير و ماست و سركه و ترشى ها بپرهيزند، دادن ايارج فيقرا مؤثر است (صبح و عصر ۵ گرم ).
نسخه حمام داروئى
مرزنجوش ، دانه اسفند، بابونه ، برگ نارنج ، مغز ناخنك ، سداب ، قيصوم ، برگ خطمى ، برابر هم انتخاب كرده آنها را در آب جوشانده بيمار را در آب آن بنشانند اگر اسطوخدوس و نمام و بادرنجويه اضافه كنند بهتر است (نمام يعنى سوسبز)
چون ماءالاصول براى بيماريهاى فلجى نافع است در زير به آن اشاره مى شود.
نسخه مربوط به ماءالاصول
باديان ۱۰ گرم
ريشه كرفس ۱۵ گرم
ريشه كبر ۱۵ گرم
زنيان ۱۰ گرم
ريشه اذخر ۱۰ گرم
اسارون ۱۵ گرم
حب بليسان ۱۵ گرم
بوزيدان ۱۰ گرم
دانه اسفند ۵ گرم
مويز ۱۰۰ گرم
جنطيانا ۱۵ گرم
دارچين ۱۵ گرم
عودبليسان ۵ گرم
همگى را نيم كوب كرده غير از مويز كه بايستى جداگانه به هر قسمتى از داروها روزانه اضافه شود بقيه را روزى ۱۰ گرم ، صبح و عصر جوشانده ميل كنند.
اگر فلج در اندام تحتانى بوده و مربوط به ورم نخاع يا عامل فشار ديگر باشد كه باعث تورم نخاع گرديده باشد نسخه زير مؤثر است در صورتى كه بيمار چاق و پرخون باشد قصد نمايد در ابتدا فوفل ، صندل ، آقاقيا، ماميثا را نرم كوبيده با آب تاجريزى بر محل درد و ورم ضماد نمايد. اگر ورم زياد باشد، آرد جو را در آب گشنيز و روغن حل كرده ضماد نمايند يا بابونه برگ چغندر را كوبيده در روغن گل و موم آميخته ضماد كنند.
فلج در اثر ضربه و سقطه
اگر فلج بلافاصله پس از ايراد ضربه به وجود آمده باشد لاعلاج اما اگر به تدريج پيدا شده است مر، جاوشر، جندبيدستر، فرفيون را نرم كوبيده با روغن گل و موم آميخته به موضوع ضر به ضماد نمايند.
نسخه ماليدنى به عضو فلج
دانه اسفند ۵۰ گرم پس از نيم كوب كردن دو شبانه روز در آب جوش ‍ بخيسانند سپس جوشانده تا آب آن نصف شود اين مقدار را در ۲۰۰ گرم روغن كنجد ريخته مرتبا بمالند.
نسخه :
دارچين ۱۰ گرم نرم كوبيده و ۱۰۰ گرم كنجد ريخته پس از قرار دادن يك روز در آفتاب بمالند.
نسخه معروف به مرباى وج (اگير تركى )
اين نسخه براى دردهاى مفصلى مفيد و نيز مسهل صفرا و بلغم است از بين برنده فلج و لرزش صرع و ضعف معده و ورم روده يا كليت بوده و بيماريهاى طحال را نافع است .
وج ۲۵ گرم نرم كوبيده در عسل حل كرده پس از مدتى كه به اصطلاح رسيده شده باشد روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه براى فلج :
روزانه ۵/۲ گرم سداب را جوشانده در دو نوبت بمالد: يا هميشه بهار كوهى را جوشانده آب آن را بمالند.
نسخه معروف به ترياق فاروق كبير
فلفل سياه ۱۰ گرم
دارچين ۱۱۰ گرم
تخم شلغم ۱۲۰
ايرسا۱۲۰ گرم
عصاره شيرين بيان ۱۰ گرم
زعفران ۵ گرم
زنجبيل ۱۵ گرم
مرواريد ۱۵ گرم
مشگ ترامشيع ۲۰ گرم
پودينه ۲۰ گرم
اسطوخدوس ۳۰ گرم
فراسيون ۱۵ گرم
قسط ۱۰ گرم
فلفل سفيد ۵ گرم
دارفلفل ۵ گرم
كندر ۵ گرم
فقاع اذخر ۵ گرم
فطراسيون ۱۰ گرم
سقز ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
جعده ۵ گرم
حب الغار ۵ گرم
سنبل ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
سازج ۵ گرم
ناردين ۵ گرم
جنطيانا ۵ گرم
رازيانه ۱۰ گرم
گل مختوم ۱۰ گرم
زاج سفيد ۵ گرم
وج ۵ گرم
هوفاريقون ۵ گرم
حب بليسان ۵ گرم
صمغ عربى ۱۰ گرم
قردمانا ۵ گرم
انيسون ۵ گرم
آقاقيا ۵ گرم
سگبينج ۵ گرم
جندبيدستر ۱۰ گرم
جاوشير ۵ گرم
قنطوريون يا گل گندم ۱۰ گرم
زراوند ۵ گرم
بايستى برگ و ريشه و چوب و شكوفه و تخم ها را جداگانه كوبيده و سائيده و صمغ ‌ها و عصاره ها را نيم كوب كرده سه شبانه روز خيسانده سپس همگى را پس از نرم كوبيدن در مقدار كافى گرم عسل ريخته بر آتش ملايم گذارده و با هم خوب بياميزند در جاى خنكى نگهدارى كرده و آن را به بيماران مربوطه تجويز نمايند
از بين رفتن حس لمس
به علت منع ورود روح نفسانى در اعصاب
اگر عامل بى حسى در مركز يعنى جمجمه باشد حس و حركت همه تن زايل مى گردد، اگر عامل بى حسى در نخاع باشد بيمارى به وجود آمده بستگى به محل ضايعه دارد كه در اينجا اندامهاى پائين بدن مثل پاها بى حس ‍ مى شوند ولى حس اندامهاى فوقانى سلامت باقى مى ماند.
درمان :
گل نيلوفر ۵ گرم
شاه تره ۵ گرم
تاجريزى ۵ گرم
پوست هليله زرد ۵ گرم
هليله سياه ۱۰ گرم
داروهاى فوق را كوبيده نرم كرده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى در اين بيمارى بجاى آب مى توان شير مصرف نمود.
گل قند عسلى و شربتهاى گرم دهند و عضو معيوب را با روغن قسط ماساژ دهند يا روغن شبت ، بابونه فرفيون ، مالند با آب گرم عضو را مرتبا بشويند. ضمادهاى گرم به كار برند.
اگر به علت ضعف نيروى حيوانى باشد از رويه زير استفاده كند.
كنجد ۵۰ گرم
هليله سياه ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
سياهدانه ۱۵ گرم
شيطرج ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى
نسخه :
جدوار ۵ گرم
عود ۵ گرم
عودالصليب ۱۰ گرم
برگ فرنجمشگ ۱۰ گرم
دارچين ۵ گرم
سنبل ۵ گرم
درونج ۵ گرم
زرنباد ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
بوزيدان ۱۰ گرم
پيله ابريشم ۱۰ گرم
گاوزبان ۱۰ گرم
تخم بادرنجويه ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
همه را پس از نرم كوبيدن يا با ۲۵۰ گرم نبات يا شكر يا عسل داخل كرده روزى ۳ قاشق مرباخورى .
نسخه :
سورنجان ۱۰ گرم
بهمن سرخ ۲۰ گرم
بهمن سفيد ۲۰ گرم
نبات به اندازه همه : همه را نرم كوبيده روزى سه قاشق مرباخورى كف لمه نمايند.
نسخه :
انغوزه ۱ گرم سكبنيج ۱ گرم اين مقدار براى يك روز صبح و عصر با عسل ميل نمايند و چند روز ادامه دهند.
فلج عصب صورتى
درمان :
در بينى روغن گردو بچكانند و از جوشانده بابونه ، آويشن ، پودينه سر را بشويند روغن بابونه يا آويشن يا پودينه بر پشت و سر و گردن و شقيقه و صورت بمالند يك ساعت به يك ساعت اين عمل را تكرار كنند تا حدود ۱۰ بار در روز (مكرر انجاد دهند) به مدت ۷ روز اين عمل را تكرار كنند. روغن قسط، روغن سداب ، روغن گردو بر سر و گردن بمالند فلفل را نرم سائيده به روغن آميخته به محل فلج ضماد نمايند مرتب ميخك بمكند و عوض آب شربت عسل نوشند عضلات پشت گردن را گرم نگاهدارند داروهاى مؤثر به صورت غرغره بيشتر به كار برند گل بنفشه را پخته به قسمت جلو سر ضماد نمايند ماءالاصول در سكنجبين حل كرده و يا در گل قند عسلى حل كرده بدهند. دادن ايارج فيقرا مفيد است شستن سر با آويشن ، سداب ، عاقرقرحا، دانه اسفند، بابونه ، مر زنجوش ، مغز ناخنك بسيار مؤثر است شستن صورت با جوشانده آويشن و بابونه يا جوشانده خردل و سركه مفيد و همچنان شستن سر را با آنها مؤثر مى دانند.
وج را به صورت آدامس مرتبا در دهان دارند و بمكند، سندروس را جوشانده به صورت ، بخور بكار برند سكبينج و جاوشير و مقل بويند و تا چهل روز نگذرد انفيه به كار نبرند.
معتقدند كه مرزنجوش ۵/۲ گرم سكبينج ۱ گرم سائيده در يك قاشق روغن زيتون ريخته در بينى بچكانند در بهبودى بيمارى خيلى مؤثر است .
تخم شنبليله ، تخم كتان ، روغن زيتون ، پيه مرغ ، و مغز حرام گاو، جوز هندى ، همه را نرم كوبيده در روغن حل كرده پشت گردن را چرب كنند.
نسخه :
زنجبيل ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
آمله ۱۰ گرم
بسفايج ۵ گرم
جوزهندى ۵ گرم
فلفل ۵ گرم
هل غرابى ۵ گرم
تربد ۵ گرم
نبات ۲۵۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى اين دارو براى لغوه ، فلج ، قولنج روده اى ، بواسير و درد پشت نافع است .
تشنج يا تحريكات عضلانى
تحريكات عضلانى به صورت كشيدگى عضو مثل كشيده شدن دست و پا و كرامپ پا و سفت شدن عضلات ظاهر مى شود و بسيار دردناك است . اين تحريكات دردناك به علت تحريك عصب متصل به عضله مى باشد اين تشنجات دردناك گاهى به صورت تيك ظاهر مى شود مثل تحريك عصب ترى ژومو و يا تيكهاى دردناك عضلانى ديگر در تشنجات عضلانى بايد متوجه بيمارى كزاز بود كه فورى بايستى به طبيب مراجعه و تحت درمان قرار گيرند.
تشنج عضلانى در مزاج بلغمى
در اينجا به علت ازدياد مواد بلغمى (هاضمه اى ) در مسير اعصاب به وجود مى آيد و علائمى از قبيل سنگينى بدن بخصوص در موقع حركت ، كشيدگى پوست بدن ، پر بودن نبض ، پر رنگ شدن ادرار و حالات خواب آلودگى براى بيمارى پيدا مى شود و اين حالات بيشتر در اثر به وجود آمدن رسوبات املاح يا مواد غير طبيعى در نسوج بدن است مثلا مثل رسوبات اسيداوريك در مفاصل و نسوج و غيره يا رسوبات ديگر در عروق مغزى و يا جاى ديگرى از بدن . مانند كم شدن پتاسيم كه باعث كم شدن ضربان قلب مى شد يا زياد شدن چربى خون كه علائمى چون سوزش سر و كف دست و پا و غيره ايجاد مى نمايد.
درمان :
ماءالاصول و گل قند عسلى و ايارج فيقرا در درمان اين مرض به كار مى رود.
نسخه :
شويد ۱۰ گرم
زيره ۱۰ گرم
انيسون ۱۰ گرم
سه روز جوشانيده صبح و عصر ميل نمايند.
نسخه :
عضو متشنج را با روغن قسط يا روغن سداب ماساژ دهند و عضو را در جوشانده زير قرار دهند.
بابونه ۱۵ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
گل گاوزبان ۱۵ گرم
سه روز جوشانده آب آن را در ظرفى ريخته عضو را در آن قرار دهند.
يا از اين نسخه براى ماساژ و شستشوى عضو معيوب استفاده نمايند.
شويد ۱۵ گرم
بابونه ۱۵ گرم
مغزناخنك ۱۰ گرم
دانه اسفند ۵ گرم
قسط ۵ گرم
جوشانده عضو بيمار را در آن قرار داده و آن را ماساژ دهند.
نسخه ديگر براى قرار دادن عضو متشنج در آب آن : اين نسخه براى سر شويه هم مفيد است .
گوگرد ۱۵ گرم
گل زوفا ۱۵ گرم
مرزنجوش ۲۰ گرم
اسطوخدوس ۱۰ گرم
برگ وسمه ۱۰ گرم
بومادران ۱۰ گرم
جوشانده روزانه عضو معيوب را در آن قرار دهند گوگرد را بايد پس از جوشيدن داروها به صورت پودر كرده روى جوشانده ها بريزند و بكار برند.
ضماد زير را ميتوان به سر بيمار قرار داد
مرزنجوش ۱۰ گرم
تخم ريحان ۱۰ گرم
سنبل ۵ گرم
جوزهندى ۵ گرم
اسطوخدوس ۱۰ گرم
پس از كوبيدن سه روز بصورت ضماد بسر قرار دهند هر قسمت را با كمى گلاب خمير كرده بكار برند.
نسخه :
سگبينچ ۱۵ گرم
اوشق يا صمغ كما ۵ گرم
جاوشير ۵ گرم
مقل ۵ گرم
شحم حنظل ۵ گرم
دانه اسفند ۵ گرم
تخم مورد ۱۰ گرم
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
آنزورت يا گنجيده ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در گل قند عسلى حل كرده روزى سه قاشق چاى خورى ميل شود. اين نسخه براى قولنج درد كمر، درد مفاصل نيز مفيد مى باشد.
و عاقرقرحا، اسطوخدوس ، سنبل ، چند تا يا يكى از اينها را مضمضه نمايند.
نسخه :
مرزنجوش ، پودينه ، مشك طراميشع ، اسطوخدوس ، برگ درخت وسمه ، كبابه چينى ، گوگرد، از هر كدام مقدار كافى برداشته جوشانده سپس گوگرد را با آب اضافه كرده و عضو معيوب را در آن قرار دهند. چرم دنبه را گرم ، گرم به محل تشنج مى توان بست ، ماليدن روغن بومادران خيلى مؤثر است كسانى كه مبتلا به تحريك عصب ترى ژومو هستند مى توانند برگ درخت وسمه ، مرزنجوش ، اسطوخدوس ، از هر كدام ۲۵ گرم نرم كوبيده در پارچه اى نازك ريخته روى محل درد در موقع خواب قرار دهند (يعنى روى آن بخوابند) اين عمل را بايد مدتى ادامه دهند تا بهبودى حاصل شود. اين طريقه به نام بالش ضد درد ناميده مى شود در بعضى از كشورها از آن استفاده مى شود.
تشنج در مزاج دموى (پرخون )
شربت سعد مؤثر است ، خون گيرى لازم و پاكسازى مزاج واجب است .
فرمول شربت سعد
سعد كوفى ۱۰ گرم
برگ وسمه ۵ گرم
بادرنجويه ۱۵ گرم
مرزنجوش ۱۰ گرم
ريشه شيرين بيان ۴۰ گرم
سنا ۵ گرم
بسفايج ۵ گرم
غاريقون ۵ گرم
سورنجان ۵ گرم
زنجبيل ۵ گرم
ميخك ۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
اسطوخدوس ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۵۰۰ گرم عسل ريخته صبح ، ظهر و شب يك قاشق مرباخورى ميل نمايند. اين دستور را بايد با غذاهاى خنك و رژيم غذائى سبك بكار برد و بيمار در حين مصرف بايد از ميوه هاى خنك و شربت هاى خنك استفاده نمايند.
تشنج در صفراوى مزاج
سكنجبين ، تمرهندى ، آب انار مفيد است .
آش جو، كدو، مرغ ، گشنيز، پودر غوره ، غذاى مناسبى است .
تشنج در مزاج سوداوى
مثل معالجه ازدياد سودا بايستى درمان شود.
رعشه يا لرزش
رعشه حركتى است غيرارادى كه در اعضائى كه ارادى ناميده مى شوند به وجود مى آيد مثل حركت غير ارادى در دست ها.
رعشه اى كه پيران و لرزشى كه در طرف چپ بدن به وجود مى آيد غيرعلاج است .
علت لرزش
رعشه در بيمارانى كه مدتى از مرض آنها گذشته باشد ديده مى شود و نيز در كسانيكه زياد نزديكى كند مخصوصا با شكم پر و در افراديكه هميشه مى ترسند و تحت استرس و هميجان دائمى هستند و به وجود مى آيد و نيز مردمى كه خجالتى هستند پس از چندى به لرزش مبتلا خواهند شد.
درمان :
در صورتيكه در تعقيب يك بيمارى به وجود آمده باشد پس از اينكه بيمارى از بين رفت لرزش خوب مى شود، اگر در تعقيب نزديكى زياد پيدا شده باشد بايد به تقويت بدن كوشيد و عمل را قطع كرد، اگر بعد از ناراحتيهاى روحى پيدا شده باشد بايد به دلجوئى و تسكين آلام بيمار كوشيد و در صورت وجود ضعف عمومى از ماءالاصول مى توان استفاده كرد، ايارج فيقرا و اسطوخدوس مؤثر بوده و شستن عضو با محلول گوگرددار مفيد است (حمام چشمه هاى گوگرددار نيز داراى همين خاصيت است )
رعشه در مزاج بلغمى
در اين جا از جوشانده ۵ گرم گل زوفا روزانه كه خيلى مفيد است مى توان استفاده نمود.
يا از:
عاقرقرحا ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
ايارج فيقرا ۲۰ گرم
شحم حنظل ۵ گرم
سگبينج ۵ گرم
پس از نرم كوبيدن در ۲۵۰ گرم عسل كرده روزى سه قاشق چاى خورى
نسخه :
اين دارو در صورتى كه بيمارى مقاوم بايستى به كار برده شود.
ميخك ۵ گرم
جوزهندى ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
جدوار ۵ گرم
خولنجان ۵ گرم
پوست نارنج ۱۰ گرم
تخم ريحان ۱۰ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
عودهندى ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
مرمكى ۵ گرم
فرنجمشگ ۱۰ گرم
اسطوخدوس ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در نيم كيلو عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى
رعشه در مزاجهاى سرد
كسانيكه آب سرد مى نوشند يا ناشتا آب مى خورند يا در رياضت ها كه فقط آب تنها مى نوشند مبتلا به رعشه مى شوند.
نسخه :
اين داروها براى اينگونه بيماران مفيد است .
انيسون ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
مصطكى ۱۵ گرم
عود هندى ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند
داروهاى ضد تشنج عصبى بطور عموم
جندبيدستر، ثعلب ، ماءالشعير، دانه اسفند، اسپرزه ، بسفايج ، افتيمون ، مغز ناخنك ، انيسون ، آنغوزه ، آويشن ، بابونه ، بادآورد (كنگر)، گل بنفشه ، پودينه ، جاوشير، هندوانه ابوجعل (حنظل ) خطمى ، رازيانه ، زعفران ، شويد، شنبليله ، فلفل ، قسط، كاسنى ، كنجد، مرزنجوش ، مصطكى ، ميعه سايله ، نخود، بومادران
داروهاى مؤثر بر اعصاب (داروهاى بالا)
اين داروها را داروهاى مقوى دل و دماغ مى گويند و به تجربه ثابت شده است كه اثرات شايانى در كنترول تحريكات عصبى ، خستگى ، خستگى فكرى ، جسمى و روحى داشته و نيروى جوانى را تجديد مى نمايند، در مصرف آنها بايد مزاج مصرف كننده را در نظر گرفت ، زيرا داروها مقوى گياهى اكثرا متابوليسم بازال يا سوخت و ساز عمومى را زياد مى كنند كه اين امر براى چاقها، فشارخونيها و كسانيكه چربى و املاح خونشان بالا است زيان آور است در موقع مصرف بايد كيفيت غذا رعايت شود و به داروها نيز مقدارى ادويه خنك و سردكننده اضافه نمود.
نسخه :
بادرنجويه ۱۰ گرم
تخم شربتى ۱۰ گرم (تخم ريحان كوهى )
جدوار ۵ گرم (يا ماه پروين )
دانه اسفند ۵ گرم
زنجبيل ۵ گرم
ميخك ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
نسخه :
اسطوخدوس ۱۵ گرم
افتيون ۵ گرم
بوزيدان ۵ گرم
تخم شربتى ۱۰ گرم
بومادران ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
سعد ۵ گرم (يا مشگ زمين )
قسط ۵ گرم
كندر ۵ گرم
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
براى رفع غم و اندوه و خوش بو شدن دهان
گل سرخ ۱۰ گرم
سعد كوفى ۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
سنبل الطيب ۱۰ گرم
قرفه ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
جوزهندى ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
آمله مقشر ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم گل قند حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى
معجون ضد اعتياد
اين دارو براى رفع اعتياد و جدا شدن از بند بندگى و بدبختى خانمان سوز اعتياد، كمك بسيارى مى نمايد و با تجربه زياد مورد مصرف قرار گرفته و عده اى ((مرد)) را نجات داده است ، مقصود از مردى شهامت و خود دوستى است زيرا در اين گيرودار ((خود)) از دست مى رود.
گل گاوزبان ۱۰ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
زرنباد ۵ گرم
اسطوخدوس ۱۰ گرم
قرنفل ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
نارگيل ۳۰ گرم
شقاقل ۱۰ گرم
صندل سفيد ۵ گرم
آمله مقشر ۵ گرم
هليله مقشر ۵ گرم
عسل نيم كيلو
همه را نرم كوبيده و سپس ۱۰ گرم كچوله يا آزاراقى را دو روز در شير خيسانده و پس از آن خارج كرده با سوهان سائيده به داروها اضافه كنند بعدا همه را در عسل ريخته روزى چهار قاشق مرباخورى
داروى تنفرآور براى مبتلايان به مسكرات و اعتياد
مصرف اين داروها باعث مى شود كه آدمى نسبت به اعتيادى كه دارد متنفر شده يك
حكيم زكرياى رازى
((ملل غرب به خاطر حراست و تكميل دانش روم و يونان قديم در قرون وسطى عميقا مرهون طب اسلامى ميباشند. سيستم اعداد و تعداد زيادى از كلمات مثل الكل و همچنين مقدار زيادى از پيشرفتهاى پزشكى از شرق به غرب راه يافته ، پيشقدمان طب اسلامى دانشمندان ايرانى چون رازى ئ ابوعلى سينا بوده اند. رازى (۹۲۵-۸۶۵ ميلادى ) مظهر درايت و كاشف بزرگى بود. او براى اولين بار در تاريخ پزشكى سرخجه و آبله را توصيف نمود و عكس العمل مردمك چشم بيماران را نسبت به نور مشاهده كرد و نيز او براى اولين بار مسهل هاى جيوه ايرا در پزشكى بكار برد. همچنين اولين كتاب بيماريهاى كودكان را حكيم زكرياى رازى به رشته تحرير درآورد مكتب پزشكى رازى قرنها مورد توجه دانشمندان دنيا بوده است .
بقراط پدر پزشكى
((دانش پزشكى دنياى قديم بين ۵۰۰ قبل از ميلاد تا ۵۰۰ بعد از ميلاد در يونان به او عظمت خود رسيد سمبل اين عصر خلاق بقراط بود كه پدر پزشكى لقب گرفت و نام او براى هميشه مظهر پاكى ، ارزش و وقار پزشكى گرديد توجه و علاقه بقراط به دانش پزشكى در چند كلمه از گفتار او خلاصه شده است . ((آنجا كه عشق به انسان وجود دارد همان جا عشق به كشب هنر درمان موجود است )) اين كيفيت عالى در تصوير عالى در تصوير چهره اين دانشمند بزرگ ، كلينيسين عاليقدر و معلم ارجمند بخوبى نمايان است . اين برده نقاشى مربوط به قرن پنجم قبل از ميلاد است . هنگامى كه بقراط مشغول معاينه كودكى است و مى كوشد مادر نگران او را آرامش بخشد. نام او هنوز حرمت بزرگى در عالم پزشكى دارد)).
نوع واپس زدگى در او به وجود آيد كه با ادامه دارو، اعتياد قطع خواهد شد.

قلب گاو را قطعه قطعه كرده خشكانيده تا به صورت پودر پروتئين در آيد سپس نرم سائيده روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.(پودر در يخچال نگهدارى شود).
يا گل گندم را خشك كرده نرم سائيده روزى سه قاشق مرباخورى يا جوشانده ۱۰ گرم آن را سه وعده ميل نمايند.
نسخه ضد اعتياد ديگر
سنبل ۲۰ گرم
اشنه ۲۰ گرم
ريشه بنفشه ۲۵ گرم
پوست نارنج ۲۰ گرم
صندل سفيد ۱۰ گرم
عود ۱۰ گرم
بهار نارنج ۱۰ گرم
همه را نرم سائيده در يك ليتر گلاب حل كرده روزى سه نصفه استكان ميل نمايند.
داروهاى نشاط آور و ضد درد استخوانى
خولنجان ۱۰ گرم
شقاقل ۲۰ گرم
بهمن سرخ ۲۰ گرم
تودرى ۲۰ گرم
كبابه چينى ۱۰ گرم
درونج ۵ گرم
زرنباد ۵ گرم
دارفلفل ۵ گرم
مصطكى ۲۰ گرم
عود ۵ گرم
زعفران ۵/۲ گرم
همه را نرم سائيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
نسخه آرام بخش
بابونه ۱۰ گرم
اسطوخدوس ۳۰ گرم
برگ نعناع ۲۰ گرم
سنبل الطيب ۲۰ گرم
رازيانه ۱۵ گرم
خارمقدس ۳۰ گرم
نيم كوب كرده ۷ روز صبح و ظهر و شب جوشانيده ميل نمايند.
امراض چشم
كسانى كه مايلند چشمانشان سالم باشد بايستى نكات زير را رعايت كنند.
۱ – به جسم سفيد و خيلى شفاف نگاه نكنند.
۲ – از نگاه كردن به خطوط ريز و نقشه هاى خيلى دقيق كه موجب صرف نور زياد است خوددارى شود.
۳ – زياد گريه نكنند.
۴ – جلوى آتش شديد ننشينند.
۵ – در آفتاب شديد و خورشيد نگاه نكنند.
۶ – سعى كنند كه باد قوى به چشم برخورد ننمايد (مثل موتور سوارى و غيره ).
۷ – به جسمى مدت زياد بطور قائم نظر نيفكنند.
۸ – از ورود گرد و خاك و دود به چشم جلوگيرى كنند.
۹ – هواى بسيار گرم و هواى بسيار سرد و ديدن اشياء روشن و درخشان كه بازتاب آنها موجب آزار چشم گردد مثل آينه ايكه مقابل آفتاب گرفته باشند و نور آنرا به چشم برسانند (خوددارى كنند)
۱۰ – از زياد بر پشت خوابيدن و خواب در هنگام پرى شكم و غذاى غليظ و دير هضم و خيلى گرم مثل سير و پياز بپرهيزند زيرا موجب زيان چشم است .
۱۱ – خوردن بيش از اندازه نمك و طعام شور
۱۲ – زياد بيدارى و زياد خوردن در شب
۱۳ – جلوگيرى از بيوست شديد.
نافعات چشم عبارتند از:
۱ – سر را در آب شيرين و صاف فرو بردن و چشم در آن آب باز كردن .
۲ – سرمه و توتيا به آب باديان يا آب مرنجوش و مرزنجوش پروره در چشم كشيدن .
۳ – چون چشم از اعضاى مرطوب است و اكثر رطوبت و سردى باعث ضعف آن مى شود لذا بايستى از سرمه خشك جلا دهنده چشم استفاده نمايند تا چشم سالم بماند.
۴ – با آب حضض در هر ماه سه بار چشم را بشويند.
۵ – رعايت حفظ محيط چشم يعنى مزاج چشم را به حالت طبيعى نگهداشتن براى اين كار اگر مزاج چشم خشك باشد روغن بادام بنفشه يا روغن كدو در بينى بچكانند از سرمه مناسب نيز بكار برند اگر مزاج چشم گرم باشد اول بايد آنرا با گلاب يا آب گشنيز يا با آمله بشويند سپس سرمه مناسب بكار برند و اگر مزاج چشم تر باشد به گلاب و سماق شسته سرمه كشند.
۶ – اگر در هنگام خواب هر روز به آب سرد بينى را بشويند چشم از بيشتر بيماريها در امان خواهد بود.
۷ – اگر مدتى پى در پى هر روز يك گرم آمله كوبيده در عسل حل كرده ميل نمايند قوت چشمها زياد مى گردد.
۸ – براى ورم ملتحمه شستشو با گل بنفشه يا نيلوفر يا گل سرخ نافع است ولى بايد دانست كه :
پاكسازى بدن از خلط غالب اصل و اساس درمان هر عضو بيمار است و براى ازدياد بينيائى و تقويت چشم شستشو با گل گندم و خوردن آن براى اين مطلب توصيه مى شود.
(جالينوس گفته است كه نرم داشتن طبع و پاكسازى بدن از خلط غالب شرط اساسى معالجه است )
ورم ملتحمه در مزاجهاى دموى (پرخون )
انداختن اسپرزه به هنگام شب بر پشت چشم مفيد است .
نسخه :
گل زوفا، مغز ناخنك ، بابونه ، برگ سير يا دانه سير را در آب جوشانده سر و صورت را بشويند: سيب زمينى را پخته نيم گرم بر چشم ببندند و از جوشانده آب كاه سر و صورت را بشويند.
كم سوئى چشم در مزاج بلغمى كه با اشك غليظ و جمع شدن چرك در كنار چشم ها همراه است (در كسانى كه به ضعف گوارش مبتلا هستند بيشتر ديده ميشود)
درمان
با جوشانده گل بنفشه و دادن ايارج فيقرا عامل بيمارى را از بدن دور ساخته يعنى به اصطلاح پاكسازى و تنقيه بدن نمايند وج و مصطكى بخورند و اطريفل صغير و كبير ميل كنند و در مزاجهاى سرد درمان را با گوشت پرندگان به صورت سوپ تواءم با قدرى دارچين و خولنجان و زنجبيل و زيره ادامه دهند.
روغن بابونه بر سر بمالند و در بينى بچكانند، قدرى گرد فلفل در بينى كشند تا عطسه نمايند.
با جوشانده بابونه گل بنفشه مغز ناخنك ، پودينه و مر زنجوش سر و صورت را بشويند و زنجبيل ، وج ، ايارج فيقرا، برابر انتخاب كرده در عسل حل كرده روزى سه قاشق چاى خورى ميل نمايند.
مداومت در خوردن شلغم خام يا پخته ضعف بينائى را كم مى كند و خوردن دارچين و ايارج فيقرا و اطريقل و بكار بردن روغن بنفشه به صورت چكانيدن در بينى و شستشوى چشم با جوشانده ريحان كوهى همه مزيد بينائى هستند.
نسخه براى كم سوئى چشم
روزانه ۵/۲ گرم سداب را جوشانده صبح و عصر براى يكماه يا بيشتر ميل نمايند.
اين دستور براى زنان آبستن خوب نيست . يا روزانه ۵/۲ گرم سياهدانه را كوبيده ، ۵/۲ گرم صبح و ۵/۲ گرم عصر يا عسل شربت ديگر ميل كنند.
نسخه :
باديان ۱ گرم
سياد دانه ۲ گرم
با ۱۰ گرم نبات سائيده وقت شب هنگام خوابيدن ميل نمايند.
(اين نسخه باعث ازدياد بينائى نيز مى باشد)
نسخه ديگر
سنبل ۱۰ گرم
ميخك ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
جب بليسان ۱۰ گرم
دارفلفل ۵ گرم
اسارون ۵ گرم
وج ۵ گرم
قرفه ۵ گرم
زنجبيل ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى اين نيز مؤثر بر ازدياد بينائى و براى كليت و براى سردردهاى افراد سرد مزاج نافع است .
نسخه براى برف و برق گرفتگى چشم
در اينجا بايستى سر و صورت را با پارچه سياه پوشانده و چشم را با آن بست بادام تلخ را كوبيده و بر پشت چشم ضماد كنند و چشم را با آب گرم بشويند و چنانكه گذشت از سيب زمينى پخته به پشت چشم بيندازند.
ترس از نور
در اينجا بايستى هر چه زودتر به تبريد و ترطيب آن كوشيد (يعنى سرد و خنك كردن )
ضعف بينائى در روز و برقرارى آن در شب
درمان را با چكانيدن شير زن در بينى و چكاندن روغن بنفشه و روغن بادام و روغن كدو و فرو بردن سر در آب شيرين و گشودن چشم در آن نافع است . خوردن آب انار شيرين و لعاب اسپر زه قند يا با شربت بنفشه و يا سكنجبين ، ماليدن روغن بنفشه بر سر و خوردن زيره ، گل نيلوفر با آب جگر و خوردن غذاهاى غليظ و پر انرژى و مولد خون مثل آش حليم ، گوشت گاو، پاچه گوسفند و زيره و گشنيز و كاهو و هويج در بهبودى بيمارى مؤثر است .
كم سوئى در روز
درمان :
دوده روغن بنفشه در چشم كشند و تمام داروهاى مقوى بينائى در اينجا مورد مصرف دارد.
شب كورى
درمان :
دادن ايارج فيقرا خوردن جگر بز و كباب و پرهيز از غذاهاى غليظ و سرخ كرده و زياده خورى در شب لازم است و با جوشانده باديان ، شبت ، بابونه ، مرزنجوش ، سوسن ، و سداب سر و روى را بشويند، قدرى باديان و دارفلفل را در آب بريزند و سر را با آن بخور دهند و در غذاهاى روزانه كمى آنغوزه ، خردل ، مشك طرامشيع ((كاكوتى ))، آويشن ، انجدان بريزند.
آب ريزش چشم
اين بيمارى بيشتر به علت گرفتن مجراى چشم به علل مختلفى به وجود مى آيد و آب اضافى چشم كه براى تر كردن كره چشم ترشح مى شود و بايستى از راه مجراى چشم و بينى وارد بينى شود به علت گرفتگى آن در چشم جمع شده از گوشه چشم سرازير مى گردد متاءسفانه درمان اين بيمارى دشوار و اكثر بايستى با عمل جراحى و باز كردن مجراى چشم ، بيمار را بهبودى بخشيد. اگر بيمار رعايت بهداشت و نظافت را ننمايد ممكن است در اثر دستمالى ، كيسه اشك چركين گردد.
درمان :
شستشوى چشم با آب كندر، آب خاكستر ماميثا و يا هر داروئى كه خاصيت خشك كنندگى و ضدعفونى داشته باشد مؤثر است .
نسخه :
پوست انار، پوست هليه زرد را در گلاب پخته با پنبه چشم را بشويند.
نسخه :
سماق و انجبار، كندر، مصطكى ، صبر را با عرق بارهنگ به زير و پشت چشم و پيشانى ضماد نمايند.
نسخه :
بارهنگ يا مورد يا گل سرخ يا پوست هليله زرد از يكى از آنها ۵ گرم انتخاب كرده و در يك بطر آب جوشانده چشم را بشويند.
فرو رفتن جسم خارجى در چشم
در اين حالت به هيچ وجه نبايد چشم را بمالند زيرا ممكن است جسم خارجى در چشم فرو رود. بيمار بايستى دهان خود را باز كند و مرتبا چشم خود را باز كرده و بهم بزند تا اشك بيشترى ترشح شود زيرا اينكار به خروج جسم از چشم كمك مى كند با يك قطعه پنبه اى كه بر ميله اى پيچيده شده باشد به آهستگى در كنار جسم خارجى قرار دهند و به آهستگى آن را بردارند يا اينكه به وسيله سر ميله نازكى كه بطور افقى در مسير جسم خارجى قرار داده مى شود جسم خارجى را به طرف كنار چشم رانده و او را بردارند – اگر جسم خارجى كاملا در چشم فرو رفته باشد بدون دستكارى بايد به چشم پزشك مراجعه نمايند ناگفته نماند كه در ابتداء در صورتيكه چشم زخم نباشد قدرى شير زن در آن بچكانند سپس با آب گرم بشويند اگر جسم خارجى در چشم فرو رفته باشد كمى نشاسته روى آن ريخته تا با آب چشم خارج گردد يا به وسيله قطعه پنبه به آهستگى روى آن بكشند تا نشاسته همراه جسم خارج گردد.
خارش پلك
در اينجا پاكسازى بدن بر حسب مزاج لازم است و بايستى غذا را متناسب با حالت بيمار انتخاب كرد و بطور كلى غذاهاى چرب ، سرخ كرده و غليظ ميل ننمايند و چشم را با (محلول يك قاشق آب غوره در يك بطر آب جوشيده ) بشويند، اگر مزاج بيمار صفراوى يا دموى باشد بايستى از جوشانده گل بنفشه ، برگ كاسنى ، گل نيلوفر، سبوس گندم ، و آرد جو سر و صورت را بشويند و بر پشت پلك نشاسته منقى (پاك ) يا آرد جو يا روغن گل يا شير زن ، سفيده تخم مرغ ، حضض ، صندل يا آب كاسنى كه اين بيشتر براى دموى مزاج بهتر است ضماد نمايند و در صفراوى مزاج آب گل هميشه بهار، آب قرفه آب كدو بر پشت پلك ضماد نمايند در بلغمى مزاجها بهتر است كه با آب گرم و سركه داروهاى فوق را خيسانده ضماد نمايند.
و از جوشانده
بابونه ۱۰ گرم
مغز ناخنك ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
گل نيلوفر ۵ گرم
سبوس گندم ۲۰ گرم
چشم و سر را روزانه بشويند.
گاهى در بين مژه ها حالتى شبيه به سبوس سفيد پوسته پوسته خارش دار پيدا مى شود كه آن را شوره نامند و اين بيمارى باعث ريختن مژه ها نيز مى گردد كه در اينجا نيز بايستى پس از پاكسازى بدن از خلط غالب به درمان بيمارى پرداخت .
نسخه :
ساقه و برگ ارزن را بسوزانند و در روغن گل ريخته خمير آنرا به بن مژه ها و محل شوره بمالند روغن فندق سوخته نيز خيلى مؤثر است .
خارش كناره هاى پلك
اين بيمارى كه باعث خارش شديد پلكها و ريزش مژه ها مى گردد، بيمارى مزاحمى است كه بيمار را آزار مى دهد و لازم است كه رعايت غذا به عمل آيد زيرا در بهبودى حال بيمار مؤثر است .
نسخه :
۵ گرم سماق را در يك بطر آب جوشانده كمى گلاب اضافه كرده پلكها را بشويند و در وقت شب برگ خرفه ، برگ كاستى را كوبيده با روغن گل بر پلك ضماد نمايند و هر روز صبح دوش آب گرم گيرند.
ريختن مژه ها
بر حسب خلط غالب بدن را پاكسازى كرده تعديل مزاج نمايند و بعدا حجر ارمنى و هسته خرما را سوزانده روغن آن را بمالند در اينجا نيز روغن فندق خيلى مؤثر مى باشد رعايت غذا و مصرف اغذيه مناسب در اين بيمارى يكى از اركان مهم معالجه است ، شستشوى چشم و مژه ها با آب گل ارمنى نيز مفيد است .
نسخه :
كات كبود ۵/۲ گرم
هليه زرد ۵/۲ گرم
زنجبيل ۵/۲ گرم
زرد چوبه ۵/۲ گرم
ماميران ۵/۲ گرم
دارفلفل ۵/۲ گرم
همه را نرم كوبيده در آب غوره ريخته روزى يك قاشق مرباخورى از آن را با آب جوشيده رقيق كرده با پنبه پلكها را بشويند.
ورم ملتحمه بهاره يا حساسيت چشمى (خارش ، آب ريزش ، قرمزى و تيره گى قرنيه )
مغز ناخنك ۲۵ گرم
بابونه ۲۵ گرم
گل بنفشه ۲۵ گرم
هر روز يك قاشق مرباخورى در يك ليوان آب جوشانده صاف كرده در يك استكان تميز قدرى از آن را بريزند و چشم را بشويند صبح ، ظهر، شب ، اين نسخه داروى بسيار آزموده اى ميباشد.
گوش
بيماريهاى گوش فراوان بوده و مهمترين آنها ورم پرده گوش در اطفال است كه علت جمع شدن چرك در پشت پرده آن ، مى باشد بعد از آن ورم مجراى خارجى گوش است كه نسبتا زياد ديده مى شود.
درمان :
در اول بايستى پرده گوش را سوراخ نموده تا مايعات پشت آن خارج شود درمان دومى از طريق پاكسازى بدن به وسيله معجون هليله جات انجام مى يابد. سپس از پوست كوكنار ۱۵ گرم تخم گشنيز ۲۰ گرم تخم كاهو ۱۵ گرم به مدت ۵ روز به صورت جوشانده صبح و عصر ميل نمائيد.
نسخه :
گل ماهيثا ۵ گرم در ۵ گرم روغن بادام و يك قاشق سركه حل كرده در مجراى گوش بمالند و صندل ۵ گرم ، ماميثا ۵ گرم نرم كوبيده در آب گشنيز و آب كاهو حل كرده از خارج ضماد نمايند.
اگر سبب درد گوش راه رفتن در هواى گرم باشد
روغن گل و كمى سركه در گوش بچكانند و گردهاى بينى در بينى بكشند.
درد گوش به علت ورود مايعات
روغن بنفشه ، روغن تخم كدو و يا روغن نيلوفر در گوش و بينى بچكانند.
درد گوش در اثر غذاهاى محرك و ادويه گرم
بايستى غذا و داروى ضد آن به كار برند، آب كاهو، آب گشنيز، آب تاجريزى ، و روغن هاى خنك و يا كمى كافور يا روغن بنفشه در آن بچكانند.
شربت بنفشه ، آلوچه ورقانى ، تمر هندى ، شربت نيلوفر و يا سكنجبين و شيره خرفه ميل كنند.
غذا سوپ جوجه با ماش و عدس ، اسفناج ، گشنيز كدو و پودر سماق نافع است .
درد گوش به علت ورود آب سرد
علائمى چون وجود درد در قسمت پشت سر كه بايستى روغنهاى گرم به پشت سر بمالند و در گوش نيز بچكانند و از جوشانده زير استفاده نمايند.
نسخه :
تخم شويد ۱۰ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
مغز ناخنك ۱۰ گرم
مر زنجوگرم ۱۰ گرم
جوشانده آب آن را بر سر بريزند و در هنگام جوشيدن بخور دهند و يك پنبه در آب آن قرار داده در گوش گذارند و قدرى از آن آب جوشيده را در بينى بكشند (استنشاق نمايند).
ورود حشرات در گوش
اگر مورچه يا حشره ديگرى در گوش فرو رفت بلافاصله قدرى صبر زرد را حل كرده آب آن را در گوش بچكانند، اگر صبر زرد در دسترس نباشد كمى سركه رقيق شده به وسيله آب جوشيده سرد شد اگر نباشد هر روغنى كه در دسترس باشد بچكانند حشره خواهد مرد بعدا به وسيله شستشو خارج مى شود.
خارش گوش
براى تسكين خارش گوش روغن هسته خرما بچكانند، يا روغن بادام تلخ را در آب افسنطين ريخته بچكانند يا خود افسنطين را ۵ گرم در ۲ قاشق سركه و آب جوشانده در گوش بريزند.
بهترين داروى خارش گوش جوشانده ۵ گرم آويشن در ۵۰ گرم آب است كه روزانه با آن گوش را بشويند.
تنفر گوش از صداهاى قوى
علت اين امر در اثر ضعف اعصاب است كه بايستى داروى مقوى اعصاب مصرف شود و بوهاى خوب و عطورات زاكيه بكار برند.
صدا كردن گوش
اگر بيمار مسن باشد و صدا كردن گوش گاهگاهى باشد بايد به فكر بالا بودن فشار خون بود، اگر در بيمار تب دار باشد پس از قطع تب بهبودى مى يابد، اگر در اثر حساسيت حس سامعه باشد در موقع گرسنگى و حس جوع بدتر مى شود و اگر در تعقيب بيماريهاى ضعيف كننده باشد بايد به تقويت عمومى بدن پرداخت و سر را با آب افسنطين و سركه و بابونه شستشو داد و روغن مورد به سر ماليد و در بينى نيز چكانيد بايد بيمار بدن را پاكسازى كند و مرتبا دوش حمام آب گرم گيرد و از جوشانده بابونه ، مغز ناخنك و گل بنفشه سر را بشويد.
صدا كردن گوش در اثر سردى مزاج
در اينجا صدا و طنين يا وزوز كردن ادامه مى يابد و مداوم برقرار است با داروهاى ضد آن بدن را پاكسازى بايد كرد: و غذاى مناسب آن حالت را به كار برند و مرتبا از كوبيده صبر زرد و كندر عطسه آرند سپس سر را با جوشانده بابونه ، مرزنجوش افسنطين ، مغزناخنك ، آويشن بشويند – آب فرفيون را در روغن بادام ريخته بچكانند و يا روغن سوسن به تنهائى يا در گوش بچكانند. مرتبا دوش آب گرم گيرند و از غذاهائى مثل سير، پياز، خردل و غذاهاى چرب و شور و سرخ كرده بپرهيزند.
صدا كردن گوش در نزد گرم مزاجان
(به علت غداهاى گرم و بيخوابى كشيدن )
اينگونه افراد بيشتر از غذاهاى گرم استفاده مى كرده اند.
درمان :
روغن كدو، روغن بنفشه به سر بمالند، و روغن گل را با سركه در گوش ‍ بچكانند يا پنبه را با گلاب خيس كرده در گوش گذارند، داروهاى چكانيدنى ديگر عبارتند از قرنفل ، مرزنجوش ، زهره گاو و آب تره ، روغن گل ، آنغوزه پخته شده در روغن زيتون و آب زيره حل شده در پيه مرغ و شحم حنظل در روغن زيتون و آب خرفه يا سركه يا روغن گل و سركه ، آب شحم حنظل تازه با روغن كنجد كه خيلى مؤثر و اين روغن نيز براى جوشهاى سر و ريختن موى سر مفيد است .
جمع شدن چرك خشك شده در گوش (بنام بوشن )
هر روغن در دسترس باشد در گوش بچكانند پس از ۲۴ ساعت به وسيله شستشو، جسم چركين را خارج نمايند.
ورم بناگوش يا ارئيون
تورم اين غدد كه فراوان ترين بيماريها، در زمان كودكى و حتى در بزرگسالان است ، بسيار ديده مى شود و بيمارى ويروسى مصرى و خطرناكى است كه بايستى كاملا بيمار را از افراد سالم جدا ساخت بخصوص وسائل زندگى او مثل ظروف غذاخورى محل خواب و غيره .
دستورات مفيد زير براى اينگونه بيماران ضرورى است .
۱ – بيمار بايستى كاملا استراحت كند و از خوردن غذاهاى ترش و سرخ كرده و محرك بپرهيزد. بيمار بايد از سرماخوردگى مصون باشد زيرا ممكن است به ورم مغز منجر شود كه بيمارى خطرناكى مى باشد.
۲ – در صورتيكه بيمار استراحت ننمايد و تورم غدد بناگوش زياد ممكن است دو طرفه شده كه در تعقيب آن گاهى استفراغ و حالت تهوع و درد شديد پيدا شده كه ممكن است باعث قطع نسل شود.
درمان :
تخم شويد ۵ گرم
بابونه ۵ گرم
تخم كتان ۵ گرم
موم ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در روغن گل ريخته به صورت پماد به محل تورم ضماد نمايند يا برگ توت ، گل خطمى ، پياز، گل بنفشه و مغز ناخنك را پخته ضماد نمايند يا تخم كتان تخم شنبليله يا برگ تاجريزى را در گل سرخ پخته ضماد كنند هر يك از داروهاى فوق را مى توان با انجير يا آرد گندم تواءما پخته بكار برند.
از جوشانده زير يك هفته استفاده نمايند.
گل بنفشه ۱۵ گرم
گل خطمى ۱۰ گرم
مغز ناخنك ۱۰ گرم
خارخسك ۱۵ گرم
پرسياوشان ۱۵ گرم
همه را نيم كوب كرده ۷ قسمت نموده هر قسمت را صبح و عصر جوشانده ميل كنند.
اتوره يا وجود چرك در گوش – اتوره مزمن ، پارگى پرده گوش ، چرك مقاوم گل ارمنى ۱۵ گرم
تخم مورد ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
تخم خرفه ۱۰ گرم
كندر ۱۰ گرم
گلنار ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده صبح ، ظهر، شب يك قاشق مرباخورى در شربت قند حل كرده ميل نمايند.
بينى
بينى عضو حساس و محل اوليه پيدايش كانون عفونت است كه اين خود در اثر سرماخوردگى به وجود مى آيد همين سرماخوردگى و زكام نيز مى تواند مبداء و محل زايش بيشتر بيماريهاى ريوى در تعقيب عفونت سينوسهاى صورت بوده باشد. اگر بينى خيلى خشك باشد با روغن بنفشه يا از روغن نيلوفر مى توان آن را نرم و ترطيب (خنك ) نمود اگر آب ريزش بينى و رطوبت زياد باشد هليله زرد و حضض را سائيده از هر كدام ۵/۲ گرم با۱۰ گرم پيه مرغ آميخته خوب بسرشند و در بنيى بمالند و يا اينكه ميخك ، وج و حضض از هر كدام يك گرم خوب سائيده روزانه در بينى كشند اگر خونريزى و رعاف پيش آيد يك گرم زاج را در ۵ گرم نشاسته سائيده نفوخ نمايند (در بينى كشند).
از بين رفتن حس شامه
خوردن ماءالاصول و ايارج فيقرا مؤثر است و مر را با انجير غرغره كنند و با جوشانده مرزنجوش و درمنه تركى سر را بشويند و در بينى كشند آب چغندر آب اذان الغار، آب سداب يا آب پودينه رقيق را استنشاق كنند يا سياهدانه را جوشانده آب رقيق را در بينى كشند (۵ گرم در يك بطر) يا سياهدانه را به مقدار يك گرم نرم كوبيده در يك قاشق روغن زيتون ريخته سه قطره در بينى بچكانند يا ۵ گرم مرزنجوش را در يك بطر آب جوشانده صاف كرده روزى ۴ مرتبه استنشاق نمياند.
نسخه :
گل زوفا ۱۵ گرم
اسطوخدوس ۱۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
پرسياوشان ۱۰ گرم
غازياقى ۵ گرم
نيم كوب كرده جوشانده براى يك هفته صبح و عصر ميل نمايند.
((يك قاشق غذاخورى در ۲ ليوان آب ))
بزرگى كورنه ها
براده آهن ، اشنان ، مر، برابر هم انتخاب كرده با روغن زيتون مرهم ساخته سپس يك قطعه پنبه به آن آغشته در بينى نهند. براده مس ۱ گرم ، زرنيخ سرخ ۰۵/۰ گرم در نصف استكان سركه حل كرده با يك قطعه پنبه در بينى قرار دهند.
بدبوئى بينى
گاهى در اثر عفونت سينوسها و چرك درون آنها، زمانى به علت خورده شدن تيغه وسط بينى و سوراخ شدن آن ، گاهى مربوط به عفونت قفسه صدرى يا ريه ها يا معده مى باشد.
درمان :
جستجوى علت و مداواى آن ، سنبل يا عود يا سعد را سائيده در بينى كشند و صبر زرد و خردل را نرم كوبيده در سكنجبين حل كرده غرغره نمايند و يا مريم گلى ، بابونه ، آويشن را جوشانده غرغره كنند يا سنبل قرنفل جعده ، نسرين صبر، مر و آقاقيا و عفضض را نرم كوبيده مفردا يا مركبا در بينى كشند با آب پونه رقيق شده مرتبا استنشاق نمايند.
نسخه :
جوز هندى ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته بسرشند روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
در بينى كشيدن پودر حب بليسان مفيد است
وج ، گل سرخ ، و مرمكى از هر كدام ۵ گرم در دو بطر آب جوشانده صاف كرده روزانه استنشاق نمايند برگ خر زهره را خشك كرده ، سائيده بو كنند و از جوشانده شبت ، مغز ناخنك سر و صورت را بشويند.
رعاف يا خونريزى از بينى
بيشتر اوقات در تعقيب تب ها، ضربه ها و مخصوصا در بالا بودن فشار خون و دستكارى بينى پيدا مى شود كه در تب و فشار خون زيان چندانى ندارد مخصوصا در بالا بردن فشار خون .
ساده ترين عامل بند آورنده خون بينى فشار نوك انگشت سبابه به قسمت گوشت بينى است اين عمل را به مدت يك ربع ساعت با فشار ادامه مى دهند خون بند مى آيد زيرا مبداء خونريزيهاى بينى در همين قسمت است كه به شبكه كسل باخ معروف است . يا به وسيله يك قطعه تنزيب تميز به صورت تامپول در بينى گذارند. يا اينكه مقدار كمى كافور را در آب گشنيز يا كندر يا صبر زرد يا خون سياوشان يا زاج را به مقدار كم نرم سائيده در آب گشنيز حل كرده با قطعه پارچه تامپون نمايند.
نسخه براى بخور
يكى از داروهاى زير را مى توان براى بخور انتخاب كرد:
انيسون ، مرزنجوش ، بابونه ، بومادران ، برگ اوكاليپتوس
نسخه رعاف
پرسياوشان ۵/۲ گرم
گنجيده ۵/۲ گرم
مردار سنگ ۵/۲ گرم

رم كوبيده با گلاب و سركه حل كرده با قطره چكان در بينى چكانند.
يا لعاب تخم شنبليله و سركه و آب جوش محلول رقيقى ساخته در بينى چكانند يا براده آهن ۱ گرم در ۲ گرم پوست انار كوبيده در نصف استكان سركه ريخته با پنبه در بينى گذارند بعد از كوچك شدن كورنه ها بينى را با سركه و گلاب بشويند.
زياد عطسه كردن
عطسه بطور كلى مقدار كم آن زيانى ندارد اما زياد از حد آن موجب آفات و آزار خواهد شد اگر در بينى عفونت و يا ماده غليظ وجود داشته باشد عطسه لازم است لذا عطسه در آخرين روزهاى زكام كه ممكن است ماده سفت شده تبديل به چرك گردد خيلى مؤثر و مفيد است ، عطسه هرگاه از حد تجاوز كند و درمان آن لازم گردد بايستى روغن گل ، روغن بيد در بينى كشند و سر را با آب نيم گرم بشويند روغن نيم گرم در بينى بچكانند، ماساژ اطراف چشم گوش و حلق و بينى در تسكين عطسه مؤثر است و براى كم شدن عطسه بايد دهان را باز كنند و در چيزى دور نگاه كنند يا روغن بنفشه در بينى چكانده از دود، غبار، بوها بخصوص سرخ كرده كه باعث عطسه زياد مى شود بپرهيزند و ريحان كوهى و انيسون بو كنند.
فلفل ، سياهدانه ، زنجبيل ، صبر، خريق سفيد به تنهائى يا همگى را با هم سائيده در بينى كشند.
نسخه :
ريحان كوهى ۵ گرم جوشانده آب آن را با قطعه اى پنبه در بينى گذارند ريحان كوهى اثرات بسيار خوبى در بند آوردن خون بينى دارد و همچنين آب پودينه .
بيماريهاى دندان
كسانى كه مايلند دارانى دندانهاى سالم باشند رعايت نكات زير بر ايشان لازم است .
۱ – نخوردن غذاهاى بسيار سرد و بسيار گرم در تعقيب يكديگر.
۲ – جسم هاى سخت را نبايستى با دندان شكست .
۳ – جلوگيرى از استفراغهاى مكرر و ترش شدن غذا در معده .
۴ – شستشوى دهان بعد از غذا بخصوص در شب و در تعقيب خوردن شيرينى ها.
۵ – پرهيز از چيزهاى چسبنده به دندان مثل شيرينى ها، سوهان و نيز پرهيز از ترشيجات .
۶ – مضمضه كردن مصطكى قبل از خواب .
۷ – پرهيز از خوردن آب در ميان غذاهاى شيرين مخصوصا آب سرد مضمضه كردن سكنجبين در تعقيب و بعد از خوردن شير براى پاك شدن آن و بعد از هر طعام قدرى فوفل بمكند و يا آنرا سائيده با كمى نمك آميخته روى دندانها بمالند. اگر درد دندان و يا عفونت آنها در كار باشد ۱۰ گرم گل خطمى را جوشانده آب آنرا با كمى سركه ممزوج كرده مضمضه نمايند و آب آن را خارج كنند.
براى تسكين درد دندان يك قاشق سركه در نصف استكان گلاب داخل كرده مرتبا در دهان گيرند و پس از مدتى آب آنرا بريزند يا برگ حنا و تخم بارهنگ و عرق گاوزبان را باهم جوشانده سركه اضافه كرده مضمضه نمايند آب گشنيز يا آب بارهنگ براى تسكين درد دندان بصورت مضمضه مؤثر است يا ميوه كاج و ابهل را جوشانده با كمى سركه مضمضه نمايند. گذاردن يك عدد ميخك روى دندان كرم خورده براى تسكين درد آن به علت دارا بودن اسانس ژيرفل ، خيلى مؤثر است .
نسخه براى شستشوى دندانها
مصطكى را كوبيده با سماق و گلنار و فوفل و بلوط و مازو و عود هندى از هر كدام به مقدار كافى برداشته و برابر – همه آنها نمك اضافه كرده با مسواك خيس شده دهان را بشويند. اين فرمول دهان را خوشبو و ترد كرده از پوسيدگى دندانها و نيز از بوى بد دهان جلوگيرى مى نمايند مخصوصا توصيه مى شود كه قبل از خوابيدن با اين فرمول دهان شويه نمايند.
نسخه ديگر
جدوار را سائيده با سندروس سائيده يا اذخر سائيده يا هليله سائيده يا زاج و سندروس را با هم سائيده يا گل سرخ ، زاج و سندروس هر سه را بكار برند عفض را نرم كوبيده در سركه حل كرده مسواك نمايند. برگ گشنيز سائيده با تخم خرفه برابر مازو يا عفض و زاج سبز و فوفل و هليله سياه همه را برابر سائيده مسواك كنند.
براى سفيد كردن دندانها
انيسون را بو داده نرم كوبيده مسواك تر و خيس شده را در آن فرو برده تا دارو به مسواك چسبيده سپس مسواك كنند.
نسخه :
نمك و هسته تمرهندى ، عفض ، و مصطكى را نرم كوبيده مسواك كنند انجره يا ميوه كاج يا مورد يا اذخر يا فلفل يا برگ خيار يا گل زوفا، آويشن و زيره و سركه ، سياهدانه يا باديان و برنگ كابلى را با آب جوشانده يا ريشه خطمى جوشيده همگى را مى توان براى پاك كردن دندانها بكار برد.
نسخه براى مضمضه
سير، كندر، برگ مورد، سركه همگى را نرم كوبيده مضمضه كنند.
كندى دندانها
براى زايل كردن كندى دندانها برگ و تخم سماق و خرفه را با برگ ريحان كوهى بجوند يا ريحان كوهى و نمك مالند و يا هر يك را به تنهائى بكار برند.
جرم دندانها
براى از بين بردن جرم و رسوبات پشت و لاى دندانها نمك ۵ گرم ، كف دريا ۵ گرم ، صدف سوخته ۵ گرم ، درمنه سوخته ۵ گرم همه را نرم كوبيده با مسواك محكم جرم را بشويند.
نسخه :
آرد نخود ۲۵ گرم
كف دريا ۱۰ گرم
نمك ۱۰ گرم
صدف سوخته ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با مسواك تر دهان شويه نمايند مسواك كردن با زراوند گرد نيز براى از بين بردن رسوبات دندانها مفيد است
نسخه :
ابهل يا ميوه سر و كوهى ، پوست انار، ريشه كبر، كف دريا، همه را برابر گرفته كوبيده بكار برند.
تغيير شكل دندانها بوسيله رسوبات
زردى رنگ دندان ها آثار صفرا و سياهى و بادنجانى رنگ ، آثار سودا است اگر رنگ دندان زرد باشد با آب گشنيز و سركه بشويند و آرد عدس ، آرد جو، گل خطمى و آويشن و سركه را مخلوط كرده و مضمضه نمايند و اگر سياه باشد پوست ريشه انيسون ، مصطكى و اشنه و افسنطين را سائيده با روغن گل آميخته روى آن مدتى قرار دهند.
اگر رنگ و تغيير شكل در ميناى دندان نفوذ كرده باشد پاك كردن آن دشوار است اما براده نرم آهن حل شده در عسل مى تواند رنگها را پاك كند.
تورم لثه
تورم لثه را مى توان با جوشانده هليله به صورت مضمضه يا پاشيدن پودر عدس ، گشنيز، مورد، صندل سرخ فوفل ، سماق بهبودى بخشيد و يا آب برگ تاجريزى ، بارهنگ ، آب برگ خرفه را در دهان نگهداشته و خارج كنند و يا سماق را نرم كوبيده در گلاب حل كرده مضمضه نمايند اگر ورم بهبودى نيافت مى توان تخم ريحان يا تخم مرو يا تخم تمرهندى را سائيده در آب اسپرزه ريخته روى قسمت متورم بمالند.
فوفل كوبيده يا كات كبود و زاج و دارفلفل را به قسمت مساوى كوبيده حل كرده پس از جوشاندن دهان شويه نمايند و يا از جوشانده بابونه ، مغز ناخنك ، مرزنجوش تخم شنبليله ، تخم كتان مضمضه نمايند و يا با آب سماق تنها يا آب ليمو و زاج جوشيده مضمضه كنند.
خونريزى از لثه
مورد ۱۰ گرم ، عدس ۲۵ گرم هر دو را بسوزانند خاكستر آنها را با ۵ گرم طباشير و ۲۵ گرم سماق ۱۰ گرم مازو كه همه را نرم كوبيده اند مخلوط كرده مرتبا به لثه ها بمالند، بخصوص هنگام شب و اگر قدرى از آن را روى لثه ريخته و بخوابند بهتر است .
خونريزى بطور عموم
درمان :
ريشه انجيار، مورد، آنزورت ، ريشه مرجان ، تخم خرفه ، بلوط، زاج ، گل ارمنى ، گلنار، كندر، و بسفايج ابهل ، خون سياوشان ، سندروس ، صمغ عربى ، شاه دانج ، طباشير، تخم گشنيز، گل بومادران ، كهربا، مصطكى ، بارهنگ ، سماق ، كتيرا.
چند تا از داروهاى فوق يا يكى از آنها را انتخاب كرده روزى ۵ گرم نرم كوبيده به صورت كف لمه ميل نمايند، اگر چند تاى آنها را انتخاب كردند تعداد كلى آنها مساوى است با تعداد روز معالجه مثلا اگر ۵۰ گرم دارو انتخاب شده است اين مقدار براى ده روز مصرف مى شود.
پيوره
۵۰ گرم ابهل را نرم كوبيده در ۱۰۰ گرم عسل ريخته خوب بسرشند روزانه با مسواك دهان و دندانها را بشويند اگر بيمار پر خون باشد بايد فصد كرده و غذا كم خورند و داروهاى خنك مضمضه نمايند.
نسخه :
گل ارمنى ۵ گرم
گل مختوم ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با سفيده تخم مرغ آميخته بر لثه ها بمالند مخصوصا هنگام خواب سفيده تخم با فوفل نرم سائيده نيز مفيد است .
يا فوفل را نرم كوبيده با مردار سنگ داخل كرده و دهان شويه نمايند و مدام از صمغ عربى سائيده در دهان روى لثه ها بپاشند.
ممزوج نصف استكان سركه در يك ليوان آب براى خونريزى لثه ها و پيوره به صورت مضمضه خيلى مفيد است .
نسخه تجربه شده بسيار مفيد براى پيوره :
مازو ۲۵ گرم
گلنار ۲۵ گرم
بلوط ۵ گرم
فوفل ۱۰ گرم
كندر ۵ گرم
همه را نرم كوبيده ، مسواك را تر كنند و با آنها آغشته نمايند، دندانها را مسواك نمايند ميوه كاج را جوشانده با آب آن دهان شويه و مضمضه كنند.
بيماريهاى معمولى زبان و دهان
در افراد پر خون و دموى مزاج كه با سرخى و آب ريزش از دهان و بدى طعم دهان همراه است اول بايد خون گيرى كنند و از چهار شربت خنك و از جوشانده هليله و ايارج فيقرا بدن را پاكسازى نمايند و از آب كاهو، كاسنى تاجريزى بارهنگ گلاب و سماق غرغره نمايند و در آخر آب كلم ، آب كاكنج لعاب كتان مضمضه و غرغره كنند و از جوشانده عدس ، پوست انار، ريشه شيرين بيان و جومقشر غرغره نمايند و در مراحل آخر و روزهاى بهبودى از جوشانده گل بنفشه و بابونه استفاده نمايند آب انار مى خوش و سكنجبين تجويز نمايند سوپ جو، كدو آب انار، سماق و غيره خورند اگر چرك زياد وجود داشته باشد از جوشانده انجير، تخم مرو و قدرى روغن بنفشه مضمضه و دهان شويه كنند اگر ورم سخت و دشوار باشد از جوشانده شنبليله ، انجير يا تخم كاهو و گل سرخ و پوست انار استفاده شود لعاب به دانه و لعاب اسپرزه نيز مؤثر است .
ثقل زبان
يعنى در گفتار و كلام وقفه ايجاد شود و در اين صورت بايد از جوشانده بنفشه ، مغز تخم كدو روغن بادام يا لعاب گل خطمى يا شيره تخم خرفه به صورت دهان شويه و نگاهداشتن آن در دهان استفاده و غرغره كنند و سر را نيز با آب آنها بشويند و نيز بر زبان و گردن و بيخ گوش بمالند.
گل نيلوفر، آب گشنيز، آب تاجريزى ، روغن بنفشه يكى يا همه آنها را در شير حل كرده در دهان گيرند و خارج نمايند و دادن ايارج فيقرا و داروهاى مقوى اعصاب مؤثر است روزها فلفل و خردل ، عاقرقرها، غوره نمك و كمى نشادر در زبان بمالند يا يكى از آنها را جوشانده غرغره كنند و ماليدن آويشن ، خردل عاقرقرحا ريشه كبر و كندوش سائيده بر زبان مؤثر است اگر تكلم خيلى سخت باشد مى توان فرفيون و كندش را سائيده خمير كرده مدام بر پشت گردن گذارند.
نسخه :
زيره ۱۰ گرم
قرفه ۵ گرم
دارفلفل ۵ گرم
فلفل ۵ گرم
شكر ۴۰ گرم
همه را خوب سائيده در نيم كيلو عسل ريخته روزى ۳ قاشق مرباخورى اگر بيمار كودك باشد نمك را در عسل حل كرده بر بن زبان بمالند.
اگر اختلال تكلم به علت بيماريهاى جمجمه باشد بايستى به بيمار گل قند عسلى داد و خردل را در عسل و سركه حل كرده هر روز صبح غرغره كنند چند روز بعد از غرغره ، عاقرقرحا و فلفل و خردل را برابر سائيده بر زبان مالند و مرتبا وج در دهان داشته ، بمكند.
نسخه :
نشادر، زنجبيل ، فلفل ، عاقرقرحا، مويزج ، آويشن ، نمك هندى ، بورق ، مرزنجوش و سياهدانه را جوشانده در عسل حل كرده غرغره نمايند.
بثورات دهان و زبان
اين دانه ها كه به علل مختلفى به وجود مى آيد و در بيماريهاى خونى ، قارچى و در حساسيت ها و در بيمارى ويروسى و غيره پيدا مى شود گاهى باعث سوزش و ناراحتى بيمار مى گردد بايستى با داروهاى موضعى مخصوص معالجه شوند.
درمان :
گل سرخ ۵ گرم
گشنيز ۵ گرم
عدس ۵ گرم
ريشه كاسنى ۲۰ گرم
آب شنگ ۲۰ گرم
آب برگ تاجريزى ۲۰ گرم
همه را جوشانده با يك استكان سركه مخلوط كنند و مرتبا مضمضه نمايند.
نسخه :
گلنار، پوست انار، مازو، بلوط، مصطكى ، يك يا چند تاى آنها را كه در دسترس باشد تهيه كرده كوبيده با سركه و آب جوشيده ممزوج نموده در دهان نگاه دارند، مريم گلى يا كلپوره ، آويشن شيرازى ، گل خطمى نيز در اين مورد به كار برده مى شود. گاهى ممكن است بثورات فوق چركين شده و يا حالت قارچى به خود بگيرد و يا قارچها كه فراوان ترين بيماريهاى دهان را تشكيل مى دهند موجب ناراحتى بيمار گردند كه در اين صورت از ساده ترين داروها و مهمترين آنها كه ميوه كاج باشد جوشانده مرتبا غرغره نمايند يا با جوشانده گل سرخ ، سماق ، گشنيز، عدس ، تاجريزى ، يا سركه بكار برند اگر جراحت و زخمها باعث عفونت و بدبويى شديد دهان گردند مى توان از نشادر ۵/۲ گرم ، نمك ۵/۲ گرم ، زاج ۵ گرم همه را نرم كوبيده در سركه جوشانده مضمضه نمايند.
نسخه :
آب برگ كاسنى يك ليوان ، آب برگ تاجريزى يك ليوان مخلوط كرده ۲۵ گرم گل سرخ را جوشانده آب آنرا به داروهاى فوق اضافه نموده مضمضه كنند.
نشاسته ، گل سرخ ، طباشير، عدس مقشر، تخم خرفه ، گشنيز، سماق ، صندل سفيد، گلنار، سنا از همه برابر هم با قدرى شكر همه را درهم سائيده در دهان بپاشند و مرتبا اين عمل را انجام دهند تا بهبودى حاصل شود و بعد از آن قدرى گلاب و سركه در دهان گيرند.
نسخه :
كتيرا ۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
طباشير ۵ گرم
شكر ۱۵ گرم
همه را سائيده به تدريج در دهان بپاشند.
نسخه :
زاج ۵ گرم
نمك ۵ گرم
نشادر ۵/۲ گرم
همه را نرم كوبيده در سركه حل كرده غرغره نمايند.
نسخه :
گل بومادران ۱۰ گرم
برگ مورد ۱۰ گرم
مغز ناخنك ۱۰ گرم
گل سرخ ۵ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
آمله مقشر ۵ گرم
پوست هليله زرد ۵ گرم
به مدت ۷ روز اين جوشانده را صبح و عصر غرغره نمايند.
نسخه ديگر
برگ مورد ۱۰ گرم
بومادران ۵ گرم
تكمه گل ۵ گرم
جومقشر ۱۰ گرم
پوست انار ۱۰ گرم
سه روز اين جوشانده را صبح و عصر مضمضه نمايند (يا غرغره كنند)
نسخه :
بهترين راه در ابتداى معالجه اين است كه همانطور كه مكرر گفته شده بدن را از خلط غالب پاكسازى نمايند كه در اينجا بهتر است به وسيله جوشانده پوست هليله زرد در آب تمرهندى و دادن شربت بنفشه درمان را آغاز كنند.
نسخه :
گاهى شدت عفونت به حدى زياد است كه باعث ناراحتى اطرافيان بيمار مى گردد در اينجا بايستى از نشادر، ريشه شيرين بيان ، مرمكى ، هر يك يك گرم كوبيده روى زخم بپاشند و سپس با آب توت سياه و جوشانده سماق و شاخه هاى زيتون و يا جوشانده عدس ، گلنار، گل سرخ ، كزمازوج ، غرغره نمايند. يا از برگ حنا كه در گلاب اضافه كرده باشند مضمضه كنند. اگر به اين فرمول سماق يا گشنيز يا عدس مقش يا صندل سرخ يا فوفل اضافه كنند مؤثرتر است اگر آب ريزى از دهان زياد بوده كه موجب ناراحتى بيمار شود بايستى عفض را در آب تاجريزى پس از كوبيدن و نرم كردن اضافه نموده قدرى سركه به آن بيفزايند تا از سيلان و آبريزش دهان جلوگيرى شود. اگر از اين معالجات خشكى زيادى در دهان پديد آيد مى توان دهان را با روغن گل چرب كرد. (عفض يا مازو، كزمازج يا چوب درخت گز).
نسخه :
جوشانده برگ گل شبو يا عفض يا عدس يا حنا يا هيل يا فوفل يا گشنيز سوخته يا پوست انار و گل زوفا و نمك طباشير، كبابه چينى ، در دهان بمالند و يا از سائيده گل سرخ با بلوط يا تخم خرفه در دهان بپاشند.
زخمهاى فرورونده دهان (آكله ) و آفت ها دپم فى گوس
درمان :
پاكسازى و تنقيه بدن به وسيله افتيمون سه روز، روزى ۱۰ گرم افتيمون را صبح و عصر دم كرده ميل نمايند ناگفته نماند كه افتيمون را نبايد جوشانيد زيرا طاقت جوشيدن را ندارد بعد از تنقيه سركه را با سماق آميخته و كمى جوشانده مضمضه نمايند يا زاج ، عاقرقرحا يا ماميران و هليله و سركه را جوشانده مضمضه كنند تا از پيشروى باز ايستد و جلوگيرى به عمل آيد، مضمضه جوشانده ريشه انار براى زخمهاى دهان خيلى مفيد است .
نسخه :
گلنار ۵ گرم
صبر زرد ۵/۲ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
پوست كدوى سوخته ۱۰ گرم
كندر ۵ گرم
كات كبود ۵/۲ گرم
مردار سنگ ۵/۲ گرم
سفيداب ۵ گرم
همه را نرم سائيده به محل زخم بپاشند.
سيلان يا آب ريزش دهان
در حرارت و رطوبت معده و وقت خالى بودن شكم يا كم كردن غذا زياد مى شود و در زمان سيرى كمتر مى گردد.
درمان :
آب غوره آب انار نوشند و ۵ گرم برگ كاسنى را با ۵۰ سانتى گرم نمك نيم كوب كرده كفله نمايند.
نسخه :
سماق ۱۰ گرم
عدس ۲۰ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
برگ توت ۲۰ گرم
همه را نيم كوب كرده به مدت ۵ روز مضمضه نمايند.
و روزانه با خوردن اطريفل صغير مداومت نمايند و در هنگامى كه ضعف معده و سردى و بلغم غالب باشد درمان را با ايارج فيقرا ادامه بايد داد و از جوشانده تخم ترب تخم شبت و ريشه شيرين بيان كوبيده در عسل ريخته روزانه استفاده نموده يا انيسون ، مصطكى را نرم كوبيده در گل قند حل كرده تجويز نمايند.
خردل ۲ گرم قند، ۲۰ گرم درهم سائيده روزى سه قاشق چاى خورى ميل نمايند، كندر يا مصطكى بجوند اگر بيمار طفل باشد آقاقيا را در سنكنجبين حل كرده در دهان بمالند و بالغين مى توانند كنجد بو داده را با شكر آميخته هر شب وقت خواب يك قاشق مرباخورى ميل كنند.
نسخه :
تخم كرفس ۱۰ گرم
تخم زردك ۱۵ گرم
تخم شبت ۱۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
عود ۵ گرم
عسل ۲۵۰ گرم
داروهاى فوق را نرم كوبيده در عسل ريخته بسرشند روزى سه قاشق مرباخورى .
اين فرمول مقوى معده خوشبو كننده دهان ، هضم كننده غذا و بادشكن و از بين برنده بلغم و مفيد براى بواسير و سردى سيلان آب دهان و قاتل كرم شكم و پاك كننده مثانه از رسوبات است .
برطرف كننده بوى بد دهان
انيسون يا بابونه يا بادرنجويه را به صورت مضمضه با سركه يا پوست بالنگ ، سنبل الطيب ، قرنفل ، جوز هندى ، نارمشگ ، كبابه چينى ، زنجيل ، بسبابه و سعد كوفى را كوبيده قرص ساخته بمكند (از هر كدام ۱۰ گرم روزى ۳ قرص ).
بوى سير و غيره از دهان را به وسيله جويدن يك داروى بودار مثل ميخك ، جوز هندى و قهوه و حتى چاى مى توان برطرف كرد.
داروهائى كه بوى نامطبوع دهان را زايل مى كنند.
باقلا و عدس بو داده ، سداب و گشنيز و برگ توت و پودينه ، زرنباد، باديان هر يك از آنها را به تنهائى يا با هم بايد جويد و آب آنرا فرو برد.
ورم لوزه ها
در بسيارى از بيماريهاى دهان و بيماريهاى عفونى ، لوزه ها متورم و يا چركين مى شوند كه درمان زير مؤثر است . مغز فلوس ، ترنجبين ، و آب كاسنى و آب تاجريزى را براى پاكسازى و از بين برنده جرم بيمارى زا بكار مى برند يا رب توت سياه و گلاب و سركه بمالند يا آمله مقشر با با دوغ گاو آميخته غرغره كنند، اگر درد و سوزش حلق و لوزه ها از بين نرفت ، پوست انار، عفض ، عدس ، مورد و سماق را نرم كوبيده در گلاب حل كرده و غرغره نمايند خوردن آبجو و روغن بادام اگر بيمار مبتلا به يبوست باشد نافع است خوردن آب آلو تمرهندى مفيد مى باشد دستورات فوق براى كسانى كه مبتلا به زيادى خون و دموى مزاج باشند نافع تر است . ناگفته نماند كه در ورم لوزه ها لازم است از داروهاى ضد چرك شيميائى هم استفاده شود.
ورم لوزه ها در صفراوى مزاج
علائم
يبوست ، تلخى دهان ، سوزش زبان ، شدت التهاب و عطش زياد برقرارى درد لوزه ها در بلع .
درمان :
تمرهندى ، شيرخشت ، يا جوشانده خيار شنبر يا فلوس و ترنجبين براى تنقيه و پاكسازى بدن .
نسخه :
آب برگ كاسنى ، آب تاجريزى ، رب توت سياه ، آب گشنيز، آب بارهنگ ، گلاب ، لعاب اسپرزه ، لعاب تخم خطمى ، لعاب به دانه و مغز فلوس را مى توان غرغره نمود.
ماءالشعير با روغن بادام و شيره خرفه مؤثر است .
ورم حلق و لوزه ها در بلغمى مزاج
علائم :
نرمى و سفيدى محل ورم ، وجود درد و سوزش و دراز و شل شدن لوزه ها مثل دم موش .
درمان :
خوردن گل قند عسلى هر روز صبح و بكار بردن قرص صبر و غرغره خردل و سكنجبين مفيد است و اگر درد زياد باشد غرغره كمى نشادر مؤثر است ، انجير و مويز جوشانده يا صبر را در آب گرم حل كرده غرغره كنند و بخور چوب شبت به لوزه ها نيز توصيه مى شود.
ورم در سوداوى مزاج
علائم :
سفتى و تيرگى رنگ كام و زبان و لوزه ها، ترشى دهان
درمان :
دادن افتيمون و سكنجبين و ماءالجبين لازم است و غرغره با رب توت و شيره تازه روغن بادام و لعاب تخم شنبليله و قدرى نمك مفيد و مؤثر مى باشد.
اينگونه بيماران بايد آب گرم خورند و مرتبا آب گشنيز و آب كاهو در دهان گيرند.
ورم پرده حلق (شراع الحنك )
در بيماريهاى ميكروبى و ويروسى و نيز بيماريهاى باكتريائى پرده حلق ورم كرده گاهى فلج مى شود كه اين فلج در بيمارى ديفترى كه به موقع معالجه نشده باشد ديده مى شود و مهمترين علائم آن خارج شدن مايعات از بينى در موقع بلع است .
درمان با گياهان
داروهاى زير را نيم كوب كرده جوشانده آب آنرا غرغره نمايند.
بابونه ۵ گرم
گل بنفشه ۵ گرم
تخم كدو ۵ گرم
مغز فلوس ۵ گرم
درمان ديگر كه بيشتر بصورت خوراكى مصرف مى شود.
لعاب تخم شنبليله ۱۰ گرم
لعاب تخم كتان ۱۰ گرم
لعاب تخم مرو ۲ گرم
كتيرا ۵ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
تخم خطمى ۵ گرم
قدامه شيرازى ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با كمى نبات سائيده روزى چهار قاشق مرباخورى در نصف ليوان آب جوش حل كرده پس از لعاب دادن ميل شود.
درمانى كه عقيده دارند به وسيله آن از سرطانى شدن جلوگيرى مى نمايند.
آب برگ كاهو، آب برگ گشنيز، مرتبا غرغره كرده و در دهان نگهدارند و پس ‍ از خسته شدن خارج نمايند. اگر مزمن و سفت و سخت شده باشد آنغوزه را در عسل حل كرده روى لوزه ها بمالند.
دراز شدن زبان كوچك
در اين بيمارى كه زبان كوچك بزرگ شده و مزاحم بيمار مى شود و مرتبا حالت تهوع ايجاد مى كند درمان زير مؤثر است .
نسخه :
اسپرزه ۱۰ گرم
گل خطمى ۱۰ گرم
به دانه ۵ گرم
در آب جوش حل كرده و مرتبا غرغره نمايند.
خناق يا خروسك
اين بيمارى بيشتر در كودكان و شب هنگام پيش مى آيد و باعث وحشت اطرافيان بيمار مى گردد زمانى كه حالت بيمار رو به وخامت مى گرايد بايستى هر چه زودتر به پزشك مراجعه شود زيرا خطر خفه شدن در كار است . لاكن در خروسكهاى ساده و بدون تب و تورم خارجى گلو، داروى زير مؤثر است .
بابونه شيرازى ۵ گرم
فلوس ۵ گرم
گل خطمى ۵ گرم
جومقشر ۱۰ گرم
گل بنفشه ۵ گرم
اين داروها را پنج قسمت كرده پس از جوشانده روزى ۴ نصف استكان بدهند.
ماليدن عسل از داخل در حلق مؤثر است داروهائيكه از راه خوراكى و يا طريق غرغره به كار مى رود بايستى نيم گرم باشد.
درمان در بيمارانى كه مبتلا به تب مى باشند.
گل بنفشه ۵ گرم
گل خطمى ۵ گرم
ريشه كاسنى ۱۰ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
خارخسك ۱۰ گرم
مغزناخنك ۵ گرم
سه پستان ۵ گرم
گل پنيرك ۵ گرم
پس از نيم كوب كردن بر حسب سن بيمار از ۵ تا ۱ گرم دارو را در يك ليوان آب جوش حل كرده پس از چند ساعت كه دارو خيس خورد جوشانده هر چهار ساعت نصف استكان بدهند.

رفتگى صدا
در تعقيبب فريادهاى بلند و تكرار كلمات به مدت زياد، و همچنين در اثر سرماخوردگى ها بيشتر اوقات صدا به علت تورم طناب هاى صوتى كلفت و خشن و بم مى شود و گاهى صداى بيمار به كلى قطع مى گردد و در اينجا بايستى بيمار از حرف زدن بلند و فرياد كشيدن و خوردن چيزهاى سرد و ترش و محرك كاملا خوددارى نمايد و بيشتر از مايعات گرم و آش جو، سوپ جو، و كدو و گوشت مرغ و غيره استفاده كند. عوامل زيادى باعث گرفتگى صدا مى شود كه بايستى به وسيله پزشك تشخيص داده شود.
درمان ساده
از جوشانده ۱۰ گرم تخم شنبليله ۵ گرم صبح و ۵ گرم عصر استفاده شود و نيز خوردن جوشانده شاخه هاى كلم و جويدن سير مفيد است ، لعاب اسپرزه را هم غرغره نموده و هم ميل نمايند.
گرفتگى صدا در تعقيب گريپ
نسخه :
گل بنفشه ۱۰ گرم
گل پنيرك ۱۰ گرم
خارخسك ۱۵ گرم
مغزناخنك ۱۰ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
تخم مرو ۵ گرم
صبح و عصر از جوشانده اين داروها ميل نمايند و هم ميتوان از آن بصورت غرغره بكار برد از ماءالشعير به جاى آب و از نشاسته و مغز بادام و شير به صورت غذا مى توان استفاده كرد.
نسخه ديگر
ريشه شيرين بيان ۲۵ گرم
ريشه كاسنى ۲۰ گرم
ريشه خطمى ۱۰ گرم
گل پنيرك ۵ گرم
گل حلوا ۵ گرم
گل خطمى ۵ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
اول بايستى ريشه شيرين بيان و كاسنى را كوبيده بقيه داروها را نيم كوب كرده اضافه نمايند شش روز صبح و عصر جوشانده ميل كنند.
كلفت شدن صدا
غذاهاى سرد و يخ و محرك و سرخ كرده و ترشى خيلى زيان آور بوده و بيمارى را تشديد مى كند قفسه صدرى اين بيماران را لازم است ماساژ داده تا عرق كنند و بايستى غذاهاى لطيف ميل نمايند.
درمان :
جوشانده ۳۰ گرم ريشه شيرين بيان در شكر براى يك روز، غذا به صورت آش جو و گشنيز، كدو، مرغ و جعفرى و تره مفيد است . آرد گندم و آرد جو با شيره ريشه شيرين بيان به صورت حريره نافع است .
جوشانده ۱۰ گرم خولنجان در يك ليوان شير براى يك روز توصيه مى شود تجويز يكى از داروهاى زير به صورت مكيدنى جايز است .
صمغ غربى يا به دانه يا خولنجان يا ريشه شيرين بيان
نسخه :
دانه اسفند ۵ گرم
گل زوفا ۱۰ گرم
كنجد ۲۵ گرم .
همه را نزم سائيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
نسخه :
مغز پنبه دانه ۵ گرم
مغز جلغوزه ۵ گرم
تخم كتان ۲۰ گرم
تخم شنبليله بريان كرده ۲۰ گرم
نرم سائيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
گرفتگى صدا در اثر سرماخوردگى
گل رنگ (۱۰ گرم ) جوشانده صبح و عصر ميل شود.
نسخه ديگر
قدامه شيرازى ۱۰ گرم
تخم كتان ۲۰ گرم
تخم شنبليله ۲۰ گرم
سه پستان ۵ گرم
همه را مخلوط كره ۵ قسمت نمائيد، هر قسمت را با يك ليوان آب جوشانده صبح و عصر ميل نمايند.
نسخه ديگر
انجير ۱۰ گرم
مويز ۱۰ گرم
ريشه خطمى ۲۰ گرم
جوشانده سه روز صبح ناشتا و شب ميل كنند.
نسخه ديگر كه خيلى مؤثر است
به دانه ۵ گرم
تخم كتان ۱۰ گرم
كتيرا ۵ گرم
قدامه شيرازى ۵ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
مصطكى ۵ گرم
مغز تخم كدو ۲۵ گرم
مغز تخم خربزه ۲۵ گرم
همه را نرم كوبيده هر دفعه يك قاشق غذاخورى در آب جوش حل كرده پس ‍ از دو ساعت كه لعاب آنها ظاهر شد با شكر يا نبات ميل نمايند. (روزى سه مرتبه )
خوردن نشاسته با شير چند روزى صبح ناشتا، اثرات خوبى در باز شدن صدا دارد.
امراضى ريوى (سينه دردها)
آسم ريوى
عارضه ايست كه در اثر تنگ شدن مجارى كوچك و برونشهاى ريوى در اثر آلرژى يا در اثر ورم در بيماريهاى عفونى ريه و يا هر عامل ديگرى كه بتواند باز و بسته شدن ريه ها را مختل سازد، بوجود مى آيد قبلا در قسمت آلرژى عمل مواد آلرژى زا را متذكر شده ايم بيمارى آسم در كسانيكه زمينه مساعد دارند پيدا مى شود وارث در پيدايش آن بى تاءثير نيست اين بيماران به محض برخورد به ماده حساسيت دهنده ، تنگ نفس آنها شروع مى شود. تنگ نفسهاى آسماتيك در جوانها و كودكان بيشتر زمينه آلرژى و در بالغين و پيران علت عفونى دارد.
مواديكه بيشتر باعث حساسيت مى شوند (عبارتند از)
پولن گياهان ، غذاها، مواد شيميائى ، مواد فيزيكى ، داروها، گردوغبار، پشم ، كرك ، پوست حيوانات ، پرمرغ ، درخت هاى خانگى مثل درخت گردو، حشره كشها، مبل و صندلى خانه ، و بيشتر لوازم خانوادگى كه دردسترس ‍ مى باشد، حتى ديدن اشياء باعث حملات آسمى شده است .
اين نوع حساسيت كه در مقابل عوامل خارجى به وجود مى آيد به نام آسم خارجى ناميده مى شود گاهى شخص در مقابل ترشحات ميكروبهاى داخلى كه در مجارى فوقانى تنفس و يا در مجارى تحتانى تنفس مثل ريه قرار دارند دچار آسم مى شود.
علت پيدايش حمله آسمى
هيستامين داروئى است كه مستقيما روى جدار آلوئلها اثر كرده ، باعث تنگ شدن آنها مى شود و اين ماده همان عاملى است كه هنگام برخورد ماده آلرژى زا به بدن پيدا مى شود.
درمان :
براى درمان آلرژى سه عامل مهم در دست مى باشد:
۱- معالجه سمتوماتيك يا علامتى
۲- درمان حساسيت فرد
۳- دادن ارمونهاى آدرنوكورتيكوسترپ يا گليكوكورتيكوئيدها (كورتيزن )
۴- چون هيستامين باعث پيدايش حملات آسمى مى شود لذا دادن داروهاى ضد هيستامينى لازم است اپى نفرين خود نمى تواند باعث از بين بردن هيستامين شود لاكن عمل جداگانه اى را انجام مى دهد تا اثر هيستامين كه باعث اتساع عروق شده است را خنثى كند زيرا اپى نفرين باعث انقباض ‍ عروق مى شود و يا اينكه اپى نفرين باعث انبساط ريه شده در صورتيكه هيستامين موجب تنگ شدن آن مى گردد.
چرا حملات آسمى شروع مى شود
عواملى كه باعث تشديد و تجديد حملات آسم مى شود عبارتند از:
تغييرات درجه حرارت و رطوبت محيط زندگى ، بخارها، گازهاى شيميائى ، رنگها، بوى واكسها و گازهاى سمى و گردو غبار و غيره خستگى و ضعف شديد و كارهاى طاقت فرساى باهيجان ، تغييرات هورمونى داخلى ، هيجانات و غم و غصه و برخوردهاى روانى ، برخورد آلرژيهاى مكرر با بدن .
وجود كانون عفونى و عوامل ناشناخه ديگرى هستند كه همه اينها باعث تكرار علامت آسمى مى گردند.
پيدا كردن عاملى اصلى آسم مشكل ، ليكن عوامل زير در پيدايش آن مؤثر است :
آسمى كه در زمان شيرخوارگى پيدا مى شود بيشتر زمينه آلرژى غذائى دارد.
تنگ نفسهائى كه در سنين ۱۰ تا ۳۰ سالگى ظاهر مى شود و مربوط به استنشاق مواد آلرژى زا مى باشد. حساسيت هائى كه از ۴۵ سالگى به بالا مى شود بيشتر در اثر عارضه عفونى است كه مربوط به آسم داخلى است ، مع ذالك در هر سنى ممكن است عوامل مختلفى باعث تنگ نفس شود، تنگ نفس يا آسمى كه در فصل بهار پيدا مى شود بيشتر در اثر پولن گياهان است .
آسمهاى زمستانه اكثر از عفونت سينوسها، حلق و ريه ها مى باشد.
اگر به محض ورود در مكانى حمله آسم شروع شود مربوط به گردوغبار، گازها، بخارها، پشم ، پر، كرك و پوست حيوانات و نظاير آن است .
عفونت دندانها، سينوسها، لوزه ها، حلق و برونش ها همه عوامل بزرگى در پيدايش آسم داخلى هستند، كانونهاى عفونى خارج از دستگاه تنفسى نيز گاهى ممكن است باعث بروز حملات آسمى شوند.
درمان :
حملات آسمى حداكثر به درمان با اپى نفرين جواب مى دهند ليكن اپى نفرين در فشارخونيها و پركارى تيروئيد يا بيماريهاى قلبى بايستى با احتياط به كار برده شود.
امينوفيلين و افدرين تواءم با فنوباربيتوريك ها خيلى مؤثر است آنتى هيستامين ها خيلى مؤثر نيستند ليكن در كودكان شايد اثر بهترى را انجام دهند، توجه بايد نمود كه تركيبات مرفينى در اسم برونشى بكار برده نشود زيرا خطرناك است .
داروهاى آرام بخش مؤثر است ، مسكن ها غير از مرفين مفيد است و مصرف يك داروى خواب آور در شب بى اثر نيست .
داروهاى مسكن مربوطه را بايد با احتياط داد و نبايستى رفلكس سرفه را از كار انداخت زيرا جمع شدن اخلاط در برونش ها به تنگ نفسى مى افزايد و بهتر است كه از داروهاى رقيق كننده و خلطآور استفاده شود.
كدوئين به مقدار كم و ئيدرات ترپين نيز مؤثر است .
كلر و پتاسيم به عنوان رقيق كننده خلط خيلى مؤثر و مفيد است ، بخور تنطور بنژون گاهى مؤثر واقع مى شود، در آسمهاى مزمن تنفس با اكسيژن لازم است خصوصا اگر به مرحله سيانوز رسيده باشد داروهاى متسع كننده برونشها به صورت ائيرسل (استنشاقى ) در هنگام حملات حاد و سخت نافع است معالجه و درمان اين بيمارى با داروهاى گياهى اثرات نيكوئى داده است . زيرا داروهاى انتخابى گياهى همان خاصيت داروهاى شيميائى فوق را دارا مى باشند و در بعضى موارد اثر شايان توجهى از معالجه با گياهان ديده مى شود.
دستورات مفيد
مبتلايان به آسم يا تنگ نفسى نبايستى بلافاصله بعد از غذا آب بنوشند و پس از ۲ ساعت بهتر است آب مصرف نمايند.
در نوشيدن آب نبايستى افراط كنند و تقليل شرب لازم است .
نبايستى بلافاصله پس از صرف طعام به خواب روند، اگر بتوانند در روز خواب نروند بهتر است . ماليدن سينه و پهلوها با كف دست و با يك حوله اى به صورت ماساژ مفيد است .
اين عامل در حكم بادكش است و اگر محل گفته شده را با كوبيده و نرم شده كف دريا ماساژ دهند بهتر است در صورتيكه از ماساژ ناراحت شوند مى توان محلهاى مذكور را با روغن ياسمين يا روغن گل شب بو ماساژ داد و مالش بايستى به تدريج از ملايم شروع شده ، كم كم با قوت بيشترى ادامه داده شود. جوشانده درمنه ماساژ خوبى مى باشد.
رياضت مفيد است اما در ابتدا به آهستگى سپس به تدريج آن را قوى تر مى كنند و بهتر است غذا را بعد از رياضت صرف نمايند اين ورزش و رياضت را بايستى روزانه به مدت كمى ادامه دهند و بهتر است كه بيمار آسمى ، اين عمل را از ابتداى بيماريش شروع نمايد تا عادت كند، مبتلايان به تنگ نفس بايد از يبوست طبع بپرهيزند و با خوردن ملينات طبع را لينت دهند از غذاها و داروهائى كه باعث زياد شدن ادرار مى گردند بپرهيزند زيرا باعث سفت شدن خون و اخلاط درون ريه مى گردد.
هواى بسيار سرد و بسيار گرم براى ريه مضر است ، اگر مزاج بيمار گرم و يا بيمار مبتلا به تب باشد هر چه زودتر در رفع آن بكوشند و از نسخه زير استفاده كنند.
نسخه :
گل بنفشه ۱۰ گرم
عصاره شيرين بيان ۱۰ گرم
غاريقون ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
همه را نرم كوبيده روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند و يا اينكه پس از نرم كوبيده شدن ، داروها را در ۲۰۰ گرم عسل ريخته مثل بالا صرف كنند.
عاريقون و افتيمون براى اين بيماران بسيار نافع است (هر دو را نرم كوبيده با عسل بكار برند افتيمون ۱۵ گرم – غاريقون ۱۰ گرم ، عسل ۲۵۰ گرم ).
اگر داروى معتدلى لازم شد ۵ گرم زيره را نرم سائيده در نصف استكان سركه حل كرده همه را در يك ليوان آب جوشيده ريخته روزى چهار قاشق غذا خورى ميل نمايند.
اگر بيماران مبتلا به تنگ نفس دچار خناق و گرفتگى صدا شدند بوره ۲ گرم دانه اسفند ۲ گرم همه را سائيده در يك استكان عسل حل كرده يك روز ميل نمايند. اگر گل زوفا، گل خطمى ، رازيانه ، گل بنفشه ، سه پستان ، گل گاوزبان ، و ۳۰ گرم انجير را جوشانده صاف كرده به داروى فوق اضافه نمائيد خيلى مؤثر و شربت ضد آسم مؤثرى به دست خواهد آمد.
معجون زوفا داروى مؤثرى براى اينگونه بيماران است كه بايستى روزانه مصرف نمايند (شربت زوفاى تنها: گل زوفا ۱۰۰ گرم جوشانده آب آنرا صاف كرده و در ۲۵۰ گرم عسل و ۲۰۰ گرم نبات ريخته مدت ۲ هفته ميل نمايند)
شربت زوفاى مركب
انجير ۲۰ گرم
مويز ۵۰ گرم
تخم شنبليله ۱۵ گرم
گل زوفا ۱۵ گرم
ريشه شيرين بيان ۱۵ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
ريشه كرفس ۱۰ گرم
ريشه باديان ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
تخم باديان ۱۵ گرم
تخم انجره ۵ گرم
پودينه ۱۵ گرم
فراسيون ۱۵ گرم
پرسياوشان ۲۰ گرم
داروهاى فوق را نيم كوب كرده به ۲۰ قسمت مساوى تقسيم نموده سپس ‍ انجير و مويز را به هر قسمت اضافه نمايند ۲۰ روز جوشانده صبح و عصر ميل كنند.
نسخه براى خروج خلط و بلغم از ريه
شربت زوفا كه در بالا گذشت بهترين دارو براى رقيق كردن خلط و خروج آن مى باشد.
نسخه :
انجير ۱۰ دانه ، تخم شنبليله ۱۰ گرم ، باديان ، ريشه ايرسا، گل زوفا از هر كدام ۱۰ گرم جوشانده چهار روز صبح و عصر ميل نمايند.
و يا اينكه همه را جوشانده صاف كرده ۵ گرم پياز عنصل را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته و سپس شربت فوق را به آن اضافه نموده كمى دوباره روى آتش ملايم حرارت داده تا سفت شود از اين معجون روزى چهار قاشق مرباخورى مى توان مصرف نمود.
نسخه :
جوشانده انجير، گل بنفشه ، عناب ، سه پستان ، و گل گاوزبان نيز مؤثر است پس اينكه سينه از اخلاط پاك گرديد مى توان نسخه زير را به كار برد.
نسخه :
تخم ترب ۱۵ گرم
تخم شويد ۱۰ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
همه را جوشانده صاف كرده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته كمى با آتش ملايم حرارت داده تا به قوام آيد روزى چهار قاشق مرباخورى .
ناگفته نماند كه از خوردن شير و ماهى و ميوه جات تر و سرد و غيره بايستى پرهيز نمود بيماران مبتلا به آسم و تنگ نفس ريوى مدام مى توانند مقدارى از عصاره شيرين بيان را كه در شكر خوب پخته و سفت شده باشد مثل قرص در دهان داشته بمكند.
كوبيده گل زوفا و سياهدانه و عسل معجون مفيد و مؤثرى براى آسم مى باشد. دادن ايارج فيقرا نافع است در هنگام تنگ نفس و حمله هاى آسمى از بخور صبر يا قنه يا بذرالبنج يا مصطكى يا زراوند گرد يا مر يا قسط يا سليخه يا گوگرد به تنهايى يا با هم مى توان استفاده نمود. و مالش سينه و پهلوها در اين هنگام مفيد است . (با جوشانده درمنه )
نسخه :
مقدارى شلغم را دوبار در آب جوشانده سپس آنها را در پارچه اى تميز ريخته فشار دهند تا آب جذب شده آنها خارج شود با روغن گاو و مقدارى نبات كوبيده مخلوط كرده ميل نمايند اين دستور بسيار مفيد مؤثر است (بيعديل ).
نسخه :
ريشه كاسنى ۲۵ گرم
باديان ۵ گرم
مغز تخم كدو ۱۵ گرم
مغز تخم خربزه ۱۵ گرم
مغز تخم كاوشه ۱۵ گرم
گل قافث ۱۰ گرم
تخم خطمى ۱۰ گرم
ريشه شيرين بيان ۵ گرم
سنبل الطيب ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
گل گاوزبان ۱۰ گرم
مويز ۲۰۰ گرم
همه را نيم كوب كرده روزى ۱۵ گرم جوشانده صبح و عصر ميل نمايند اين دارو مدر بول و حيض و ضد سنگ كليه مى باشد و نيز براى يرقان و تب هاى كهنه مفيد است .
نسخه :
گل سرخ ۱۰ گرم
سعد ۱۰ گرم
قرنفل ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
سنبل ۵ گرم
اسارون ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
جوز هندى ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
هيل باد ۵ گرم
قرفه ۵ گرم
آمله مقشر ۱۰ گرم
قند ۲۵۰ گرم
عسل ۲۵۰ گرم
همه را نرم كوبيده در عسل و قند ريخته روزى سه قاشق مرباخورى اين دارو مقوى اعصاب رئيسه يعنى مؤثر بر حواس پنجگانه و بر طرف كننده ضعف عمومى و در امر باه و تقويت قلب بسيار مؤثر است داروى فوق بيشتر اثر تقويتى داشته اثرات شايانى روى آسم ندارد و بهتر است در مورد آسم به كار برده نشود.
نسخه :
صبح و عصر جمعا ۱۰ گرم اسپرزه را به مدت مديدى كفلمه نمايند اگر اين كار را ادامه دهند پس از مدتى اثرات بسيار نيكوئى خواهد داشت .
امراض ريوى (سرفه )
اگر مزاج ريه گرم تر از حالت طبيعى باشد، علائمى چون فراخى سينه ، آواز قوى ، نبض قوى وجود دارد كه استراحت يافتن از هوا و آب سرد و معتدل نيز جزء علائم اين مزاج است .
اگر مزاج ريه سرد و تر باشد، تنگ نفس ، و كند شدن تنفس و سرفه پيش ‍ مى آيد.
اگر مزاج ريه تر باشد، تنفس صدادار، سستى و شلى عضلات صورت صداى كوتاه ، بطورى كه آواز بلند براى بيمار مقدور نيست .
اگر مزاج ريه خشك باشد، درشتى صدا تنگ نفس ديده مى شود براى از بين رفتن حالات فوق لازم است كه ريه در حد اعتدال طبيعى خود باشد تا هيچ يك از عوارض بالا پيش نيايد.
سرفه
سرفه حالتى است دفاعى كه لازمه زندگى است زيرا براى خارج كردن جسم خارجى مثل غذا و غيره لازم است ولى سرفه هاى شديد و مزاحم كه عامل اصلى آنها بيماريهاى ريه و غيره مى باشد بايستى تسكين داده شود.
سرفه در مزاجهاى گرم
درمان :
ماءالشعير يا آبجو، لعاب اسپرزه ، شربت خشخاش ، شربت نيلوفر، شيرخشت همگى مؤثرند.
نسخه ها براى تسكين سرفه
عصاره شيرين بيان ۱۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
مغز بادام ۱۵ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
همه را نرم كوبيده به قدر ۵/۲ گرم هر دفعه ميل نمايند در سرفه هاى مزاحم صندل كافور و تراشه كدو را با آب كشنيز و آب برگ كاهو مخلوط كرده بصورت ضماد بر سينه گذارند.
شربت بنفشه كه فرمول آن گذشت بهترين داروى مسكن سرفه است .
نسخه :
صمغ عربى ۵ گرم
مصطكى ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
تخم شنبليله ۱۰ گرم
تخم كتان ۱۰ گرم
دانه خطمى ۵ گرم
به دانه ۵ گرم
نبات ۲۰ گرم
همه را نرم كوبيده يك قاشق غذاخورى آن را در نصف ليوان آب جوش ‍ ريخته پس از اينكه خوب لعاب داد ميل نمايند، روزى ۳ مرتبه مى توان از اين طريق استفاده نمود.
اگر سرفه تواءم با خون باشد جومقشر را جوشانده آب آن را مرتبا با شكر يا شربت گل يا گلاب ميل نمايند.
نسخه :
جوشانده انجير، ريشه شيرين بيان و گل قند براى تسكين سرفه بسيار مؤثر است .
نسخه :
براى برونشيت در تعقيب زكان يا گريپ
براى نرم شدن اخلاط و نضج ماده از جوشانده شربت زوفاى كبير كه در بالا گذشت به كار برند يا از جوشانده ريشه شيرين بيان ، و گل زوفا با عسل استفاه نمايند (به فرمول زير)
انجير ۱۰ دانه
تخم شنبليله ۱۰ گرم
ريشه شيرين بيان ۱۵ گرم
گل زوفا ۱۰ گرم
همه را جوشانده صاف كرده آب آن را در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
خوردن ماءالشعير بجاى آب در اين حالت توصيه مى شود.
نسخه پاك كننده سينه از اخلاط (مخلط)
گل زوفا ۱۵ گرم
پودينه ۵ گرم
ريشه ايرسا ۱۵ گرم
تخم انجره ۵ گرم
انيسون ۵ گرم
گل خطمى ۵ گرم
به مدت ۵ روز داروهاى فوق را جوشانده صبح و عصر ميل نمايند.
نسخه براى برونشيت هاى مزمن (سرماخوردگى كهنه )
در اينجا براى حل شدن اخلاط و رقيق شدن محتويات برونشها و خالى شدن آنها، بهترين دارو جوشانده گل زوفا است .
نسخه ضد سرفه
مغز جلغوزه ۱۰ گرم
مغز پسته ۱۵ گرم
مغز بادام ۱۵ گرم
تخم كتان مقشر ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده با ۴۰ گرم شكر روزى سه قاشق مرباخورى كفلمه نمايند.
در هنگام گرفتگى صدا و خشونت آن از شربت هاى خنك مانند سه پستان و عناب و بنفشه و غيره استفاده نمايند. از عفونت هاى ريوى كه تب و سرعت نبض و بر افروختگى بيمار و رنگى بودن ادرار در كار باشد اگر بيمار پر خون و دموى مزاج است مقدارى خون فصد نمايند و شربت تمرهندى ، شربت آلو، شربت شيرخشت ، مغز فلوس تجويز نمايند و شربت زوفا، شربت بنفشه ، مفيد و كتيرا، صمغ عربى و آب به دانه و لعاب تخم خطمى و نبات چنانچه گفته شد روزى سه مرتبه ميل نمايند و مرتبا لعاب اسپرزه بجاى آن مصرف كنند حريره از مغز گندم ، شكر و بادام كوبيده تناول كنند و آب سرد و غذاهاى سرد مخصوصا از غذاهاى ترش بپرهيزند.
هنگامى كه سينه بيمار به اصطلاح نپخته است و بيمار داراى سرفه هاى سخت و خشن بوده و اخلاط و ترشحات و برونش ها خارج نمى شود بهترين دارو شربت بنفشه و شربت زوفا مى باشد.
خونريزيهاى ريوى
خونريزيهاى ريوى بيشتر مربوط به بيمارى قلبى مثل تنگى ميترال ، سل ، سرطان ، كيست ، هيداتيك ، ضربه ها، آبسه هاى ريه و بيماريهاى التهابى است بيشتر بيماريهاى ريوى چون با سرفه تواءم است اگر سرفه شديد باشد ممكن است از رگه هاى خون تا خون روى هاى بزرگ ديده شود گاهى به علت پاره شدن يكى از شرائين ريوى خونريزى آنچنان زياد است كه بيمار را تلف مى نمايد براى بند آوردن خونريزى هاى ريوى داروهاى ضد خونريزى به كار برده مى شود كه مهمترين آنها عبارتند از:
قرص كهربا، آب برگ ريحان كوهى ، يا آب خرفه ، يا آب بارهنگ ، صمغ عربى ، كتيرا، گل مختوم ، گل سرخ از هر كدام ۵/۲ گرم نرم ساييده با شربتهاى غابض مثل شربت انار شربت سماق حل كرده روزى چهار قاشق بزرگ بدهند در ابتداى خونريزى مى توان از روزانه ۵ گرم كندر به صورت نرم كوبيده با ماءالشعير بكار برد بيمار مى تواند صمغ عربى را كوبيده در دوغ گاو حل كرده ميل نمايند مقدار ۱۰ گرم صمغ در سه نوبت به مدت سه روز.
نسخه ضد خونريزى بطور عموم
گل مختوم ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
نشاسته ۲۰ گرم
كهربا ۵ گرم
ريشه مرجان ۵ گرم
زاج بوداده ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
گلنار ۱۰ گرم
طباشير ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در شربت سماق يا شربت رب انار حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى
كسانى كه مبتلا به خونريزى از هر جاى بدن مى باشند بايستى از موارد زير پرهيز نمايند تكلم زياد آواز بلند، خشم و غضب ، ديدن اشياء خيلى سرخ ، قرار گرفتن در حرارت شديد آفتاب و از خوردن صبر زرد، كرفس ، كنجد، خرما، پنير كهنه ، عسل و شيرينى جات بپرهيزند و غذاى سبك و زود هضم ميل نمايند.
نسخه ديگر كه براى خونريزى عمومى نافع است
شاه دنج (جسمى است سخت مانند سنگ كه بايستى نرم كوبيده شود غير از شاه دانه معمولى است ) ۱۰ گرم پس از نرم كوبيده شدن با آب ريحان كوهى (بادروج ) يا بارهنگ آميخته بنوشد برگ خرفه و آب خيار بهتر است ، آب نعناع مفيد بوده يا شكوفه گشنيز ۱۰ گرم به آب سرد صبح و شام ميل كنند كه اين خيلى مؤثر است .
فرمول قرص ضد خونريزى (نفث الدم )
كندر ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
كهربا ۵ گرم
شادانه (شادنج ) ۵ گرم
گل مختوم ۵ گرم
زاج بوداده ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با آب گلاب خمير كرده قرصهائى به اندازه نخود تهيه كرده و در سايه بخشكانند، روزى شش قرص (۲ عدد صبح و ظهر و شب )
نسخه ضد خونريزى (شربت انجبار)
ريشه انجبار ۲۰ گرم
صندل سرخ و سفيد ۵ گرم
آقاقيا ۵ گرم
همه را نرم كوبيده روز چهار قاشق مرباخورى اين داروها مقوى معده ، مؤثر بر كار كبد از بين برنده اسهال خونى و نيز ضد خونريزى عمومى است .
نسخه ضد خونريزى عمومى
گل ارمنى ۱۰ گرم نرم كوبيده در آب خرفه حل كرده مصرف نمايند (خرفه را بايد جوشانده آب آنرا بگيرند روزى چهار قاشق مرباخورى )
نسخه ضد خونريزى
گل مختوم با آب بارهنگ و كهربا يا آب برگ خرفه و گل ارمنى و آب عصى الراعى (سرخ مرز) دهند و در آب خوراكى روزانه بيمار، صمغ عربى ، طباشير، گل ارمنى و شادنه اضافه نمايند از اين داروها از هر يك ۱۰ گرم انتخاب كرده نرم كوبيده روزى ۵/۷ گرم ، هر دفعه ۵/۲ گرم مى توان مصرف نمود.
نسخه ديگر
گل مختوم ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
كهربا ۵ گرم
بسد (ريشه مرجان ) ۵ گرم
زاج سوخته ۵ گرم
گلنار ۱۰ گرم
طباشير ۵ گرم
نرم كوبيده با آب ميل نمايند (روزى سه قاشق مرباخورى )

ذات الريه يا برونشيت يا ورم ريه
در اينجا بيمار مبتلا به سرفه ، تب و حالت برافروختگى و گاهى تؤ ام با تنگ نفس مى باشد.
درمان :
داروهاى گياهى بيشتر براى تسكين سرفه و خروج اخلاط و فرونشاندن حالات التهابى و تشنجى بيمار به كار مى رود بطور كلى تشخيص با عكسبردارى از قفسه صدرى و آزمايش خون و غيره است نه درباره برونشيت بلكه تمام بيماريها را بايد پزشك تشخيص داده و دستور معالجه صادر نمايد پزشك مى تواند داروهاى گياهى را تا آنجا كه ممكن باشد جانشين داروهاى شيميايى كند.
داروهاى مؤثر در اينجا
جوشانده عناب ، سه پستان ، نيلوفر، خطمى ، بنفشه ، مغز فلوس و ترنجبين است ضماد صندل ، آرد جو، برگ چغندر، و قدرى روغن بنفشه به پهلوها و پشت مؤثر است بعد از اين ضماد كه چند روزى از سير مرض گذشته شده باشد مى توان ضماد زير را به كار برد.
بابونه ، مغز ناخنك ، گل خطمى ، گل بنفشه ، آرد جو، و روغن بابونه .
در مزاجهاى گرم از شربت بنفشه ، شربت نيلوفر و ماءالشعير با لعاب اسپرزه و روغن بادام استفاده مى شود در صفراوى مزاجها با تمرهندى ، آلوچه خشكه ، گلاب ، شيرخشت ، معالجه را مى توان ادامه داد. براى كم كردن ورم ريه و التهابات آن مى توان روزانه ۱۰ گرم تخم انجره را نرم كوبيده صبح و عصر با عسل ممزوج كرده بدهند، موقعى كه ريه داراى اخلاط چركى و عفونى باشد ميتوان از نسخه زير استفاده كرد.
گل زوفا ۱۵ گرم
ريشه شيرين بيان ۲۵ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
انجير در هر جوشانده ۱۰ عدد
اين مقدار دارو را به مدت شش روز تا يك هفته مى توان صبح و عصر جوشانده تجويز نمايند.
در اين هنگام ضماد گل زوفا آرد جو، تخم انجره ، پرسياوشان ، با روغن بابونه و پيه مرغ و عسل مخلوط كرده به سينه و پهلوها ضماد كنند موقعى كه چرك ريه تمام شد مى توان از نسخه زير استفاده نمود.
تخم كتان ۱۰ گرم
مغزدانه ميوه كاج ۵ گرم
مغز پنبه دانه ۱۰ گرم
عصاره شيرين بيان ۱۰ گرم
تخم شنبليله ۲۰ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
نرم كوبيده با ۲۵۰ گرم عسل مخلوط كرده روزى سه قاشق مرباخورى ، بايد توجه داشت كه هنگام پخته شدن سينه و خروج چرك از داروهاى قابض ‍ اخلاط جدا پرهيز نمود.
نسخه :
تخم شنبليله ۱۰ گرم
مويز ۲۰ دانه
تمرهندى ۱۵ گرم
انجير ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده هسته هاى تمرهندى را جدا كرده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
اين شربت ازبين برنده دردهاى قفسه صدرى و ضد خونريزى و چرك و همچنين مؤثر بر زخمهاى درونى ريه است ، موقعى كه چرك بين پرده ريه ها پيدا شود كه آنرا پلوريزى گويند علاوه بر درمان با داروهاى شيميائى و كشيدن چرك آن ناحيه اين داروهاى گياهى كمكى به بهبودى بيمار مى نمايد.
نسخه پاك كننده ريه از چرك و عفونت
جوشانده تخم شنبليله با انجير يا جوشانده گل زوفا و انجير و شكر يا سائيده دانه اسفند با عسل يا تخم كتان و عسل .
قلب
براى حفظ و نگهدارى قلب بايد از بوها و استنشاق روايح غيرمطبوع و خوردن غذاهاى سودازا و افكار متشنج و خيالات واهى بپرهيزند. و از استرس و هيجان و نگرانيهاى شديد و نيز از غم و اندوه و عوامل وحشت زا كه همگى موجب تند شدن ضربان قلب و فشارهاى روحى كه باعث درد و سوزش جلو قلب است دورى گزينند و آرامش خاطر را فراهم نمايند براى تقويت قلب بوئيدن روايح مطبوع چون عنبر، مشگ و سيب و گلاب مؤثر است .
نسخه :
اين نسخه تقويت كننده نيروى قلبى است
عنبر ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
عود ۵ گرم
در آب طلا و عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
اگر به اين فرمول ياقوت و مرواريد از هر كدام يك گرم و نبات ۱۰ گرم اضافه نمايند بهتر است ، ناگفته نماند كه بيشتر بيماريهاى قلبى در تعقيب ابتلاء به بيماريهائى چون روماتيسم مفصلى و گلودردهاى شديد، بيماريهاى مزمن ريه و عفونت هاى كليوى و غيره به وجود ميآيد.
در طپش و خفقان قلبى كه بيشتر در تعقيب هيجانات ، شكنجه هاى شديد روحى ، غصه فكر زياد توقف در هواى بسيار گرم مانند حمام و تشنه ماندن به مدت زياد در هواى گرم به وجود مى آيد، سكنجبين و گلاب و يا شربت ليمو شربت نارنج ، شربت سيب ، شربت سنبل ، مرباى سيب ، مرباى به مفيد واقع مى شود.
شربت گاوزبان ، شربت بادرنجويه ، شربت عود، كه با مشك و زعفران يا سنبل و عنبر و گل سرخ تواءم باشد نافع است (شربت مقوى قلب : شربت سيب با عرق گل گاوزبان يا گل گاوزبان ، درونج ، زرنباد را برابر انتخاب كرده نرم سائيده در شربت يا كمپوت سيب حل كرده روزانه ميل نمايند) شربت قرنفل ، عرق بيدمشگ و گلابى همگى مفرح قلب هستند.
نسخه مفرح قلب
مرواريد ۵ گرم
بسد ۵ گرم
زعفران ۵/۲ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
دارچين ۵ گرم
گاوزبان ۱۰ گرم
ابريش مقرض ۵ گرم
پوست نارنج ۵ گرم
كهربا ۵ گرم
بهمن سفيد ۱۰ گرم
زرنباد ۵ گرم
اشنه ۵ گرم
مغز تخم كدو ۲۰ گرم
تخم خرفه ۵ گرم
تخم زردك ۱۰ گرم
تخم شبدر ۵ گرم
فرنجمشگ ۵ گرم
طباشير ۵ گرم
درونج و عودهندى ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
بادرنجويه ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده و در يك كيلو عسل ريخته روزى ۳ قاشق مرباخورى .
اگر بتوان آب طلا و نقره و آب لعل به اين فرمول اضافه نمود مفرح تر و جامع تر است .
مفرح گرم
بسباسه ۵ گرم
جوزهندى ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
هيل باد ۵ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
قرنفل ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
سنبل ۵ گرم
اسارون ۵ گرم
زعفران ۵/۲ گرم
عود ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى .
مفرح خنك
طباشير ۱۰ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
تخم گشنيز ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در نيم كيلو شربت سيب ريخته روزى سه قاشق غذاخورى
مفرح اعظم
شاه تره ۱۰ گرم
بادرنجويه ۱۰ گرم
گل گاوزبان ۱۰ گرم
بهمن سرخ ۱۰ گرم
بهمن سفيد ۱۰ گرم
گل مختوم ۵ گرم
طباشير ۵ گرم
زعفران ۵/۲ گرم
درونج ۵ گرم
زرنباد ۵ گرم
كبابه ۱۰ گرم
هليله كابلى ۵ گرم
ابريشم ۵ گرم
صندل سفيد ۵ گرم
پوست بيرون پسته ۵ گرم
هيل ۵ گرم
مرواريد ۵ گرم
بسد ۵ گرم
كهربا ۵ گرم
عود ۵ گرم
آب طلا ۵ گرم
آب نقره ۵ گرم
قند يا شكر يا نبات ۲۵۰ گرم
همگى را با شكر نرم كوبيده خوب سائيده در آب به و آب سيب و آب انار و آب ليمو حل كرده از اين شربت روزى سه قاشق مرباخورى مى توان ميل كرد.
اين نسخه علاوه بر نيرودهندگى به قلب از بين برنده اخلاط فاسد و زايل كننده كسالت ، بر طرف كننده غم و اندوه و ترس و وحشت و مؤثر بر ماليخوليا و وسواس و صرع و تقويت كننده حواس پنجگانه و مزيد فهم و هوش بوده و براى نيروى باه بسيار نيكو و مؤثر است .
نسخه مقوى قلب
گل گاوزبان ۱۵ گرم
بادرنجوبه ۱۵ گرم
هر دو را جوشانده و صاف كرده با يك ليوان عرق بيدمشگ و گلاب مخلوط كرده ۵/۲ گرم زعفران كوبيده به آن اضافه نموده با ۲۵۰ گرم عسل شربت ساخته روزى سه قاشق غذاخورى ميل نمايند.
بيماريهاى معده
بدى هضم به علت گرمى مزاج
علائم :
عطش ، يبوست دهان ، كم شدن اشتها، طعم بد دهان مانند طعم دود و ترش ‍ كردن غذاهاى گرم ، بهتر هضم شدن غذاهاى غليظ و سرد، اينگونه بيماران در مصرف غذاهاى گرم زياده روى كرده و از حد اعتدال گذرانده اند. درمان :
شربت ليمو، شربت انار، شربت غوره ، مرباى سيب ، مرباى شيره خرفه ، و شربت زرشك و عناب و تمرهندى و آلوچه خشكه ، در صورتيكه زخم معده در كار نباشد مفيد است .
بدى هضم در مزاج صفراوى خود معده
علائم
تلخى دهان ، خروج صفرا، با استفراغ و خروج صفرا با مدفوع ، بيمار پس از غذا خوردن احساس طعم بد دهان دارد مثل كسى كه دود زياد كشيده باشد، بوى بد دهان و سوزش دل و عطش و حالت تهوع موجود، ممكن است در اثر بيمارى و اختلال كار ساير اعضاء مثل كبد يا روده ها و غيره باشد و هميشه مربوط به خود معده نيست اگر حالت تهوع زياد باشد و بيمار از امتلاء رنج برد، مقدارى سكنجبين با آب گرم حل كرده نوشند تا استفراغ كنند بعد از آن پوست هليله زرد ۱۰ گرم جوشانده صبح و عصر ميل نمايند اينگونه افراد صفراوى مزاج در موقع گرسنگى و دير رسيدن غذا، بى طاقت شده و حتى ممكن است بيهوش گردند، براى درمان اين حالت بهتر است شربت ليمو، شربت غوره ، شربت انار، يا شربت نارنج صبح ناشتا ميل نمايند غذاهاى ترش براى افراد فوق مؤثر است و بايد قبل از گرسنگى كامل غذا خورند.
نسخه :
شربت عناب ۱۵ گرم
زرشك ۱۰ گرم
آلوچه خشكه ۱۵ گرم
ليمو ۵ گرم
همه را جوشانده صاف كرده سه روز صبح و عصر ميل نمايند.
و يا ايارج فيقرا با جوشانده هليله تواءما بكار برند و يا اينكه افسنطين ۲ گرم گل سرخ ۵ گرم جوشانده صاف كرده با شربت قند آميخته يك گرم صبر به آن اضافه نموده صبح و عصر ميل كنند و اگر بدى گوارش مربوط به بيماريهاى كبد باشد پاكسازى بدن به وسيله ماءالجبن يا به وسيله حب صبر زرد نمايند و با گل قند و آب ليمو تقويت معده نمايند و براى تقويت كبد، طباشير و ريوند از هر يك ۵ گرم كوبيده با گل قند دهند، سوپ مرغ و آب غوره يا آب ليمو مفيد است .
بدى هضم در مزاج گرم و تر بطور عموم
در اينجا اشتهاى بيمار بر اعتدال بوده اما لعاب كثير از دهان جارى مى شود بخصوص وقتى كه معده خالى و گرسنگى در كار باشد و بيشتر اينگونه افراد حالت تهوع داشته و گاهى استفراغ رطوبتى دارند (مانند سفيده تخم مرغ ) اينگونه حالتها را بايستى با دادن آب شبت و سكنجبين مجبور به استفراغ نمايند تا معده پاك گردد و محتويات آن خارج شود سپس مرباى هليله ، گل قند و طباشير تجويز نمايند.
بدى هضم در مزاجهاى گرم و خشك
درمان :
شيرگاو، ماءالشعير، حريره از آرد جو و روغن بادام و شكر تهيه كرده ميل نمايند. اينگونه افراد بايستى از غذاهاى رطوبتى و خنك استفاده كنند.
بدى هضم در مزاجهاى گرم و تر بدون ماده رطوبتى
در دستگاه گوارش اينگونه بيماران غذاهاى مصرف شده زودتر تغيير شكل داده و متغير مى شود و آب دهان جارى مى گردد تبخير يا (پوترى فيكاسيون ) در دستگاه گوارش اينگونه بيماران بيشتر از معمول است لذا باعث ايجاد گاز و نفخ زيادترى مى گردد.
درمان :
براى تبريد و تجفيف يا خشكانيدن و جذب گازها و نفخ ، بايستى از معجون اطريفل صغير يا اطريفل كبير استفاده نمايند.
بدى هضم در مزاج سرد
علائم :
ضعف هضم ، تمايل زياد به غذا خوردن يا كثرت خواهش طعام ، توقف بيش از حد معمول غذا در معده و ترش كردن آن و آروغ ترش و برگشت غذاى ترش به دهان كه اينها همه در اثر زيادى اسيد معدى است و موجب ناراحتى بيمار مى گردد مدفوع در اينگونه بيماران شل و گاهى با يبوست تواءم است اينگونه بيماران با خوردن غذاهاى گرم مثل عسل ، مرباجات ، كمپوتهاى گرم بهبودى مى يابند.
درمان :
انيسون ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
گل قند ۲۰۰ گرم
نرم كوبيده در گل قند ريخته ۲ روز ميل كنند اگر به اين دستور قرنفل تخم گشنيز و زيره اضافه كنند مفيدتر است .
بدى هضم در مزاج سرد و خشك
درمان :
ماءالشعير و عسل ميل نمايند شربت گاوزبان ، شربت انار شيرين و شربت زوفا نوشند.
درد در ناحيه سر دل (مربوط به معده )
براى تسكين اينگونه دردها كه به علت زيادى اسيديته معده به وجود مى آيد خنثى كردن محيط اسيدى معده لازم است كه داروهاى زير مؤثر و از بين برنده درد مى باشند، اين فرمول در زخمهاى معده و اثنى عشر و سوء هاضمه مؤثر بوده و ضد نفخ و ضد كليت نيز مى باشد.
آويشن شيرازى ۱۰ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
زنيان ۱۰ گرم
مخلصه ۱۰ گرم
افسنطين ۵ گرم
شاه تره ۵ گرم
گل بومادران ۵ گرم
نعناع ۵ گرم
پودينه ۵ گرم
نيم كوب كرده ۱۵ قسمت نموده هر قسمت را پس از شستن در يك قورى با دو ليوان آب جوش خيسانده پس از چند ساعت محلول را جوشانيده صاف كرده بهتر است صبح ناشتا و عصر اين مقدار را ميل نمايند اگر شب اين دستور را عمل كرده صبح بجوشانند بهتر است .
ايارج فيقرا، ماءالشعير، و شربت عسل مفيد است اطريفل صغير نيز مؤثر مى باشد. زكرياى رازى عقيده دارد كه امراض معدى در مزاج صفراوى بهترين درمان را از ايارج فيقرا بدست مى آورند در صورتيكه با جوشانده افسنطين تواءم باشد. جالينوس عقيده دارد كه اگر مايل به داشتن معده اى سالم از اخلاط هستيد، از افسنطين ۱۰ گرم ، گل سرخ ۱۵ گرم ، هر دو را به مدت سه روز پس از مخلوط كردن و جوشاندن در صبح و عصر ميل نمايند.
در دردهاى معدى تواءم با صدا كردن شكم ، دادن انيسون ، جوز هندى ، پوست نارنج ، دارچين و زنجبيل از هر كدام ۱۰ گرم به صورت پودر سائيده كه روى غذا پاشيده شود بكار برده مى شود.
ضعف معده يا سوء هاضمه
در اينجا چون غذا مدت بيشترى را در معده توقف مى نمايد لذا اسيد بيشترى ترشح شده و موجب ناراحتى و درد و گاهى باعث پيدايش زخم مى گردد. اگر منجر به تخمه و يا هيضه گردد، آروغهاى بدبو از علائم مهم اين بيمارى است . داروهائى كه در بالا گذشت همه براى اين حالت مؤثرند.
نسخه براى نفخ و صدا كردن شكم
زيره كرمانى ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
زنيان ۱۰ گرم
تخم شويد ۵ گرم
شاه تره ۵ گرم
افسنطين ۵ گرم
آويشن شيرازى ۱۰ گرم
همه را مخلوط كرده نيم كوب نموده روزى ۱۰ گرم از آن را جوشانده در دو ليوان آب ، صبح و عصر ميل نمايند.
كسانى كه مبتلا به سوء هضم و حالت تخمه گى باشند مى توانند بر روى غذاهاى روزانه مقدارى سماق بپاشند آب انار و جوشانده عناب ، زرشگ و آلوچه خشكه مؤثر است .
نسخه ديگر
جوز هندى ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
زنيان ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
همه را با ۵/۲ گرم زعفران درهم كوبيده نرم كرده در گل قند حل نموده روزى سه قاشق مرباخورى ، اين نسخه مقوى قلب ، معده مبهى و مشهى نيز مى باشد.
كم شدن اشتها
اين بيمارى به علل مختلفى از جمله ضعف و ناتوانى كبد، ورم دستگاه گوارش و بيماريهاى آن و امتلاء خون از چربى ها و املاح اضافى و خوردن چربى زياد و غذاهاى سرخ كرده و چرب و نيز داراى علل بيشمارى است كه ساده ترين آنها ناراحتى هاى روانى است .
براى تحريك اشتها بهتر است از غذاها و داروهاى ترش مزه استفاده نمود مثل سماق ، آب ليمو، آب انار، شربت غوره و غيره .
نسخه ضد كم اشتهايى
تخم كرفس ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
سداب ۱۰ گرم
زنيان ۱۰ گرم
نعناع خشك ۱۰ گرم
پونه ۱۰ گرم
بابونه ۵ گرم
پس از نيم كوب كردن روزى ۱۰ گرم از آن را در دو ليوان آب جوشانده صبح و عصر ميل نمايند، ايارج فيقرا با كمى افسنطين مؤثر است .
نسخه هاى اشتهاآور
جدوار را كوبيده با گلاب و قند و شكر، نخم سداب ۵ گرم نرم كوبيده در يك استكان شربت قند حل كرده صبح و عصر و يا زيره ۵ گرم سائيده با يك استكان گل قند صبح و عصر به كار برند.
نسخه :
هيل غرابى ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
مصطكى ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در يك ليوان گل قند حل كرده روزى سه قاشق غذاخورى .
نسخه :
جوزهندى ۵ گرم
فلفل ۵/۲ گرم
شكر ۱۰ گرم (بادشكن )
همه را نرم كوبيده روزى چهار قاشق مرباخورى كفلكه نمايند اين نسخه علاوه بر هضم كنندگى غذا، محلل رياح نيز مى باشد
عطش يا تشنگى مفرط
اين بيمارى بيشتر در افرادى به وجود مى آيد كه مبتلا به بيمارى قند مى باشند غير از بيمارى قند بيمارى ديگرى به نام ديابت بى مزه (مرض قند بدون قند) كه در اينجا قند در ادرار نيست اما بيمار داراى عطش فراوان است و گوئى عاشق آب است ، در خون ريزيها و تصادفات و هنگامى كه مقدارى زياد خون از بدن دفع شده باشد بيمار مبتلا به عطش زياد مى گردد، خوردن غذاهاى شور و چرب ميل به خوردن آب را زياد مى نمايند.
درمان :
سكنجبين با آب گرم نوشند و حب صبر با ايارج فيقرا بكار برند تا بدن از خلط غالب پاكسازى شود. جوشانده باديان به صورت گرم و داغ مؤثر است ، يا باديان را كوبيده با آب گرم كفلمه نمايند، از خوردن غذاى غليظ و چرب و ميوه جات بپرهيزند، در بيماريهاى تب دار كه بيمار مبتلا به عطش ‍ است مى توان از لعاب اسپرزه بتدريج استفاده نمود و عطش بيمار را ساكت كرد.
ماءالشعير لعاب اسپرزه ، لعاب به دانه ، آب خيار، شيره خرفه ، مرباى آلو، شربت آب غوره همگى مسكن عطش مى باشند، غذاهاى سرد و دوغ نيز در تسكين عطش مؤثرتر است . ناگفته نماند كه خوردن آب يخ باعث عطش ‍ مى شود و آب گرم يا نيم گرم در تسكين عطش بهتر است ، در مزاجهاى گرم و خشك كه مرتبا دهان ، حلق و مرى مى خشكد درمان آن با شربت ليمو، سكنجبين ، شيره خرفه ، آب تمرهندى ، آب انار، آب مرباى آلو مؤثر است مبتلايان به عطش شربت بنفشه را با لعاب به دانه و آب انار شيرين مخلوط كرده بتدريج بجاى آب بنوشند، آب برگ خرفه ، آبغوره بى نمك ، و ماءالشعير را با هم آميخته يا به تنهائى مصرف كنند: تمرهندى ، آلوچه خشكه با غذاى روزانه تواءم سازند، اگر معده مبتلا به املاح صفراوى گرديده باشد بدى طعم دهان و تلخى آن و حالت خفقان و تهوع از علائم بيمارى است .
نسخه ضد عطش
تخم كاهو ۱۰ گرم
كاسنى ۱۰ گرم
خرفه ۱۰ گرم
مغز تخم كدو ۲۰ گرم
تخم بارهنگ ۱۰ گرم
همه را نرم سائيده روزى سه قاشق مرباخورى با عرق بيدمشگ يا لعاب اسپرزه و يا شربت بنفشه يا شربت عود ميل نمايند.
دستور
بايستى بيمار استفراغ كند، شربت ليمو، شربت نارنج ، شيره خرفه خورند از غذاهاى خنك استفاده نمايند.
عطش به علت گرمازدگى يا آفتاب زدگى
اگر عطش به علت حرارت آفتاب يا آفتاب زدگى يا به علت آتش و يا واقع شدن در وزش باد گرم يا روزه داريهاى طويل باشد. دست و پاى بيمار را بايستى در آب سرد گذارند و در آفتاب زدگى بايد بيمار را در وان يخ قرار دهند و دست و پاى بيمار را با آب سرد ماساژ داده تا حرارت به وجود آمده فروكش نمايد سر بيمار را بايستى با گلاب بشويند و قدرى تمرهندى در دهان او گذارند تا به تدريج آب آنرا فرو برد.
در عطشهاى مفرط، بيماران مى توانند بدن خود را با آب برگ گل خطمى بشويند، مغز تخم خيار و مغز خربزه و ترنجبين را شيره كش كرده با لعاب به دانه يا لعاب اسپرزه ميل نمايند.
جوشانده ريشه شيرين بيان به تنهائى براى تسكين عطش به كار مى رود. يا خاكشير را در آب يخ و شكر حل كرده بدهند.
ورم معده يا گاستريت
در مزاجهاى صفراوى و دموى بيشتر به وجود مى آيد و در بلغمى و سوداوى كمتر، در مزاجهاى دموى و صفراوى درد سر دل التهاب ، سوزش ، عطش ، سستى ، حالت استفراغ ، سقوط اشتها، زردى يا سرخى زبان ، تلخى دهان ، گرفتگى رنگ صورت متمايل به زردى ، در فشار با كف دست درد شديدى در سر دل احساس مى شود در گرم مزاجان كه پرخون مى باشند بايد فصد نموده و سپس شربت بنفشه ، شربت نيلوفر، آب انار، آب غوره ، آب كاسنى ، و يا عرق كاسنى و يا آب تاجريزى را با گلاب ميل نمايند، كسانى كه مبتلا به خشكى مزاج و يبوست هستند از دستور زير مى توانند استفاده كنند:
تاجريزى ۵ گرم ، كاسنى ۵ گرم ، گل سرخ ۱۰ گرم ، تمرهندى ۱۰ گرم ، همه را جوشانده با شير خشت ميل نمايند يا فلوس را در آب كاسنى حل كرده ميل نمايند.
بهترين نسخه براى انواع يبوست ها كه به تجربه زياد رسيده است داروهاى زير است .
انجير ۲۰۰ گرم
تمرهندى ۱۰۰ گرم
آلوچه خشكه ۲۵۰ گرم
شكر ۲۵۰ گرم
همه را جوشانده تا مربا شود سپس هسته ها را جدا كرده خوب مخلوط كنند سپس ترنجبين ، گل بنفشه ، سنا و گل سرخ را مطابق نسخه زير را نرم كوبيده به مرباى فوق اضافه نمائيد، هر شب موقع خواب يك قاشق غذاخورى با قدرى آب ميل نمائيد.
نسخه ايكه بايد به مرباى فوق اضافه شود
ترنجبين ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
گل نيلوفر ۵ گرم
سنا ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
نسخه يبوست
آب آلو، آب تمرهندى ، رب به ، رب انار، را مخلوط كرده نصف استكان از آنرا در آب حل كرده بنوشند.
زخم معده
مبتلايان به زخم معده و اثنى عشر با خوردن چيزهاى ترش و تند و سرخ كرده ميوه هاى خام سبزيجات و نان طريد و آشها ناراحت مى شوند لذا رعايت رژيم غذاى مناسب در زخم معده و اثنى عشر مؤثر است . در هنگامى كه زخم تازه باشد طباشير و گل سرخ ، تخم ترشك از هر كدام ۱۰ گرم به مدت ۶ روز به صورت جوشانده بعد از هر غذا نصف ليوان ميل نمايند. در زخمهاى تازه معده و اثنى عشر نبايستى از داروهاى پاك كننده (منقيات ) قوى استفاده نمايند زيرا زخم را تازه تر مى سازد.
نسخه :
مبتلايان به زخم معده و اثنى عشر مى توانند تا بهبودى كامل روزانه صبح ناشتا و شب از جوشانده زير استفاده نمايند.
ريشه شيرين بيان ۱۵ گرم
مخلصه ۵ گرم
آويشن شيرازى ۱۰ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
شاه تره ۵ گرم
سنبل الطيب ۵ گرم
نعناع خشك ۱۰ گرم
پودينه ۵ گرم
زيره ۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
زنيان ۱۰ گرم
وج يااگيرتركى ۵ گرم
مرزنجوش ۱۰ گرم
افسنطين ۵ گرم
داروهاى مزبور را بايستى نيم كوب نموده ۱۵ قسمت كرده ۱۵ روز مصرف نمايند. يا زنيان – باديان – زيره – سياه دانه ، بابونه ، مرزنجوش ، آويشن ، گل بومادران ، درمنه تركى ، تخم كرفس از هر كدام ۱۰ گرم ، پس از نيم كوب كردن روزى ۱۰ گرم در ۲ ليوان آب ۲ ليوان آب جوشانده صبح ناشتا و قبل از شام ميل كنند.
يا گل ماميثا، گل حلوا، مغزناخنك ، بابونه شيرازى و تخم شنبليله را جوشانده صبح و عصر بكار برند.
ضد نفخ معده
داروهائى كه در بدى هضم معده به علت گرمى مزاج گفته شد در اينجا مى تواند مصرف شود.
همچنين داروهاى مؤثر در سوءهضم نيز در اينجا اثر درمانى دارد.
نسخه ضد نفخ معده
هيل غرابى ۵ گرم
هيل باد ۵ گرم
نرم كوبيده بعد از هر غذا يك قاشق چايخورى در گلاب حل كرده ميل نمايند.
براى رفع آروغ زدن
بعضى افراد عادت دارند كه بعد از تناول غذا مرتب آروغ زنند اين عمل را هواخورى نامند كه ادامه آن باعث گشادى معده خواهد شد و اين عمل ناپسندى است هم براى اطرافيان بيمار و هم براى خود او اين مرض نزد كسانى كه غذا به تعجيل مى خورند و دهان خود را در هنگام غذا خوردن نمى بندند بيشتر پيش مى آيد زيرا به عجله غذا خوردن مقدارى هوا با طعام وارد معده مى شود.
درمان :
علاوه بر رعايت نكات فوق بايستى باديان را نرم كوبيده با گل قند بعد از غذا ميل كنند يا ۵ گرم هيل غرابى را نرم كوبيده با گلاب مصرف نمايند. (اين مقدار براى يك روز در سه نوبت ).
نسخه ساده ضد آروغ
۱۰ گرم برگ نعناع را جوشانده آب آنرا سه روز بعد از هر غذا ميل كنند: يا پودينه را نرم كوبيده با هيل غرابى و گلاب بعد از غذا مصرف نمايند.
نسخه :
افسنطين ، سنبل رومى ، آبنوس ، اذخر، تخم كرفس ، شبت ، كرويا، زيره ، دارفلفل ، مشگ و سير همه اينها دافع نفخ و دافع آروغ مى باشند.
نسخه :
مصطكى كوبيده با عسل يا زنيان كوبيده در سركه زايل كننده نفخ و گاز معده مى باشند.
نسخه براى تبديل مزاج و تغيير آن
انيسون ۱۰ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
قرنفل ۵ گرم

همگى را نرم كوبيده در نصف ليوان گل قند حل كرده همراه با جوشانده كرو يا آويشن و سداب و نعناع كه از هر كدام ۵/۲ گرم انتخاب شده است مصرف نمايند اين مقدار دارو را به مدت ۱۰ روز صبح و عصر مصرف نمايند اگر بيمارى داراى مزاجى سرد و بدنى ضعيف و مبتلا به سستى و كسالت عمومى باشد تقويت معده به وسيله گل قند توصيه مى شود.
نسخه :
باديان ۵ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
تاجريزى ۵ گرم
تخم گل شبو ۵ گرم
انيسون ۵ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
گل سرخ ۵ گرم
زنيان ۱۰ گرم
همه را نيم كوب كرده جوشانده در شربت گل قند ريخته چهار روز صبح و عصر قبل از غذا ميل نمايند.
استفراغ خونى
در اينجا مقصود از خونى است كه مبداء آن زخمهاى معده و اثنى عشر است و در اثر پاره گى يكى از عروق معده يا اثنى عشر خونريزى شروع مى شود.
درمان :
اول بيمار بايستى از خوردن غذا منصرف شود و استراحت كامل نمايد و از حركت جنبش و كارهاى سخت خوددارى كند. سپس از داروهاى ضد خونريزى كه قبلا ذكر شده است استفاده نمايند. مثل كندر، گلنار، فوفل ، مازو، گل ارمنى .
نسخه براى اشتهاى ساقط شده
به مدت سه هفته هر روز ۵ گرم افسنطين را جوشانده صبح و عصر ميل نمايند.
براى كم كردن اشتهاى زياد اگر بيمارى قند در كار نباشد از دستور زير استفاده شود.
۲ گرم زعفران را نرم كوبيده در ۵۰ گرم روغن حيوانى ريخته روزى سه قاشق چايخورى ميل نمايند يا اينكه ۱۰ گرم تخم شاهى را نرم كوبيده در چهار روز صبح ناشتا كفلمه كنند.
تمايل به خوردن گل و مهر و غيره
اين تمايل بيشتر در زنان باردار ديده مى شود در اطفال هم گل خوارى شايع است كه بايد هر چه زودتر درمان شود زيرا به كم خونى آنها منجر خواهد شد.
نمك ۵ گرم
تخم شويد ۱۰ گرم
تخم ترب ۱۰ گرم
نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل يا سكنجبين ريخته روزانه يك قاشق مرباخورى استفاده شود.
نسخه ديگر
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
هليله سياه ۱۰ گرم
بلوط ۵ گرم
آمله مقشر ۱۰ گرم
انيسون ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته صبح و ظهر و شب يك قاشق مرباخورى ميل نمايند.
نسخه ديگر
قاقله كبار ۵ گرم
قاقله صغار ۵ گرم
كبابه چينى ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
(هيل غرابى )
در ۲۰۰ گرم قند يا نبات نرم كوبيده در روز سه قاشق مرباخورى كفلمه نمايند.
يا روزى ۵ گرم تخم كرفس را نرم كوبيده در شربت عسل حل كرده روزى سه مرتبه ميل كنند. يا اينكه قبل يا بعد از غذا كمى مصطكى بخورند يا اينكه : زيره ۵ گرم
مصطكى ۵ گرم
زنيان ۱۰ گرم
نرم كوبيده هر روز صبح ناشتا يك قاشق چايخورى كفلمه نمايند.
در زنان آبستن كه تمايل شديد به خوردن چيزى مثل مهر و غيره دارند دستورات زير خيلى مؤثر است . سوپ اسفناج غوره و مرغ و شربت آب غوره و شربت انار مفيد است .
نسخه :
زيره ۵ گرم
انيسون ۱۰ گرم
سعد ۵ گرم
نعناع خشك ۱۰ گرم
پوست هليله زرد ۵ گرم
آمله مقشر ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با ۲۵۰ گرم نبات به صورت قائوت در آورده روزى سه قاشق مرباخورى كفلمه نمايند.
اگر زن آبستن مبتلا به ورم يا فشار خون نباشد بعد از هر غذا چند دانه بادام يا پسته شور ميل نمايد بجاى خوردن گل مقدارى نشاسته بو داده هر وقت ميل به گل خوارى پيدا كرد قدرى از آن را ميل نمايند يا اينكه مقدار ۱۵ گرم زيره را در سركه در ۲۴ ساعت خيسانده سپس خارج كنند و خشك نمايند و پس از نرم كوبيدن روزى سه قاشق چايخورى كفلمه نمايند.
نسخه ديگر
عود هندى ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
جوز هندى ۵ گرم
قند ۲۵۰ گرم
پوست نارنج ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
زنجبيل ۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
زعفران ۲ گرم
همه را نرم سائيده روزى سه قاشق چايخورى
ضد تهوع و استفراغ و ضعف اشتها
آب سيب و آب زرشگ از هر كدام يك ليوان آب ليمو شيرين نصف ليوان شكر ۲۵۰ گرم همه را خوب جوشانده تا به قوام آيد روزى ۳ استكان ميل نمايند.
نسخه ديگر
شربت انجبار، شربت انار، شربت به ، شربت ليمو، شربت سيب قرص گلنار قرص طباشير يا قرص كهربا يا آب بارهنگ و سماق يا شيره خرفه دهند.
نسخه ديگر كه براى خون ريزى نيز مؤثر است
گلنار ۵ گرم
عفض يا مازو ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
كهربا ۵ گرم
همه را نرم كوبيده روزى چهار قاشق مرباخورى كفلمه نمايند.
نسخه ديگر كه ضد خونريزى گوارش نيز مى باشد
گل ارمنى ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
گلنار ۱۰ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
كندر ۱۰ گرم
همه را نرم سائيده روزى چهار مرتبه هر دفعه يك قاشق مرباخورى با آب به ميل نمايند.
نسخه ديگر
كندر ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
بلوط ۱۰ گرم
خرنوب ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با آب سماق و آب به مصرف كنند.
داروهائى كه براى زخم معده گفته شد همگى در اينجا نيز مورد مصرف دارند ساده ترين نسخه ها شيره تخم خرفه است كه با كهربا مخلوط كرده به كار برند.
اسهال
علل اسهال متعدد است و مى تواند عللى همچون غذائى ، داروئى و عفونى و مسموميت ها، داشته باشد.
اسهال به علت بيمارى خود معده در اثر سردى و ترى آن
علائم :
ترش شدن غذا در معده و جوشش و چنگ شدن سر معده و پوسيده و گنديده شدن غذا در معده كه اين خود باعث اسهال مى باشد.
درمان :
زيره ۵ گرم
عود ۵ گرم
جوز ۵ گرم
باديان ۵ گرم
زنيان ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۰۰ گرم گل قند حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى استفاده نمايند.
و يا شاه تره و سياهدانه از هر كدام ۱۰ گرم به مدت سه روز جوشانده بعد از هر غذا ميل نمايند. بقيه درمان مثل معالجه در بدى هضم در مزاج سرد معدى است در اينجا غذاى سبك و زود هضم لازم است و خوردن غذاها با گرد سماق به بهبودى بيمار كمك بيشترى مى نمايند، يا اينكه روى غذاى روزانه باديان ، نعناع و شبت كوبيده بپاشند و اگر صداهاى دستگاه گوارشى (قراقر) و نفخ زياد آن باعث ناراحتى بيمار گردد از نسخه زير استفاده نمايند.
نسخه :
زيره سبز ۱۰ گرم
كرويا ((زيره سياه )) ۵ گرم
گشنيز ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
در سركه ريخته پس از مدتى خارج كرده نرم كوبيده بعد از هر غذا يك قاشق مرباخورى
نسخه :
گلنار ۵ گرم
كندر ۵ گرم
سماق ۵ گرم
مصطكى ۵ گرم
پوست نارنج ۵ گرم
بسد ۵ گرم
گشنيز ۵ گرم
گل قند ۲۰۰ گرم
همه را تؤ ام كرده ، نرم كوبيده در گل قند ريخته بعد از هر غذا يك قاشق غذاخورى كفلمه نمايند.
نسخه :
كندر ۵ گرم
عفض ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
گشنيز ۵ گرم
سماق ۱۵ گرم
زيره ۵ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
زنيان ۵ گرم
همه را نرم كوبيده صبح و ظهر و شب يك قاشق مرباخورى كفلمه نمايند.
نسخه :
كندر ۵ گرم
زنجبيل ۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
جوز هندى ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده هر مرتبه يك قاشق مرباخورى مصرف شود.
نسخه :
فوفل ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
عفض ۵ گرم
گل ارمنى ۵ گرم
پوست پسته ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
همه را نيم كوب كرده چهار روز صبح و عصر جوشانده ميل نمايند.
اسهال و هضم ناقص
كسانى كه مبتلا به ورم روده و كوليت و زخم روده و بيماريهاى ديگر از قبيل تومورها، غده ها و گاهى تومورهاى بدخيم مى باشند بيشتر دچار اسهال و زور و پيچ شكم مى گردند گاهى به مدفوع خونى و هضم ناقص مبتلا مى شوند كه در اينجا مقدارى مواد غذائى هضم نشده در مدفوع وجود دارد، داروهاى مؤثر عبارتند از صمغ عربى ، نشاسته ، كتيرا، لعاب به دانه ، لعاب اسپرزه شربت مورد، طباشير.
نسخه :
گل ارمنى ۱۰ گرم
طباشير ۵ گرم
تخم ترشك ۱۰ گرم
همه را نرم سائيده روزى چهار قاشق مرباخورى با دوغ ميل نمايند.
خوردن ترشيجات ، سبزيجات ، غذاهاى چرب و نفاخ و بطور كلى پرهيز از مواد سلولزدار مثل سبزيجات و حبوبات بهتر است ، سماق داروئى است كه در اينجا هم آن را مى توان به غذاى بيمار افزود و هم پودر آنرا مى توان مستقيما كفلمه كرد يعنى با آب فرو داد و نيز از جوشانده آب آن مى توان بهره گيرى نمود.
طباشير ۵ گرم
دانه انار ۵ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده با آب سيب ترش يا با آب سماق روزى چهار قاشق مرباخورى
نسخه :
گل ارمنى ۵ گرم
گل مختوم ۵ گرم
طباشير ۵ گرم
كهربا ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
همه را نرم كوبيده روزى چهار قاشق مرباخورى كفلمه نمايند.
نسخه جهت كليت اولسر و يا زخم روده
۲۵ گرم ريشه انار را جوشانده ۲ مرتبه در ۲۴ ساعت تنقيه نمايند.
اسهال و هضم ناقص در مزاج بلغمى و صفراوى
علائم :
زردى مدفوع تواءم با بلغم ، درد، قراقر شكم اين علائم بيشتر در كسانى ديده مى شود كه ميوه هاى خام زياد مصرف مى كنند مانند آلوچه ، آلو، زردآلو، آلبالو و غيره .
درمان :
هليله زرد ۵ گرم
تخم مورد ۲ گرم
سماق ۱۰ گرم
گلنار ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با آب ترشك كفلمه نمايند.
تخم ضد اسهال خونى
بارهنگ ۱۰ گرم
انيسون ۵ گرم
دانه انار ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با شربت آب ليمو ميل نمايند.
نسخه ساده ضد اسهال
پوست انار ترش ۱۰ گرم
عفض ۵ گرم
هر دو را خوب سائيده در ۲ استكان سركه انگور جوشانده تا كمى سفت شود هر دفعه ۱ قاشق مرباخورى .
نسخه ضد اسهال
پوست پسته ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
مصطكى ۵ گرم
طباشير ۵ گرم
فوفل ۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
چاى سفيد ۵ گرم
همه را نرم كوبيده روزى چهار قاشق مرباخورى به صورت كفلمه
نسخه ديگر
زنيان ۵ گرم
هليله سياه ۵ گرم
چاى سفيد ۵ گرم
هر يك را جداجدا بو داده سپس درهم ريخته نرم سائيده روزى چهار قاشق مرباخورى در ماست كيسه انداخته (ماست آب رفته ) ريخته ميل نمايند.
اسهال مزمن
انيسون (۱۰ گرم ) بو داده با ۱۰ گرم ريشه انجبار هر دو را نرم كوبيده چهار قسمت نموده براى يك روز، هر دفعه يك قسمت مصرف نمايند.
نسخه ديگر
صمغ عربى ۵ گرم
مصطكى ۵ گرم
دانه انار ۵ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
پوست خشخاش ۵/۲ گرم
همه را نرم كوبيده هر دفعه يك قاشق چايخورى .
نسخه ساده ديگر
۱۰ گرم سعد را نرم كوبيده در يك استكان عسل ريخته هر دفعه يك قاشق مرباخورى .
براى اسهالهاى خيلى سخت از اين نسخه ميتوان استفاده كرد.
طباشير ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
گل مختوم ۵ گرم
تخم ترشك ۱۰ گرم
شادنج ۵ گرم
تخم مورد ۵ گرم
كندر ۵ گرم
پوست كوكنار ۵/۲ گرم
همه را نرم كوبيده هر چهار ساعت يك قاشق مرباخورى با آب سرد يا دوغ ميل نمايند.
اگر نسخه قوى تر لازم باشد از داروهاى زير مى توان بكار برد.
صمغ عربى ۵ گرم
آقاقيا ۵ گرم
حضض ۵ گرم
بسد ۵ گرم
كهربا ۵/۲ گرم
گل انار ۵ گرم
اسپرزه ۵ گرم
تخم ريحان ۵ گرم
بارهنگ ۱۰ گرم
همه را بو داده سپس نرم كوبيده مخلوط كرده هر چهار ساعت يك قاشق مرباخورى مصرف نمايند.
اسهال خونى
در اسهالهاى خونى بايستى از داروهاى قابض و داروهاى ضد خونريزى تواءما استفاده گردد مثل قرص طباشير، شربت انجبار، قرص كهربا، شربت مورد، پوست انار، گل ارمنى ، گلنار، مازو، بلوط و فوفل بيمار بايستى حداقل ۲۴ ساعت تا سه روز از خوردن غذا پرهيز كند و نيز از ماست آب رفته و آب جوشانده سماق و يا انار استفاده نمايند.
نسخه :
گلنار ۱۰ گرم
گل سرخ ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
ارزن كوبيده ۱۵ گرم
جومقشر ۱۵ گرم
همه را جوشانده سپس ۵ گرم گل ارمنى و ۵ گرم خون سياوشان را نرم كوبيده به آن جوشانده اضافه كرده صاف نموده روزى چهار قاشق غذاخورى .
جالينوس و نفوذ او در ۴۵ نسل
جالينوس ركن اصلى پزشكى بود او آخرين پايه مهم طب يونان قديم محسوب مى شود. جالينوس (۱۲۰۰ – ۱۳۰ ميلادى ) پزشك پادشاهان و شخصيت هاى برجسته روم كه مسافرت هاى زياد انجام داد، سخنرانيهاى بى شمارى نمود و نوشته هاى گوناگونى از خود به يادگار گذاشت . اين يونانى بزرگ محقق باهوشى بود كه تجربيات زيادى با آزمايشات گوناگون كسب نمود حجامت يكى از ابداعات او مى باشد. رشته داروسازى نيز مثل پزشكى از فرمولهاى او كه بنام جالينوسى معروف مى باشد بهره مند گرديد. جالينوس پيشتاز علم پزشكى در زمان خود بود. و تعليمات او مورد تاءييد استادان پزشكان در طول يك هزار و پانصد سال بوده است .
نسخه :
اسپرزه ۵ گرم
تخم شب بو ۵ گرم
تخم مرو ۵ گرم
تخم ترشك ۱۰ گرم
تخم خرفه ۱۰ گرم
تخم كتان ۱۰ گرم
گل ارمنى ۵ گرم
طباشير ۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
سمغ عربى ۵ گرم
كهربا ۵ گرم
تخمه ها را بو داده غير از اسپرزه و تخم مرو، بقيه را خوب سائيده به هم بياميزند روزى چهار قاشق مرباخورى با شربت مورد ميل نمايند.
در بيماران مبتلا به اسهال ساده يا اسهال خونى اگر مريض مبتلا به عطش ‍ زياد باشد مى توان بجاى آب از شيره خرفه استفاده نمود براى اين كار ۲۵ گرم تخم خرفه را در چهار ليوان آب جوشانده از آن به جاى آب استفاده نمايند.
اگر اسهال خونى همراه با صدا كردن شكم و ايجاد گاز و نفخ باشد از گلنار، مازو و بلوط و زيره و يا گشنيز كه از هر كدام ۵ گرم انتخاب شده باشد پس از نرم كوبيدن روزى چهار قاشق مرباخورى بكار برند.
نسخه :
تخم خرفه ۵ گرم
اسپرزه ۵ گرم
تخم مرو ۵ گرم
تكمه گل ۵ گرم
بارهنگ ۱۰ گرم
تخمه ترشك ۱۰ گرم
تخمه خطمى ۵ گرم
طباشير ۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
غير از گل ارمنى بقيه را بو داده سپس گل ارمنى را نرم كوبيده به آنها اضافه شود روزى چهار قاشق مرباخورى با آب بارهنگ و يا با آب خرفه كفلمه كنند.
نسخه مؤثر بر اسهال خونى
ريشه انجبار ۱۰ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
تخم مورد ۵ گرم
كهربا ۵ گرم
ريشه مرجان ۵ گرم
گل ارمنى ۱۵ گرم
گلنار ۱۰ گرم
بلوط ۵ گرم
مازو ۵ گرم
حضض ۵ گرم
فوفل ۵ گرم
همه را سائيده روزى چهار قاشق مرباخورى مصرف شود.
نسخه ديگر
گل سرخ ، شهدالنج ، گلنار، گل ارمنى ، سماق ، صمغ عربى ، پوست خشخاش همه را برابر انتخاب كرده نرم كوبيده روزى چهار قاشق مرباخورى .
يبوست و خشكى مزاج
معمولا پس از بهبودى اسهال ممكن است چند روزى يبوست پيدا شود كه اگر مزاحم باشد ميتوان دستور زير را بكار برند:
مبتلايان به يبوست بايستى از غذاهاى سبزى دار، سوپ ها، ميوه هاى پخته ،
استفاده نمايند ساده تر از همه اينكه مقدارى آلوچه خشكه را در شكر پخته تا مربا شود سپس هسته ها را جدا كرده شب هنگام خواب يك قاشق غذاخورى ميل نمايند.
و يا اينكه شير خشت را شيره كش كرده با روغن بادام هر شب موقع خواب استفاده كنند.
نسخه ضد يبوست
انجير ۲۰۰ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
ريشه شيرين بيان ۲۰ گرم
مويز ۴۰ گرم
همه را جوشانده صاف كرده شب موقع خواب يك استكان ميل نمايند.
نسخه ضد يبوست
گل سرخ ۵ گرم
گل گاو زبان ۱۰ گرم
تخم خطمى ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
تاجريزى ۱۰ گرم
مويز ۴۰ گرم
انجير ۲۰۰ گرم
تمبر هندى ۱۰۰ گرم
همه را جوشانده آب آن را با شكر به قوام آرند يا جوشانده ها را پس از صاف كردن در گل قند حل كرده ۲۵ گرم شير خشت و ۲۵ گرم ترنجبين هر دو را شيره كش كرده به شربت فوق اضافه نمايند و شب موقع خواب يك قاشق غذاخورى ميل كنند.
نسخه ضد يبوست
گل بنفشه ۲۵ گرم
ريشه شيرين بيان ۲۵ گرم
تخم شنبليله ۲۵ گرم
گل پنيرك ۱۵ گرم
مخلصه ۱۰ گرم
يك قاشق غذاخورى در ۲ ليوان آب كمى جوشانده قبل از هر غذا يك قاشق غذاخورى
معالجه كرمهاى دستگاه گوارش
كرمها و انگلهاى روده اى انواع و اقسام مختلف بوده و از كرم دراز، كرم قلابدار، كرمهاى ريز سوزنى و كرمهاى پهن يا كرم كدو و ژيارديا، در دستگاه گوارش (روده ها) زندگى مى نمايند براى از بين بردن كرمها بيمار بايستى قبل از خوردن داروى كرم ، سه روز صبحها غذايش منحصرا شير باشد روز چهارم كه روز خوردن جوهر ضد كرم است اگر داروى ضد كرم با شير خورده شود (شب هنگام خواب و صبح ناشتا) در تعقيب آن سوپى از سبزيجات و سركه تناول نمايند در اخراج كرمها مؤثرتر است .
درمان براى كرمهاى كدو يا كرم پهن
پس از اينكه سه روز متوالى ناشتا شير مصرف نمودند روز چهارم از اين نسخه استفاده شود.
نسخه :
برنگ كابلى مقشر ۱۰ گرم
ريشه سرخس ۱۰ گرم
تربد ۱۰ گرم
قنبيل يا داروكله ۱۰ گرم
باقلاى مصرى ۱۰ گرم
قسط تلخ ۵ گرم
درمنه تركى ۱۵ گرم
همه را نرم سائيده ۵ روز متوالى ۱۰ گرم صبح با شير صرف شود و ۱۰ گرم شب .
در مزاجهاى گرم غذاهاى خنك مثل سوپ آلو و سوپ سبزيهاى خنك و آب غوره ميتوان مصرف نمود و روزانه بجاى آب از شربت سكنجبين نوشند و اگر جوشانده پوست درخت توت و يا ريشه درخت انار ترش با سماق بجاى آب مصرف شود بهتر است زيرا همه اينها بى حس كننده گرم و قاتل آنها هستند.
بيمار در چند روزى كه مشغول معالجه مى باشد بهتر است از غذاهاى شيرين و چرب و غليظ و همچنين از نان و غذاهاى سفت بپرهيزد.
نسخه :
درمنه تركى ۲۰ گرم
برنگ كابلى ۱۰ گرم
افتيمون ۵ گرم
تربد ۱۰ گرم
غاريقون ۵ گرم
به تنهائى يا تركيبى كوبيده و در صورتيكه بخواهند از همه آنها استفاده نمايند سه روز صبح و عصر و يا اگر بخواهند از يكى از داروها استفاده نمايند به مدت سه روز بايستى صبح و عصر ۵ گرم كفلمه نمايند.
براى از بين بردن كرم و تخم آن هر شب بايستى يك گرم سياهدانه نرم كوبيده با دو قاشق سركه در نصف ليوان آب حل كرده وقت خواب نوشند و اگر بتوانند روزانه با غذا مقدارى سركه مصرف كنند از بسيارى از انگلها در امان خواهد بود.
جوشانده ريشه درخت انار به مدت سه روز صبح ناشتا كرم كدو را هم در انسان و هم در گوسفندان از بين مى برد.
نسخه جهت ژيارديا و ساير كرمها
بوماردان ۱۵ گرم
درمنه ۲۰ گرم
شاه تره ۵ گرم
آويشن ۱۰ گرم
يك قاشق غذاخورى در ۲ ليوان آب كمى جوشانده صبح ، ظهر، شب قبل از غذا ۲ استكان .
مجددا نسخه اى براى اسهال خونى
گلنار ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
مازو ۵ گرم
سماق ۵ گرم
آقاقيا ۵ گرم
نرم كوبيده به مدت شش روز، روزى ۵ گرم كفلمه نمايند.
نسخه ديگر ضد اسهال
گل سرخ ۵ گرم
صمغ عربى ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
درمنه ۱۰ گرم
ريشه ؟ ۱۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
كتيرا ۵ گرم
تخم كاهو ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده روزى سه مرتبه هر دفعه ۵ گرم كفلمه نمايند.
در اسهالهاى خونى كهنه و مراغى مى توان از ترياق كبير روزى يك گرم استفاده نمود و اين مقدار را تا ۵ گرم مى توان رسانيد و يا مى توان از ۵ گرم مصطكى كوبيده كه در دوغ حل شده باشد روزانه استفاده كرد.
گياهان مؤثر بر بيمارى هاى كبد
ابن سينا گفته است كه ((خوردن غذا بلافاصله بعد از غذاى هضم نشده قبلى زيان بارترين چيزها براى كبد است و خوردن آب بلافاصله بعد از غذا مخصوصا بعد از نهار آنهم بطور يك دفعه سر كشيدن آزاردهنده كبد است )).
اگر عطش در كار باشد بايد قدرى آب به صورت جرعه جرعه نوشند.
براى حفظ سلامتى كبد بايد از مولدات سودا مثل بادنجان مخصوصا سرخ كرده آن و نيز غذاهاى بسيار گرم و محرك و پر انرژى مثل چربى ها، سرخ كرده ها، مواد رنگى مثل نوشابه هاى زياد شيرين پرهيز كرد.
آثار كبد سالم در چهره
قرمزى طبيعى و سفيدى (مثل برگ گل ) تازگى رنگ صورت و شادابى آن دليل بر خوبى و سلامتى كبد است زردى ، آثار گرمى است و تيرگى پوست صورت و بدن نيز از آثار سردى و خشكى كبد است . چاقى گوشتى آثار گرمى وترى كبد چاقى با چربى زياد آثار سردى و ترى كبد، لاغرى آثار گرمى كبد است سطبرى و پيدايش برجستگى عروق آثار گرمى و بزرگى و باريكى و پوشيدگى عروق نشانه سردى كبد است .
كبد
براى حفظ و بهداشت و سلامتى كبد دستورات زير مفيد است
۱ – پرهيز از مولدات سودا مثل بادنجان مخصوصا سرخ كرده و غذاهاى بسيار گرم و پر انرژى مثل چربى ها و سرخ كرده ها.
۲ – مواد رنگى مثل مشروبات غير الكلى ، اين بحث بنابر اهميت خاصى كه دارد مجددا گوشزد گرديده است . (مشروبات الكلى خود يكى از مضرترين نوشابه ها براى كبد است )
نارسائى و ضعف كبد در حالت گرمى
علائم :
عطش مفرط، تلخى دهان ، خشكى زبان ، كم شدن اشتها، يبوست شكم ، قرمزى ادرار، پريدگى رنگ چهره .
درمان :
آب كاسنى ، آب انار شيرين و ترش ، شيره تخم خيار و خربزه ، لعاب اسپرزه شربت صندل ، شربت ليمو، شربت سكنجبين .
ماءالشعيرى كه در آن جوشانده ريشه كاسنى ريخته باشند هر روز صبح ناشتا ميل نمايند و با ماءالشعير و طباشير و خرفه و يا آب تمرهندى مخلوط با آب آلو.
نارسائى كبد با مزاج سرد.
علائم :
برافروختگى صورت ، كمى عطش ، گرفتگى رنگ صورت ، سفيدى زبان و لب و كم رنگ بودن ادرار، كمى مدفوع و سفيدى آن .
درمان :
گل قند عسلى با جوشانده باديان و تاجريزى از هر كدام ۵ گرم براى صبح و عصر و يا انيسون ۱۰ گرم به گل قند آميخته دهند.
افسنطين ۵ گرم
اذخر ۱۰ گرم
قسط ۵ گرم
سليخه ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
كوبيده در روغن سوسن حل كرده و به ناحيه كبد ضماد نمايند.
و با جوشانده داروهاى زير ناحيه كبد را مرتبا ماساژ دهيد.
بابونه ۵ گرم
مرزنجوش ۱۰ گرم
مغز ناخنك ۱۰ گرم
نسخه :
ريوند ۱۰ گرم
سنبل ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
عصاره غافث ۵ گرم
افسنطين ۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
انيسون ۱۰ گرم
نرم كوبيده روزى سه قاشق مرباخورى يا همه را پس از كوبيدن در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق غذاخورى ميل نمايند.
نسخه :
باديان ۱۰ گرم
ريشه شيرين بيان ۱۵ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
جوشانده به مدت سه روز صبح و عصر با گل قند ميل نمايند.
نارسائى كبد در دموى مزاج
طبق معمول كم كردن خون و پاكسازى بدن با جوشانده هليله و خيار شنبر نمايند.
نسخه :
تمر هندى ۲۰۰ گرم
آلوچه خشكه ۲۰۰ گرم
زرشك ۱۰۰ گرم
به مدت ۱۰ روز جوشانده صبح و عصر ميل كنند.
اگر به جوشانده فوق روزى ۲۰ گرم ترنجبين شيره كش شده بيفزايند بهتر است و يا اينكه ۵ گرم عناب را نيمكوب كرده جوشانده آب آن را با سكنجبين و آب انار به كار برند و آنچه در نارسائى كبد در مزاج گرم گذشت در اينجا نيز نافع است .
نارسائى كبد در حالت صفراوى
علائم :
يبوست و گرمى و حرارت بدن ، تلخى دهان ، رنگ پريدگى چهره ، استفراغهاى سبز و زرد و گاهى تب .
درمان :
پاكسازى بدن با جوشانده هليله و مغز فلوس : اگر حرارت زياد باشد دوغ گاو نوشند: طباشير ۵ گرم نرم كوبيده با رب به ميل نمايند.
نارسائى كبد در مزاج بلغمى :
علائم :
سردى بدن در لمس ، سفيد و گاهى پر رنگ بودن ادرار، قى بلغمى ، گرفتگى رنگ چهره ، درد در طرف راست ناحيه كبد.
درمان :

ماءالاصول يا افتيمون يا ماءالجبن با افتيمون و ماليدن روغن شب بو به ناحيه كبد.
نسخه مؤثر براى نيرو و قدرت كبد.
ريشه كاسنى ، تخم كشوث ، شاه تره ، بادرنجويه ، تخم خيار و خربزه ، ترنجبين ماءالشعير، آب انار، شربت غوره ، شربت آب ليمو، زرشك و عناب .
انسداد مجارى صفراوى
علل بيشمارى باعث انسداد مجارى داخل كبد مى شود از جمله ورم ، عفونت ها، چربى بيش از حد سرطان ، تومورها، كيست ها، و رسوبات و غيره و معتقدند كه آب خوردن زياد بعد از غذا مخصوصا اگر غذا چرب باشد پيامبر گرامى محمد مصطفى (صلى الله عليه و آله ) فرمود شرب الماء على اثر الدسم يهيج الداء يعنى زيادى آب خوردن بعد از غذاهاى چرب زيان آور است . حركت هاى خيلى سخت بعد از غذا و حمام و دوش آب گرفتن بعد از شكم پر.
درمان :
بر حسب علت و سبب معالجه شروع مى شود و با برطرف شدن آن مجارى باز و كبد به حالت عادى بر خواهد گشت .
بطور كلى داروهاى زير در انسداد مجارى كبدى مورد مصرف قرار مى گيرد.
روغن كرچك با ماءالاصول ، تخم خيار، تخم خربزه ، شيره كش شده با جوشانده ريشه كاسنى يا عرق كاسنى و تخم كشوث و پرسياوشان .
آب بارهنگ و آب باديان را گرفته با سكنجبين يا آب كاسنى يا سكنجبين اگر مزاج سرد باشد سكنجبين با جوشانده اسارون ، سليخه افتيمون ، تخم كرفس و انيسون آميخته بكار برند.
در مزاجهاى سرد كه انسداد كبدى همراه آن باشد از جوشانده باديان ، كاسنى ، اذخر، تخم كرفس ريشه كبر و افسنطين از هر كدام ۱۰ گرم به مدت ۷ روز به كار برده مى شود.
در گرفتگى مجراى كبدى از نرم كننده هائى (ملين نات ) مثل كبر، قسط، غافث ، روغن بادام مر، غاريقون و سكنجبين استفاده مى شود و بازكننده هائى (مفتحات ) مثل گل خطمى ، گل شب بو، گل پنيرك بابونه ، مغز ناخنك و غيره مفيد است ، اين داروها را هم از طريق داخلى به صورت جوشانده و هم از راه خارجى به صورت ضماد و آب زن به كار مى برند.
اگر انسداد سخت و شديد باشد از ۵ گرم صبر زرد محلول به آب تره استفاده ميگردد يا ريوند، مرزنجوش ، كبر از هر كدام ۵ گرم نرم كوبيده با شربت گل يا گلاب صبح و عصر قبل از غذا مصرف نمايند.
تخم ترشك ، آب مرزنجوش به صورت جوشانده با شكر مفيد است .
نسخه :
ريوند ۱۰ گرم
عصاره غافث ۵ گرم
غاريقون ۵ گرم
قند يا شكر ۲۰ گرم
نرم كوبيده روزى سه قاشق مربا خورى اين نسخه ملين طبع ، مفتح يا باز كننده مجارى كبد بوده و براى آب آوردن شكم (استسقاء يا اسيت ) و ديگر امراض كبدى نافع است .
غذاها و داروهاى پاك كننده (منقى )
ريشه كاسنى براى انواع دردهاى كبدى مفيد است و در مزاجهاى گرم داورى مؤثر سكنجبين است و در مزاجهاى سرد از داروهاى گرم و عسل و گل قند و نيز در مزاجهاى گرم خارخسك جوشانده با سركه و سكنجبين و تخم ترشك و آب انار ميخوش مفيد است .
كشمش براى مزاج سرد مفيد و براى انسداد مجارى كبدى تمرهندى و كشوت نيز نافع است .
ريوند، تخم كرفس ، انيسون ، قسط، نعناع ، عرق كاسنى ، عرق جوز، اسارون ، همه مقوى كبد هستند ۱۰ گرم از هر يك از آنها را به تنهائى به صورت جوشانده با سكنجبين مى توان مصرف نمود، داروهاى فوق بازكننده مجارى كبد نيز مى باشند.
آب آوردن شكم (آسيت )
داروهاى مؤثر بر اين بيمارى مثل معالجه و درمان ((نارسائى كبد در حالت سردى )) است .
پاكسازى بدن از جرم و رسوبات بيمارى با ايارج فيقرا ميسر است .
ترياق اربعه ۵ گرم با ماءالاصول مفيد است .
زنيان و انيسون از هر كدام ۵ گرم جوشانده ميل نمايند (صبح و عصر)
زنيان ۵ گرم ، تخم كرفس ۱۰ گرم جوشانده دو روز مصرف نمايند.
نسخه :
هليله سياه ۱۵ گرم
غاريقون ۵ گرم
تربد ۱۰ گرم
عسل ۲۵۰ گرم
با عسل مخلوط كره روزى سه قاشق مربا خورى .
اگر بدن ورم داشته باشد براى خروج آن از داروهاى فوق بكار برده ميشود. و داروهاى زير را هم مى توان بر بدن ضماد كرده تا در خروج ورم كمك نمايد.
بوره ارمنى را با بابونه آميخته در آب جوش حل كرده ضماد كنند يا نمك را در پيه گاو حل كرده يا زراوند گرد را در روغن سوسن و يا دارچين ، (سليخه ) و وج را كوبيده با روغن سوسن بمالند اين داروها را بهرجائى كه ورم داشته باشد اگر ماليده شود آن عضو كوچك شده و يا لاغر مى شود اين لاغر كردن را مى توان از شن داغ و گرم كه عضو در آن قرار گيرد، استفاده كرد، حتى ميتوان بيمار را لخت كرده بدن او را غير از سر، در زير شن پنهان كرد، البته بايد مراقبت كرد كه شنها خيلى داغ نباشد كه بدن بيمار را بسوزاند، آب چشمه هاى گوگرددار نيز براى لاغر كردن بدن براى دردهاى مفصلى كه با ورم تواءم باشد خيلى مفيد است ، شستن بدن در آب دريا نيز باعث لاغر شدن مى گردد.
نسخه :
فلفل ۵ گرم
ريوند ۱۰گرم
غاريقون ۵گرم
تربد ۵گرم
انيسون ۵گرم
زراوند ۵گرم
همه را نرم كوبيده روزى سه قاشق مرباخورى كفلمه نمايند.
شربت هليله ، شربت گل سرخ ، شربت گل بنفشه ، براى پاكسازى بدن از املاح و جرم اضافى ، بسيار نافع است (مثل املاح صفراوى ).
نظريه ابن سينا
مبتلايان به آب آوردن انساج ، اگر مدتى زياد انار مصرف كنند در بهبودى آنها خيلى مؤثر است يا رب انار را شربت كرده هر روز سه مرتبه ميل كنند. دادن آب ترب و سكنجبين به مدت خيلى زياد مثلا سه ماه از پيشرفت بيمارى جلوگيرى كرده گاهى ممكن است بهبودى كامل به دست آيد شير شتر نيز به همين طريق موثر است لاكن براى گرم مزاجان خوب نيست ، معتقدند كه بجاى آب و غذا فقط شير مصرف شود، شير خر هم چنين خاصيتى را داراست وليكن بايستى به مدت چند ماه داده شود بجاى شيرهاى فوق ميتوان هر روز صبح براى يك ماه اين نسخه را به كار برد.
نسخه :
عرق گل ، عرق مورد عرق فرنجمشك ، از هر كدام نصف ليوان روزانه ميل شود. اگر روزانه ۵ گرم انيسون را نرم كوبيده با عرقهاى فوق بكار برند اثرات بيشترى به دست خواهد آمد اين دستورات براى زيادى آب انساج و شكم هر دو مفيد است .
اگر آب فقط در شكم باشد و صفاق پر از مايع گرديده باشد دستورات زير مفيدتر است .
۱- پاكسازى بدن ۲ كم كردن غذا و مايعات مخصوصا آب ۳ دادن داروهاى مدر ۴ مصرف شربت ريشه كاسنى ، تخمه كاسنى ، ريشه باديان ، تخم باديان ، تخم كرفس ، شربت ريشه كرفس ، تخم كشوث ، تخم خربزه و ترنجبين داروها را نيم كوب كرده جوشانيده ترنجبين و تخمه جات را شيره كش كرده با هم صبح ناشتا هر روز ميل نمايند (مقدار داروها هر كدام ۱۵ گرم ، تخم خربزه و خيار از هر كدام ۵۰ گرم ، ترنجبين ۱۰۰ گرم ) داروهاى فوق را ميتوان همراه با عرق نعناع مصرف نمود شير شتر و ترياق اربعه را نيز ميتوان تواما بكار برد، آب برگ كاسنى و آب ترب با هم مفيد مى باشند.
نسخه براى زياد شدن ادرار (مدر)
اسارون ۱۰گرم
باديان ۱۰گرم
تخمه كرفس ۱۵گرم
وج ۵گرم
پودينه ۱۰گرم
مارچوبه ۵گرم
كاكنج ۵گرم
اين جوشانده را به مدت ۱۲ روز صبح ناشتا و عصر ميل نمايند بجاى آب از عرق باديان يا عرق كاسنى ميتوان استفاده كرد، از خوردن حبوبات بهتر است خوددارى شود.
نسخه ديگر
مرزنجوش ۱۵گرم
گل سرخ ۵گرم
ريشه كاسنى ۲۰گرم
اين جوشانده براى ۶ روز صبح و عصر ميل نمايند.
بيماران مبتلا به اسيت يا مايع درون شكم ، بايستى چند ماه از خوردن آب خوددارى كرده بجاى آن عرق كاسنى بنوشند و در ضمن معالجه داروهاى زير را كه مقوى كبد است ، بكار برند:
مثل افسنطين ، تخم كشوث ، غافث ، ريشه كاسنى ، تاجريزى ، سنبل ، و ريوند خوردن روزانه ۵ گرم از جوشانده برگ نيلوفر به مدت زيادى تاءثير در بهبودى بيمار خواهد داشت .
نسخه :
آب كاسنى ريشه خرفه و سكنجبين هر سه تواءم در بر طرف كردن مايع شكم مؤثر است .
آب انار گل سرخ ، غافث ، تخم كشوث و شكر يا آب انار طباشير و كاسنى و باديان و تخم كرفس و عاقرقرها و سكنجبين و يا مصطكى را با افتيمون و تخم كرفس كوبيده در سكنجبين ريخته مصرف نمائيد.
نسخه :
اين دستور براى پاكسازى در بيشتر امراض بدن داده مى شود (به نام جوشانده هليله )
سنا ۵گرم
هليله سياه ۱۰گرم
پوست هليله زرد۱۰گرم
هليله كابلى ۵گرم
آمله مقشر ۱۵گرم
گل بنفشه ۱۵گرم
گل نيلوفر ۵گرم
ريشه كاسنى ۱۰گرم
آلوچه خشكه ۱۰۰گرم
عناب ۱۰۰گرم
سه پستان ۱۵گرم
مغز فلوس ۵گرم
ترنجبين ۱۰۰گرم
اين دستور براى ۱۵ روز صبح و عصر به صورت جوشانده مصرف مى شود ترنجبين را بايد روزانه شيره كش كرده به جوشانده اضافه نمايند.
نسخه ديگر
باديان ۵گرم
تخم كرفس ۱۰گرم
تاجريزى ۵گرم
ريشه كاسنى ۲۰گرم
شاه تره ۵گرم
مرزنجوش ۵گرم
براى ۷ روز صبح و عصر جوشانده ميل نمايند ناگفته نماند كه هر دستورى را بايد تا مدتى كه مرض مستقر است ادامه دهند و اين انتخاب درمان بستگى به دستور طبيب دارد.
نسخه :
زيره ، تخم كرفس ، باديان ، افتيمون ، اسارون ، قسط، ريوند، از هر يك ۱۰ گرم براى ۷ روز صبح و عصر به صورت جوشانده .
يرقان يا زردى
دو نوع يرقان وجود دارد يكى مربوط به گرفتارى كيسه صفرا و انسداد مجراى آن به وجود مى آيد ديگرى در اثر ويروسها پيدا شده كه آن را يرقان ويروسى نامند، در يرقان انسدادى كه بيشتر مربوط به كيسه صفرا مى باشد بايد علت آن را برطرف كرده تا يرقان بهبودى يابد درمان زير در هر دو يرقان به كار برده مى شود.
آب انار، لعاب اسپرزه ، لعاب به دانه ، آب تربزه ، آب كدو، آب خيار، ماءالشعير، آب يا شيره كاسنى يا عرق آن .
براى پاكسازى از فرمول نسخه ايكه براى پاكسازى بطور عموم گذشت مى توان استفاده كرد يا از جوشانده پوست هليله زرد ۱۰ گرم ترنجبين ۵۰ گرم يا آب آلوچه خشكه و آب تمرهندى و يا از شربت بنفشه و آب آلو و تمرهندى و عرق كاسنى و گلاب استفاده نمايند. يرقانهاى ديگرى مثل يرقان هموليتيك نيز وجود دارد و نيز مسموميتها.
نسخه :
زرشك ۲۵ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
طباشير ۵ گرم
تخم خرفه ۱۵ گرم
تخم خيار ۳۰ گرم
تخم خربزه ۳۰ گرم
تخم كاسنى ۱۰ گرم
ريوند ۵ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
غير از تخمه ها همه را نيم كوب كرده جوشانده ۶ روز صبح و عصر با تخمه هاى شيره كش شده ميل نمايند. يعنى تخمه ها را بايد شيره كش كرده روزانه به جوشانده سرد شده فوق اضافه عرق كاسنى و عرق شاه تره بجاى آب نوشند و يا آب تاجريزى و سكنجبين خورند بيمار در حمام آب كدو و بنفشه گل پنيرك ، گل شب بو، گل نيلوفر، بخوابد ((بصورت وان ))
نسخه حمام داروئى براى يرقان
جوشانده برگ گل بنفشه ، مغز ناخنك ، گل بومادران ، بابونه ، گل شب بو ((بصورت وان )) سپس بدن را با آب سبوس گندم و سبوس نخود بشويند.
نسخه :
جوشانده ريشه ترشك و ريشه كاسنى از هر كدام روزى ۱۰ گرم صبح و عصر بسيار نافع و مفيد براى انواع يرقانها مى باشد.))
نسخه :
پوست خيار و پوست ريشه كاسنى از هر كدام ۲۰ گرم جوشانده با شكر سرخ به مدت ۵ روز صبح ناشتا و عصر ميل نمايند اين درمان نيز برطرف كننده يرقان ، درد مثانه و درد آلت و ضد تب نيز مى باشد.
نسخه براى پاكسازى بدن
آلوچه خشكه ۱۰۰ گرم
پوست هليه زرد ۱۰ گرم
هليله سياه ۱۰ گرم
ريشه كبر ۱۰ گرم
ريشه كاسنى ۲۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
به مدت سه روز صبح و عصر جوشانده با ۱۵ گرم افتيمون كه قبلا به صورت پودر سائيده شده باشد روى آنها ريخته ميل كنند روزى ۵ گرم تمر، ۵ گرم فلوس اگر اضافه شود بهتر است
نسخه ضد يرقان
آب ترب ، آب برگ بيد، آب تاجريزى ، آب برگ كاسنى ، آب برگ كبر، جوشانده صبح ناشتا ميل شود از هر كدام به تنهائى ۱۰ گرم در دو نوبت ۵ گرم صبح و ۵ گرم عصر.
گياهان مؤثر بر بيماريهاى طحال
كسانى كه مى خواهند طحال سالمى داشته باشند تا آنجا كه ممكن است از خوردن مولدات سودا مثل عدس بادنجان ، سير، پياز، خرما، عسل ، گوشت مانده بايستى خوددارى كنند و در موقع پرى شكم از انجام كارهاى سنگين و سخت پرهيز كنند و از فرياد زدن هاى شديد و نعره كشيدن خوددارى نمايند، غذاهاى لطيف كه براى كبد مفيد است در اينجا نيز مؤثر است .
بيماريهاى شايع و معمولطحال
بيماريهاى طحال فراوان و از همه مهمتر بيماريهاى خونى است كه باعث بزرگى طحال مى شود، بيماريهاى عفونى نيز يكى از عوامل مهم در بزرگى طحال مى باشد، سرطانها و بيماريهاى مادرزادى مى توانند طحال را بزرگ نمايند، بزرگى طحال اكثر اوقات با بزرگى كبد همراه است ، كم خونيها كه انواع و اقسام بيماريهاى خون را تشكيل مى دهند اكثر اوقات طحال را بزرگ مى نمايند. بطور كلى غذاهاى سودازا براى طحال مناسب نيستند بخصوص ‍ اگر طحال رنجور باشد هر چه براى تقويت كبد و آنچه براى زيان كبد گفته شد درباره طحال نيز صادق است . غير از سنگها كه در طحال سنگ ديده نشده است .
ورم طحال
براى درد ناحيه طحال روزانه ۱۰ گرم تخم ترب را كوبيده در سكنجبين حل كرده صبح و عصر تا درد ادامه دارد ميل نمايند.
براى درمان ورم طحال روزانه ۵ گرم مغز ناخنك ، ۵ گرم افسنطين را جوشانده صبح و عصر ميل نمايند تا از بين رفتن ورم اين درمان را مى توان ادامه داد.
در ورم طحال بر حسب مزاج بيمار درمان انتخاب مى شود در گرم مزاجان دادن آب كاسنى يا عرق آن روزى سه استكان يا آب باديان و شكر (۱۰ گرم باديان در ۲۰ گرم شكر براى يك روز).
در بيماريهاى طحال آب فلوس و تاجريزى يا پوست هليله زرد و سياهدانه يا شاه تره با تخم كشوث يا ريشه كاسنى يا آلوچه ورقانى يا آلوى معمولى يا تمرهندى يا طباشيره يا انيسون يا گل بنفشه يا گل سرخ ، همه مفيدند (يك يا چند تاى آنها را انتخاب كرده روزى ۵ گرم صبح و ۵ گرم شب جوشانده ميل نمايند).
اگر بيمار مبتلا به تب باشد يك عدد كدوى كوچك را پخته در سنكجبين حل كرده ميل نمايند.
تخم خرفه ۱۰ گرم نرم كوبيده در عرق كاسنى ريخته روزى سه استكان ميل نمايند، يا تمرهندى ، سكنجين و تخم خرفه و مغز فلوس را با هم آميخته بكار برند.
نسخه :
مغز فلوس ۵ گرم
تخم خرفه ۱۰ گرم
تمرهندى ۱۵ گرم
سكنجبين ۱۰۰ گرم
براى يك روز در سه نوبت ميل كنند.
نسخه براى ورم كبد يا طحال
ريشه ايرسا ۲۰
سداب ۵ گرم
زراوند طويل ۵ گرم
ريوند چينى ۵ گرم
افسنطين ۵ گرم
گرم همه را نرم سائيده به مدت ۵ روز ميل نمايند.
جالينوس عقيده دارد كه جوشانده ريشه كبر با سكنجبين بهترين دارو براى ورم كبد و طحال است ((۵ گرم ريشه كبر يا يك استكان سكنجبين )) محمد زكرياى رازى نيز چنين گفته است كه ((انجير را شب در سركه خيس كرده هر روز صبح ۷ عدد ناشتا ميل نمايند))
سقراط نيز چنين گفته است (آنچه مطحول است مهزل تن است و عكس آن نيز صادق است )) يعنى آنچه باعث بزرگ شدن طحال شده لاغر كننده بدن است .
نسخه هاى مؤثر ديگر براى بزرگ طحال
۵ گرم باديان و ۵ گرم تاجريزى را در يك استكان سكنجبين حل كرده صبح ناشتا ميل نمايند.
نسخه :
ريشه كاسنى ۲۰ گرم
ريوند چينى ۵ گرم
تخم كشوث ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
اين مقدار جوشانده براى سه نوبت در روز است (اگر به نسخه فوق شيره تخم خيار، خربزه ، كدو، هندوانه از هر كدام ۵ گرم اضافه نمايند بهتر است .)
نسخه :
كشمش ۲۰ گرم
ريشه شيرين بيان ۱۰ گرم
شاه تره ۵ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
گل گاوزبان ۱۰ گرم
همه را جوشانده صبح و عصر ميل نمايند (اين داروها براى مصرف چهار روز است )
گياهان مؤثر بر بيماريهاى امعاء (روده )
براى علاقه مندان حفظ صحت دستگاه گوارش لازم است كه گاهگاهى از تخم شربتى ، تخم بالنگو، تخم ريحان اسپرزه و داروهاى ملين براى جلوگيرى از خراشهاى احتمالى روده ها ميل نمايند مثلا زيره يكى از داروهاى مقوى دستگاه گوارش است كه در برقرارى سلامتى آنها رل مؤثرترى را به عهده دارد چنانچه رسول گرامى (صلى الله عليه و آله ) مى فرمايد هو يقوى المعده و يقطع البلغم و امان من اللقوه ، زيره معده را تقويت مى كند و بلغم را زايل مى سازد و از رعشه و لرزش جلوگيرى مى نمايند.
هضم ناقص و پيدايش مواد غذائى در مدفوع
اين بيمارى گاهى با اسهالهاى نامرتب و بهم خوردگى شكم ، نفخ ، تلخى دهان ((و صدا كردن شكم همراه مى شود كه سرانجام منجر به پيدايش ‍ كليت ها مى گردد، علاوه بر اين ، انگلها و ميكروبها و مسموميتها و غيره در به وجود آوردن كليت ها تاءثير زيادى دارند بيشتر عواملى كه باعث اسهال مى شوند، در اينجا مى توانند مزاحمى براى روده ها باشند.
درمان :
حريره برنج غذاى مناسبى است ، ماست آب گرفته (كيسه انداخته ) آب جو يا ماءالشعير روغن بادام شيرين مؤثر مى باشد. سماق در اينجا اگر با هر غذائى ميل شود تاءثير شايانى در بهبودى بيماريهاى روده اى دارد.
نسخه ضد اسهال – ضد نفخ و ضد هضم ناقص
صمغ عربى ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
تخم مورد ۱۰ گرم
فوفل ۵ گرم
خارخسك ۲۰ گرم
مغز ناخنك ۲۰ گرم
سياه دانه ۱۰ گرم
بلوط ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
همه را (غير از نشاسته ، كتيرا و صمغ عربى ) نيمكوب كرده روزى ۱۰ گرم از آن را در دو نوبت جوشانده صبح و عصر ميل نمايند. نشاسته ، كتيرا و صمغ را نرم كوبيده روى جوشانده ها پاشيده ميل نمايند.
نسخه ديگر
طباشير ۵ گرم
دانه انار بوداده ۵ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
مصطكى ۵ گرم
تخم مورد ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
گل ارمنى ۵ گرم
همه را نرم كرده در شربت انار يا بدون آن روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه ديگر
گل سرخ ۵ گرم
طباشير ۵ گرم
تخم ترشك ۱۰ گرم
همه را نرم سائيده با دوغ يا با آب انار سه روز صبح ناشتا ميل نمايند اين عمل را مى توان تا بهبودى كامل ادامه داد.
بيماران مبتلا به ناراحتيهاى روده اى از ترشيجاتى كه با سركه درست شده است بايستى پرهيز كامل نمايند غذاهاى روزانه را بهتر است با سماق و آب انار ميل كنند.
نسخه ضد اسهال ساده و خونى
گل ارمنى ۱۰ گرم
گل مختوم ۱۰ گرم
طباشير ۵ گرم
كهربا ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
همه را نرم كوبيده سيب ترش يا در آب سيب ترش حل كرده روزى سه نصفه استكان ميل نمايند.
ورم روده ها به علت ميكروبى يا ويروسى يا مسموميتها يا در اثر غذاى فاسد شده .
شربتها و دستورهائيكه در هضم ناقص گذشت در اينجا مؤثر مى باشد، ايارج فيقرا نيز مفيد است در مسمويتها بهتر است كه غذا داده نشود اسهالهائى كه با خوردن غذاهاى فاسد شروع شده است و هم چنين در تخمه ها و گنديدگى غذا در دستگاه گوارشى ، بهتر است بيمار از خوردن و آشاميدن ، تا آنجا كه ممكن است خوددارى كند تا كم كم مواد فاسد شده دفع گردد. پس از بهبودى مى توان غذائى كه با ارزن مقشر درست شده باشد استفاده نمود چنانچه گفته شد سماق را با غذاى روزانه به كار برند.
اگر مزاج رطوبتى باشد، از فرمول زير استفاده مى شود.
تخم مورد ۵ گرم
سماق ۱۰ گرم
گل ارمنى ۵ گرم
كزمازج ((چوب گز)) ۵ گرم
نشاسته بوداده ۱۵ گرم
بلوط ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
فوفل ۵ گرم
مازو ۵ گرم
همه را نرم سائيده با آب سيب ترش يا همچنان خشك روى زبان ريخته با آب بلع نمايند (كفلمه ) اين مقدار براى ۵ روز است .
اگر خون در مدفوع ديده شد از نسخه زير مى توان استفاده كرد.
گل سرخ ۵ گرم
پوست برون پشه ۵ گرم
مازو ۵ گرم
پوست انار ۱۰ گرم
گلنار ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
شادنج سنگى ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
سماق ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
همه را نرم كوبيده روزى سه قاشق مرباخورى به صورت كفلمه .
نفخ و صدا كردن شكم
اگر در اثر غذاها نفاخ و باددار باشد، جلوگيرى از ميل مجدد آن لازم است دادن گلاب و گل قند در اينجا مؤثر است .
اگر بعلت سردى مزاج باشد
زيره ۵ گرم
دارفلفل ۵ گرم
اگير تركى ۵ گرم
زنيان ۵ گرم
باديان ۵ گرم
تخم شويد ۵ گرم
نعناع خشك ۱۰ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
آويشن شيرازى ۱۰ گرم
همه را پس از نيم كوب كردن روزى ۱۰ گرم جوشانده صبح ناشتا و شب ميل نمايند.
اگر نفخ و صدا كردن شكم با اسهال و نامرتبى دفع همراه باشد بايستى از داروهاى مؤثر بر اسهال بكار برند.
دردهاى پراكنده در سطح شكم
سياهدانه ۱۰ گرم
خولنجان ۵ گرم
زراوند ۵ گرم
آويشن شيرازى ۱۰ گرم
قرنفل ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
زيره كرمانى ۱۰ گرم
انيسون ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
زنيان ۱۰ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
گل بومادران ۵ گرم
پس از تميز كردن نيم كوب كرده ۱۰ گرم از آن را شب در ۲ ليوان آب جوش ‍ خيسانده صبح پس از جوشاندن يك ليوان صبح ناشتا و يك ليوان عصر ميل نمايند.
نسخه ديگر
زنيان ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
زيره ۵ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
حب بليسان ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى چهار قاشق مرباخورى .
نسخه ضد يبوست
تمرهندى ۲۰۰ گرم
انجير ۲۰۰ گرم
آلوچه خشكه ۲۵۰ گرم
شكر ۲۵۰ گرم
همه را پخته تا به صورت مربا درآيد سپس گل نيلوفر ۱۰ گرم گل بنفشه ، ۲۰ گرم اين داروها را نرم سائيده بر مرباى فوق اضافه كرده هر شب يك قاشق غذاخورى موقع خواب اگر باز يبوست مقاوم باشد مى توان با اين فرمول ۱۰ گرم فلوس نيز اضافه نمود.
نسخه ضد يبوست ديگر
گل سرخ ۱۵ گرم
گل گاوزبان ۱۰ گرم
تخم خطمى ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
تاجريزى ۱۰ گرم
مويز ۱۰۰ گرم
عناب ۲۵ گرم
همه را نيم كوب كرده و جوشانده در شربت آلوچه كه با آن شيرخشت و ترنجبين شيره كش شده اضافه شده باشد ريخته هر شب يك قاشق غذا خورى ميل نمايند.
شربت ريوند، شربت انجير، تمرهندى و سكنجبين همه ملين هستند، ساده ترين دستورات ضد يبوست خوردن پنج دانه آلوچه ايكه قبلا در آب جوش خيس خورده باشد هر شب موقع خواب ، براى تند شدن حركات دودى روده ها، مى توان روزانه ۵ گرم گل گاوزبان را جوشانده در دو نوبت صبح و عصر ميل نمود.
قولنج روده اى يا كليت
اين بيمارى را علل بيشمارى است كه بخصوص ناراحتى روانى در آن بى تاءثير نيست و تمام علل اسهالها و ناراحتيهاى گوارشى مى تواند باعث پيدايش كليت يا ورم روده ها گردد.
ناگفته نماند، قولنجهاى ناگهانى كه بيشتر در طرف راست شكم پيدا مى شود بايستى مورد توجه كامل قرار گيرد زيرا ممكن است ورم آپانديس در كار باشد كه لازم است به طبيب مراجعه نمايند.
درمان قولنج روده اى
تخم كرفس ۱۵ گرم
زنيان ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
زيره كرمانى ۵ گرم
تخم شويد ۵ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
آويشن شيرازى ۱۰ گرم
مخلصه ۵ گرم
بومادران ۵ گرم
همه را نيم كوب كرده روزى ۱۰ گرم جوشانده صبح و عصر ميل نمايند.
نسخه ضد نفخ و گاز
تخم كرفس ۱۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
زنيان ۱۰ گرم
نرم كوبيده روزى سه قاشق مرباخورى يا ۱۰ گرم دانه اسفند را كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه :
باديان ۱۰ گرم
زنيان ۱۰ گرم

زيره كرمانى ۵ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
ريشه كرفس ۲۰ گرم
ريشه باديان ۲۰ گرم
خولنجان ۵ گرم
مثل بالا عمل شود پس از نيم كوب كردن ۱۰ گرم در ۲ ليوان جوشانيده صبح و عصر ميل كنند يا اين كه همه را نرم كوبيده روزى ۳ قاشق مرباخورى .
نسخه براى عصبى مزاجهاى مبتلاء به قولنج
زيره كرمانى ۲۰ گرم
افتيمون ۲۰ گرم
كرويا ۱۰ گرم
همه را نرم سائيده روزى سه قاشق مرباخورى كفلمه نمايند.
گياهان مؤثر بر كرمهاى روده را مجددا با دستورات بهترى تكرار مى كنيم
براى كرم كدو
سه روز متوالى صبح ها شير تنها ميل كنند و غذاى روزانه را كم كرده ، كمى ترشى به غذاى خود بيفزايند روز چهارم از نسخه زير استفاده كنند.
برنگ كابلى مقشر ۱۰ گرم
تربد ۱۰ گرم
قنيل ۱۰ گرم
ترمس ۱۰ گرم
قسط تلخ ۵ گرم
درمند تركى ۱۰ گرم
همه را نرم سائيده چهار روز صبح ناشتا با دوغ ميل نمايند تا ظهر غذائى نخورند و نهار را از يك غذاى ساده ترش استفاده نمايند. در اين چهار روز اگر به جاى آب از جوشانده ريشه انار ۱۰ گرم در يك ليتر آب يا از جوشانده پوست درخت توت ۲۰ گرم در يك ليتر آب استفاده شود بهتر است .
يا اينكه ريشه انار ۱۰ گرم در ۲۰ گرم سماق جوشانده بجاى آب ميل نمايند، اگر قبل از هر غذا ۱۰ دانه بادام تلخ يا مغز گردو خورده شود تاءثير بيشترى خواهد داشت .
نسخه ديگر
گل ارمنى ۱۰ گرم
برنگ كابلى ۱۰ گرم
افنتين ۵ گرم
تربد ۵ گرم
غاريقون ۵ گرم
همه را با ۱۰ عدد مغز گردو نرم كوبيده سه روز صبح ناشتا با دوغ ميل نمايند.
نسخه :
ريشه درخت توت ۲۰ گرم
گل زوفا ۱۵ گرم
جوشانده براى سه روز صبح ناشتا مصرف نمايند.
اگر هر شب ۵ گرم سياه دانه كوبيده را در يك قاشق سركه حل كرده موقع خواب ميل كنند از بين برنده كرم است .
براى كرم ريزه (اكسيور)
شحم حنظل (كوبيده پوست و گوشت هندوانه ابوجعل ۵ گرم ) قنيل ۵ گرم نرم كوبيده در ۲ قاشق غذاخورى زهره گاو ريخته (صفراى گاو) شب موقع خواب يك قطعه پنبه به آن آغشته كرده مثل شياف استعمال شود تا تمام شدن كرمكها اين عمل را ادامه دهند.
نسخه ديگر
باقلا ۵ گرم
قنيل ۵ گرم
تخم كلم ۵ گرم
درمنه تركى ۵ گرم
همه را نرم كوبيده مثل بالا عمل نمايند.
نسخه ديگر
آب برگ شفتالو، آب برگ انار، آب برگ توت را گرفته با ۵ گرم صبر زرد حل كرده به صورت شياف استعمال شود.
مبتلايان به كرمك بايستى روزانه از آش آلو، آش سماق ، و آش قارا استفاده كنند (به صورت ، سوپ ).
نسخه خوردنى
افسنطين ۱۰ گرم
درمنه تركى ۱۰ گرم
شاه تره ۵ گرم
گل بومادران ۵ گرم
چهار روز صبح و عصر جوشانده ميل نمايند.
گذاردن يك پنبه آغشته به آب تنباكو يا آب سداب يا آب برگ شفتالو يا سركه در ركتوم مبتلايان خيلى براى از بين بردن كرمك مؤثر است براى يك هفته (با خوردن روزانه سوپ هاى فوق ).
نسخه براى كرمهاى دراز و اكسيور
۵ گرم صبر زرد را نرم كوبيده با ۱۰۰ گرم كشمش كوبيده روزى ۳ مرتبه هر دفعه به اندازه يك فندق ميل نمايند تا دارو تمام شود.
تنقيه جهت از بين بردن كرمكها
بابونه ۵ گرم
مغزناخنك ۵ گرم
درمنه تركى ۱۰ گرم
بومادران ۵ گرم
سداب ۵ گرم
برگ شفتالو ۵ گرم
صبر زرد ۵/۲ گرم
همه را نرم كوبيده در نيم ليتر آب جوش حل كرده پس از سرد شدن تنقيه نمايند و ساعتى خود را نگهدارند سپس دفع كنند يا پودينه ، برگ شفتالو، و تخم خطمى از هر كدام ۵ گرم نرم كوبيده در آب حل كرده خود را بشويند.
نسخه ضد كرمك
قنيل ، حنا، بورق ، از هر كدام ۵ گرم نرم كوبيده با آب ۵/۲ گرم صبر زرد حل كرده هر شب به صورت شياف استعمال شود.
شستشوى دستها پس از دفع و مراجعت از توالت امرى است واجب كه نشستن دستها موجب انتقال تخم كرم به ديگران و نيز به خود شخص ‍ است .
بيماريهاى مقعد
شايع ترين بيماريهاى اين عضو كه بواسير و فيستول (سوراخ عفونى و يا فرورفتگى است كه متاءسفانه مزاحم سختى براى بيمار است ) و ترك خوردگى يا شقاق و بالاخره خيلى نادرتر – سرطان اين ناحيه است ، خارج شدن مقعد نيز يكى از بيماريهاى شايع در اطفال و در اشخاص پير و ضعيف است ، مقعد عضوى است بسيار حساس كوچكترين تغيير مزاجى اثرش ‍ روى آن ظاهر مى شود مثل گرم شدن مزاج كه اثرش خارش و سوزش مقعد است و پيدايش اسهال كه خروج مقعد در تعقيب آن است مخصوصا در اطفال .
بواسير
اين بيمارى به عناوين و اشكال مختلفى خود را نشان مى دهد مثل تكمه اى ، زگيلى شكل ، توبولى ، آويزان مثل ريشه و يا به شكل كلافه واريسى شكل عروق و غيره .
درمان :
اگر بيمار پرخون و چاق و مبتلا به فشار خون باشد، فصد نمايند و خون كم كنند و سپس جوشانده هليله تجويز نمايند و پرهيز از غذاهاى غليظ از شور، سوداوى مثل گوشت گاو و آهو و شتر و ماهى شور و گوشت ساير حيوانات وحشى ، بادنجان ، عدس ، كلم ، خرما، پنير و آب خيلى سرد لازم است و بايستى مدام طبع نرم و لينت مزاج برقرار باشد كه اين خيلى مهم است و هليله يا آمله يا اطريفل صغير و مقل براى لينت مزاج بكار برند، بعد از تنقيه و نرم كردن طبع اگر دردى در كار باشد از پخته برگ كلم و پوست خشخاش و روغن گل و سفيده تخم مرغ براى تسكين درد استفاده نمايند.
اين دارو براى ضماد به محل بواسير تجويز مى شود، مرهم سفيداب مفيد است به فرمول زير:
نسخه :
كندر ۵ گرم
مرمكى ۵ گرم
مصطكى ۵ گرم
ريشه انجبار ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
گلنار ۱۰ گرم
مازو ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
تخم مورد ۵ گرم
ميوه كاج ۱۰ گرم
گل سرخ ۵ گرم
همه رانرم كوبيده در موم حل كرده استعمال نمايند بصورت شياف يا سائيده داروها را در كمى روغن زيتون حل كرده به صورت ضماد استعمال شود.
نسخه :
سفيداب قلع ۱۰ گرم
اكسيددوزنگ ۵ گرم
اسيد بوريك ۵ گرم
وازلين استريل ۲۵ گرم
پياز ۱ عدد
در روغن ريخته خوب له كرده به محل مقعد ضماد كنند اين دارو را در روغن كوهان شتر بپزند مفيد و مؤثرتر است .
نسخه :
تخم شبت ۵ گرم
مغزناخنك ۵ گرم
گل بنفشه ۵ گرم
گل خطمى ۵ گرم
گل پنيرك ۵ گرم
خيلى نرم كوبيده سائيده با روغن گل يا روغن بنفشه آميخته ضماد نمايند.
نسخه :
مغز ناخنك ۵ گرم
گل خطمى ۵ گرم
پوست خشخاش ۵ گرم
تخم كتان ۱۰ گرم
نرم سائيده در سفيده تخم مرغ حل كرده استعمال نمايند.
پيه مرغ ۲۵ گرم ، مقل ۵ گرم ، ميعه ۵ گرم ، مغز ساق قلم گاو يك عدد پيه و مغز ساق قلم گاو را حل كرده داروها را در اين روغن ريخته مخلوط و حل نمايند سپس داروهاى نرم شده فوق را اضافه كرده خوب بسرشند از اين پماد به محل مقعد ضماد نمايند. تخم تره ، خيار دشتى ، سياهدانه ، دانه اسفند، و كندر را روى آتش ريخته بخور دهند، چنانچه گفته شد اين دستورات براى موقعى است كه درد وجود داشته باشد، حال اگر درد و المى در كار نباشد از داروهاى خشك كننده استفاده نمايند.
نسخه خشك كننده خون بواسير
مورد، ميوه كاج ، اقماع بادنجان ، ريشه كبر يا خيار دشتى ، شخم حنظل ، مر، مقل ، پوست انار، زرد چوبه ، عفض ، كندر، دانه اسفند، تخم پياز از اين داروها هم به صورت بخور و هم مى توان چندتاى آنها را نرم كوبيده در آب تره ريخته به محل مقعد ضماد نمايند ومدتى مرتبا با روغن زيتون كهنه محل را ماساژ دهند، كندر و خون سياوشان را نرم كوبيده به صورت پودر به موضع بواسير بپاشند.
نسخه :
پوست انار ۱۰ گرم
بلوط ۵ گرم
كندر ۵ گرم
ميوه كاج ۱۰ گرم
نرم كوبيده با آب انگور جوشانده صبح و عصر ضماد نمايند اگر بواسير با درد و پرخونى همراه بوده و خونى خارج نشود و ورم آن نيز زياد شده باشد بيمار را بايستى در آب گرم نشانند.
و با روغن زيتون با روغن كرچك و يا روغن مغز ساق گاو محل را چرب نمايند يا كوهان شتر بمالند تا نرم شود، در اينجا براى لينت مزاج و پاكسازى بدن از جوشانده هليله استفاده بايد نمود.
نسخه براى خونريزيهاى بواسير
پوست انار ۲۰۰ گرم
مازو ۱۵ گرم
تخم مورد ۲۰ گرم
دكمه يا تخم گل ۲۵ گرم
همه را جوشانده بيمار را در آب آن بنشانند.
نسخه ديگر
سفيداب قلع را در آب بارهنگ حل كرده ضماد نمايند.
نسخه :
بابونه ۵ گرم
گل بنفشه ۵ گرم
مغز ناخنك ۱۰ گرم
تخم شنبليله ۲۰ گرم
تخم كتان ۱۰ گرم
برگ خطمى ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
نرم كوبيده بپزند تا مثل خمير شود گرم گرم ضماد نمايند.
نسخه :
كندر ۵ گرم
مصطكى ۵ گرم
صبر ۵ گرم
گل ارمنى ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با سفيده تخم مرغ و يا با آب بارهنگ خمير كرده صبح و عصر ضماد نمايند.
نسخه براى بخور
كندر ۵ گرم
مصطكى ۵ گرم
صبر ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
برگ مورد ۱۰ گرم
مرزنجوش ۵ گرم
مخلوط كرده صبح و عصر بخور دهند.
نسخه براى خونريزى
كندر ۵ گرم
گل ارمنى ۵ گرم
پوست انار ۱۰ گرم
مازو ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
همه را نرم سائيد پس از مخلوط كردن خمير كرده صبح و عصر ضماد نمايند.
نسخه براى حمام داروئى
برگ خطمى ، گل پنيرك ، گل بنفشه ، برگ ريحان كوهى ، سبوس گندم ، جومقشر، بومادران ، شبت ، شنبليله همه را جوشانده بيمار در آب آن بنشيند.
فيستول
فيستولهائى كه به مقعد رسيده باشد چون مرتبا ترشحات مقعد در آنها وارد مى شود معالجه و مداواى آن بسيار سخت است زيرا ميكروبهاى روده باعث ايجاد عفونت فيستول شده ، به درمان جواب مثبت نمى دهد. از اين رو بهترين معالجه عمل جراحى است .
درمان فيستول
شستشوى آن محل با داروهاى ضد عفونت مثل آويشن ، بومادران ، مغزناخنك ، گل خطمى و غيره و گذاردن فتيله آغشته به جاوشير در فيستول مؤثر است .
نسخه براى شقاق
مغز تخمه كدو ۱۰ گرم
مغز تخم خربزه ۱۰ گرم
سعد ۵ گرم
نرم كوبيده در مغز ساق قلم گاو حل كرده به صورت ضماد استعمال شود.
نسخه حمام داروئى
بلوط، مازو، آويشن شيرازى ، گل بومادران ، مريم گلى ، برگ مورد، سعد، پوست انار همه را در آب جوشانده بيمار در آن بنشيند.
نسخه مؤثر
آنزروت ۵ گرم
مردار سنگ ۵ گرم
زفت ۵ گرم
اشق يا صمغ كما ۵ گرم
كندر ۵ گرم
سقز ۵ گرم
مقل ۵ گرم
زراوند ۵ گرم
جاوشير ۵ گرم
مرصاف ۵ گرم
نرم كوبيده در موم و روغن زيتون حل كرده جوشانده ، ضماد نمايند.
نسخه :
كهربا ۵ گرم
شادنج ۵ گرم
ريشه ايرسا ۱۰ گرم
ريشه انجبار ۱۰ گرم
بسفايج ۵ گرم
ابهل ۵ گرم
كندر ۵ گرم
تخم مورد ۱۰ گرم
بلوط ۵ گرم
مقل ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در موم و روغن كنجد حل كرده بپزند و ضماد نمايند.
نسخه :
مردار سنگ ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
زرد چوبه ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
زاج ۵ گرم
سرمه ۵ گرم
موم ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده موم را در ۲۰۰ گرم روغن زيتون داغ شده حل كرده سپس ‍ همه داروها را به روغن اضافه كرده خوب بسرشند و بجوشانند تا بقوام آيد صبح و عصر ضماد نمايند.
ورم مقعد
در بيشتر مزاجهاى گرم در تعقيب مصرف داروهاى محرك و گرم اين حالت به وجود مى آيد كه عبارت از سوزش گاهى ، خارش و درد.
درمان :
اول بايستى قطع داروهاى تجويز شده نمايند. سپس داروهاى ضد گرمى مصرف كنند و اين نسخه را به صورت ضماد بكار برند.
نسخه :
مغز ناخنك ۱۰ گرم
گل خطمى ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
تاجريزى ۵ گرم
نرم كوبيده بپزند خمير آن را صبح و عصر ضماد نمايند يا اينكه داروهاى فوق را جوشانده با آب آن خود را بشويند.
زخم مقعد
زخمهاى مقعدى را بايستى هر چه زودتر درمان نمود زيرا در اثر تماس با ميكروبهاى سمى روده آلوده شده و عفونى مى شوند لذا بايستى به درمان صحيح و مؤثرى اقدام نمود.
نسخه :
آويشن شيرازى : گل بومادران ، خطمى ، مريم گلى ، شنبليله ، ريشه ايرسا، گل بنفشه ، خارخسك ، مغزناخنك ، همه را به مقدار مساوى انتخاب كرده روزانه جوشانده با آب آن زخم را بشويند و در آب جوشانده آن بنشينند.
نسخه :
اكسيد دو زنگ ، سفيد آب قلع ، اسيدبوريك ، مرمكى ، چوب درخت سماق ، چوب درخت مورد به مقدار لازم تهيه كرده خيلى نرم كوبيده و سائيده به محل زخم بپاشند و همه داروهائيكه در خشكانيدن مؤثر است در اينجا نيز مورد مصرف قرار گيرد.
ترك خوردگى يا شقاق مقعد
دستورات زير در اينجا رعايت شود:
۱- تميز نگهداشتن و رعايت بهداشت اين محل
۲- شستشو با محلولهاى فوق
۳- گذاردن پمادهاى خشك كننده
۴- رعايت لينت مزاج
نسخه :
سفيداب قلع ۵ گرم
اكسيد دوزنگ ۵ گرم
اسيد بوريك ۵ گرم
وازلين ۵ گرم
موم سفيد ۵ گرم
گوگرد زرد ۵/۲ گرم
همه را مخلوط كرده بمالند و يا آرد جو را با مغز ساق قلم گاو مخلوط كرده ضماد بمالند.
و يا روغن تخم شب بو يا روغن سوسن يا روغن كرچك را با مقل گداخته بمالند اگر ورم و درد زياد باشد از حمام بابونه و مغزناخنك به صورت آبزن استفاده نمايند (يعنى در آب جوشانده آن بنشينند).
نسخه :
پارافين ، روغن كنجد، پيه مرغ ، مغز ساق گاو، روغن كوهان شتر، مقل برابر انتخاب كرده مقل را در لعاب تخم كتان حل كرده بقيه داروها را به آن اضافه كرده پس از ذوب كردن صبح و عصر ضماد نمايند.
نسخه :
مغز ساق گاو، زفت ، سفيداب قلع مردار سنگ ، همه را نرم ساخته صبح و عصر ضماد نمايند.
خروج مقعد
اگر به علت ورم باشد از جوشانده گل بنفشه ، گل خطمى ، بابونه ، برگ كلم ، برگ شلغم و تخم كتان از هر كدام به مقدار لازم تهيه كرده جوشانده بيمار را در آب آن بنشانند. و پمادى از موم روغن بابونه و روغن شبت تهيه كرده بمالند يا با جوشانده گل بنفشه ، بابونه و گل شب بو محل را شستشو دهند موقعى كه مقعد داخل شد از بلوط برگ مورد، عفض ، تكمه گل ، و گلنار از هر كدام ۵ گرم گرم نيم كوب كرده جوشانده محل را شستشو داده و نيز مى توان تفاله ها را به محل بيمارى ضماد نمايند.
نسخه :
عدس ۱۰ گرم
گل خطمى ۱۰ گرم
تاجريزى ۵ گرم
سماق ۵ گرم
همه را جوشانده با آب آن شستشو كرده تفاله هاى آن را ضماد نمايند.
نسخه :
سفيداب قلع ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
مازو ۵ گرم
زاج ۵ گرم
سرمه ۵ گرم
آقاقيا ۵ گرم
كوبيده به محل بپاشند.
نسخه براى خروج مقعد اطفال
مورد، پوست انار، بلوط، گلسرخ ، زاج ، گلنار، مازو برابر در آب پخته صاف كرده بيمار در آب بنشيند.
جفت بلوط ۵ گرم
مازو ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
نرم كوبيده اول موضع را با روغن گل چرب كرده سپس بر آن بپاشند.
اگر مزاج بيمار خيلى سرد باشد دارچينى ، بلوط، مرزنجوش ، مازو، تخم تره را نرم كوبيده جوشانده تا خمير شود، بر پشت بيمار ضماد نمايند يا بيمار را در آب جوشانده آن بدون نرم كوبيدن بنشانند اگر علت شلى عضله تنگ كننده مقعد، به علت سردى ، ضعف ، ناتوانى ، و غيره بوده باشد علائمش ‍ اين است كه به آسانى جا رفته و باز به سادگى بيرون مى آيد در اين حال با روغن گل چرب كرده و از سفيداب قلع ، مازو گلنار و تخم شبت ، سرمه ، پوست انار، صدف سوخته آقاقيا، و سقز از هر كدام ۵ گرم همه را نرم كوبيده به محل بيمارى بپاشند و از داروهاى قابضى كه در ورم مقعد تجويز شده است براى اين بيمارى به صورت حمام داروئى بكار برند (بيمار در آب جوشانده آن بنشيند).
و بعد از آن فرفيون را نرم كوبيده با روغن قسط و يا روغن بابونه آميخته بمالند يا از جوشانده ميوه درخت كاج و آقاقيا و مازو و بلوط آبزن نمايند آب مورد و آب بارهنگ را مخلوط كرده به محل بيمارى بمالند.
يا اينكه اول با روغن قسط چرب كرده سپس سفيداب قلع ، مورد، تخم تره ، اذخر، مقل و كندر را نرم سائيده به محل بيمارى بپاشند.
نسخه :
تخم ريحان ۵۰ گرم نرم سائيده با ۱۰۰ گرم عسل مخلوط كرده به محل بيمارى بمالند و تا ممكن باشد از رفتن به حمام و خوردن لبنيات بپرهيزند.
خارش مقعد
مهمترين عامل تحريك اين موضع به صورت خارش ، وجود كرمهاى ريز در مقعد است زيرا كرم هاى نر و ماده جفت گيرى در اينجا جمع مى شوند.
نسخه :
تنباكو ۵/۲ خوب سائيده با ۱۰ گرم روغن وازلين مخلوط كرده هر شب پنبه اى گرد كرده (به صورت فندق ) پنبه مزبور را در روغن ها ماليده مثل شياف استعمال نمايند:
صبح هنگام اجابت مزاج پنبه خارج مى شود اگر بدون وجود كرمها بيمار مبتلا به خارش باشد مى توان محل را با روغن كرچك چرب نمود و از آب انار ترش و عسل يا از آب صبر به محل خاش ماليد و يا اينكه ۵/۲ گرم زاج ۵ گرم گل زوفا را نرم كوبيده با ۲۰ گرم پيه مرغ مخلوط كرده به صورت شياف استعمال نمايند.
اگر خارش به علت حساسيت ، عرق سوز و آلرژيهاى پوستى باشد آب ليمو و كافور و سفيداب قلع را با قدرى شكر آميخته محل را بشويند.
نسخه :
اين نسخه براى همه خارشها چه در اثر حساسيت و چه به علت وجود كرمهاى ريز و غيره باشد بسيار موثر است .
مدرا سنگ ۵ گرم
سفيداب قلع ۵ گرم
اكسيد دوزنگ ۵ گرم
اسيد بوريك ۵ گرم
گورگرد زرد ۵/۲ گرم
همه را با ۵۰ گرم وازلين استريل و يا روغن كنجد مخلوط كرده بمالند و محل را با آب جوشانده ميوه كاج بشويند.
كليه
بيماريهاى كليه انواع و اقسام مختلف است كه هر كدام به عللى به وجود مى آيد و مهمترين آنها عبارتند از ورم كليه ها به علل عفونى و ناراحتى به علت سنگها، سرطانها، سل ، ميكروبها و غيره .
نارسائيهاى كليه در مزاجهاى گرم ساده كه به علل مختلفى به وجود مى آيد:
بيماريهاى كليوى بخصوص عفونت هاى آنرا بايد با درمان صحيح و كامل ادامه داده و از داروهاى ضد عفونت و ضد ميكروب و ضد سمى شيميائى استفاده نمود.
داروى گياهى زير محيط خون ، بدن و كليه را آماده بهتر پذيرفتن داروهاى شيميائى مى نمايد، همچنان كه گفته شد در صورتيكه مزاج بيمار گرم ساده باشد مى توان از شربت انار، شربت زرشك ، شربت نيلوفر، شربت صندل ، لعاب اسپرزه ،لعاب به دانه ، شير تخم خرفه ، تخم كاهو به كمك بهبودى كليه شتافت ناگفته نماند كه در بيماريهاى كليوى ، افراط در صرف مايعات و داروها جايز نيست .
در بيماريهاى حاد كليه نبايستى از داروهاى مدر استفاده شود نارسائى كليه در مزاج گرم ، دموى كه با علائمى مانند سنگينى ناحيه كليه ، درد، ورم و تغييرات خونى و ادرارى همراه مى باشد درمان زير مؤثر است .
خون گيرى يا فصد و آنچه در بالا گذشت مى توان براى اين مزاج بكار برد.
نارسائى كليه در مزاج گرم صفراوى
علائمى از قبيل سوزش ادرار، زردى بول ، عطش فراوان ، تلخى دهان سنگينى بدن و ديگر آثار ازدياد صفرا ديده مى شود با درمان زير به بهبودى بيمار كمك مى توان داد، براى پاكسازى بدن ، مغز فلوس ، شيرخشت ، شربت بنفشه ، شربت انار را مى توان تجويز نمود و آنچه در مزاج گرم ساده گذشت نيز مؤثر واقع مى شود.
نارسائى كليه در مزاج سرد
درمان :
دادن گل قندى كه با عسل تهيه شده باشد و يا عرق باديان ، عرق زيره ، فندق پسته ، بادام و نارگيل و ماليدن يكى از روغنهاى زير به محل كليه بعنوان گرم شدن خود و جايگاه آن و تسهيل گردش خون مؤثر است (روغن زنبق ، جوز، قسط، كرچك ، بادام تلخ ، يا روغن دانه كاوشه ).
درد ناحيه كليه ها
اين درد داراى علل بيشمارى است كه ساده تر و فراوان ترين آنها به علت وجود سنگهاى اين ناحيه است هر يك از بيماريهاى كليه مى تواند داراى دردى در محل كليه داشته باشد كه انتشار اين دردها بيشتر اوقات كمك به تشخيص بيمارى مى نمايد از جمله درد كليه با انتشار به كشاله ران و پوست بيضه و پرينه كه بيشتر اوقات اين علائم مربوط به سنگ در خود كليه است ، دردهاى تير كشنده بطرف آلت بيشتر وجود سنگهاى حالب را مى رساند، سوزش و درد درون مجراى آلت خبرى از ورم مثانه و يا وجود سنگهاى درون آن را مى دهد ناگفته نماند كه بهترين مسكن همه اين دردها نشستن بيمار در حمام داروئى است خاصه اينكه از جوشانده بابونه ، شبت ، گل خطمى و برگ كلم تهيه شده باشد.
ورم كليه
اگر حاد و تازه باشد بيمار مبتلا به تب ، سنگينى بدن ، ورم و درد ناحيه پشت است و بدتر شدن از خوردن غذاهاى شور و ترش يكى از علائم مهم است اينگونه ورمها بسيار خطرناك بوده و بيمار بايستى تحت مراقبت كامل پزشك قرار گيرد براى كمك به درمان بيمار، داروهاى گياهى زير و غذاهاى مناسب پيشنهاد مى گردد. شربت بنفشه كه با شيره تخم خيار و خربزه يا با شير تخم خرفه تواءم باشد مفيد و مؤثر است جوشانده ريشه كاسنى ، عناب ، تاجريزى ، و ماءالشعير كه همراه با جوشانده عناب و سه پستان باشد به كار برده مى شود ضماد گل ماميثا، صندل ، آرد جو يا ضما صندل ، مغاث ،كاسنى ، و آب تاجريزى ، بر ناحيه كليه مفيد شناخته شده است پس از گذشت يك هفته كه بيمار در اثر معالجه بهبودى يافته است ، براى تحليل ماده بيمارى زا، دادن لعاب تخم خطمى يا لعاب كتان يا لعاب دانه شنبليله پيشنهاد مى شود و ضماد زير در هنگام درد مؤثر است مغز ناخنك ، گل خطمى ، تخم شنبليله ، تخم كتان ، آرد جو، با روغن كنجد يا آرد گندم و تخم شنبليله ، برگ خطمى ، ايرسا، شبت ، با روغن كنجد، شستشوى محل درد در ورم كليه با داروهاى زير به بهبودى بيمار كمك مى نمايد.
گل بنفشه ، گل خطمى ، مغزناخنك ، تخم شبت ، تخم كتان .
براى معالجه اينگونه دردها بايستى مزاجهاى مختلف بيمار در نظر گرفته شود و داروى انتخاب شده متناسب با آن باشد مثلا در مزاجهاى صفراوى از شربت بنفشه يا شربت عناب و ماءالشعير و آب انار و شيره تخمه جات و در مزاج بلغمى از جوشانده ريشه كاسنى ، ريشه شيرين بيان و باديان و شربت انجير يا از تخم كرفس انيسون و پرسياوشان و در سوداوى نيز از شربت بنفشه تواءم با افتيمون و شربت بنفشه تواءم با مغز فلوس و غيره و در مزاجهاى پرخون و دموى از كم كردن خون و دادن شربت بنفشه با شيره چهار تخمه (تخم خيار، خربزه و هندوانه و كدو) يا شيره خرفه تواءم با شيره چهار تخمه يا عرق كاسنى تواءم با جوشانده عناب و تاجريزى يا ماءالشعير تواءم با جوشانده عناب و سه پستان استفاده مى شود.
خونريزيهاى كليوى
علل وجود خون در ادرار زياد بوده و عوامل بيشمارى مى تواند باعث وجود خون در ادرار گردد كه فراوانترين آنها سنگ كليه هنگام عبور از مجارى ادرارى ضربه ها، سل ، بيماريهاى بدخيم ، بيماريهاى خونى و مسموميت هاى كليوى است عفونتها و حساسيت هاى داروئى عامل مهمى براى پيدايش خون در ادرار مى باشند.
آبسه هاى كليه بعد از سرباز كردن ممكن است خون و چرك همراه داشته باشند.
اگر زخمى در خود كليه به عللى به وجود آمده باشد باعث پيدايش خون در ادرار مى شود علائم زير راهنماى تقريبى محل زخم مى باشد.
۱- اگر زخم و ورم در غشاى كليه باشد درد بسيار شديد و گرمى و سوزش ‍ آن ناحيه ، سخت و آزار دهنده است .
۲- اگر زخم در نسج كليه باشد درد شديد و سوزش اندك است .

 

– زخمهاى جالب دردهاى انتشارى به كشاله ران و بيضه ها مى دهند.
۴- درد مربوط به زخم حالب گاهى ممكن است تا زانو و زمانى به آلت منعكس مى شود.
۵- زخمهاى درون آلت درد آنها موضعى است .
درمان را با اشربه و اغذيه مناسب شروع كرده تا بدين وسيله تعديل اخلاط گردد.
پس از پاكسازى و تعديل مزاج مى توان داروهاى مدر بكار برد تا زخم را پاك و بهبودى بخشد براى اين كار نسخه زير تجويز مى گردد.
نسخه :
ريشه كرفس ۱۵ گرم
ريشه باديان ۱۰ گرم
اذخرمكى ۱۰ گرم
تخم باديان ۱۰ گرم
نيم كوب كرده ۶ قسمت نموده هر قسمت را با ۲ ليوان آب خيسانده پس از چند ساعت ۵ تا ۷ دقيقه بجوشانند.
اين جوشانده را صبح و عصر قبل از غذا بكار برند اگر اندكى مزاج متمايل به گرمى باشد تخمه خيار، خربزه ، كتان را شيره كش كرده با عسل يا قند بدهند براى تسهيل عبور ادرار و رسوبات آن مى توان از آبزن زير (حمام داروئى ) استفاده نمود.
خارخسك ، بابونه ، پرسياوشان ، گل بنفشه ، و سبوس گندم همه را به مقدار كافى انتخاب كرده جوشانده بيمار را در آب آن بنشانند ناگفته نماند كه اين حمام داروئى را مى توان دو روز بكار برد منتهى بايد در موقع استفاده دوباره جوشانده شود.
نسخه ساده ضد خونريزى
تخم كرفس ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
انيسون ۱۰ گرم
كندر ۵ گرم
همه را سائيده با آب عسل روز چهار قاشق مرباخورى (اين مقدار دارو و براى سه روز كافى است ).
اگر بيمار دچار درد شديدى در ناحيه كليه باشد داروهاى زير را نرم كوبيده خمير نموده به محل درد ضماد نمايند. و يا اگر: زخم در حال بهبودى است مى توان براى تسريع آن از فرمول زير بصورت خوراكى استفاده كرد. ((همه را با هم آميخته نرم كوبيده روزى ۴ قاشق مرباخورى ))
بذرالنج ۵ گرم
نعناع ۱۰ گرم
مهرگياه ۱۰ گرم
خون سياوشان ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
كندر ۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
كتيرا ۵ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
ابوعلى سينا عقيده دارد كه دادن شير اسب به اينگونه بيماران بسيار مؤثر است و همچنين ادويه مدر با آب عسل براى تصفيه چرك زخمهاى كليوى نافع است .
ساير دانشمندان گياه درمانى من الجمله صاحب ذخيره به دادن شير به اينگونه بيماران نظر مساعدى داشته است .
نسخه :
اين نسخه براى ادرار خونى و زخمهاى دستگاه كليوى و سوزش مثانه خيلى مؤثر است .
كاكنج ۵ گرم
بارهنگ ۱۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
كندر ۵ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
مغز بادام شيرين ۱۰ گرم
مغز بادام تلخ ۵ گرم
عصاره شيرين بيان ۱۰ گرم
نشاسته ۲۰ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
همه را نرم كوبيده سه قاشق غذاخورى كفلمه نمايند.
نسخه مشابه ديگر
گل ارمنى ۱۰ گرم
گل مختوم ۱۰ گرم
ريشه مرجان ۵ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
تخم ترشك ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده مثل بالا مصرف نمايند.
در ادرارهاى خونى مزمن يا زخمهاى كهنه مزمن كليه ، زراوند گرد را كوبيده با شكر آميخته و يا صبر زرد را كوبيده با شير تازه آميخته مصرف نمايند.
اين نسخه براى سوزاكهاى مزمن و كهنه تجويز مى شود.
مغز فلوس يا آب خرفه يا جوشانده برگ تازه گل خطمى و تمرهندى يا برگ گل خطمى و جو مقشر را جوشانده با شربت نيلوفر ميل نمايند يا عرق خرفه يا گلاب يا شيره چهار تخمه يا جوشانده گل خطمى و ريشه شيرين بيان اينگونه بيماران مى توانند روزانه بجاى آب ، دوغ بنوشند يا شربت بنفشه با آب گل خطمى آميخته مصرف نمايند.
اگر زخم در آلت تناسلى باشد لعاب اسپرزه ، لعاب به دانه ، لعاب تخم خطمى ، با شيره چهارتخمه و شربت بنفشه و ماءالشعير موثر است .
نسخه :
تخم تاج خروس ۱۵ گرم
كندر ۵ گرم
قند يا شكر ۲۰ گرم
همه را نرم سائيده روزى چهار قاشق مرباخورى مصرف شود
نسخه :
تخم گشنيز ۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
گل ارمنى ۵ گرم
همه را نرم كوبيده روزى چهار قاشق مرباخورى اين دارو علاوه بر خاصيت هاى فوق از بين برنده سيلان منى نيز مى باشد
سنگهاى ادرارى تناسلى
علت جمع شدن و رسوبات سنگهاى دستگاه ادرارى تناسلى زياد بوده و مهمترين آنها عبارتند از تغيير PH محيط داخل كليه ، پيدايش هسته اوليه ، به علت ورم يا عامل ديگر از نظر گياه درمانى علت پيدايش آنها رطوبت خام لزج است از نظر علمى عبارت است از زياد شدن آب بدن يا ئيدروتاسيون ، زيرا جمع شدن مايعات و فيلتره نشدن ان از كليه ها باعث رسوب سوداوى به نام سنگ مى شود.
و نيز علت پيدايش سنگ را چنين توصيف مى نمايند، كيموس خام ، غليظ لزج كه از اغذيه غليظ مثل لبنيات ، تخم مرغ و پنير و كله پاچه و شيرينى جات و حليم به وجود مى آيد باعث رسوب و پيدايش سنگ مى گردد.
درمان :
بر حسب مزاج بيمار دارو را بايستى انتخاب نمود و سعى شود كه داروهاى سنگ آور بيشتر از داروهاى خنك انتخاب شود از تجزيه سنگهاى دفع شده ميتوان اساس درمان را انتخاب نمود.
آبزن مؤثر براى اخراج سنگ
خارخسك ، بابونه ، برگ كلم ، پرسياوشان ، تخم كاوشه ، ريشه شنبليله ، برگ اسپرزه ، برگ خرفه ، گل بنفشه ، برگ كنجد، همه را جوشانده بيمار روزى سه مرتبه در آب آن بنشيند هنگامى كه بيمار در حمام داروئى نشسته باشد، اگر داروى مدر به او داده شود بهتر است و چون از حمام داروئى برخاست محل كليه را با روغن شب بو و بنفشه ، شبت ، خارخسك ، بابونه و يا روغن ترب چرب نموده و خيلى ماساژ دهند بعد از ماليدن بايستى كمر بيمار را با جوشانده باديان كاملا ماساژ داده و اگر قادر باشد، ورزش كند و مرتبا بنشيند و برخيزد.
اين دستور زير بسيار مفيد است
بيمار هر روز بايستى سه مرتبه در آب زن بنشيند، آب سرد، آب ميوه جات مثل هندوانه چاى كم رنگ و آب خيار ميل نمايد و از خوردن غذاهاى غليظى كه ذكر مى شود خوددارى كند و از غذاهاى مفيد زير مثل :
سوپ هاى جو با اسفناج و گشنيز و كدو استفاده نمايد و از شيره چهارتخمه روزى ۲ ليوان ميل كند و از امتلاء و پرى معده بخصوص در شب و از غذاهاى چرب و گوشت شتر و گوشت گاو، و نانهاى خمير و آشهائى كه از حبوبات تهيه شده باشد و همچنين از شيرينى هاى زياد و سيب درختى ، شفتالو، زردآلو كاملا بپرهيزد.
ادويه مسهله كه در اينجا بكار آيد عبارت است از:
سه پستان ، انجير، ريشه شيرين بيان ، گل خطمى ، مغز فلوس ، و ترنجبين .
ادويه مدر مثل :
تخم كرفس ، باديان ، انيسون ، آويشن ، سياهدانه ، مارچوبه ، برنجاسف ، گل زوفا، كبابه و زنيان ، سداب ، وج ، سليخه ، دارچينى ، حب بليسان ، تخم كتان ، افسنطين ، كرويا، تخم شلغم ، پونه كوهى ، خيار و خربزه ، خارخسك ، بهدانه ، تخم كدو، كالنج ، ريشه كاسنى ، تخم خرفه و سكنجبين همه مفيدند.
داروى معتدل مدر
پر سياوشان ، تخم خربزه و داروهاى خنك ديگر را با داروهاى گرم تواءم نموده تجويز نمايند.
(سعى شود كه داروى مدر بطور يكنواخت و مداوم بكار برده نشود)
ادويه باز كننده و يا متسع كننده مجراى ادرارى تناسلى براى خروج سنگ
خارخسك ، پودينه ، افسنطين ، ريشه مارچوبه ، (هليون ) ريشه غاز، ريشه كاكنج ، باديان ، سداب برى تخم خيار، حرشف ، پرسياوشان ، گل سرخ ، از اينها معجون يا شربت يا قائوت ساخته به كار برند (از هر كدام ۵ تا ۱۵ گرم روزانه مصرف مى شود) هر مقدار داروئى كه انتخاب شد تقسيم بر ۱۵ يا حداكثر ۲۰ مى نمايند مثلا اگر ۱۰۰ گرم دارو انتخاب شده ۵ تا ۷ روز بايستى جوشانده صبح و عصر قبل از غذا مصرف شود اين دستور تقريبا براى بيشتر داروهاى گياهى بكار مى رود.
اگر سنگ در جائى از دستگاه تناسلى ادرارى ساكن باشد و نقل مكان ندهد بايستى از داروهاى گرم و تر به محل استقرار سنگ ضماد شود و اگر سنگ متحرك باشد ضماد محلل قوى مثل روغن سداب ، روغن بابونه گذارند، بايستى موضع سنگ هميشه گرم بوده تا جريان خون تندتر و سريع تر بگذرد و پمادها بيشتر به همين منظور مصرف مى شوند، به موضع درد بايستى هميشه مهاجم قرار دهند كه خيلى زود باعث زائل شدن سنگ مى شود.
نسخه :
خوردن عرق خارشتر بجاى آب در حل و خارج شدن سنگها بهترين معالجه است . دانشمندان گياه درمانى معتقدند كه مبتلايان به سنگ بايستى انگشترى مخصوصا از آهن در دست داشته باشند در كفش آنها نيز مقدارى آهن به كار رفته باشد و بر آنند كه :
اين امر در شكستن سنگ ها و تشكيل مجدد آنها مؤثر است . چرا نمى دانيم ! (مؤ لف ).
نسخه :
جوشانده ريشه مرغ و ماءالشعير و دادن آب تره و ماءالشعير و سكنجبين مفيد است خوردن كره حيوانى (طبيعى ) با شكر ملين مجراى ادرارى است .
نسخه :
سنا ۵ گرم
خارخسك ۱۰ گرم
ماميثا ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
رازيانه ۱۰ گرم
تخم كاسنى ۵ گرم
گل بنفشه گرم
ريشه شيرين بيان ۱۰ گرم
عناب ۱۵ گرم
سه پستان ۵ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
همه را نيم كوب كرده ده قسمت نموده هر قسمت را شب در ۲ ليوان آب جوش خيس كرده صبح جوشانده ۲ مرتبه ميل نمايند.
نسخه :
كالنج ۱۰ گرم
بادرنجويه ۵ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
تخم كاهو ۵ گرم
تخم خرفه ۵ گرم
تخم كاسنى ۵ گرم
كبابه چينى ۵ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
گل ماميثا ۵ گرم
لاله سرنگون ۵ گرم
بالنگو ۱۰ گرم
همه را نيم كوب كرده براى ۸ روز صبح و عصر جوشانده ميل كنند همزمان با مصرف اين جوشانده از چهارتخمه شيره كش شده با سكنجبين استفاده شود.
نسخه :
ريشه مرغ ۲۰ گرم
برگ شويد ۱۵ گرم
برگ جعفرى ۱۵ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
انيسون ۵ گرم
كاكل ذرت ۵ گرم
دم گيلاس ۵ گرم
كبابه چينى ۵ گرم
بالنگو ۵ گرم
نيم كوب كرده براى ۷ روز هر قسمت را جوشانده صبح و عصر مصرف شود.
نسخه :
خارشتر(اشترغاز) ۱۵ گرم
ريشه مرغ ۲۰ گرم
گل پنيرك ۱۰ گرم
كالنج ۵ گرم
اذخرمكى ۵ گرم
براى مصرف ۵ روز
نسخه :
ريشه مرغ ۲۰ گرم
تخم جعفرى ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
برگ گشنيز ۵ گرم
برگ شبت ۱۰ گرم
ليمو ۵ گرم
همه را جوشانده به مدت ۷ روز مصرف شود.
نسخه :
حجراليهود ۵ گرم كوبيده دو روز با شربت سكنجبين صبح و عصر ميل نمايند (حجراليهود يكى از فسيلهاى دوران سوم زمين شناسى است كه به نام ترى لوبيت ناميده ميشده ، بيشتر در ضمن حفر معادن به دست مى آيد و از تركيبات نيترات ها مى باشد).
نسخه مدره قوى
اين نسخه براى ورم عمومى بدن ، وجود آب شكم ، سنگهاى مجارى ادرارى تناسلى مفيد است .
تخم خربزه ۲۰ گرم
تخم خيار ۲۰ گرم
تخم كدو ۱۰ گرم
تخم هندوانه ۱۰ گرم
ريشه رازيانه ۵ گرم
انيسون ۵ گرم
تخم كاسنى ۵ گرم
ريشه كاسنى ۵ گرم
تخم كشوث ۵ گرم
تخمه ها را شيره كش كرده بقيه داروها را جوشانده با هم مخلوط نموده ميل نمايند براى مدت ۷ روز صبح و عصر.
رژيم در سنگهاى كليه
وقتى سنگ كليه ايجاد شود نمى توان آن را به كلى با رژيم غذائى از بين برد اما رژيم غذائى ميتواند از سنگ سازى مجدد بعد از عمل و يا بزرگتر شدن سنگهاى ساخته شده در پيشگيرى مؤثر باشد در هر صورت بايد با رژيم سعى در زياد كردن ادرار بيمار و رقيق كردن آن شد به علاوه بايد كوشيد كه مقدار دفع كلسيم از طريق ادرار كم شود، زيرا چنانكه مى دانيم سنگهاى كليه غالبا تركيباتى از كلسيم است (البته نه همه سنگها) سنگهاى كليه معمولا از نوع سنگهاى فسفاته قليائى يا سنگهاى اگزالات كلسيم يا سنگهاى اوراته و يا سنگهاى تشكيل شده از سيستين مى باشد كه رژيم هاى متفاوتى دارند و ما در اينجا به ذكر رژيم هاى مربوطه مى پردازيم .
يك نكته را نيز همينجا لازم است تذكر دهيم و آن اينكه درست است كه ما به نوشيدن آب بيشتر براى رقيق كردن ادرار توصيه مى كنيم ، اما در رابطه با اين موضوع نبايد كسانى كه در كليه سنگ بزرگ دارند در يك وعده مقدار زيادى آب بنوشند، بلكه بهتر است آب مصرفى را بتدريج در طول روز بياشامند.
الف ، رژيم در سنگهاى فسفاته قليائى
اساس رژيم اسيدى كردن محيط ادرار است به اين منظور از مواد غذائى زير بيشتر استفاده ميشود:
حبوبات ، نان ، برنج ، غلات ، گوشت ها، كره ، شكلات ، تخم مرغ ، در واقع موادى كه فسفر و گوگرد بيشترى دارند محيط ادرار را اسيدى مى كنند. به عكس كلسيم و منيزيوم و پتاسيم محيط ادرار را قليائى مى كنند: به اين جهت است كه مصرف ميوه جات ، سبزيجات و شير در اين رژيم بايد كمتر داده شود. ميوه جات و سبزيجات حتى اگر خودشان ترش و اسيدى باشند و حتى آب ليمو، آب غوره و سركه ادرار را قليائى مى كنند زيرا محصول دفعى آنها در بدن قليائى است .
ب . رژيم در سنگهاى اگزاليك
اساس رژيم در اين مورد كاهش اگزالات ها در رژيم و جلوگيرى از تخميرات روده اى است زيرا وقتى غذا در روده تخمير مى شود و گاز ايجاد مى گردد، مقدارى اسيداگزاليك نيز ساخته مى شود، كاكائو، چاى ، فلفل ، سبز، شكلات ، اسفناج ، كاسنى ، انجيرخشك ، ريواس ، ترشك كه داراى مقدار قابل توجهى اسيد اگزاليك و املاح آن مى باشند ممنوع است و ضمنا مصرف خيار، هويج ، سيب زمينى ، لوبيا سبز و لوبياى سفيد كلم ، گوجه فرنگى و كنگر كه آنها هم داراى اگزاليك منتها به مقدار كمتر مى باشند. محدود خواهد شد ضمنا به منظور جلوگيرى از نفخ از آشاميدن آب در وسط غذا، تريد (تيليت كردن ) نان ، خوددارى كرده و جويدن كامل مواد غذائى توصيه مى شود.
سنگهاى تشكيل شده از مواد اوريك اورات ها
در اينجا بايد از داروها و غذاهائيكه قليائيت ادرار را زياد مى كنند استفاده كرد كه آن غذاها عبارتند از: ميوه جات ، مرباجات ، سبزيجات ، لبنيات ، ترشيها، حبوبات ، و مايعات فراوان : چون مقدارى از پروتئين هاى بدن دفع مى شود روزانه بايد از گوشت تازه نيز استفاده نمود.
غذاهاى غيرمجاز
گوشت بيات ، گوشت شكار، گوشت حيوانات جوان گوشت پرندگان ، گوشتهاى كنسرو شده ، جگر سياه ، سيرابى مغز، دل و قلوه ، كله پاچه ، تخم مرغ ، ماهى ، چربيها، آبگوشت ، برنج ، باقلا، لوبياى سبز، اسفناج ، قارچها، قندها، مرباها، قهوه ، كاكائو، شكلات ، الكل .
رژيم در سنگهاى تشكيل يافته از سيستين
رژيمى كه در اين مورد به كار مى رود اگر از نوع قليائى ساده باشد (شامل سبزيجات ، ميوه جات ، شير بيشتر و گوشت و غلات كمتر) و همراه با
ويتامين A و B مقدار كافى تجويز شود مفيد خواهد بود.
بيماريهاى مثانه
بيماريهاى مثانه مزاحم كه بيشتر باعث ناراحتى بيمار مى شوند ورم مثانه است (سيس تيت ) بعد از آن سنگها و انگلها و زخمهاى داخل مثانه را ميتوان نام برد.
ورم مثانه در مزاج گرم پرخون
علائم :
سوزش ادرار، بخصوص بعد از تمام شدن آن و تكرار ادرار و احساس ‍ سنگينى در قسمت پائين شكم .
درمان :
خون گيرى و دادن شربت كاسنى ، شربت گل بنفشه ، عناب و ترنجبين و خوردن ماءالشعير بجاى آب و استفاده از شيره تخم خرفه و شيره چهار تخمه و جوشانده تخم انجره و گل بنفشه و ريشه شيرين بيان و كاكنج از هر كدام ۱۵ گرم براى ۵ روز توصيه مى شود.
شستشوى ناحيه مثانه با محلول گل بنفشه ، گل نيلوفر، و خطمى و پوست خشخاش .
برگ شلغم ۱۵ گرم
برگ كلم ۱۵ گرم
خارخسك ۲۵ گرم
بابونه ۵ گرم
بايستى نرم كوبيده بپزند و به شكل خمير به ناحيه ضماد كنند.
و يا از ضماد گل بنفشه آرد جو گل خطمى يا آب كاسنى و آب تاجريزى به طريق بالا عمل نمايند.
ماليدن روغن بنفشه و بابونه به محل ، در تسكين درد مؤثر است و از جوشانده مرزنجوش ، بابونه خارشتر به صورت حمام داروئى استفاده مى شود، اين محلول را بايد صاف نموده در آب آن بنشينند براى تسكين سوزش ادرار از اين نسخه مى توان استفاده نمود.
تخم كرفس ۱۰ گرم
مغز تخم خربزه ۲۰ گرم
عصاره شيرين بيان ۱۰ گرم
با قدرى شكر به صورت سائيده و نرم شده ۵ گرم صبح و ۵ گرم عصر داده شود بعد از خوردن اين دارو مى توان شربت سكنجبين يا شربت بنفشه نوشيد.
ورم مثانه در سوداوى مزاج
اين نوع نادرتر است ، براى درمان از شيره چهار تخمه و از جوشانده مارچوبه و انيسون و پرسياوشان استفاده مى شود و محل مثانه را با آب جوشانده بابونه ، خطمى ، كتان ، شنبليله ، تخم كاوشه ، خارخسك ، پرسياوشان شستشو داده تا در كم كردن ورم و درد تسريع شود.
زخم مثانه
درمان را با تعديل مزاج همراه كرده و آنچه در زخم كليه مفيد است در اينجا نيز قابل استفاده مى باشد بطور كلى داروهاى دستگاه تناسلى ادرارى بايستى از نوع خنك و سرد و يا معتدل باشد (در اين حالات )
سوزش ادرار
اين بيمارى در تعقيب عفونت هاى مجارى تناسلى و در تعقيب خوردن داروهاى محرك و گرم به وجود مى آيد و يا لعاب به دانه و لعاب اسپرزه ، شيره تخم خرفه ، تخم كاهو، شربت بنفشه ، ماءالشعير و شيره چهار تخمه تسكين مى يابد، خوردن آب انار با شيره چهار تخمه ، مغز بادام مقشر، كتيرا، نشاسته ، عصاره شيرين بيان ، گل ارمنى به مقدار مساوى براى درمان اين بيمارى مفيد است بايستى از جماع و از غذاهاى شور، محرك ترش و خيلى شيرين بپرهيزند، شربت بنفشه و كاكنج و اذخر گل و ريشه ايرسا و لاله سرنگون مفيد و مؤثر است داروهاى ورم مثانه را ميتوان در اينجا مورد مصرف قرار داد.
حبس البول يا رتانسيون ادرار
اگر نيامدن ادرار مربوط به مثانه باشد خطرناك نيست و ليكن كم شدن و يا عدم آن به علت بيمارى كليوى خطرناك و آنچه مربوط به بزرگ شدن پرستات باشد نيز كم خطر مى باشد داروهاى متسع كننده مجراى ادرار كه گذشت در اينجا خيلى مؤثر است .
برگ شاه توت و ريحان كوهى جوشانده صبح و عصر ميل نمايند، جوشانده برگ سماق و برگ كرفس مفيد است حمام داروئى براى حبس البول مفيد و مؤثر است در بند آوردن ادرار خيار را رنده كرده با اسپرزه و گل خطمى بر ناحيه مثانه ضماد نمايند تا در دفع ادرار كمك نمايد ماميران ۲۵ گرم جوشانده در يك ليوان يا اينكه ماميران را جوشانده آب آن را مخلوط با مرباى آلبالو بجاى آب مرتبا نوشند.
جوشانده برگ غافث داروى مؤثرى است .
ساده ترين درمان نشاندن بيمار در آب گرم مى باشد. در اين موقع مى توان از نسخه زير استفاده نمود (به صورت خوردنى )
آب جوشانده پرسياوشان ، با شربت سكنجبين يا جوشانده برگ كرفس و مرزنجوش .
نسخه آب براى زن (حمام داروئى )
گل بنفشه ، بابونه ، گل خطمى ، خارخسك ، برگ كلم ، برگ كتان ، پرسياوشان ، بصورت جوشانده صاف كرده و يا ضماد تخم شنبليله ، گل بنفشه ، گل پنيرك ، بابونه ، مغز ناخنك ، با آب برگ كلم يا روغن خارخسك يا كوبيده اين داروها در پيه مرغ يا روغن ديگر به ناحيه مثانه به صورت موضعى بكار برده مى شود.
نسخه :
زنيان ۵ گرم ، سداب ۵ گرم ، نرم كوبيده در آب هندوانه ريخته سه ليوان در يك روز، يا ريوند چينى ۵ گرم نرم كوبيده با يك استكان آب ترب يا ريوند را با جوشانده آب كبابه يا آب كاسنى يا با شيره چهارتخمه و يا اينكه با جوشانده پرسياوشان ميل نمايند.
نسخه :
انيسون ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
ريشه باديان ۱۵ گرم
كرويا ۵ گرم
زيره ۵ گرم
تخم كشوت ۵ گرم
جوشانده به مدت چهار روز صبح و عصر مصرف نمايند.
تقطيرالبول يا قطره قطره ادرار كردن
درمان با شيره تخم خرفه و شيره چهارتخمه ، شيره تخم كاهو، شربت بنفشه ، طباشير و لعاب اسپرزه مؤثر است . درمان اصلى اين بيمارى مساوى است با درمان كلى مزاج بيمار و برطرف نمودن عوارض حاصله در دستگاه ادرارى تناسلى است .
سلسله بول يا تكرر ادرار
يعنى ادرار بدون اراده خودبخود خارج شود براى درمان اين حالت اين نسخه مؤثر است كنجد سياه ۲۵ گرم زنيان ۲۵ گرم هر دو را نرم كوبيده هر شب وقت خواب يك قاشق مرباخورى كفلمه نمايند. ((جوشانده ۱۰ گرم سماق در روز نتيجه ى خوبى داده است ))
نسخه :
مغز فندق ۲۰ گرم
مغز پسته ۲۰ گرم
بادام ۲۰ گرم
چلغوزه ۱۰ گرم
كنجد مقشر ۲۰ گرم
مغز تخم خربزه ۱۵ گرم
بوزيدان ۵ گرم
دراچينى ۵ گرم
بهمن سرخ ۱۰ گرم
بهمن سفيد ۱۰ گرم
زبان گنجشك ۱۰ گرم
خولنجان ۵ گرم
شكر ۲۰۰ گرم
عسل ۲۵۰ گرم
داروها را نرم كوبيده در شكر و عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى نسخه :
بلوط ۱۰ گرم
كندر ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
دارچين ۵ گرم
هيل ۵ گرم
بسد ۵ گرم
ريشه شيرين بيان ۲۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى
نسخه :
بلوط ۵ گرم
كندر ۵ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
همه را نرم سائيده صبح و شام يك قاشق مرباخورى .
نسخه :
كهربا ۵ گرم
هليله كابلى ۵ گرم
هليله سياه ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
كندر ۵ گرم
تخم مورد ۵ گرم
شادنج ۵ گرم
با ۲۵۰ گرم مويز و ۲۵۰ گرم عسل مخلوط كرده خوب بسرشند روزى سه مرتبه هر دفعه به اندازه يك بادام ميل نمايند.
شب شاشى
علل اصلى اين بيمارى هنوز به خوبى معلوم نشده است ، اما شلى عضله تنگ كننده و پرآبى بدن عامل بزرگى در پيدايش اين بيمارى است . عامل روانى در اينجا بى تاءثير نيست .
درمان :
۱ – از خواب بيدار نمودن اطفال در يك ساعت معين مثلا هميشه ۲ بعد از نصف شب .
۲ – كم كردن مايعات بدن از طريق امساك در نوشيدنى ها
۳ – تقويت روحيه اطفال و آرامش دادن به آنها
۴ – نوازش ، دلجوئى و رفتار ملايم با آنها
۵ – نخوابيدن در بستر گرم و لطيف و حرير و غيره .
نسخه :
گل قند عسلى ۲۰ گرم
زيره ۵ گرم
تخم مورد ۱۰ گرم
كندر ۱۰ گرم
پودينه ۱۰ گرم
تخم شاهى ۱۰ گرم
داروها را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده صبح و عصر يك قاشق مرباخورى
نسخه :
تخم شاهى ۳۰ گرم
كندر ۱۵ گرم
سياهدانه ۴۰ گرم
بلوط ۱۵ گرم
همه را نرم سائيده صبح ، ظهر، شب يك قاشق مرباخورى با شربت قند ميل نماييد.
يا تخم سداب ۵ گرم ، انغوزه ۵ گرم ، زعفران يك گرم ، عود و مصطكى از هر كدام ۵ گرم ، همه را نرم كوبيده روزى سه قاشق مرباخورى كفلمه نمايند.
نسخه :
بلوط ۱۰ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
گلنار ۱۰ گرم
نرم كوبيده را اطريفل صغير آميخته صبح و شب يك قاشق مرباخورى ميل نمايند.
بلوط را كوبيده به تنهائى صبح و شب به اندازه يك قاشق چايخورى مؤثر است چون باعث يبوست و خشكى مزاج مى گردد بهتر است بيمار چند عدد انجير در روز ميل كند يا كنجد سياه را به تنهائى سائيده ۵ روز صبح و عصر يك قاشق مرباخورى بدهند، مالش روغن سداب به مهره هاى پشت براى اينگونه بيماران مفيد است .
معجون ضد شب شاشى و ضد احتلام شبانه و خروج منى
بهمن سرخ ۲۰ گرم
بهمن سفيد ۲۰ گرم
جوزهندى ۵ گرم
سنبل الطيب ۱۰ گرم
خولنجان ۵ گرم
قرفه ۵ گرم
اگيرتركى ۵ گرم
سعدكرفى ۱۰ گرم
بسباسه ۵ گرم
بلوط ۱۰ گرم
كندر ۵ گرم
دانه مورد ۵ گرم
سياهدانه ۱۰ گرم
زعفران نيم گرم
قرص كمر ۳۰ گرم

 

همه را نرم كوبيده مغز قرص كمر را خارج كرده پس از نرم سائيدن به بقيه داروها اضافه كرده در نيم كيلو عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى مصرف نمايند.
نسخه شب شاشى
كندر، سعد، خولنجان ، مورد، گلنار، خرفه همه را نرم سائيده روزى ۵ گرم از مجموع در سه نوبت بدهند يا عسل يا با مربا همه را نرم كوبيده در يك شيشه مرباى بالنگ ريخته سه مرتبه در روز ميل شود. جوشانده ۵ گرم اسطوخدوس روزانه خيلى مؤثر ميباشد.
مصطكى ۱۰ گرم
بلوط ۵ گرم
هليله سياه ۱۰ گرم
نرم كوبيده ۱۲ روز بدهند يا زيره كرمانى ، كندر، مورد از هر كدام ۵ گرم به مدت ۱۵ روز.
معجون ضد سلسله بول و نيز مؤثر بر شب ادرارى
كندر ۱۰ گرم
بلوط ۵ گرم
سعد ۵ گرم
خولنجان ۵ گرم
قرفه ۵ گرم
عود ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند.
نسخه ديگر
آقاقيا ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
تخم مورد ۵ گرم
صندل سفيد ۵/۲ گرم
صندل سرخ ۵/۲ گرم
تخم خرفه ۵ گرم
عدس ۲۵ گرم
طباشير ۵ گرم
تخم ترشك ۱۵ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
وج ۵ گرم
كندر ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى اين دستور براى سيلان منى و شب ادرارى نيز مؤثر است .
نسخه :
بلوط مقشر ۵ گرم
تخم سداب ۵ گرم
كندر ۵ گرم
تخم مورد ۵ گرم
جوزهندى ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
هليله سياه ۵ گرم
سعدكوفى ۵ گرم
سياهدانه ۱۰ گرم
هيل ۵ گرم
انجير خشك ۲۰۰ گرم
عسل ۲۵۰ گرم
انجير را پخته بقيه داروها را نرم كوبيده با عسل و انجير مخلوط كرده در يخچال يا جاى خنكى قرار داده روزى سه قاشق غذاخورى .
نسخه ساده زير نيز خيلى مؤثر است
۳۰ گرم پوست انار خشك تميز را نرم كوبيده با ۵۰ گرم شكر داخل كرده روزى سه قاشق مرباخورى مصرف نمائيد.
بيمارى قند
اين بيمارى كه با سه علائم مهم ظاهر مى شود باعث لاغر شدن و خشك شدن بدن شده و متاءسفانه تمام اعضاء و جوارح را تحت الشعاع خود قرار مى دهد.
علائم عبارتند از:
۱ – پولى اورى يا زياد ادرار كردن
۲ – پولى فاژى يا زياد خوردن
۳ – پولى ديسبى يا زياد نوشيدن
پس بطور خلاصه بيمار مبتلا به مرض قند زياد مى خورد، زياد ادرار مى كند و زياد مى نوشد.
فرق اين بيمارى با ديابت بى مزه اين است كه در ديابت قند در ادرار وجود دارد و قند خون نيز زياد است اما در ديابت بى مزه قند خون و ادرار تغييرى نمى كند اما علائم خوردن و نوشيدن و ادرار كردن مثل بالا است .
درمان :
با در نظر گرفتن مزاج كلى بيمار و مخصوصا رعايت رژيم مربوط به بيمارى قند ميتوان به طور عموم داروهاى زير را دستور داد ماءالشعير، شيره چهار تخمه ، شيره خرفه با لعاب اسپرزه ، آب انار ترش ، آب غوره ، آب ليمو، آب جوشانده تخم ترشك و طباشير.
بيماران مبتلا به مرض قند براى كم كردن عطش خود مى توانند مدام آلو يا سماق در دهن قرار دهند و بمكند و گل نيلوفر، گل سرخ ، گل بنفشه ، برگ بيد، برگ گلابى و يا برگ سيب را به مقدار كافى بر بستر خويش بگسترانند و بر روى آن بخوابند لاكن بايستى يك ملافه روى برگها انداخته سپس روى آن بخوابند بايد دانست كه آب جو و ماهى كوچك تازه ، سيب ترش ، نارنج ، كدو، بادام ، دوغ ترش و ساير غذاهاى خنك و قابض براى اينگونه بيماران مفيد و مؤثر است ، چون داراى عطش فراوانند. بجاى آب از ماءالشعير يا لعاب اسپرزه مى توانند استفاده كنند لازم به تذكر است كه پرهيز از زحمت و كارهاى سنگين و خوردن غذاهاى گرم و ادرارآور لازم است .
نسخه ، قرص ضد ديابت
طباشير ۱۵ گرم
عصاره شيرين بيان ۲۵ گرم
تخم كاهو ۲۰ گرم
تخم خرفه ۲۰ گرم
تخم گشنيز ۱۰ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
آقاقيا ۵ گرم
صندل زرد ۵ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
گلنار ۱۰ گرم
كافور ۱ گرم
همه را نرم كوبيده روزى سه قاشق غذاخورى با آب انار ترش مخلوط كرده در چهار نوبت مصرف نمايند.
نسخه :
صمغ عربى ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
پودر سماق ۴۰ گرم
گلنار ۱۰ گرم
نشاسته ۲۰ گرم
كتيرا ۵ گرم
تخم كاهو ۲۰ گرم
صندل سفيد ۵ گرم
همه را نرم كوبيده روزى ۳ قاشق غذاخورى با آب انار ترش ميل نمايند (اين مقدار را در سه نوبت مصرف كنند)
نسخه :
طباشير ۱۰ گرم
تخم گشنيز ۱۰ گرم
نرم كوبيده روزى سه قاشق مرباخورى با سركه رقيق شده ميل نمايند.
نسخه :
گل ارمنى ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
سماق ۳۰ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
صندل سفيد ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
تخم كاهو ۱۰ گرم
تخم خرفه ۱۰ گرم
همه را نرم سائيده صبح ، ظهر، شب يك قاشق غذاخورى با آب انار ترش يا آب اسپرزه تجويز نمايند.
نسخه زيرا مفيد و بسيار مؤثر است
تخم شلغم ۲۵ گرم
تخم ترب ۲۵ گرم
تخم شاهى ۲۵ گرم
تخم پياز ۲۵ گرم
تخم شنبليله ۵۰ گرم
تخم ترشك ۵۰ گرم
كلپوره ۳۰ گرم
همه را نيم كوب كرده ۲۰ قسمت نموده هر قسمت را صبح و عصر جوشانده ميل نمايند.
نسخه :
برگ درخت گردو روزانه ۵ گرم داروى مؤثر است .
خوردن روزانه مقدارى آب سيب زمينى ترشى ۳ نصفه ليوان در روز در پائين آوردن قند خون كمك مؤثرى مى نمايد، اين درمان براى لاغر شدن هم مفيد است و براى زخم معده و اثنى عشر نيز مؤثر است .
كم كننده هاى نيروى جنسى
سداب ، ارزن ، كرويا، دانه اسفند، پودينه ، شاهدانه ، مرزنجوش ، عدس ، كاهو، خرفه ، تربد، كافور، گل سرخ ، ريشه اسپرزه ، كدو، قهوه ، كاسنى ، تاجريزى ، نيلوفر، ترشيجات ، آب سرد، مدرات بول ، مدرات عرق .
نسخه براى كم كردن نيروى جنسى
تخم كاهو نرم كوبيده ((۵ گرم )) با آب خرفه صبح و عصر يا تخم سداب ۵ گرم براى صبح و عصر با آب خرفه ، و يا ۱۰ گرم تخم خرفه صبح و عصر اين درمان را به مدت ۷ روز ميتوان ادامه دهند.
زياد كننده هاى نيروى جنسى
تخم انجره ، انيسون ، زنجبيل ، بوزيدان ، زعفران ، قسط شيرين ، زبان گنجشك ، ماهى سقنقور، فلفل ، دارفلفل ، تودرى سرخ و سفيد، بهمن سرخ و سفيد، سورنجان ، خولنجان ، دارچينى ، عاقرقرحا، انغوزه ، زنيان ، شقاقل ، پياز شاهى ، نعناع ، مارچوبه ، تخم شنبليله ، تخم ترب ، تخم كلم ، بادام و گردو، فندق ، پسته ، مغز دانه كاج ، نارگيل ، تخم كتان ، كنجد، پنبه دانه ، انجير، مويز، انگور، شير، آش حليم ، زرده تخم مرغ ، مرباى زنجبيل ، مرباى شقاقل و انوش
معبد و پرستشگاه اسكلپيوس
قريب ۱۰۰۰ سال (پانصد قبل از ميلاد تا ۵۰۰ بعد از ميلاد) هر شب بيماران و دردمندان از نقاط مختلف در معبد اسكلپيوس تجمع ميكردند تا در مراسم عبادت شركت جويند. به اين اميد كه خداى درمان در رؤ يا ايشان را مورد لطف قرار داده و رنج و بيمارى را از آنها دور سازد. شرط لازم براى اثبات ايمان و موفقيت در درمان پاكى جسم جسم و روح بوده است .
نقوش سنگى كه توسط متوليان به ديوار تعبيه شده گواه و نشانه درمان اعضاى بدن كسانى كه بيماريهائى داشته و در اين معبد درمان شده اند.
بيش از ۲۰۰ معبد منظور در يونان وجود داشته است .
سوسروتا جراح مشهور هند قديم
سوسروتا در منزل يكى از اعيان قديم هند مشغول انجام عمل جراحى پلاستيك روى بيمارى است كه تحت تاءثير شراب بيهوش شده و او را محكوم نگاه داشته اند. جراح عالى مقام با بريدن قسمتى از گونه بيمار مشغول ساختن لاله گوش براى او مى باشد. براى جلوگيرى از خونريزى پودر مخصوص و باند به كار مى برد.
شرح وسايل جراحى سوسروتا در كتابى بنام سوسروتا سامهيتا نوشته شده .
جراحى پلاستيك در بيش از ۲۰۰۰ سال قبل در هند رواج داشته است .
دارو، با فرمول زير.
انوش دارو
گل سرخ ۱۵ گرم
سعد ۱۰ گرم
قرقل ۵ گرم
سنبل ۵ گرم
مصطكى ۲۰ گرم
اسارون ۵ گرم
زرنب ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
جوز هندى ۵ گرم
هيل ۵ گرم
صبر زرد ۵ گرم
ريشه كبر ۵ گرم
قرفه ۱۰ گرم
زعفران ۵/۲ گرم
آمله مقشر ۲۰ گرم
همه را نرم كوبيده در يك كيلو عسل حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى داروى فوق براى تقويت اعضاى رئيسه (حواس پنجگانه ) ضد گرفتگى قلب و خفقان ضد غمگينى ، اشتهاآور، بطور كلى ، ضد ضعف عمومى ليكن در تقويت باه بى نظير است .
نسخه :
سنبل الطيب ۱۰ گرم
قرفه ۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
انيسون ۱۰ گرم
تخم كرفس ۲۰ گرم
زيره كرمانى ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند (داروى فوق زياد كننده نطفه نيز مى باشد)
داروهاى ساده و بى نظير در ازدياد نطفه
تخم مرغ نيم برشت ، باقلا، پياز، شلغم ، گردو، شاهى ، نشاسته ، تخم خربزه ، خرما و شير، مغز دانه صنوبر، زبان گنجشك ، حب المحلب (بن ) پسته ، فندق ، بادام ، نارگيل ، كتيرا، آنغوزه ، دارچين ، ثعلب ، قرفه ، نخود، لوبيا، باقلا، كنجد، تخم كاوشه ، انگور، موز و انجير،
نسخه :
رازيانه ۲۵ گرم
تخم شاهى ۵۰ گرم
نرم كوبيده ۱۰ روز با شير صبح و عصر ميل نمايند.
نسخه :
آب پياز يك جزء عسل دو جزء وقت خواب ميل نمايند.
نسخه براى سرد مزاجان
اگير تركى ۱۰ گرم
زنجبيل ۵ گرم
اينسون ۱۰ گرم
زرنباد ۵ گرم
تخم پياز ۲۰ گرم
تخم شاهى ۳۰ گرم
زنيان ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
عسل ۲۵۰ گرم
همه را مخلوط كرده نرم سائيده با عسل اضافه نمايند روزى سه قاشق مرباخورى مصرف شود.
نسخه :
تخم كرفس ۲۰ گرم
آرد نخود ۲۰ گرم
شكر ۲۵۰ گرم
داروها را نرم كوبيده با روغن و شكر پخته به صورت حلوا روزانه ميل نمايند.
نسخه زياد كننده منى
تخم شاهى ۵۰ گرم
نارگيل ۲۰ گرم
اگير تركى ۱۰ گرم
عسل ۲۵۰ گرم
نسخه خيلى مؤثر ديگر
آرد طلع (شكوفه خرما) ۱۵ گرم
قدامه شيرازى ۵۰ گرم
شقاقل ۱۵ گرم
تخم شاهى ۵۰ گرم
تخم پياز ۵۰ گرم
عسل ۲۵۰ گرم
همه را نرم كوبيده در عسل حل كرده روزى ۳ قاشق مرباخورى .
نسخه براى ازدياد اسپرم (يا نطفه )
سنبل الطيب ۱۰ گرم
قرفه ۱۰ گرم
دارفلفل ۵ گرم
دارچينى ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
مقل ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
نعناع خشك ۱۰ گرم
انيسون ۱۰ گرم
تخم كرفس ۲۰ گرم
شكر ۲۵۰ گرم
همه را نرم كوبيده در نيم كيلو عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى با اين فرمول آب پياز با پياز ساده با غذاى روزانه ميل نمايند.
نسخه ديگر
ميخك ۵ گرم
جوز ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
زنجبيل ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
عود هندى ۵ گرم
زعفران ۵/۲ گرم
زبان گنجشك ۲۰ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
شقاقل ۲۰ گرم
ثعلب ۲۰ گرم
شكر ۲۵۰ گرم گلاب يك بطر شكر و گلاب را درهم ريخته كمى بجوشانند سپس ۲۵۰ گرم عسل اضافه نموده داروهاى بالا را پس از نرم كوبيدن اضافه نمايند روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه :
داروهاى زير براى ازدياد مايع منى و ازدياد اسپرم به كار مى رود.
شقاقل ۱۵ گرم
ثعلب ۱۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
قرفه ۵ گرم
بهمن سرخ ۱۰ گرم
بهمن سفيد ۱۰ گرم
پودينه ۱۰ گرم
تخم شاهى ۵۰ گرم
تخم انجره ۱۰ گرم
تخم كلم ۲۰ گرم
تخم پياز ۲۰ گرم
تخم شلغم ۲۰ گرم
تخم كرفس ۲۰ گرم
خولنجان ۱۰ گرم
زنجبيل خراسانى ۵ گرم
پس از مخلوط كردن همه را نرم بسايند در يك كيلو عسل ريخته خوب بسرشند، صبح ، ظهر، شب يك قاشق مرباخورى .
نسخه مشابه ديگر
تخم زردك ۲۵ گرم
تخم شاهى ۲۵ گرم
تخم كلم ۱۰ گرم
تخم هليون ۱۰ گرم
تودرى ۱۰ گرم
بهمن سرخ ۲۰ گرم
بهمن سفيد ۲۰ گرم
تخم انجره ۵ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
تخم شلغم ۱۰ گرم
تخم پياز سفيد ۱۰ گرم
دارچين ۵ گرم
خولنجان ۵ گرم
شقاقل ۱۰ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
فلفل ۵ گرم
پس از نرم كوبيدن در يك كيلو عسل حل نمايند. روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه جهت انزال زودرس
مصطكى ۱۰ گرم
سنبل الطيب ۱۰ گرم
دارچين ۵ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
زعفران ۵ گرم
بذرالبنج ۵ گرم
زبان گنجشك ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده با ۲۵۰ گرم عسل مخلوط كرده روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه براى انزال زودرس
دانه اسفند ۲۵ گرم ، كندر ۱۰ گرم ، ميخك ۵ گرم همه را نرم كوبيده در ۱۰۰ گرم شكر ريخته هر شب يك قاشق مرباخورى ميل نمايند.
ماليدن آب سعد بر آلت مبتلايان به سستى كمر مؤثر است .
براى برقرارى نعوظ و سستى كمر و تقويت اعصاب نگهداشتن خولنجان در درمان مؤثر و مفيد است .
براى دير انزال شدن و سستى كمر
قرنفل ، عود، زعفران ، فلفل ، از هر يكى ۱۰ گرم همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى ۳ قاشق مرباخورى .
نسخه براى جلوگيرى از سرعت انزال
زنجبيل ۱۰ گرم
زعفران ۵/۲ گرم عسل قاشق مرباخورى .
عسل ۲۵۰ گرم
شكر ۱۰۰ گرم
داروها را نرم كوبيده به عسل و شكر اضافه كرده و روزى سه
نسخه ديگر
تخم شاهى و تخم زردك از هر كدام ۵ گرم نرم كوبيده صبح ، ظهر، شب يك قاشق غذا خورى صرف شود.
نسخه ديگر
قرار دادن يا ماليدن آب كافور به آلت
نسخه ديگر
ماليدن آب ميخك ، آب كبابه چينى ، آب عاقرقرحا، آب عود هندى و غيره به دستگاه تناسلى .
نسخه ديگر
هيل غرابى ، تخم ميوه كاج ، ميخك ، دارچين ، فوفل ، گل سرخ ، صندل سفيد، مشگ هر كدام ۵ گرم همه را نرم كوبيده با ۳۵۰ گرم عسل داخل كرده روزى سه قاشق مرباخورى .
غديو
بيمارى است كه در هنگام جماع يا از مرد يا از زن مدفوع خارج مى شود و موجب ناراحتى آنها مى گردد.
درمان :
قبل از نزديكى بايد به توالت رفته شكم را خالى كند و شب هنگام ، از خوردن غذاى زياد بپرهيزد، زيره و گشنيز را با غذاى روزانه ميل نمايند، آقاقيا، كندر، صمغ عربى ، را به نسبت مساوى نرم كوبيده شياف كرده قبل از نزديكى استعمال نمايند روغن ابهل يا نادرين به مقعد بمالند.
پماد قابض استعمال از راه پشت مفيد است .
نعوظ آزار دهنده
در اينجا مبتلا، مرتبا تحت تحريك نعوظ قرار گرفته و گاهى ممكن است آلت سست نشود و مرتبا در حال سفت شدن باشد كه ممكن است منجر به عوارض ناگوار شود.
درمان :
زيره ، تخم كرفس ، آويشن شيرازى ، از هر كدام ۵ گرم نرم كوبيده در يك استكان عسل حل كرده اين مقدار را ۷ شب ميل نمايند. روغن سداب رزغن سوسن ، يا ياسمين بر قضيب و بر پشت و عانه نيز بمالند.
گل سرخ ، گشنيز، بذالبنج ، گلنار، عدس ، تخم كاهو، تخم خرفه ، تخم كاسنى كه همگى خنك يا سرد هستند مفيدند: اين داروها ضد ورم نيز مى باشند. روغن گل ، آب كاسنى ، آب كاهو، آب گشنيز، آب صندل ، كافور بر قضيب (آلت ) بمالند صورت را مرتبا بايد با آب نيلوفر بشويند و از غذاهاى مولد بلغم پرهيز كنند. شستن صورت با آب نيلوفر باعث كم شدن حس و حركت آلت خواهد شد. گوشت مرغ با آب غوره و سماق خورند گاهى اين بيمارى در اثر زيادى منى به وجود مى آيد كه در اينجا بايد ماءالشعير، خرفه ، آب انار، آب بارهنگ ، آب خيار، سكنجبين ، شربت بنفشه تجويز نمايند.
گل بنفشه بر پشت ضماد نمايند برگ كاهو، برگ خرفه ، عدس مقشر و روغن بادام را مخلوط كرده ضماد كنند و آنچه در زيادى شهوت گذشت بكار برند جالينوس بيمارى را، با موم سفيد، روغن گل و آب سرد به صورت ماليدنى به قصيب بهبودى داده است . بيمار ديگرى را با ريشه نيلوفر و بابونه به صورت ضماد آرامش داده است سداب و تخم سداب هر دو براى اين بيمارى به صورت جوشانده مؤثر ميباشد او عقيده دارد كه به اين بيماران مسهل يا داروى پاك كننده ندهند زيرا ماده به قسمتهاى پائين بدن ريخته خواهد شد.
محمد زكرياى رازى نيز چنين عقيده اى داشته است .
براى زياد شدن نطفه
تخم انجره ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
تخم شاهى ۱۰ گرم
تخم ترب ۱۰ گرم
تخم كلم ۱۰ گرم
تخم پياز ۱۰ گرم
تخم زردك ۲۰ گرم
تخم شلغم ۲۰ گرم
انيسون ۵ گرم
گنجيده ۵ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
سياهدانه ۱۰ گرم
تخم شويد ۵ گرم
خولنجان ۵ گرم
ثعلب ۱۵ گرم
جوز هندى ۵ گرم
زبان گنجشك ۱۵ گرم
قرص كمر ۳۰ گرم
همه را نرم كوبيده در يك كيلو عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى ، با اين فرمول روزانه بايستى با هر غذا مقدارى پياز خام مصرف شود.
نسخه محرك باه و زياد كننده اسپرم
عاقرقرحا ۱۰ گرم
زنجبيل ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
ميخك ۵ گرم
فلفل سفيد ۵ گرم
تخم شلغم ۲۰ گرم
تخم پياز ۱۰ گرم
تخم كلم ۱۰ گرم
تخم زردك ۲۰ گرم
تخم ترب ۱۰ گرم
تخم شاهى ۲۰ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
تخم كتان ۱۰ گرم
هليله سياه ۵ گرم
انيسون ۱۰ گرم
عودالصلب ۱۰ گرم
مغز بادام ۱۰۰ گرم
مغز پسته ۱۰۰ گرم
مغز فندق ۱۰۰ گرم
مغز گردو ۱۰۰ گرم
نارگيل ۲۰۰ گرم
نبات ۲۰۰ گرم عسل يك كيلو همه را كوبيده با عسل داخل نمايند روزى سه قاشق مرباخورى ، در صورتيكه دارو سفت شد ميتوان به مقدار عسل افزود.
نسخه ديگر
خولنجان ۵ گرم
ثعلب ۱۵ گرم
زبان گنجشك ۱۰ گرم
قسط شيرين ۵ گرم
تخم پياز ۲۰ گرم
تخم ترب ۱۰ گرم
تخم كلم ۱۰ گرم
تخم شاهى ۲۰ گرم
تخم شلغم ۱۰ گرم
تخم كتان ۱۰ گرم
زنجبيل ۵ گرم
ميخك ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
جوزهندى ۵ گرم
بهمن سرخ ۱۰ گرم
بهمن سفيد ۱۰ گرم
تودرى سرخ ۱۰ گرم
تودرى سفيد ۱۰ گرم
پوست نارنج ۵ گرم
سعد كوفى ۱۰ گرم
قرفه ۱۰ گرم
همه را كوبيده با عسل يا مربا يا نبات حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه زياد كننده نطفه
دارچين ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
سليخه ۵ گرم
تخم زردك ۲۰ گرم
تخم كلم ۱۰ گرم
تخم هليون ۵ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
تخم شنبليله ۱۰ گرم
تخم ميوه كاج ۱۰ گرم
انغوزه ۵ گرم
رازيانه ۱۰ گرم
بوزيدان ۵ گرم
خولنجان ۵ گرم
شقاقل ۱۰ گرم
مغز فندق ۲۰ گرم
مغز گردو ۲۰ گرم
مغز پسته ۲۰ گرم
مغز بادام ۲۰ گرم
نارگيل ۲۰ گرم
بهمن سرخ ۱۰ گرم
بهمن سفيد ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۱۰۰۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخرى
ابنه
علت اين بيمارى هنوز مشخص نشده بعضى ها معتقدند كه خارش در ناحيه معقد به وجود مى آيد كه باعث رنج و ناراحتى بيمار مى گردد.
درمان :
پس از پاكسازى مزاج غالب مى توان داروهاى زير را به كار برد.
روغن بنفشه به معقد ماليده روزانه با آن تنقيه نمايند و ياجدوار ۵ گرم نرم كوبيده در يك استكان سركه حل كرده به وسيله قطعه پنبه آلوده به اين محلول شياف نمايند.
شب هنگام خواب يك گرم صبر بلع نمايند.
گل نيلوفر ۱۰ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
تخم خرفه ۱۰ گرم
گل سرخ ۵ گرم
در آب اسپرزه و آب كاسنى حل كرده قدرى سركه اضافه نموده تنقيه نمايند بر بستر سرد و بر برگ بيد بخوابند داروهاى كم كننده نيروى جنسى براى اينگونه بيماران مفيد است .
بيماريهاى بيضه و آلت
ورم بيضه
بسيارى از بيماريها موجب ورم بيضه ها مى شود كه مهمترين و شايع ترين آنها ورم بيضه در مبتلايان به تب مالت و ورم بيضه در بيماران مبتلا به اريون يا ورم غده بناگوش مى باشد ضربه ها، واريس بيضه و آب آوردن آنها و بيماريهاى بدخيم نيز عامل مهمى در بزرگ شدن بيضه ها مى باشد، عفونت ها را بطور كلى نبايستى از نظر دور داشت ، براى معالجه مبتلايان به اركيت (ورم بيضه ) با معالجه بيمارى اصلى بهبودى مى يابند از نظر گياه درمانى مهم تعديل مزاج و پاكسازى عامل بيمارى است كه آن را خلط غالب گويند كه با شناختن علائم و نشانه هاى هر يك از مزاجهاى چهارگانه ، معالجه و درمان آن آسان مى شود.
درمان :
تخم خرفه ، اسپرزه ، تخم گشنيز، برگ تاجريزى ، يا دانه آن ، برگ كاسنى ، يا تخم آن ، آرد جو، آرد باقلا و عدس را مخلوط كرده خمير نموده بر محل تورم ضماد نمايند يا بابونه ، مغز ناخنك ، آويشن شيرازى ، تخم كتان ، برگ كلم را نرم كوبيده با لعاب اسپرزه خمير كرده ضماد نمايند يا پماد بابونه يا مغز ناخنك يا تخم شويد را كوبيده با لعاب دانه خطمى خمير كرده ضماد كنند.
معالجات فوق مربوط به مزاج دموى مى باشد.
درمان در مزاج بلغمى
جوشانده تخم ترب ، شبت ، ريشه شيرين بيان به مدت سه روز صبح و عصر ادامه دهند يا ريشه شيرين بيان ۱۰ گرم ، باديان ۵ گرم جوشانده با گل قند ميل نمايند و مغزناخنك ، بابونه ، تخم كتان ، مقل ، موم از هر كدام ۱۰ گرم نرم كوبيده در روغن يا آب گل شب بو يا در سفيده تخم مرغ يا در خمير آرد باقلا ريخته پس از پختن ضماد نمايند و يا بابونه ، مغز ناخنك و خطمى از هر كدام ۱۰ گرم نرم كوبيده در روغن بابونه پخته ضماد كنند و با جوشانده آب نعناع و مرزنجوش محل متورم را بشويند و كمپرس نمايند و ثقل (تفاله ) اين داروها را روى محل متورم ضماد كنند.
ورم بيضه يا آلت در مزاجهاى سوداوى
درمان :
پاك سازى سودا كنند، از جوشانده باديان ، ريشه شيرين بيان ، بالنگو در گل قند استفاده نمايند. و مدت چند روز اين داروها را ميل نمايند. مقل ارزق ، بابونه ، اكليل ، برگ كلم ، مغز ساق گاو، پيه مرغ اشق ميعه تخم شنبليله همه را نرم كوبيده در روغن حل كرده بمالند يا اشق را در سكنجبين حل كرده در سبوس گندمى كه قبلا سائيده شده است ريخته ضماد نمايند و مرهم هاى بالا را مرتبا عوض كنند، آرد باقلا، آرد جو، آرد نخود و مويز را در روغن پخته ضماد نمايند يا تخم شويد، نخود، اكليل ، و بابونه را پخته ضماد كنند يا در آب كلم ريخته ضماد كنند. پيه مرغ ، مغز ساق گاو، روغن زيتون ، و مقل را درهم گداخته بمالند آرد نخود به تنهائى محلل (حل كننده ) ورمها است (به صورت ضماد).
اگر ورم بيضه در اثر سوزاك باشد
برگ شانه ، ريوند، تاجريزى ، را سائيده ضماد كنند، بيضه را با آب برگ شاهدانه يا شاهدانه كوبيده حل شده در آب بشويند يا برگ پياز و برگ خطمى را كوبيده آب آن را بمالند.
برگ درمنه ، و آرد جو و باقلا را درهم آميخته ضماد كنند، يا زيره ، آرد باقلا و موم و روغن را آميخته ضماد نمايند. اشق را در سركه حل كرده ضماد كنند. آرد هسته خرما و خطمى ضماد كنند، گل ارمنى جدوار، هليله زرد، در سفيده تخم مرغ سائيده ضماد كنند ديگر ضماد شنبليله ، تخم كتان ، برگ خطمى ، تاجريزى ، اكليل ، را نرم كوبيده در شير حل كرده به كار برند.
مغز تخم بيدنجبيل را در روغن زيتون پخته ضماد نمايند، اينها كه گفته شد همه از داروهاى ضد ورم مؤثر مى باشند.
ورم بيضه به سبيل سمن نه بطريق ورم
در اينجا فقط بيضه بزرگ و چاق شده اما ورم در كار نيست .
درمان :
پوست خشخاش ، تخم گشنيز، شوكران و سيب زمينى را درهم كوبيده ضماد نمايند در اينجا اگر گل ارمنى و سركه به آنها اضافه شود مؤثر است .

درد بيضه و آلت
اگر در اثر گرمى باشد حرارت زياد و التهاب موجود است .
درمان :
آب تاجريزى ، آب گشنيز، و آب كاهو بمالند، اگر درد شديد باشد مقدارى پوست خشخاش يا مسكن ديگر به آن مايعات اضافه نمايند و اگر حرقت يا حرارت و گرمى زياد باشد مقدارى كافور حل كرده به محل درد بمالند و اشربه و اغذيه خنك ميل نمايند.
اگر در اثر مزاج سرد باشد درد و خدرى موجود است (سستى )
درمان :
پيه مرغ ، روغن كرچك ، و پوست خشخاش و فرفيون را مخلوط كرده بمالند، زنجبيل و دارچين را با گل قند خورند. اگر ورم ساده باشد، اكليل و بابونه ، پودينه و سداب را كوبيده ضماد كنند، اگر زخمى در كار باشد صبر زرد، كندر، خون سياوشان ، آنزورت را سائيده به زخم بپاشند، پس از زايل شدن عفونت و ترشحات از مرهم خشك كننده گدازنده ، داروهاى خشك كننده مثل كاغذ سوخته ، كدوى سوخته ، پوست سرو سوخته خيلى مؤثرند.
قنيل را در روغن كنجد ريخته ضماد كنند، مردار سنگ و روغن بادام بمالند (داروهاى خشك كننده )
اگر به عللى خونريزى پيدا شود تخم كتان را نرم كوبيده به محل خونريزى بپاشند.
در خارش شديد بيضه و آلت
درمان :
از روى خلط غالب به درمان بيمار پرداخته و براى از بين رفتن خارش از جوشانده هليله زرد و شاه تره از هر كدام ۵ گرم براى سه روز به صورت ماليدنى به كار برند و سماق و آب ليمو و آلوچه و آب غوره به غذاى روزانه اضافه كنند و از غذاهاى گرم و شور بپرهيزند.
نسخه :
تخم كرفس ۵ گرم ماميثا ۵ گرم نرم كوبيده در سركه حل كرده بمالند داروهاى ضد جرب در اينجا مورد استفاده مى باشد.
نسخه ضد خارش
گل ماميثا ۵ گرم
نشادر ۵ گرم
صبر زرد ۵ گرم
زعفران ۵/۲ گرم
اشنان برابر همه
انتخاب كرده درهم كوبيده با روغن گل بمالند. اين فرمول براى خارش همه جاهاى بدن بكار مى رود.
نسخه براى شقاق و ترك آلت يا بيضه
حنا، كتيرا، مردار سنگ ، موم ، و روغن گل بمالند.
و آنچه در شقايق مقعد دستور داده شده است در اين مورد نيز استفاده شود.
در كجى و انحراف آلت
نسخه :
براى نرم شدن آن روغن سوسن ، روغن نرگس ، پيه مرغ ، مغز ساق گاو و موم بر آن بمالند. اگر ورم در اثر ضربه باشد كدو، نيلوفر، تاجريزى ، و غيره ضماد كنند.
در كوچك شدن بيضه به علت بالا قرار گرفتن (اكتوپى بيضه ) پس از پائين كشيدن به وسيله عمل جراحى دستورات زير را اجرا نمايند براى تسخين و بزرگ شدن بيضه بايد مرتبا حمام گرم روند و از جوشانده اكليل بابونه ، كتان و سبوس گندم آبزن نمايند (همه را جوشانده در تشتى ريخته بيمار را در آن آب گرم بنشانند).
نسخه براى بزرگ شدن بيضه
آنغوزه ، مرزنجوش ، شنبليله ، اكليل ، بابونه را در روغن زيتون و زهره گاو ريخته به آن مقدارى عسل اضافه كرده بر بيضه صغر يافته مرتبا ضماد كنند ادويه مقوى باه به غذا اضافه كنند (دارو را كوبيده روى غذا بپاشند).
زخمهاى آلت و بيضه
زخمهاى دستگاه تناسلى زود عفونى شده ناسور مى گردند لذا در بهبودى و تميز نگهداشتن آنها بايستى كوشيد. اگر زخم و قرحه تازه باشد، صبر زرد، مردار سنگ ، اقليماى شسته ، توتيا (كات كبود)، كدوى سوخته ، مس ‍ سوخته ، شادنج و گلنار را درهم كوبيده به محل زخم ضماد نمايند و نيز به آن بپاشند يا بمالند.
اگر زخمها مزمن باشد بايد از كندر و كاغذ سوخته و سرو سوخته به صورت مرهم به كار برند.
نسخه :
كندر ۵ گرم
مرو ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
مردار سنگ ۵ گرم
صبر زرد ۵/۲ گرم
در روغن زيتون پس از كوبيدن و نرم كردن ريخته بمالند، اگر زخم عفونى باشد بايد از جوشيده اكليل ، بابونه ، و بنفشه براى ضماد به آن استفاده شود و يا با آب آنها آلت را بشويند. اگر زخم ها را قبلا با جوشانده بومادران يا مريم گلى يا ريشه و برگ شيرين بيان بشويند و سپس مرهم گذارند بهتر است .
تورم لوله داخلى آلت يا وجود زخم يا عامل عفونى
علائم :
سوزش شديد در آلت ، احساس ادرار كردن ، احساس گرمى و التهاب ، احساس وجود ادرار، خروج چرك و تحريكات داخلى مجرا به صورت تير كشيدن يا فرو رفتن ميله اى در مجراى ادرار.
درمان :
شربت بنفشه ، شيره تخم خرفه ، تخم خيار، تخم خربزه ، تخم كدو، تخم هندوانه را با لعاب اسپرزه داخل كرده صبح ناشتا ميل نمايند.
اسپرزه را خيسانده لعاب آن را با روغن بادام و روغن بنفشه تواءم كرده بر آلت بمالند، در اينجا بطور كلى از داروهاى مدر استفاده مى شود، براى كمك به بهبودى بيمار آب تخم ترشك و آب شويد و آب زيره و شيره تخم كاوشه را بجاى آب مى توان نوشيد، آب بابونه ، مغز ناخنك ، مرزنجوش ، پودينه ، آويشن ، و زنيان را تهيه كرده با آنها آلت را شستشو دهند و داروهاى فوق را مى توان كوبيده و پخته به صورت ضماد استعمال نمايند.
وجود زگيل بر آلت و نواحى آن
بوره سوخته ، خاكستر چوب مو، و يا سياهدانه و سركه و پيه مرغ را تهيه نموده بر زگيل ها ضماد نمايند تا كم كم از بين برود. اگر در اثر قطع آنها خونريزى پيش آمد بر موضع خون ريزى مخلوط زاج و براده آهن يا براده مس بپاشند.
كوچك بودن آلت
براى جبران آن بوره (براكس ) ۵ گرم ، نرم كوبيده در ۴۰ گرم عسل حل كرده مرتبا با آن آلت را ماساژ دهند.
بنا به اهميت داروهاى زياد كننده نطفه همه را مجددا در يك صفحه مى آوريم .
تخم كرفس ، تخم شاهى ، تخم ترب ، تخم شلغم ، تخم زردك ، تخم پياز، تخم كتان ، تخم كدو، تخم يونجه ، تخم ريحان ، تخم شويد، ثعلب ، جوز هندى ، خولنجان ، سياهدانه ، باديان ، زنيان ، هيل غرابى ، ميخك شكوفه خرما يا طلع ، زبان گنجشك ، زنجبيل ، دارچين ، قسط شيرين ، انجره ، عود هندى ، سعد، قرفه ، تخم هليون ، يا مارچوبه ، تخم شنبليله ، بهمن سرخ و سفيد، بوزيدان ، نارگيل ، مغز بادام ، پسته ، فندق ، گردو، هسته خرما، دارفلفل ، قدامه شيرازى ، زعفران ، عودالصليب ، قرص كمر، اگير تركى ، زيره كرمانى ، نعناع خشك ، مصطكى ، سوريخان ، فوفل ، شاه دانه ، كنجد.
اين داروها علاوه بر تاءثير در ازدياد نطفه و زياد كردن شير زنان و مؤثر بودن بر اعصاب ، بطور كلى براى تقويت عمومى به كار مى روند. متدكر مى شود كه همه اين داروها بطور كلى در زياد كردن تعداد اسپرماتوزوئيدها مؤثرند.
نازائى
نازائى داراى علل متعددى است كه مربوط به هر دو جنس (زن و مرد) مى باشد بارور نشدن يا مربوط به بارور نكردن است يا مربوط به باردار نشدن كه هر يك جداگانه بررسى مى شود. براى جستجوى بارور كننده (مرد) كار آسان تر و ساده تر است زيرا با يك آزمايش نطفه علت اصلى معلوم مى شود بدين طريق كه كمبود نطفه يا نبودن آن علت را مربوط به مرد، در غير اينصورت بيشتر متوجه زن است آزمايشان و بررسيهاى پزشكى زنان مامائى ، علت را آشكار مى سازد در هر صورت براى پيدايش ‍ جنين سلامتى هر دو لازم است .
داروهائى كه مربوط به مرد و بيمار او مى باشد در صفحات قبل گذشت اكنون به علل نازائى و درمان آن مبادرت مى گردد.
بيماريهاى شايع كه باعث نازائى مى گردد بيشتر از نوع عفونتهاست مثل چسبندگى لوله ها، وجود عفونت در واژن و كيسه رحم و نيز عفونى شدن خود تخمدانها، كجى رحم ، چاقى بيش از حد و عوامل بيشمار ديگرى كه از بحث ما خارج است .
مرتب بودن سيكل زنانگى و تخمك گذارى ماهيانه عامل ديگرى است كه بايستى به آن توجه نمود عوامل متعدد ديگرى وجود دارد كه شرح آن در خور اين كتاب نيست . ليكن به بعضى از داروهاى گياهى كه كمكى به باردار شدن بنمايد اشاره مى شود.
۱ – شستشوى واژن به وسيله جوشانده شخم حنظل بطور روزانه (۵ گرم شخم حنظل در يك بطر آب ) ۲ – باديان ۵ گرم نرم كوبيده با يك استكان گل قند صبح و عصر ميل نمايند اين دستور را به مدت ۱۵ روز بعد از پاك شدن به كار برند. سه روز بعد از پاك شدن به مدت يك هفته شب ها از شياف زير استعمال نمايند (از راه واژن )
ميعه سائله ۵/۲
جاوشير ۵/۲
مر ۵/۲ گرم
قسط ۵/۲ گرم
همه را نرم كوبيده خوب سائيده و با گلاب خمير كرده شياف هائى تهيه كرده هر شب يك عدد استعمال نمايند.
پس از اينكه نسخه بالا تمام شد در رگل بعدى دستورات شيافها مثل قبل سه روز بعد از پاك شدن تكرار مى شود و از روزى كه حمام رفته و به اصطلاح پاك شده اند اين نسخه را ادامه مى دهند تا داروها تمام شود يعنى از روز پاك شدن تا روز قاعدگى بعدى بايد داروى زير روزانه مصرف شود.
نسخه :
زراوند ۵ گرم
پودينه ۱۰ گرم
جوزهندى ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
ميخك ۵ گرم
زنيان ۱۰ گرم
زنجبيل ۵ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
زيره ۵ گرم
شخم حنظل ۵/۲ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
سگبينج ۵ گرم
تربد ۵ گرم
گل گندم ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده روزى سه قاشق مرباخورى با آب عسل ميل نمايند.
اگر نازائى به علت تغييرات محيط داخلى رحم در اثر گرمى مزاج باشد كه منى را فاسد و به اصطلاح بسوزاند درمان زير توصيه مى شود علائم گرمى مزاج و تغيير محيط داخلى رحم عبارت است از گرمى ، غليظى و سياهى خون حيض و زيادى رويش موى عانه و احساس گرمى و سنگينى ناحيه رحم .
درمان در مزاجهاى گرم
در اين مزاج در روزهاى قاعدگى هم از دارو استفاده مى شود.
شربت بنفشه ، و نيلوفر و سيب و ليمو و صندل و سكنجبين و شيره تخم خرفه لازم به تذكر است كه يكى از شربتها را با سكنجبين و شيره تخم خرفه مصرف نمايند، تا علائم بالا وجود دارد اين دستور را بايستى ادامه داد (يعنى تا طبيعى شدن رنگ خون و برقرار شدن حرارت طبيعى در رحم و احساس سبكى به وسيله بيمار) اگر صفرا غالب باشد پاكسازى آن را نموده ، ماءالشعير يا لعاب اسپرزه و آب تاجريزى به كار برند اينگونه بيماران دستورات فوق را از زمان پاك شدن تا شروع قاعدگى بايستى ادامه دهند و در زمان قاعدگى در سه روز اول روزى ۱۰ گرم تخم گشنيز را نرم كوبيده صبح ناشتا و عصر ميل نمايند سه روز دوم داروئى ميل ننمائيد
نازائى به علت خشكى رحم
در اين محيط منى خشك شده و اسپرماتوزوئيدها نمى توانند به پيشروى خود ادامه دهند لذا مى ميرند.
علائم وجود اين حالت عبارت است از:
كم بودن خون قاعدگى ، لاغرى بدن ، خشكى و يبوست واژن و هنگام نزديكى مرد محيط واژن را خشك احساس مى كند.
درمان :
شربت بنفشه ، شربت نيلوفر، با گلاب و شير تازه ميل نمايند و محيط واژن را با روغن بنفشه يا با روغن تخم كدو و پيه مرغ چرب نمايند و مغز سر مرغ را با لعاب بهدانه تواءم كرده و در واژن بمالند.
نازائى به علت رطوبت و ترشخات زياد رحم
در اين محيط اسپرم به علت زيادى ترشحات و لزجى آن نمى تواند پيشرفت و جذب اوول (تخمك ) زن گردد و با سيلان رطوبت دائم رحمى ، خارج مى شود، مرد هنگام نزديكى ترى زيادى از حدى را احساس مى كند اينگونه رحم ها اگر بارور هم شوند به سقط نزديكند.
معتقدند كه اينگونه بيماران بيشتر مبتلا به لك صورت مى شوند.
درمان :
پاكسازى و كم كردن عامل بيمارى به وسيله مصرف ايارج فيقرا و شستشوى واژن با جوشانده آويشن ، گل سرخ و مريم گلى (از هر كدام ۱۰ گرم ) ۷ روز پس از جوشاندن روزى چند مرتبه شستشو نمايند و يا شحم حنظل ، آنزورت ، تخم شبت ، سماق و عود از هر كدام ۵ گرم نرم كوبيده با ۲۰ گرم پيه مرغ ممزوج كرده شياف ساخته استعمال نمايند. و از جوشانده سعد، سنبل ، قسط، و زنيان به صورت حمام داروئى استفاده نمايند.
اگر نازائى به علت غلبه بلغم ، صفرا، و يا سودا باشد كه نشانه بلغم خروج ترشحات سفيد و علائم صفرا ترشحات زرد و بيانگر حالت سوداوى ترشح سياه است ، بايد پس از پاكسازى خلط غالب ، درمان را شروع كرد.
يكى ديگر از علل نازائى چاقى بيش از حد و علل ديگر لاغرى مفرط است كه در اولى درمان لاغر شدن و در دومى راه معالجه ، چاق شدن است .
نسخه :
داروى زير بالخاصيت كمك به باردارى مى نمايد.
خوردن فادزهر حيوانى با دوغ و خوردن تخم نارنج نرم كوبيده با شير گاو هر يك به مدت سه روز بعد از پاك شدن (روزى ۵/۲ گرم )
نسخه :
جوز هندى ۵ گرم
چوپ درخت گز ۲۰ گرم
زاج ۵/۲ گرم
پوست درخت انار ۲۰ گرم
همه را جوشانده شستشو نمايند (در تمام مدت پاكى )
نسخه :
تخم ترب ۱۰ گرم
تخم زردك ۲۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
زنجبيل ۵ گرم
زرنباد ۵ گرم
برنگ كابلى ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند (در تمام مدت پاكى و سه روز آخر قاعدگى )
اين دستور بالا مخصوص زمان قاعدگى است و در سه روز آخر قاعدگى خوردن دارو شروع مى شود (يعنى سه روز مانده به پاك شدن شروع كنند) روزانه با جوشانده برنجاسف سه چهار مرتبه شستشو نمايند (بعد از پاك شدن ) و كسانى كه مبتلا به خونريزى نامرتب مى باشند روز ۵ گرم برنجاسف را جوشانده صبح و عصر ميل نمايند خوردن برنجاسف را تا زمانى كه خونريزى وجود دارد ادامه دهند.
نسخه :
پياز لاله سرنگون ۵/۲ گرم
قاقله ۵/۲ گرم
بسباسه ۵/۲ گرم
زعفران يك گرم

همه را نرم كوبيده بعد از پاك شدن سه روز با شير حل كرده با پنبه استعمال كنند (توجه شود كه بعضى از داروها براى شستشو و برخى براى استعمال بكار مى رود).
نازائى به علت ترشحات غيرچركى
انيسون ، بومادران ، و مر را به نسبت مساوى شياف ساخته استعمال نمايند و كندر و گلنار از هر يك ۱۰ گرم مرمكى و مقل از هر كدام ۱۰ گرم ، مصطكى و ريشه مرجان و ريشه انجبار و ريشه ايرسا و بسفايج ، مخلصه و گل ارمنى نيز از هر كدام ۱۰ گرم همه را نرم كوبيده در يك شيشه مرباى بالنگ ريخته روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه :
گل ارمنى ۵ گرم
ريشه مرجان ۵ گرم
مرمكى ۵ گرم
گلنار ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
جوزالسرو ۱۰ گرم
تخم انجره ۵ گرم
كندر ۵ گرم
همه را نرم كوبيده ۷ قسمت كرده روزى يك قسمت را در دو نوبت ميل نمايند.
نسخه ديگر
آويشن شيرازى ۱۰ گرم
انيسون ۱۰ گرم
انجره ۵ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
بابونه شيرازى ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
مريم گلى ۲۰ گرم
ريشه را نيم كوب كرده ۱۰ قسمت نموده هر قسمت را پس از جوشاندن در ۲ ليوان آب ، صبح و عصر ميل نمايند.
نسخه :
براى ترشحات زنانگى و هم چنين خونريزيهاى نامرتب روزى ۲۰ گرم ريشه انجبار را جوشانده صبح و عصر ميل نمايند، شستشوى ترشحات رحم نيز با اين جوشانده بهبودى مى يابد، در خونريزيهاى رحمى يا جاى ديگر تواءم كردن برنجاسف و ريشه انجبار توصيه مى شود.
نسخه :
زبان گنجشك ۱۵ گرم
زعفران يك گرم
نرم كوبيده در ۲ قاشق غذا خورى آب حل كرده ۲ روز بعد از پاك شدن با پنبه استعمال كنند.
يا ۱۵ گرم وج را نرم كوبيده با شير مثل بالا عمل نمايند يا با جوشانده ۵ گرم دانه اسفند بعد از پاك شدن تا سه روز صبح و عصر واژن را شستشو دهند.
براى تصفيه رحم بايد سبوس گندم يا جوزالسرو، برنگ كابلى ، زاج ، شحم حنظل را جوشانده رحم را بشويند سپس ميوه كاج ، پوست انار، برنگ كابلى ، گل بابونه ، گل بومادران ، باديان از هر كدام ۵ گرم جوشانده يك هفته صبح و عصر ميل نمايند. يا ابهل ، ريشه ايرسا، بسفايج ، تخم شويد، تخم هويج ، بهمن پيچ گل بابونه ، بومادران ، باديان از هر كدام ۱۵ گرم ۱۰ روز صبح و عصر جوشانده ميل نمايند.
نسخه براى باردار شدن
ابوخلسا (هواچوبه ) ۱۰ گرم نرم كوبيده در آب حل كرده با شير ۵ گرم صبح و ۵ گرم عصر ميل شود اين عمل را به مدت سه روز ادامه داده و بايستى بعد از پاك شدن شروع نمايند.
نسخه ديگر
پوست هليله زرد ۵ گرم
بليله ۵ گرم
آمله مقشر ۵ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
نرم كوبيده با زهره گاو ممزوج كرده صبح و عصر با پنبه استعمال نمايند يعنى پنبه را به آن آغشته نموده استعمال نمايند پس از ۱۲ ساعت پنبه را بردارند.
نسخه :
در تمام روزهاى قاعدگى روزانه ۲ گرم زيره را جوشانده صبح و عصر با شير ميل نمايند.
نسخه :
بعد از پاك شدن به مدت سه روز روزانه ۵ گرم بسباسه را نرم كوبيده در يك قاشق غذاخورى عسل حل كرده استعمال كنند.
نسخه :
بعد از پاك شدن سه روز، روزى ۵ گرم گل نسترن زرد را كوبيده با عسل استعمال كنند.
نسخه : استفراغ حاملگى
اين بميار باعث لاغرى و بى ميلى شديد نسبت به غذاها شده هم براى مادر و هم براى جنين زيان آور است داروى مؤثر براى استفراغ حاملگى را مى توان از نسخه زير به دست آورد.
نسخه :
تخم ترب ۱ گرم
تخم شبت ۲ گرم
نرم كوبيده در رب انار حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى
نسخه خيلى مجرب براى استفراغ حاملگى ((ويار)):
نسخه مجرب : ميخك ۵ گرم ، هيل غرابى ۵ گرم ، كبابه ۵ گرم ، شكر يك استكان همه را نرم كوبيده روزى ۳ قاشق چايخورى ميل نمايند، و شربت انار شربت نعناع شربت ليمو مفيد است .
نسخه :
قرنفل ۵ گرم
قسط ۵ گرم
جوزهندى ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
عود ۵ گرم
هيل ۵ گرم
نرم سائيده در شربت انار حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى ميل شود.
خارش واژن در حاملگى
گل سرشوى را نرم كوبيده در لعاب دانه خطمى حل كرده بمالند و يا گل سرشوى را در دوغ و شيره تاجريزى و آب كاسنى حل كرده در آب بنشينند و خود را شستشوى نمايند گل بنفشه ، گل نيلوفر، آويشن شيرازى را جوشانده براى شستشوى بكار برند. يا با آب كاهو و آب گشنيز خام چرخ كرده ، خود را بشويند.
براى كمك به زايمان
اگر زايمان سخت باشد ولگن بيمار كوچك نباشد داروهاى زير در تسريع زايمان كمك خوبى مى نمايند.
مشك طرامشيع ، پرسياوشان ، از هر كدام ۵ گرم جوشانده سه مرتبه در روز بدهند از جوشانده بابونه ، شبت ، مرزنجوش ، مغزناخنك و برگ چغندر بصورت حمام داروئى استفاده كنند.
آنچه زايمان را سخت تر مى كند.
خوردن آب زياد و خوردن غذاهاى شور و نشستن در جاى خيلى سرد در زمان آبستنى .
براى برطرف شدن رنگ زرد و پريده زائو از دستور زير استفاده شود.
انيسون را نرم كوبيده با شكر روزى سه قاشق مرباخورى .
مجددا براى تسهيل زايمان از دستور زير استفاده مى گردد.
گشنيز را با ريشه كنده خورد كرده به ران بيمار ببندند. اين دستور از طريق جذب پوستى شايد مؤثر باشد.
باز نسخه اى براى تسهيل در كار زايمان
جوشانده برگ خطمى ميل كنند و ضماد برگ خطمى زير شكم بندند يا آب شنبليله يا كتان براى شستشوى واژن بكار برند يا آنغوزه يك گرم صبح يك گرم عصر يا ۳ گرم سداب و يا ۲ گرم مر تجويز نمايند و در تعقيب آن آب ابهل نوشند يا با جوشانده سداب و يا افسنطين و يا ابهل يا گل شب بو واژن را شستشو دهند يا جوشانده ۱۰ گرم برگ ريحان با كمى شكر نوشند يا دو نخود زعفران را نرم كوبيده با دو عدد زرده تخم مرغ بدهند يا ۵ گرم مرزنجوش را در يك ليوان آب جوشانده ميل نمايند يا ۵ گرم تخم كتان را جوشانده با ۵ گرم مقل نرم كوبيده يا ۵ گرم گل زوفا يا ۵ گرم برگ كلم يا ۵ گرم سداب را جوشانده ميل كنند يا جوشانده ۵ گرم مشگ طرالمشيع دهند. همه ى اين دستورات در تسهيل كار زايمان مؤثرند.
كمك براى خروج جنين
پودينه ۵ گرم
باقلا ۱۰ گرم
مشگ طرامشيع ۱۰ گرم
جوشانده دو روز صبح و ظهر و شب ميل نمايند و سياهدانه يا كندش را كوبيده انفيه كنند تا در اثر عطسه كمك بيشترى به زايمان شود.
ورم كل رحم به علت زايمان يا دستكارى روى آن
درمان :
لعاب خطمى ، لعاب گل پنيرك ، و يا جوشانده آب اين دو گياه را براى شستشو بكار برند.
درمان بزرگى شكم بعد از زايمان
فلفل ۵ گرم
دارفلفل ۵ گرم
شيطرنج ۱۰ گرم
سنبل ۵ گرم
سعد ۵ گرم
زنجبيل ۵ گرم
برنگ كابلى ۵ گرم
هليله سياه ۱۰ گرم
پوست هليله زرد ۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
آمله مقشر ۱۰ گرم
زبان گنجشك ۱۰ گرم
حضض ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در نيم كيلو عسل حل كرده به مدت ۱۵ روز مصرف نمايند (صبح و ظهر و شب ). و بهتر است كه شكم را با پارچه اى محكم به بندند.
درمان شل شدن شكم يا خطوط روى شكم بعد از زايمان
مصطكى ۱۰ گرم
زنجبيل ۵ گرم
پوست انار ۱۰ گرم
دارچين ۵ گرم
بسباسه ۵ گرم
نرم كوبيده روزانه چندين مرتبه با آب جوشانده ميوه كاج و گلاب شكم را ماساژ دهند.
براى تسكين دردهاى بعد از زايمان جوشانده اذخرمكى و جوشانده گل پنيرك از هر كدام ۵ گرم و يا مقدارى شبت را جوشانده بيمار در آب آن بنشيند و يا زنيان ، تخم شويد از هر كدام ۵/۲ گرم در ۲ ليوان آب جوشانده هر مرتبه يك استكان ميل كنند و يا از جوشانده تخم كتان خود را بشويند.
زيادى خون قاعدگى
با توجه به علل اصلى و پى گيرى و بررسى آن و رفع عوارض حاصله ، داروهاى زير توصيه مى شود.
نسخه :
قرص كهربا ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
رب به يك شيشه
نرم كوبيده در كمپوت به حل كرده يك قاشق مرباخورى صبح ، ظهر و شب نرم كوبيده .
در خونريزيهاى زياد از شياف زير استفاده مى شود
آقاقيا ۵ گرم
كندر ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
مازو ۵ گرم
چوب گز ۱۰ گرم
نرم كوبيده و سائيده با آب مورد خمير كرده پنبه را به آن آغشته نموده استعمال كنيد و سوپ عدس پخته با سماق بجاى غذا مصرف نمايند.
شياف ضد خونريزى ديگر
سرمه ۵/۲ گرم
گلنار ۵ گرم
مازو ۵ گرم
آقاقيا ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با آب مورد خمير كرده و با پنبه استعمال نمايند بدين طريق كه قطعه پنبه اى را گرد كرده به اندازه فندق سپس پنبه را در خمير حاصله از داروها خيس كرده صبح و شب استعمال نمايند.
آب سيب ، به و انار را با طباشير و گل ارمنى مخلوط كرده ميل نمايند (گل ارمنى و طباشير از هر كدام ۵ گرم كوبيده در يك ليوان شربت حل كرده براى يك روز ميل نمايند)
كهربا، گلنار، مورد، گل سرخ و مازو را به مقدار لازم جوشانده بيمار را در آب بنشانند.
گل ارمنى ، صمغ عربى ، از هر كدام ۵ گرم كوبيده با شربت سيب بدهند.
برنجاسف ۲۰ گرم روزى ۵ گرم جوشانده صبح و عصر ميل نمايند. اين دستور ساده بسيار مؤثر است .
شستشو با آب مورد و يا آب بارهنگ توصيه مى شود.
نسخه :
جوزالسرو يا ميوه كاج ۲۰ گرم انتخاب كرده و خوب سائيده روزى ۳ قاشق مرباخورى ميل نمايند و يا اينكه ۵۰ گرم جوز را نيم كوب كرده جوشانده اين مقدار را به مدت ۷ روز ميل نمايند.
خونريزى به علت چركين شدن رحم (عفونت )
در عفونتهاى رحمى چه مربوط به جسم رحم و چه خود واژن و چه ابتلاء تخمدانها باشد ممكن است باعث نامرتبى قاعدگى شود، در هر صورت داروهاى گياهى خوراكى روى آنها مؤثر است ليكن داروهاى شستشو دهنده و شيافها اثرات بيشترى روى واژن دارند.
نسخه ضد عفونت
قرص كهربا ۵ گرم
بارهنگ ۱۰ گرم
گل نار ۱۰ گرم
بلوط ۱۰ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
ريشه مرجان ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با رب انار يا شربت سيب روزى ۵ گرم مصرف نمايند.
روزانه چندين مرتبه از جوشانده مازو، گلنار، پوست انار شستشو نمايند يا پوست انار، عدس ، گلنار، مورد چوب گز و بلوط از هر كدام مقدار لازم برداشته جوشانده آب آنرا براى شستشو به كار برند، شستشوى فوق براى عفونت هاى رحمى خيلى مؤثر است .

شياف ضد عفونت
كندر ۵ گرم
آنزورت ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
مرمكى ۵ گرم
زاج ۵ گرم
پوست انار ۲۰ گرم
ميوه كاج ۲۰ گرم
همه را نرم كوبيده و سائيده با آب مورد يا آب بارهنگ يا آب عصى الرعى (سرخ مرز) آميخته خمير كنند با پنبه صبح و عصر استعمال نمايند.
خارش واژن در غير آبستنى
اين حالت بيشتر در اثر وجود صفرا (كبدى ) و بلغم (تغذيه اى ) و كمتر در اثر سوداى (عصبى ) به وجود مى آيد. اما شايع ترين علت خارش واژينال ، قارچها مى باشند، عفونت ها نيز در اين باره بى تاءثير نيستند.
درمان :
شستشو با آب گشنيز، آب كاهو، آميخته خرفه و بنفشه .
شياف از پودينه و پوست انار، از هر كدام ۵۰ گرم همه را نرم كوبيده با آب مورد يا بارهنگ مخلوط كرده با پنبه استعمال نمايند يا در روغن گل كرده بكار برند.
درمان ديگر
اول طبق معمول پاكسازى بدن از خلط غالب يعنى آنچه باعث تغيير خون و كم و زياد شدن محتويات سلولى شده است ، چه املاح و چه مواد شيميائى و چه مواد سه گانه (ليپيد، گلوسيد، پروتيد) سپس جوشانده ريشه ايرسا و اذخرمكى و ريشه شيرين بيان كه از هر كدام ۵ گرم انتخاب شده باشند براى يك روز تجويز شود اين مقدار را بايد تا حصول بهبودى كامل ادامه داد.
حمام داروئى براى خارش
پودينه ، مرزنجوش ، بادرنجويه ، ريشه انجبار، زاج از هر كدام به مقدار كافى جوشانده بيمار در آب آن بنشيند يا مقدارى مورد را روزانه جوشانده در آب آن بنشينند يا از جوشانده بلوط يا مازو براى اينكار استفاده نمايند.
نسخه براى خارش تواءم با ترشح
پس از شستشوى مرتب روزانه به وسيله جوشانده آويشن ، از دستور زير استفاده مى شود.
بسد ۵ گرم
مرمكى ۵ گرم
كندر ۵ گرم
جوزهندى ۵ گرم
كندر ۵ گرم
ميوه سرو يا كاج ۱۰ گرم
گلنار ۱۰ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
كهربا ۵ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
گل بومادران ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در شربت سيب يا مرباى بالنگ ريخته روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه ضد ترشح و خارش
ريشه انجبار ۳۰ گرم
عود الصليب ۱۰ گرم
بابونه ۵ گرم
زيره كرمانى ۵ گرم
به مدت پنج روز اين مقدار دارو را صبح و عصر جوشانده ميل نمايند.
نسخه ديگر
ريشه مرجان ۵ گرم
گل ارمنى ۵ گرم
ريشه ايرسا ۱۰ گرم
ريشه انجبار ۱۰ گرم
ابهل ۱۰ گرم
بهمن پيچ ۱۰ گرم
تخم هويج ۱۰ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
تخم خرفه ۱۰ گرم
برنجاسف ۵ گرم
تخم مورد ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در كمپوت سيب يا مرباى آلبالو ريخته به مدت ۲ هفته مصرف نمايند اين دستور براى ترشح و خونريزى زنانگى نيز مفيد است .
نسخه ديگر
كندر ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
مرمكى ۵ گرم
مقل ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
بسد ۵ گرم
ايرسا ۱۰ گرم
ريشه انجبار ۱۰ گرم
بسفايج ۵ گرم
انيسون ۵ گرم
كهربا ۵ گرم
فوفل ۵ گرم
پس از نرم كوبيدن با يك شيشه مرباى بالنگ يا رب انار مخلوط كرده دو هفته صبح و عصر ميل نمايند و مرتبا خود را با آب مورد يا آب آويشن بشويند.
احتباس طمث (يا بند آمدن خون قاعدگى )
درمان :
شياف فرفيون هرچه زودتر خون قاعدگى را جارى مى سازد، ناگفته نماند كه پس از سن ۴۵ تا ۵۰ سالگى طبعا بايستى خون قاعدگى بند آيد اما در اين قانون هم اختلالاتى ممكن است رخ دهد در سنين جوانى و شوهردارى بند آمدن خون مساويست با آبستنى مگر اينكه برخلاف آن ثابت شود، در غير اين صورت ، بيشتر عامل بيمارى و مانعى در كار است كه سيكل زنانگى را بهم مى زند، تومورها كم و زياد شدن ارمونهاى جنسى و اختلالات غدد مترشحه داخلى ، هيجانات روحى ، مسافرتها و غيره همه مى توانند سيكل قاعدگى را بهم زنند، در صورتى كه آبستنى در كار نباشد مى توان از داروهاى باز كننده خون قاعدگى استفاده نمود.
نسخه باز كننده خون قاعدگى
باديان ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
انيسون ۱۰ گرم
نعناع ۱۰ گرم
مشگ طرامشيع ۱۰ گرم
همه را نيم كوب كرده ۶ روز صبح و عصر جوشانده ميل نمايند.
يا مرمكى ۵ گرم يا ابهل ۵ گرم يا افسنطين ۵ گرم روزانه استفاده نمايند (مرمكى را كوبيده بقيه داروها را جوشانده با مرمكى مخلوط كرده ميل نمايند)
يا اينكه ۱۰ گرم ابهل را نرم كوبيده در جوشانده ۵ گرم نعناع خشك ريخته با عسل ميل نمايند.
جاوشير، افسنطين ، سليخه ، پودينه ، يا مشگ طرامشيع را انتخاب نموده ، ۵ گرم از آنها را جوشانده صبح و عصر ميل نمايند. و از حمام داروئى زير استفاده نمايند.
مرزنجوش ، نعناع ، بابونه ، سداب ، مغزناخنك ، آويشن ، ابهل ، مقدار كافى از آنها را انتخاب كرده پس از جوشاندن در آب آن بنشينند.
نسخه براى استعمال از راه واژن
مرمكى ، نعناع ، از هر كدام ۵ گرم ، ابهل ۱۰ گرم ، سداب ۱۵ گرم ، همه را نرم كوبيده با كمى صفراى گاو مخلوط نموده ، به صورت شياف استعمال نمايند.
نسخه باز كننده
آنغوزه ۵ گرم
مشگ طرامشيع ۵ گرم
سگبينج ۵ گرم
جاوشير ۵ گرم
برگ سداب ۵ گرم
نعناع خشك ۵ گرم
قردمانا (زيره سياه ) ۵ گرم
فوه يارناس ۵ گرم
مر ۵/۲ گرم
باقلاى مصرى ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده با آب سداب قرص ساخته (باندازه نخود) روزى شش ‍ قرص ميل نمايند.
نسخه باز كننده
تخم كرفس ۱۰ گرم
انيسون ۵ گرم
زنيان ۵ گرم
تخم شويد ۵ گرم
فوه يارناس ۵ گرم
تخم شنبليله ۱۰ گرم
پس از نيم كوب كردن چهار قسمت نموده و هر قسمت را در ۲ ليوان آب جوشانده صبح و عصر ميل نمايند.
گياهانى كه خون قاعدگى را باز مى كنند
اين داروها را نبايستى در آبستنى بكار برد.
زراوند گرد، ريشه شبت ، چوب چينى ، عشبه ، فوه ، ريشه شيرين بيان ، باديان ، جدوار، خولنجان ، خربق ، ريشه كرفس ، برگ تره ، ابهل ، ميوه آن ، مرزنجوش ، برگ سگبينج ، اسطوخدوس ، بابونه ، پودينه ، گل سوسن ، و بنفشه ، زعفران و سنبل ، تخم كرفس ، زيره ، انيسون ، زنيان ، سياهدانه ، كبابه چينى ،حب الغار، دارچين ، بسباسه ، ميخك ، نخود سرخ ، مارچوبه ، مرمكى ، جوهر حسن لبه ، عرق بادرنجويه .
براى خونريزيهاى نامنظم
برنجاسف يا گل بومادران را ۵۰ گرم انتخاب كرده نيم كوب نموده پس از پاك شدن از قاعدگى ، روزى ۵ گرم جوشانده صبح و عصر ميل نمايند اين عمل را تا برقرارى رگل نامنظم ميتوان ادامه داد.
براى قاعدگى نامنظم
گل بومادران ۵ گرم
آويشن شيرازى ۵ گرم
باديان ۵ گرم
زنيان ۵ گرم
نعناع خشك ۱۰ گرم
پودينه ۱۰ گرم
بادرنجويه ۵ گرم
بسفايج ۵ گرم
ريشه ايرسا ۱۰ گرم
ريشه انجبار ۱۰ گرم
همه را نيم كوب كرده روزى ۱۰ گرم در ۲ ليوان آب جوش ريخته پس از خيس خوردن جوشانده صبح و عصر ميل نمايند در ضمن اين معالجه گل ارمنى ۲۵ گرم شكر ۵۰ گرم نرم كوبيده روزى سه قاشق چاى خورى كفلمه نمايند.
پائين آمدن رحم
اين بيمارى بيشتر در تعقيب زايمانهاى زياد و فشار و زور زدن براى خروج جنين پيش مى آيد و لاغرى و ضعف عمومى مى تواند يكى از عوامل آن بوده باشد، به هر علت كه پائين افتادگى وجود داشته باشد بايد از نفخ زياد روده ها و جمع شدن ادرار زياد در مثانه و يبوست مزاج ، جلوگيرى به عمل آورد. اگر مزاج بيمار رطوبتى و سرد باشد با ايارج فيقرا پاكسازى نمايد، بيمار مبتلا به هنگام نشستن بايستى تمام سرين خود را روى زمين قرار دهد و سعى كند كه از عطسه و سرفه و زور زدن و بلند كردن اشياى سنگين خوددارى نمايد.
و يا گل سرخ ، آقاقيا، پوست انار، مورد جوشانده شستشو نمايند و يا همه را كوبيده خمير كرده به صورت شياف استعمال كنند.
سرطان رحم
قبل از اينكه باعث گرفتارى اعضاء ديگر شود بايستى تحت عمل جراحى قرار گيرد قبل از عمل مى توان براى كم شدن ورم و قدرت پيشروى و كم شدن حجم آن از داروهاى گياهى استفاده نمود.
۱ – شستشو با آب اسپرزه ايكه در آن يك قطعه ورق سرب نازك حل شده باشد.
۲ – از جوشانده تخم شنبليله آويشن بابونه ، تخم كتان ، برگ كلم ، شستشوى رحم نمايند.
۳ – مسهل ضد سودا دهند.
۴ – اگر چرك و عفونتى همراه باشد با جوشانده برگ خطمى ، گل بنفشه ، برگ كلم و كتان آبزن نمايند (حمام داروئى )
سرب را با آب گشنيز و آب كاهو حل كرده با آن شستشو كند.
ادويه مضيقه (جمع كننده )
نارگيل سائيده يا قرنفل و مازوى سائيده يا تخم كدوى تلخ (حنظل ) يا هليله سياه و پوست هليله زرد يا گل سرخ يا آمله يا بادنجان را ريزريز كرده در سايه خشك كرده سپس نرم سائيده يا بسباسه ، قرنفل و پوست انار يا مازو و قرنفل يا آب خرفه يا تخم ترشك سائيده يا پوست درخت نارنج و زعفران و دارچين يا زاج و فوفل ، اين داروها هر يك كه در دسترس باشد جوشانده روزى چند مرتبه با آب آن شستشو نمايند.
نسخه :
جفت بلوط ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
پوست انار ۲۰ گرم
فوفل ۵ گرم
مازو ۵ گرم
همه را جوشانده روزانه شستشو دهند يا فوفل ، مصطكى برنگ كابلى عاقرقرحا را كوبيده و خمير كرده با پنبه به صورت شياف استعمال كنند.
داروهاى زياد كننده شير
در مزاج صفراوى ، شيره تخم خيار و خربزه و كدو و هندوانه مغز سر گوسفند با شكر، ماهى تازه آويشن و اسفناج و در بلغمى و سوداوى آرد گندم و شير تازه و باديان و تخم شنبليله (شير و آرد را پخته داروهاى ديگر را نرم كوبيده و به آن اضافه كنند).
نسخه :
تودرى سرخ ۱۰ گرم
تودرى سفيد ۱۰ گرم
بهمن سرخ ۱۰ گرم
بهمن سفيد ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
بوزيدان ۵ گرم
زنيان ۱۰ گرم
تخم شويد ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
تخم زردك ۳۰ گرم
تخم تره ۱۰ گرم
تخم شنبليله ۲۰ گرم
معزتخم خيار ۲۰ گرم
سياهدانه ۱۰ گرم
ريحان كوهى ۵ گرم
همه را نرم كوبيده روزى سه قاشق مرباخورى كفلمه نمايند.
و در تعقيب آن بجاى آب ماءالشعير نوشند و ديگر آرد كنجد را در شيره انگور حل كرده خوب بهم زنند و بنوشند و مى توانند آنرا بر سينه و پستان ضماد نمايند.
نسخه ديگر
تخم زردك ۲۰ گرم
تخم پياز ۲۰ گرم
تخم شبت ۱۰ گرم
تخم شلغم ۱۰ گرم
باديان ۲۰ گرم
با ۱۰۰ گرم نخود بوداده همه را نرم بكوبند روزى سه مرتبه كفلمه نمايند.
شقاقل ، و شكر، گل پنيرك ، تخم شاهى ، تخم ترب ، يا زيره سبز و آرد برنج و تخم شويد را انتخاب كرده داروها را كوبيده در آرد برنج حل كرده با شكر بپزند تا به صورت حلوا در آيد روزى سه قاشق مرباخورى ميل نمايند. خوردن حليم و شيرزاد در ازدياد شير خيلى مؤثر است ، شيرزاد را ميتوان كوبيده روى غذا هم بپاشند.
نسخه ديگر
تخم شلغم ۱۰ گرم
تخم ترب ۱۰ گرم
تخم شويد ۱۰ گرم
تخم تره ۱۰ گرم
تخم پياز ۱۰ گرم
تخم شاهى ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در نيم كيلو آرد برنج ريخته با شير و شكر پخته بتدريج ميل نمايند.
ماليدن آب باديان بر سينه ها يا انداختن طحال روى آنها باعث زياد شدن شير مى گردد، ضمنا تخم شربتى يا شاخ و برگ كوبيده آن به صورت ضماد باعث ازدياد شير است .
كم كننده هاى شير
اگر به عللى لازم شود كه شير مادر را بخشكانند از دستور زير استفاده مى شود مثلا: در بعضى اوقات مثل فوت نوزاد و يا علل ديگرى كه پيش آيد كه لازم شود شير خشكيده شود از كم كننده هاى زير استفاده شود.
هر چه مجفف (خشك كننده ) رطوبات و محلل باشد و تقليل منى كند آن نيز مقلل شير است و چيزهائى كه زياد كننده خون قاعدگى باشند زياد كننده شير هستند در صورتيكه تمايل به كم كردن شير باشد بايستى غذا و خوردنى ها را كم كرده در عوض از كاهو، عدس ، سركه ، آب ليمو، آب سماق ، سداب استفاده نمايند و لعاب اسپرزه با اوشق حل شده در آب يا آرد باقلا و تخم شنبليله و روغن گل يا زيره كوبيده در عسل و سركه يا لاك و مردار سنگ در روغن گل و سركه يا گل ارمنى يا عدس و سركه يا گل ارمنى يا زيره و سركه و گلاب يا برگ اسپرزه ، برگ سداب و عدس و باقلا يا جوز يا تخم كرفس كوبيده به محل سينه ها ضماد نمايند اين عمل را يك هفته ادامه داده تا شير خشك شود، خوردن ريحان كوهى قاطع شير است ضماد كنجد بر سينه ها و ضماد نعناى كوبيده و ضماد باقلا و تخم خيار تخم شربتى به صورت ضماد خشك كننده سريع است .
آبسه پستان
تمام داروهاى ضد ورم را در اينجا مى توان بكار برد و همه را بهتر است موضعا بكار برند مثل آرد باقلا و سكنجبين و روغن گاو به صورت ضماد يا اسپرزه در سكنجبين پخته به مدت سه روز و يا ضمادهائيكه براى ورم و انجماد شير مفيد است بكار برند.
اگر ورم در مزاج سرد باشد زيره ، كرفس ، سداب ، سائيده يا بابونه و باديان سائيده با آب ضماد كنند اگر مزاج گرم است شيره خرفه ، و سركه و يا روغن بنفشه بمالند اگر ورم زياد باشد آرد باقلا آرد جو و آب گشنيز و نبات را كوبيده در سفيده تخم مرغ حل كرده ضماد نمايند و يا برگ تاجريزى و برگ كالنج را كوبيده ضماد كنند يا كنجد، تخم كتان ، بابونه و اكليل را كوبيده خمير كرده بكار برند.
اگر در اثر خارج نشدن شير به علت نخوردن نوزاد و يا علل ديگر باشد، از جوشانده تخم كتان ، بابونه ، گل بنفشه و گل خطمى و تخم شنبليله به صورت ضماد استفاده شود.
اگر شير در پستان عفونت كرده و خارج نشود پياز را پخته له كرده با مغز نان يا خمير ترش و آرد باقلا و روغن كنجد آميخته ضماد كنند يا آرد كنجد، روغن خوراكى و آرد باقلا را آميخته تجويز نمايند يا تخم كتان ، تخم شنبليله يا مرو، تخم خطمى ، و برگ خطمى ، برابر كوبيده خمير كرده به كار برند.
نسخه براى زخم نوك پستان يا ترك خوردگى آن
در هنگام شير دادن متاءسفانه نوك پستانها زخم شده ناراحتى براى مادر ايجاد مى شود يك داروى خيلى مؤثر زخم را بهبودى خواهد داد و آن ماليدن جوشانده بومادران است .
دستوارات زير براى سفت شدن و كوچك ماندن پستانها
پوست خشخاش
يا كوكنار صحرايى ۵/۲ گرم
شوكران ۵ گرم
سفيداب قلع ۱۰ گرم
گل سرشوس ۱۰ گرم
آقاقيا ۱۰ گرم
عدس ۲۰ گرم
همه را نرم كوبيده با آب بارهنگ خمير كرده ضماد نمايند.
اين عمل را چندين روز بايستى ادامه داده و سينه ها را با سينه بند بسته دارند تا بتدريج كوچك شوند ۲۰ گرم تخم خرفه و ۱۰ گرم مازو نرم كوبيده در سركه حل كرده ضماد كنند.
يا زيره ۱۵ گرم نرم كوبيده با آب و سركه به مدت سه روز ضماد كنند بايستى توجه نمود كه ضماد مرتبا در ۲۴ ساعت روى سينه ها قرار داشته باشد، اين عمل را در هر ماهى سه بار هر دفعه سه روز بايستى ادامه دهند ديگر زاج را نرم كوبيده در روغن گل حل كرده هر روز بمالند و يا صدف سوخته را با آرد جو و سركه ضماد كرده سه روز به حال خود واگذارند.
بايد توجه شود كه زاج و روغن گل به صورت ماليدنى بكار مى رود (به صورت ضماد).
يك عدد بادنجان را خورد كرده در سايه خشك نموده يا پيه گاو مخلوط كرده بمالند. يا گل ارمنى و مازو را برابر هم سائيده در عسل حل كرده ضماد كنند و يا بارهنگ را در سركه پخته يا بارهنگ و بادرنجويه را در سركه پخته ضماد كنند. آقاقيا و صمغ عربى را نرم كوبيده شب بمالند و صبح بشويند آرد جو پوست انار و چوب درخت گز را سائيده در شير جوشانده در هر ماهى بعد از پاك شدن از قاعدگى به مدت سه روز ضماد كنند. كوبيده برگ به و سيب براى سفت شدن سينه ها به كار مى رود. ديگر مصطكى و عفض و كندر به نسبت مساوى نرم كوبيده در سركه پخته سپس با سفيده تخم مرغ آميخته شب ضماد كنند و صبح بشويند، هر عضوى را كه با اين داروها ضماد يا مالش دهند كوچكتر از طبيعى خواهد شد.
براى بزرگ شدن سينه ها
سليخه يا دارچين ۱۰ گرم
دارفلفل ۱۰ گرم
باديان ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در كره گاو حل كرده مرتبا سينه ها را ماساژ دهند.
پيه مرغ ، پيه گاو و پيه گاوميش را به نسبت مساوى مخلوط كرده بمالند.
يا برگ بيدانجيل را كوبيده ضماد نمايند موم و روغن را مخلوط كرده ماساژ دهند يا دارفلفل و دانه اسفند را نرم كوبيده با شكر و عسل بمالند.
درد ستون فقرات
درد ستون فقرات مربوط به عوامل متعددى است كه به اهم آنها بطور اختصار اشاره مى شود از جمله ضربه ها، ورم ها و تغييرات مهره اى در اثر فشار خارجى يا داخلى روى مهره ها، تورم يا جابجائى و يا تغيير مكان ديسكها، دست اندازيهاى بدخيم ساير اعضاء روى مهره هاى پشت ، خوردگى و يا روئيدن استخوانهاى اضافى روى لبه مهره ها، سنگينى وزن و بيماريهاى زنان از نوع دستگاه تناسلى ادرارى و بسيارى عوامل ديگرى كه مى تواند به علت فشار روى تنه يا شاخه هاى عصب سياتيك درد ايجاد نمايد.
درمان درد در اثر ضربه
ضماد آرد جو، آرد باقلا، تاجريزى از هر يك ۵۰ گرم همه را نرم كوبيده در روغن دنبه حل كرده يا با ۲۵۰ گرم دنبه با هم كوبيده در محل درد ضماد نمايند يا مورد، شويد، بومادران از هر يك ۲۰ گرم مغز ناخنك و افسنطين از هر كدام ۱۵ گرم نرم كوبيده با ۲۵۰ گرم دنبه ضماد نمايند.
درد به علت ورم
درمان اينگونه دردها با مالش يا ضماد داروئى تسكين مى يابد مثل لعاب تخم شنبليله ، لعاب تخم كتان گل بنفشه ، گل خطمى ، ميتوان چندتاى آنها را كوبيده با پيه مرغ و مغز ساق قلم گاو داخل كرده بمالند. مسكن هاى ديگر كه در اينجا بكار مى رود عبارتند از روغن قسط، روغن بابونه ، روغن سوسن .
داروهاى خوراكى ضد درد متعدد بوده از جمله مصطكى و انيسون را ميتوان نام برد.
نسخه ضد درد
مصطكى ۱۰ گرم
انيسون ۱۰ گرم
سورنجان ۱۰ گرم
زيره كرمانى ۵ گرم
مقل ۵ گرم
زنيان ۱۰ گرم
ريشه ايرسا ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم قند حل كرده روزى سه قاشق مرباخورى .
ماليدنى ضد درد
ميعه (يابسه ) ۵ گرم
قسط ۵ گرم
قصب الرزيره يا (وج ) ۱۰ گرم
ابهل ۱۰ گرم
فرفيون ۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
سداب ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در روغن بابونه يا روغن سداب ريخته بمالند.
ماليدنى ضد ورم
مرزنجوش ۱۰ گرم
سداب ۱۰ گرم
برنجاسف ۱۰ گرم
سوسن ۲۰ گرم
بابونه ۱۰ گرم
اذخر ۵ گرم
همه را جوشانده با گلاب و سركه بمالند.
نسخه ضد درد و ورم بصورت خوراكى
وج ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
اسارون ۵ گرم
مرمكى ۵ گرم
زرنباد ۵ گرم
درونج ۵ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
دانه اسفند ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى چهار قاشق مرباخورى ميل نمايند.
نسخه ديگر
سورنجان ۱۵ گرم
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده با آب تاجريزى خمير كرده قرص به اندازه نخود تهيه نموده صبح و عصر هر دفعه دو قرص ميل نمايند.
درد كمر به علت سردى مزاج
درمان :
با ماءالاصول و گل قند عسلى و ترياق اربعه اين دردها تسكين مى يابد و ضماد روغن بابونه ، روغن قسط، روغن سداب نيز مؤثر است . ماليدنى داروهاى زير را براى تسكين درد توصيه مى نمايد.
تخم شنبليله ، اوشق ، حب الغار، آب تخم كتان و روغن بيدانجيل .
درد كمر به علت غلبه بلغم
اين درد به علت گرفتارى عضلات و مهره هاى پشت ممكن است بوجود آيد و در اثر مصرف مواد بلغم افزا، شدت مى يابد، با خوردن ماءالاصول و مصرف وج ، زيره و عسل دردها ساكت مى شوند پس از دادن داروهاى فوق از حب يا تركيبات سورنجان ميتوان استفاده نمود و از تركيبات زير به صورت شياف ميتوان به كار برد.
جاوشير، اوشق ، مقل ، ميعه ، آنزروت ، نمك هندى ، زنجبيل ، سورنجان ، شقاقل ، شحم حنظل ، تخم كرفس ، باديان ، انيسون ، زرنباد و قسط از همه برابر نرم كوبيده خمير كرده شياف سازند.
داروهاى فوق را مى توان نرم كوبيده با گلاب و سركه بمالند و روغن هاى بالا نيز براى ماليدن مفيد است .
دردهاى پشت كه عارضه اى از نوع شركت ديسكها نداشته باشد همه با داروهاى خوردنى ، ماليدنى ، و ضمادهاى فوق بهبودى مى يابد: دردهاى زمان قاعدگى و يا شركت ناراحتيهاى زنانگى با درمان فوق بهبودى مى يابد ماليدن پودينه و سير با روغن زيتون و يا مغز ساق گاو به دردهاى كمرى خيلى مؤثر است .
درد مفاصل
هر درد كه در بندگاهها پيدا شود، درد مفاصل ناميده مى شود مثل مفصل مچ دست و يا مفصل انگشتان و غيره دردهاى مفصلى بيشتر مربوط به ماده است (رسوب املاح ، جمع شدن مايعات و غيره ) دردهاى مربوط به دررفتگى و شكستگى جدا از ماده است دردهاى مفصلى بيشتر از ماده بلغم و خون بوده و كمتر از ماده صفراوى و سوداوى است ، گاهى دو ماده مثل صفرا و بلغم تواءما موجب ايجاد دردهاى مفصلى مى شوند.
درمان :
درد مفاصل در مزاج سرد را با دادن داروهاى گرم و غذاهاى گرم و در مزاج گرم با اغذيه و داروهاى سرد تعديل مزاج نمايند. اگر مربوط به مزاج خشك باشد به ترطيب مزاج بپردازند و اغذيه رطوبتى چون شير گاو و غيره خورند، روغن بادام ، روغن مغز تخم كدو، پيه مرغ و مغز ساق قلم گاو مخلوط كرده بمالند. در زيادى خون فصد و كم كردن خون لازم است و شربت ليمو و سكنجبين و شيره چهارتخم و عناب ، زرشك و ليمو و آلوچه خشكه مفيد است با فرمول زير.
عناب ۱۰۰ گرم
آلوچه خشكه ۲۵۰ گرم
زرشك ۱۰۰ گرم
قره قات ۲۰ گرم
ليمو ۵ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
كاكنج ۵ گرم
همه را مخلوط كرده ۱۰ قسمت نمايند هر قسمت را صبح و عصر جوشانده ميل نمايند. اين فرمول براى گرم مزاجان و چاقها و فشارخونيها و دموى مزاجها و كسانيكه مبتلا به خشك شدن دهان هستند و عطش دارند خيلى مفيد و مؤثر است .
ماليدنيهاى زير براى دردهاى مفصلى كمرى و همچنين در ضرب و جرح و سقطه و ورم به كار مى رود.
مالدينى رادع (حل كننده )
گل سرخ ۱۰ گرم
ماميثا ۵ گرم
صندل سفيد ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
فوفل ۵ گرم
نرم كوبيده با سركه و گلاب بمالند.
ماليدنى مسكن
مرزنجوش ، مغزناخنك بابونه ، تخم اسفند از هر كدام ۱۰ گرم همه را نرم كوبيده با روغن گل ضماد نمايند.
ضماد محلل
آرد جو ۲۰ گرم
تخم شنبليله ۲۰ گرم
تخم كتان ۲۰ گرم
بابونه ۱۰ گرم
نرم كوبيده در ۵۰ گرم روغن كرچك و ۵ گرم موم زرد حل كرده بمالند (قبلا بايستى موم را در روغن حل كرده حرارت دهند و داروها را اضافه نمايند)
دردهاى مفصلى با تورم و تب و حرارت
اين دردها – بيماريهاى حاد و مفصلى را تشكيل مى دهند علاوه بر معالجه از طريق داروهاى شيميائى و بررسى آزمايشگاهى ، ميتوان به عنوان كمك در تسريع بهبودى بيمار از داروهاى گياهى نيز استفاده نمود.
نسخه :
ريشه كاسنى ۲۰ گرم
عناب ۱۰ گرم
سه پستان ۵ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
همه را نيم كوب كرده چهار قسمت نموده هر قسمت را پس از جوشانيدن با ۱۰ گرم ترنجبين شيره كش شده و ۱۰ گرم تمرهندى ميل نمايند.

س از تمام شدن اين دستور از روز پنجم از قرص بنفشه يا از ريشه كاسنى ۱۰ گرم ، تاجريزى ۵ گرم گل سرخ و گل شب بو هر كدام ۵ گرم جوشانده صاف كرده با مغز فلوس ۵ گرم به مدت سه روز مصرف نمايند. حال كه اين دستورات را عمل كرده اند از ضماد آرد جو، گل خطمى ، عدس ، گل بنفشه و برگ و گل شقايق هر كدام ۱۰ گرم نرم كوبيده در روغن گل و سفيده تخم مرغ حل كرده خمير مزبور را ضماد كنند يا اسپرزه ، آب كدو، آب خيار، آب گشنيز، آب كاهو، آب گل هميشه بهار و كمى كافور به محل درد ضماد نمايند.
و نيز با مايعات فوق مفصل دردناك متورم را بشويند، اگر درد شديد باشد بذرالنج ، پوست خشخاش ، اسپرزه و آقاقيا و مغاث را با شير گاو حل كرده ضماد نمايند و با روغن گل و لعاب اسپرزه ماساژ دهند.
تركيبات : سورنجان با زيره كرمانى و هليله و مقل براى تسكين درد و برطرف كردن ورم بكار برده مى شود همزمان با مصرف سورنجان بايستى مفصل يا محل درد را با پيه مرغ و مغز ساق گاو و موم مالش دهند و با آب جوشيده بابونه ، شبت ، مغزناخنك ، سداب ، نعناع ، مرزنجوش ، ريشه كبر و جو كوبيده مرتبا مفصل دردناك را بشويند.
نسخه معجون
سورنجان ۱۰ گرم
زيره ۵ گرم
دارفلفل ۵ گرم
پودينه باغى يا شهرى ۵ گرم
نرم كوبيده با عسل روزى ۱۰ گرم ميل شود (براى ۷ روز)
نسخه براى ورم ، درد مفاصل و كمر و نقرس
گل سرخ ۱۰ گرم
كنجد ۲۰ گرم
شقايق ۵ گرم
مقل ۵ گرم
عود ۵ گرم
جوزهندى ۵ گرم
تخم شنبليله ۱۰ گرم
سورنجان ۱۰ گرم
جدوار ۵ گرم
پودينه ۱۰ گرم
زنيان ۱۰ گرم
تخم شويد ۱۰ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
نرم كوبيده با گلاب و سركه بمالند.
نسخه براى دردهاى مفاصلى به صورت خوراكى
بابونه ۱۰ گرم
بادرنجويه ۱۵ گرم
بومادران ۱۰ گرم
بوزيدان ۱۰ گرم
اين داروها را نيم كوب كرده ۶ روز جوشانده صبح و عصر ميل نمايند.
و از داروهاى اين نسخه بمالند. ميخك ، زنجبيل ، دارچين ، خولنجان ، سورنجان ، جوز هندى (در موم و روغن زيتون حل كرده بمالند).
نقرس
بيمارى است كه در اثر زياد شدن اسيد اوريك خون به وجود مى آيد علت ايجاد درد، در اثر جمع شدن رسوبات اوراتها در لابلاى مفاصل (مفصل انگشت بزرگ پا) است درمان اين بيمارى مثل درمان دردهاى مفصلى است كه قبلا گفته شده است ، فرمول معجون سورنجان و بقيه داروهاى آن از همه مفيدتر است زيرا سورنجان داراى كلشين است و داروى اصلى نقرس همان كلشى سين مى باشد، بقيه داروهاى ماليدنى و ضمادى قبلى نيز براى نقرس ‍ مفيد است .
مبتلايان به نقرس اگر مى توانند از ترياق كبير استفاده كند نتيجه بهترى به دست خواهند آورد تا داروهاى ديگر، بيماران نقرسى اگر روزانه بجاى آب از آب آلو و سكنجبين استفاده كنند بهتر است اگر التهاب و درد شديد باشد از نسخه زير استفاده نمايند.
آلوچه خشكه ۲۰ گرم
عناب ۱۰۰ گرم
زرشك ۱۰۰ گرم
گل بنفشه ۲ گرم
كاكنج ۱۰ گرم
تخم گشنيز ۵ گرم
تخم خرفه ۱۰ گرم
تخم كاهو ۱۰ گرم
بالنگو ۱۰ گرم
همه را نيم كوب كرده ۱۵ روز صبح و عصر جوشانده آب آن را با لعاب اسپرزه يا ۵ گرم ترنجبين شيره كش شده ميل نمايند.
محل التهاب و درد را بايد با آب برگ چغندر و سكنجبين بشويند يا با گل ارمنى ، تخم شويد، تخم كرفس ، باديان ، زنيان ، آويشن شيرازى ، انيسون و تخم گشنيز از هر كدام به نسبت مساوى كوبيده در پيه يا روغن زيتون ريخته بمالند، ميتوان از چندتاى آنها نيز استفاده نمود.
خرفه در گلاب حل كرده قدرى كافور افزوده ضماد كنند دادن آب ترب و سكنجبين و تبديل مزاج به مزاج طبيعى باعث از بين رفتن رسوبات شده ، درد را ساكت مى كند.
بيماران مبتلا به نقرس مى توانند روزانه بجاى آب ماءالشعير نوشند و نيز بايستى از داروهاى زياد كننده ادرار استفاده نمايند و از غذاهاى غليظ و چرب و سرخ كرده و گوشت پرهيز كنند و غذاهاى سرد و رقيق مصرف نمايند.
رژيم مبتلايان به اسيداوريك
خوددارى از مصرف گوشت مخصوصا حيوانات جوان ، دل ، قلوه ، جگر، مغز، كله پاچه ، ماهى ، خاويار، تخم مرغ ، دوغ خيلى ترش ، چاى پررنگ ، كاكائو، قهوه ، باقلا، لوبيا و مواد ديگر پورين دار.
نسخه :
اين داروها در تسكين درد نقرس بسيار مؤثرند از جمله آنها:
انسيون ۱۰ گرم
زيره كرمانى ۱۰ گرم
فلفل سياه ۵ گرم
زنيان ۱۰ گرم
مغز دانه كاوشه ۵۰ گرم
سليخه ۵ گرم
زنجبيل ۵ گرم
فرفيون ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
سورنجان ۲۰ گرم
همه را نرم كوبيده روزى سه مرتبه هر دفعه ۳ گرم با ماءالشعير ميل نمايند.
معجون
سورنجان ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
باديان ۱۰ گرم
فلفل سفيد ۵ گرم
آويشن ۱۰ گرم
نمك هندى ۳ گرم
كف دريا ۳ گرم
بوزيدان ۵ گرم
هليله زرد ۱۵ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
كنجد ۵۰ گرم
زنجبيل ۵ گرم
سورنجان ۱۵ گرم
تربد (كلم صحرايى ) ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده روزى سه مرتبه هر دفعه ۵ گرم با آب ماءالشعير بخورند.
مسهل ضد رطوبات موضعى و منقى اعضاء از خلط غالب (عامل بيمارى زا)
ايارج فيقرا ۱۵ گرم
افتيون ۵ گرم
غاريقون ۵ گرم
شحم حنظل ۵ گرم
عسل ۲۵۰ گرم
همه را نرم كوبيده در عسل ريخته خوب بسرشند روزى ۳ قاشق مرباخورى
نسخه مؤثر براى ورم مفاصل و دردهاى پراكنده
زرنباد ۵ گرم
درونج ۵ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
دانه اسفند ۵ گرم
سورنجان ۱۰ گرم
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
صبر زرد ۵ گرم
زنجبيل ۵ گرم
باديان ۵ گرم
زنيان ۵ گرم
زبان گنجشك ۱۰ گرم
مقل ۵ گرم
گل نفشه ۱۰ گرم
گل زوفا ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در مرباى بالنگ ريخته روزى سه قاشق مرباخورى .
درد عصب سياتيك يا عرق النساء
اين بيمارى كه فراوان ترين دردهاى كمر و پشت پاها را تشكيل مى دهد دامنگير بيشتر افراد چاق مى باشد دردهاى منتشره از عصب سياتيك بستگى به محل آزردگى عصبى دارد دو نوع درد سياتيك وجود دارد يكى مربوط به تنه عصب و ديگرى مربوط به شاخه هاى آن است دردهاى تنه اى بيشتر در اثر فشار مهره ها و تومورها و ديسكها و دردهاى شاخه اى اكثر مربوط به عوامل خارجى از قبيل ضربه – ورم – فشار و تغيير شكل مهره هاى ستون فقرات مى باشد.
داروهاى بيمارى نقرس و دردهاى مفصلى كم و بيش روى دردهاى سياتيكى مؤثر است .
حمام داروئى
مرزنجوش ، پودينه ، بومادران ، مغز ناخنك همه را به مقدار كافى جوشانده بيمار در آب آن بنشيند.
بيمار مبتلا به دردهاى سياتيكى مى تواند روزى دو گرم دانه اسفند كوبيده را در دو نوبت صبح و عصر كفلمه نمايند: اين عمل را تا پايان بهبودى درد بايستى ادامه دهند.
نسخه :
انغوره ۵ گرم با كره حيوانى (۵۰ گرم ) خوب مخلوط كرده مرتبا محل درد را ماساژ دهند.
نسخه :
جوزهندى ۵ گرم
قرنفل ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
پوست نارنج ۱۰ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
زرنباد ۵ گرم
گل زوفا ۱۰ گرم
حب الغار ۵ گرم
اسطوخدوس ۱۰ گرم
سورنجان ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه :
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
گل سرخ ۵ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
تخم كاسنى ۵ گرم
سورنجان ۱۰ گرم
نرم كوبيده مثل دستور فوق عمل شود.
نسخه ساده اما مؤثر بر ضد دردهاى سياتيكى
نيم كيلو پوست سفيدار با پوست بيد و پوست و شاخه هاى زبان گنجشك نيم كوب كرده خوب جوشانيده تا به قوام آيد آب را بمالند.
نسخه مؤثر بر ورم و درد كمر ((سياتيك )) و مفصل زانو
بابونه ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
مغز ناخنك ۵ گرم
تاجريزى ۵ گرم
گل پنيرك ۱۰ گرم
برگ كتان ۱۰ گرم
مرزنجوش ۱۰ گرم
آرد جو ۲۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵ گرم موم و ۴ استكان روغن كنجد حل كرده خوب بسرشند سپس قدرى از آن را روى پارچه نازكى قرار داده به محل درد يا تورم ضماد نمايند.
ورم
علت اين بيمارى زياد و متعدد بوده و شناسائى آن لازم است زيرا براى معالجه و درمان ، با شناخت علت آن مى توان نتيجه مطلوب را به دست آورد مثلا ورمهاى موضعى با ورم عمومى بدن يا ورم هاى داخلى و خارجى بدن با هم فرق داشته ، لذا محل استقرار ورم مهم است . ضرب خوردگيها، تصادفات ، تصادمات ، همه باعث ورم موضع آسيب ديده مى گردند، شكستگى هاى استخوانى تواءم با ورم و خون مردگيهاى زير پوستى و همراه با برآمدگى ، آبسه ها، عفونتها، پيدايش مايه در انساج همه تواءم با ازياد حجم خواهند بود، گستردگى و وسعت دامنه ورمها و متفاوت بودن درمان آنها، توجه خاصى را به خود جلب مى نمايد!
اگر ورم سطحى باشد با چشم ديده مى شود و اگر عمقى باشد از روى علائم و آثار آن پى به وجودش برده مى شود. ورمهائى كه داراى مبداء بلغمى بوده و در رسوبات و تركيبات آنها بلغم بكار رفته است كه در حقيقت جمع شدن مواد لنفى مى باشد معمولا بدون درد بوده ولى بيمار سنگينى خاصى را احساس مى كند اگر عامل بيمارى زا و رسوبات حاصله در محل تورم از مواد سوداوى باشد با صلابت و سفتى همراه است و آثار ديگر، سودا، در بيمار مشهود مى باشد.
درمان :
درمان اين بيمارى با احتياط و در عفونت هاى شديد بايستى از داروهائى شيميائى استفاده شود مثل ورم عمومى بدن به علت نارسائى حاد كليه و يا ورمهاى شديد مفصلى در روماتيسم حاد و غيره .
داروهاى گياهى كمكى به كم كردن ورم و گاهى در از بين بردن آنها كمك شايانى مى نمايند از جمله جوشانده حب الغار، گل بومادران ، افسنطين ، زيره ، ريشه ايرسا، كرويا، پودينه ، مرزنجوش اين داروها در ورمهاى بلغمى (به علت جمع شدن لنف ) بسيار نافع است ، ضماد زيره ، ضماد بومادران ، گوگرد و انيسون براى اين نوع ورم ها بسيار مؤثر است .
توجه بايد دانست كه گل بومادران در هنگام احتراق يا موقعى كه آن را پودر كرده موضعا به كار برند حرارت بسيار زيادى از خود خارج مى كند زيرا ثابت شده است كه داراى خاصيت اشعه مادون قرمز مى باشد.
نسخه :
روغن بادام ، روغن بومادران ، به نسبت مساوى كرده آرد باقلا و كمى سركه اضافه نموده بپزند تا به شكل خمير در آيد به موضع ورم ضماد نمايند در همان روزهاى اول آثار بهبودى و كم شدن تورم مشهود خواهد شد اين دستور براى ورم بيضه (اوركيت ) نيز بكار مى رود.
در ورم هائى كه به علت خونريزى زير پوستى ايجاد شده باشند داروهاى رادع مثل صندل سرخ و سفيد فوفل ، گل ارمنى ، ماميثا، آقاقيا، گل سرخ و غيره بكار مى رود بعضى ها معتقدند كه رادع و مرخى با هم داده شود (يعنى داروى پخش كننده و شل كننده با هم بكار برند).
داروهاى مرخيه (شل كننده )
مثل آرد جو، گشنيز تر، گل خطمى ، گل پنيرك و غيره .
داروهاى محلله مرخيه (شل كننده و حل كننده )
مثل بابونه ، اكليل ، تخم شويد و غيره .
داروهاى مرخيه محلله
مثل آرد باقلا، آرد خطمى ، گل پنيرك (خبازى ) بابونه و غيره .
داروهاى محلله
مثل بابونه اكليل ، تخم شنبليله و غيره .
رعايت دستورات زير براى ورمها بطور كلى لازم است .
۱ – در ابتداى بيمارى هنگام پيدايش و شروع بايد از داروهاى رادع استفاده شود.
۲ – در استقرار ماده از داروهاى رادع و مرخمى .
۳ – در انتهاى بيمارى محلل مرخمى .
۴ – كه مرحله انحطاط است محلل تنها بكار برند.
اگر ماده به تحليل نرود و ورم تمام نشود از داروهاى منضج يا پزنده مثل (تخم كتان ، انجير، چلغور كبوتر و غيره ) استفاده تا ماده پخته سرباز كند اگر در اين حال هم سرباز نكند بايستى محل تورم را كه مسلما با چرك زيادى تواءم است ، شكافت . و اين شكافتن موقعى فرا مى رسد كه : داروى منفجره داده شده باشد اگر با داروى منفجره چرك خارج نشد نوبت شكافتن فرا مى رسد.
در ورمهاى با علت خون مردگى ، خرفه را كوبيده در سركه محل كرده ضماد نمايند يا در داروهاى رادع گذشته را ضماد كنند اگر خون مردگى تواءم با درد شديد و التهاب باشد آب گل خطمى يا آب برگ خرفه يا كاهو يا ترشك يا خشخاش به كار برند.
نسخه مرهم رادع
گل ارمنى ۱۰ گرم
گل مختوم ۱۰ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
روغن گل ۵۰ گرم
موم ۵ گرم
داروها را كوبيده در مقدار كافى سركه حل كرده به صورت مرهم در بياورند و استعمال كنند.
نسخه رادع
گل ارمنى ، سفيده تخم مرغ ، روغن گل ، روغن بنفشه ، كاهو.
جالينوس عقيده دارد كه : اگر خون مردگى و ورم با درد شديد همراه باشد از داروهاى ملينه استفاده شود مثل آرد جو پخته شده در شير تواءم با سفيده تخم مرغ و لعاب اسپرزه ، پس از اينكه اين مرهم خشكيد، براى تسكين درد از ضماد گل بنفشه نيز مى توان استفاده نمود.
نسخه :
گل بنفشه ۱۰ گرم
گل بومادران ۵ گرم
مغزناخنك ۱۰ گرم
تخم كتان ۲۰ گرم
تخم شنبليله ۲۰ گرم
گل خطمى ۵ گرم
پخته ضماد نمايند.
اگر خون مردگى به له شدگى نسج تواءم باشد و مدتى جريان خون قطع گردد و تغذيه عضو آسيب ديده دچار اختلال شود، پوسيدگى و سياه شدگى در عضو پيدا شده كه باعث غانغاريا (كانگرن ) مى گردد. در اينجاست كه بايستى عمل جراحى انجام پذيرد. قبل از شروع كانگرن در صورتيكه عضو گرم باشد و جريان خون كمى در آن برقرار باشد و عضو گنديدگى و سياه شدگى نداشته باشد محل ورم را شرط زده يعنى تا حد امكان كارى كنند كه از آن محل خون جارى شود تا خونهاى سياه و فاسد شده خارج گردد، سپس از دستورات زير پيروى كنند.
نسخه براى جلوگيرى از كانگرن
اين داروها مانع عفونت و قاطع رطوبت يا ترشحات و گنديدگى هستند. مثل آرد گرسنه ((گاودانه )) سكنجبين يا مازو و گل ارمنى و زاج از هر كدام ۵ گرم نرم كوبيده در ۲ قاشق عسل حل كرده ضماد نمايند.
اگر رنگ ورم آبى باشد مرتبا آن را با آب گرم شستشو داده از آرد عدس كه در عسل حل كرده باشد ضماد كنند اگر ورم رو به سفتى گذارده باشد بايد گاهى ملين و زمانى از محللها ضماد كنند تا سفت تر نشود زيرا سفت شدن ورم باعث نرسيدن خون و شروع كانگرن خواهد شد و اگر كاملا كانگرن پيش آمد بايد هر چه زودتر قطع عضو نمايند تا سبب آسيب ساير اعضاء نشود.
ورم با علت صفرا كه شكل آن شبيه باد سرخ مى باشد، درمان با شربت بنفشه ، عناب ، شربت ليمو و نارنج به مدت سه روز بعدا كدوى رنده كرده و آب برگ خرفه و كاهو و بارهنگ و تاجريزى و گشنيز و صندل و فوفل با لعاب اسپرزه و قدرى سركه ضماد نمايند در اينجا به ضمادهاى حل كننده احتياجى نيست .
ورم غدد لنفاوى (پشگ )
علت پيدايش اين ورمها دفاعى است كه بدن در مقابل ورود ميكروبها، انگلها، قارچها و غيره از خود نشان ميدهد معمولا هر جا پشگى وجود داشته باشد زخم ، عفونت و آثار ورود ميكروب به بدن را بايستى در آنجا جستجو كرد. عفونتهاى داخلى بدن و بيماريهاى بدخيم و بيماريهاى خونى و غيره غدد لنفاوى بدن را بزرگ مى نمايد در هر صورت با مشاهده و لمس ‍ پشگها، بايستى به عفونتها مشكوك شده راه درمان ، پيدا كردن علت اصلى و رفع آن و پاكسازى بدن از خلط غالب است ، سپس داروهاى مرخى مثل گل خطمى ، گل بنفشه و تخم مرو را با موم و روغن مخلوط كرده ضماد نمايند استعمال و به كار بردن داروهاى رادع در اينجا ممنوع است مخصوصا اگر تعداد پشگها زياد باشد.
پس از دادن داروهاى مرخى (داروهاى شل و نرم كننده ) بايستى داروهاى محلل به كار برند اگر غدد لنفاوى رو به كوچك شدن گذارده و جمع شوند، منضج و منفجر كننده بكار برند. در ورمهائى كه مبداء آنها زخم و عفونت يا عامل ديگر باشد ۱۰ گرم زرنباد را كوبيده در آب خمير كرده ضماد نمايند يا برگ توت سياه سائيده ضماد نمايند اگر بخواهند سرباز كند از گذاردن ضماد برگ توت موقعى كه پشك خوب نرم شده باشد استفاده كنند ضماد برگ شانه يا تخم كتان ، اسپرزه ، گل خطمى و خمير ترش مفيد است يا آجر را پخته نرم كوبيده با روغن كرچك خمير كرده ضماد نمايند تا باعث پخته شدن و سرباز كردن پشگ گردد.
مالش پشگها بطور عموم با روغن زيتون اكثرا مفيد واقع مى شود.
اين نكته لازم به تذكر است كه با دادن مبردات و رادعات ، چون صندل ، آقاقيا، فوفل ، گل ارمنى ، گلاب ، آب گشنيز و كاهو در ابتداى شروع بيمارى يعنى زمانى كه پشگها در حال بزرگ شدن هستند خيلى مفيد و مؤثرتر است . هنگامى كه بيمارى استقرار پيدا كرد دادن محلل ها مثل بابونه ، گل خطمى ، تخم شنبليله ، مغزناخنك توصيه مى گردد در اين موقع فقط داروهاى حل كننده مؤثرند اگر تورم با درد و فشار همراه باشد، منضجاتى مثل بزرگ ، تخم شنبليله ، انجير، شير مرو به محللها اضافه نمايند.
ضماد
اين داروها كه در اين ضماد به كار برده مى شوند، داراى چند خاصيت مى باشند از جمله تومورهاى ابتدائى را تحليل برده و تومورهاى نرم شده را منفجر نموده و آنها كه نيمه خام شكافته شده باشند نرم نموده آماده سرباز كردن مى نمايد اين داروها عبارتند از گل شيره ، انگور (گلى است كه در ظرفهاى شيره انگور ته نشين شده است ) تخم شنبليله ، تخم كتان از هر كدام ۱۵ گرم صبر زرد، صابون مقل ، ريوند از هر كدام ۵ گرم همه را نرم كرده در گل شيره انگور ريخته ضماد نمايند، اگر بخواهند تومورى سرباز كند از داروهاى زير بكار برند.
قرفه ، اسپرزه ، تخم شنبليله ، صبر يا مقل و آرد جو و صابون و پياز پخته .
دمل
ميكروبها، قارچها، باكتريها و همه عوامل چرك زا باعث به وجود آمدن اينگونه تومورها مى گردند. گاهى اين تومورها بزرگ شده و به صورت تومور چركين كه پس از سرباز كردن سوراخ سوراخ مى باشد، روى بدن پيدا مى شوند كه اكثر آنها را با شكافتن و فتيله گذاردن ميتوان درمان نمود اين دملها را كفكيرگ گويند.
درمان :
مبارزه با خلط غالب يعنى عامل بيمارى زا و رسوبات املاح اضافى و عواملى كه باعث بهم خوردگى فرمول خونى شده باشند از قبيل كم شدن ها يا زياد شدنها و هرگونه تغييراتى كه باعث به وجود آمدن بيمارى شده باشد ((مثل ميكروبها)) خلط غالب نامند اين دگرگونيها همه در اثر خلط غالب يا عامل بيمارى زائى است .
سه روز اول را با داروهاى رادع مثل فوفل ، صندل ، برگ خرفه ، تاجريزى (همه را نرم كوبيده در گلاب حل كرده به صورت ضماد بكار برند) از روز سوم لعاب اسپرزه يا مفيد تخم مرغ آميخته روى تومور گذارند تا در تسكين درد كمك نمايد و ماده محتوى تومور را جمع نمايد موقعى كه ماده جمع شد يعنى تومور به قوام طبيعى خود رسيد و تورم اصراف آن كم شد مى توان داروهاى منضج بكار برد تا در پخته شدن محتويات محل تورم كمك نمايد. با اين معالجه بايستى غده متورم سرباز كند در غير اينصورت لاجرم با عمل جراحى شكافته و چرك آن خارج ميگردد.
پس از سرباز كردن در صورتى كه عفونت و چرك زيادى هنوز در غده باقى ماده باشد درمان زير را بايستى بكار برد.
مر ۱۰ گرم
صبر زرد ۱۰ گرم
مازو ۱۰ گرم
گلنار ۱۰ گرم
زردچوبه ۵ گرم
همه را نرم كوبيده روى زخم بپاشند.
نسخه براى روئيدن گوشت نو بر زخم ها
كندر، ايرسا، آرد گرسنه يا گاودانه ، زراوند، جاوشير، يكى يا چند تاى از اين داروها را جوشانده زخم را به وسيله آن بشويند.
براى حل و از بين بردن غده ها معتقدند كه در غده هاى صفراوى رادع بايستى سرد و تر و در دموى سرد و خشك و در سوداوى گرم و تر و در بلغمى مزاجها رادع گرم و خشك به كار برند و سه گونه رادع وجود دارد خاص ، قوى ، ضعيف .
در دملهاى زير استعمال رادع مضر بلكه مهلك است .
۱ – دملى كه در دستگاه منى ساز باشد.
۲ – دمل هاى سمى يا عفونى .
۳ – دمل بحرانى .
۴ – دملى كه از ماده غليظ باشد.
۵ – دملى كه ماده او پخش اعضاء گردد يا تومورهاى چركى كه ممكن است چرك و ميكروبهاى موجود در آن منتشر در ساير اعضاء به وسيله خون گردد.
۶ – دملهائى كه از ضربه پديد آمده باشند (زيرا ممكن است مواد سمى كه در اثر له شدن تارهاى عضلانى ، گلبولها و سلولهاى منطقه آسيب ديده وارد خون شود).
۷ – دملهاى امتلائى ، زيرا بدن در اينجا كشش ماده بيمارى زائى را ندارد.
۸ – دملهائى كه در بدنهاى ضعيف و لاغر باشد.
۹ – دمل هاى نزديك حواس پنجگانه .
۱۰ – دمل هاى خطرناك .
براى حل شدن و از بين رفتن دملها در شروع مرض رادع و محلل بكار برده مى شود تا زود نتيجه درمان مثبت شود در زمانى كه حجم تومورها در حالت پيشرفت مى باشد رادع دو برابر محلل بكار برده مى شود در انتها و پايان بيمارى رادع و محلل برابر هم و در پايان و دوران انحطاط بايستى محلل انها بكار برند در صورتى كه سفتى يا درد يا براقى محل وجود داشته باشد مى توان چند روزى داروى منضج روى آن قرار داد و كمى داروى رادع رقيق شده نيم گرم نيز جايز است .
گفتار جوانس
((محلل آن است كه ماده غليظ را به حرارتى ضعيف ، رقيق كرده تنقيح مسام نموده دفع كند، پس معتدل مائل به نرمى و رقيق الجوهر باشد)) توجه را بدين طريق معطوف مى دارد كه محلل خاص ، گرم و خشك است (به درجه سوم ) لذا بايستى موقعى به كار رود كه تحليل قوى لازم باشد محلل معتدل داروئى است كه براى از بين بردن دملهاى حاد و رقيق كه در زير جلد وجود داشته باشند بكار مى رود.
ادويه محلله
بر نجاسف ، مغز ناخنك ، پودينه ، شبت ، كرفس ، سير، پياز، اسطوخدوس ، افسنطين ، اذان الغار، انيسون و سركه ، پى زر، گل بنفشه ، مغز حرام ، يا كلم پخته و شاهى و سفيده تخم مرغ .
تخمه جات محلل : مثل باديان ، تخم شنبليله ، تخم گشنيز، انيسون ، زيره ، تخم خطمى و غيره .
ريشه هاى محلل : ريشه گاوزبان ، ريشه خياردشتى ، ايرسا، ريشه فاشرا، ريشه شلغم .
آردهاى محلله : آرد جو، آرد باقلا، آرد سبوس گندم ، مغز نان ، آرد فندق و غيره .
صمغهاى محلل : لادن ، موم ، زوفاى تر، اوشق ، جاوشير، مقل و غيره .
روغن محلل : روغن بادام ، برنجاسف ، روغن شبت ، روغن مرزنجوش ، روغن سداب و غيره .
مراهم محلله : مرهم جيوه و ورقهاى سرب و غيره .
شحوم محلله : پيه مرغ ، پيه پرندگان ، پيه كليه گوسفند، پيه گوساله ، زهره گاو، پشم كهنه ميش و غيره .
دستورات كلى براى معالجه يك دمل
در بدو شروع از زردچوبه سائيده شده در روغن كنجد به صورت ضماد استفاده كنند يا گل و لاى ته نشين شده در ظرفهاى انگور و با خردل سائيده ضماد نمايند يا مقل و كنجد سياه سائيده بكار برند تا دمل نضج يافته (شل شده ) و به اصطلاح پخته و سرباز كنند يا صابون و سرب را پخته براى رسيدن دمل به كار برند. ممكن است اين دملها در داخل بدن در دستگاه ادرارى تناسلى و ريه و در روده ها و گاهى در مغز ايجاد شده باشد كه در اثر عفونت ، سرانجام به گند تمامى خون بدن انجاميده باعث هلاكت گردد در صورت وجود چنين دملهائى علائم بيمارى خيلى شديدتر و تب و گاهى لرز وجود خواهد داشت .
تومور يا دمل دستگاه گوارشى ممكن است سرباز كرده چرك از راه مدفوع خارج شود. در صورتيكه دملى در روده ها پيدا شود و باعث نفخ و درد شديد گردد، داروهاى زير براى كم كردن نفخ ، گاز و درد مفيد خواهد بود.
نسخه :
زيره ۵ گرم
باديان ۵ گرم
زنيان ۵ گرم
كرويا (شاه ريزه ) ۵ گرم
تخم شبت ۵ گرم
بومادران ۵ گرم
اكليل ۵ گرم
پس از نيم كوب كردن چهار روز صبح و عصر پس از جوشانيدن ، صاف كرده ميل نمايند.
اين داورها را نيز مى توان جوشانده صاف كرده به صورت تنقيه به كار برند.
دملهاى خارج از بدن را بايستى طبق روش درمان غدد متورم ، معالجه و پى گيرى نمود.

 

براى اين كار اگر سخت باشد با روغن پيه مرغ ، روغن سداب ، يا روغن شبت محل را چرب نمايند و سپس مرزنجوش ، زيره ، برنجاسف ، نمك و اكليل و روغن زيتون به محل ضماد نمايند. محل درد را با جوشانده گل گندم ، تخم شنبليله ، باديان ، كرويا، اسطوخدوس ، تخم شبت ، بومادران و سبوس گندم بشويند به علت فراوانى و كثرت تنوع دملها در زير به چند گونه ضماد مؤثر براى تحليل دملها اشاره مى شود.
نسخه :
گل سرخ ۲۰ گرم نرم سائيده در گلاب حل كرده كمى گرم نموده ضماد نمايند. صمغ عربى : آذاراقى و قنيل از هر كدام به نسبت مساوى نرم كوبيده پخته به كار برند. يا مغز تخم شنبليله تخم كتان – گل خطمى ، گل پنيرك ، تاجريزى ، خردل ، اكليل ، و كاكنج را به نسبت مساوى كوبيده در شير پخته يا زبل حمام را در آرد جو آميخته يا مغز پنبه دانه را در آب پخته يا زبل گوسفند و گل خطمى و برگ مورد را بهم آميخته ضماد كنند، برگ كنار از بين برنده و خشك كننده چرك نيز مى باشد، ديگر پياز پخته يا زنيان را در روغن كنجد بپزند، يا شلغم را به تنهائى پخته يا ماليدن روغن كرچك براى نرم شدن سفتى تومورها بكار برند.
يا اسپرزه ، روغن گل ، و سركه يا مقل سائيده با صابون يا زبان گنجشك يا برگ گشنيز كوبيده پخته ضماد نمايند.
دملهاى معروف به نام خنازير
براى درمان آنها از داروهاى پاك كننده بدن از سودا و بلغم استفاده مى شود و تقليل مقدار غذاى روزانه كنند و از خشم و غضب و آواز بلند خوددارى نمايند و از پماد محلل زير استفاده كنند.
تخم انجره ، خردل ، كف دريا، مقل ، زراوند، واشق به نسبت مساوى نرم كوبيده در روغن زيتون كهنه حل نموده تربد و كمى موم سفيد اضافه كرده ضماد نمايند اگر ضماد منضج و منفجره لازم شد از آرد گندم ، آرد جو و روغن زيتون يا تخم كتان ، شنبليله ، تخم مرو، ايرسا، را پخته قدرى زيل حمام اضافه كرده بكار برند (زيل حمام يعنى چلغوز كبوتر)
نسخه :
اين داروها به صورت خوراكى براى خنازير مفيد و مؤثر است .
هليله ۱۵ گرم
افتيمون ۱۰ گرم
آمله ۱۰ گرم
تربد ۵ گرم
بسفايج ۵ گرم
اسطوخدوس ۱۰ گرم
غدد خشك كننده گردن گوسفند ۱۰ گرم
غاريقون ۵ گرم
شيطرنج ۵ گرم
انيسون ۵ گرم
قرفه ۵ گرم
ميخك ۵ گرم
جوز هندى ۵ گرم
هيل غرابى ۵ گرم
مصطكى ۵ گرم
همه را نرم كوبيده روزى ۱۵ گرم هر دفعه ۵ گرم به صورت كفلمه يا با مربا يا عسل ميل كنند.
نسخه ديگر
تربد ۵ گرم
آنزورت ۱۰ گرم
ايارج فيقرا ۵ گرم
غاريقون ۵ گرم
شحم حنظل ۵ گرم
جاوشير ۵ گرم
تخم تره ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده سپس روزى چهار گرم ۲ گرم صبح و ۲ گرم عصر كفلمه نمايند.
نسخه براى ضماد
خون سياوشان ، گل ارمنى ، گل سرخ ، دانه مورد، تاجريزى ، گلنار برابر هم كوبيده در سفيده تخم مرغ حل كرده ضماد نمايند.
دملهاى كوچك به اندازه نخود گاهى بزرگ تر اما متحرك و بدون چسبندگى .
در اينجا تنقيه و پاكسازى خلط بلغمى كنند و حب غاريقون داده تا بزرگ نشود و بر روى آن ضمادهاى محلله گذارند اگر معالجه فوق نتيجه مثبت ندهد داروهاى پزنده چرك دهنده چنانچه قبلا بيان شده است يا روى اين تومورها اوشق ، خاكستر ريشه كلم ، صابون ، روغن گل و كمى آهك آب نديده مخلوط كرده روى تومور قرار دهند يا اوشق را در سركه حل كرده ضماد كنند.
دملهائى كه محتوى آنها چربى باشد (ليپوم ) قابل انفجار نيستند بايد آنها را خارج نمود ليكن اگر زاج زرد را كوبيده با آب گشنيز روى آنها بمالند يا سنگبينج بر آنها ضماد كنند يا برنج را با دوغ پخته به صورت خمير ضماد نمايند در كوچك شدن و از بين بردن آنها بى تاءثير نيست .
غدد سرطانى
اين تومورها از نظر طب گياهى ورمى است سوداوى كه از احتراق صفرا يا احتراق بلغم كه اندكى صفرا نيز با آن سوخته شده باشد پديد مى آيد و معتقدند كه سوداى طبيعى به تنهائى عامل اصلى آن نمى باشد اين بيمارى بدخيم در زنان در سينه و رحم و در مردان در پا و دستگاه گوارشى و دستگاه تناسلى ادرارى و گاهى در صورت ديده مى شود اما اين قانون كلى نيست هر جا كه ميل او باشد، مى تواند نزول اجلال فرمايد.
درمان :
اميد است با پيشرفت دانش پزشكى روزى فرا رسد كه بيمارى بدون درمانى وجود نداشته باشد.
ابوعلى سينا معتقد است كه هر دردى با گياهى درمان و هر گياهى دردى را درمان خواهد كرد (به اميد آن روز).
درمان مبتلايان سرطان و كم كردن خلط سوداوى
افتيمون ، را نرم كوبيده در ماءالجبين حل كرده مكرر بنوشند و از غذاهاى مولد خون رقيق مثل ماءالشعير، سوپ مرغ ، سوپ گوشت بره و بزغاله ، شيره تخمه خرفه خيار و خربزه استفاده كنند و از خوردن مولدات سودا كاملا بايد پرهيز كرد در ابتداء از ضماد ورق سرب حل شده در آب گشنيز و تاجريزى مرتب استفاده شود تا از بزرگ شدن آن حتى الامكان جلوگيرى كند (اين دستور به صورت ضماد به كار مى رود).
مرهم اسفيداج (سفيداب قلع )
اين دارو را با گل ارمنى و روغن زيتون و آب كاهو آميخته ضماد كنند و از ضماد اشياء قوى خوددارى نمايند، زيرا ممكن است باعث پراكندگى سلولهاى سرطانى شود. داروهاى گذشته را مى توان در اينجا نيز بكار برد ليكن بايد توجه داشت ، داروئى بكار برده شود كه باعث سفت شدن كامل تومور شده تا از اين طريق جريان تغذيه غده مختل شود و منجر به گچى شدن (كاليفيكاسيون ) داخل تومور گشته تا از دست اندازى بجاى ديگر جلوگيرى به عمل آيد و اين روش وقتى مؤثر است كه مبداء و منشاء اوليه تومور همان محلى باشد كه دارو گذارده ميشود در صورتى كه اين تومور از جاى ديگرى بدينجا آمده باشد هيچگونه معالجه اى سودبخش نخواهد بود.
داروئى كه مى تواند تومور را از رشد و نمو باز دارد قبلا در اين مبحث آمده است .
ليكن براى بهره بردارى بيشتر به شرح زيادترى احتياج است .
روغن گل ۵۰ گرم ، آب گشنيز نصف ليوان ، آب تاجريزى نصف ليوان ، ورق سرب نازك ۲ عدد سربها را بايستى روى جسم خشكى بسايند و آب آن را به محلولهاى فوق اضافه كنند از اين مايعات مرتبا روى محل بيمارى بمالند.
نسخه مشابه ديگر
سفيداب قلع ۵ گرم
كات كبود ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
مردارشنگ ۵ گرم
شادنج ۵ گرم
آب بارهنگ يك استكان
نشاسته ۱۰ گرم
صمغ عربى ۵ گرم
موم ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در روغن گل ريخته آب بارهنگ را اضافه نموده روى محل درد ضماد كنند.
نسخه مشابه ديگر
كات كبود، گل ارمنى ، گل سرخ همه را نرم كوبيده در روغن گل ريخته يك خرچنگ را سوزانده خاكستر آن را به اين داروها اضافه كرده ضماد نمايند.
نسخه ضد سرطان
گل هميشه بهار ۱۰ گرم يك فنجان عصر جوشانده به مدت زيادى مصرف نمايند تا ۱۰ گرم سورنجان در سرطانهاى سخت صبح و عصر ۵ گرم در سرطانهاى نيمه سخت جوشانده ميل شود.
نسخه خيلى مهم
پنير، مايه خرگوش ، را با ريشه كبر برابر هم سائيده در آب پخته به محل تومور سرطانى ضماد كنند.
نسخه خشك كننده تومورها
چنانچه گفته شد اگر بتوان هسته اوليه هر تومور سرطانى را به وسيله داروئى بى ضرر خشك كرده و از فعاليت باز داشت ، ممكن است به علت خفگى سلولهاى سرطانى و بى غذا ماندن آنها باعث از بين رفتن تومور گردد، داروهاى زير كم و بيش داراى چنين خاصيتى هستند.
نسخه :
كات كبود ۱۰ گرم
سرب ۱۰ گرم
سفيداب قلع ۱۰ گرم
روغن وزغ يا روغن زرده تخم مرغ يك استكان
لعاب اسپرزه يك استكان
لعاب به دانه يك استكان
آب تاج ريزى يك استكان
در ظرف سربى حل كرده يا در ظرفى كه در آن مقدارى سرب سائيده باشند، همه داروها را پخته مخلوط كرده روى تومور سرطانى قرار دهند و روزانه تومور را با آب تاجريزى ، آب برگ خرفه بشويند.
مرهم سرطان
خردل ، تخم انجره ، زراوند طويل ، كف دريا، اوشق ، مقل از هر كدام برابر نرم كوبيده در روغن زيتون خمير كرده مقدارى موم آب كرده اضافه نمود ضماد نمايند.
براى شستشوى زخم هاى سرطانى
گزنه ، پر سياوشان ، آب پياز هر يك را به تنهائى جوشانده با آب آن زخم را شستشو نمايند، ضماد پوست اسب آبى يا آرد گرسنه به محل تومور مفيد است .
نسخه براى شستشوى زخمهاى سرطانى
از تمام داروهاى خشك كننده مى توان استفاده كرد مثل آنزورت و ريشه ايرسا و گزنه ، و صمغ انجدان .
زخمهاى پيشرونده
اين زخمها در اثر ميكروب مخصوصى به وجود آمده در ۲۴ ساعت اول باعث نفوذ و خورده شدن نسج شده بطورى كه در همان وحله اول باعث گود شدن زخمها مى گردد.
درمان :
گرداگرد محل زخم را اگر بسوزانند از پيشروى آن جلوگيرى مى شود، درون زخم را با آب جوشيده و سركه رقيق شده بشويند تا ازاله عفونت و قطع رطوبت شود سپس گل ارمنى را كوبيده در برگ پخته شده كلم با كمى سركه و مقدارى روغن گل ريخته ضماد نمايند.
سياه شدن عضو (كانگرن )
بطوريكه گفته شد در اين بيمارى خون به عضو مربوطه نمى رسد لذا تغذيه مختل شده ، كم كم باعث پوسيدگى و مردگى نسوج آن مى گردد كه در وحله اول بايستى هر چه زودتر داروهائى كه باعث انبساط عروق مى شوند داده شود. در مراحل پيشرفته ، بيمارى لاعلاج شده گاهى لازم مى شود كه عضو قطع گردد.
داروهاى زير در مراحل اوليه بيمارى مؤثر است
زخم را با آب جوشانده پى زر (نى هاى رودخانه ) بشويند يا شستشوى زخم را با آب جوشيده گزنه ادامه داده ، سپس روى آن كوبيده پوست و برگ انجدان بپاشند و مرهم زير را روى تومور يا زخم قرار دهند.
نسخه :
مغز گردوى سوخته ۵ دانه
مردار سنگ ۱۰ گرم
وسمه ۵ گرم
صبر زرد ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
آنزورت ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۱۰۰ گرم روغن زيتون پخته ، ضماد بمالند.
داروهاى ضد سرطانى بطور عموم
بهتر از همه سورنجان است كه از آن كولشى سين به دست آورده اند.
اسفيداج ، ازان الغار، اذخرمكى (گورگياه ) مايه پنير، خرگوش وحشى ، اشق ، افتيمون ، انجدان ، انجيره ، گزنه ، باسليق ، تودرى يا قدامه ، توتيا، شنبليله ، خربق سياه ، خولنجان ، خيار شنبر يا فلوس ، رصاص يا ارزيق خرچنگ ، تخم لاك پشت ، تاجريزى ، كاكنج ، يا عروس پشت پرده ، غاليس ، كلم پيچ ، بابا آدم (فيل گوش يا لوف ) كاسنى ، زيباس ، مغزناخنك ، بنه ، اسپرزه ، حب الغار، (رند).
سالك يا كپه (ليشمانيوز)
اين بيمارى كه بصورت تك تك يا به صورت همه گيرى ديده مى شود، مرضى است مزاحم و سخت و استوار در مقابل درمان ، انگل آن در موش ‍ صحرائى است و به وسيله يك نوع پشه خاكى به انسان سرايت مى كند.
درمان :
ماليدن گل ارمنى حل شده در سركه روزى سه مرتبه و شستشوى محل زخم با آن توصيه مى شود در صورتيكه زخم عميق و فرو رفته باشد از اين نسخه استفاده شود.
نسخه :
زراوند گرد ۵ گرم
زنگار (براده مس ) ۱۰ گرم
اشق ۱۰ گرم
خردل ۵ گرم
نمك ۵ گرم
مقل ۵ گرم
زاج ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در روغن گندم و سركه و كمى عسل حل كرده پس از شستشوى زخم با داروهاى گذشته به محل زخم ضماد نمايند، موقعى كه گوشت و نسوج فاسد از بين رفت از نسخه زير بكار برند.
نسخه :
خاكستر چوب مو ۳ قسمت
خاكستر گوشت سوخته ۱ قسمت
قارا ۴ قسمت
سركه مقدار كافى
همه را مخلوط كرده جوشانده تا كمى سفت شود روزانه زخم را با جوشانده مرهم گلى بشوئيد، سپس داروى فوق را روى آن ضماد نمايند، اين دارو كمى سوزش دارد.
نسخه :
كندر ۵ گرم
تخم مورد ۱۰ گرم
مردار سنگ ۵ گرم
سفيداب قلع ۵ گرم
موم ۵ گرم
سقز ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در مقدارى لازم روغن زيتون پخته بطورى كه بصورت ضماد در آيد هر ۲۴ ساعت يك مرتبه روى زخم قرار دهند.
نسخه ديگر
كات كبود ۵ گرم
آرد گندم ۱۰ گرم
زرده تخم مرغ ۱ عدد
سفيداب قلع ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در يك استكان آب گشنيز حل كرده به محل زخم ضماد نمايند.
نسخه مجرب :
كندر ۱۵ گرم
اشق ۱۵ گرم
موم ۵ گرم
سقز ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۰۰ گرم روغن زيتون بپزند تا سفت و بصورت پماد شود، ضماد نمايند، اگر محل زخم را با محلول ۵ گرم صبر زرد در نصف ليوان آب جوشيده ، بشويند بهتر است .
داروهاى زير براى تمام زخمهاى كهنه و پيشرفته مؤثر است و براى سالك نيز خيلى نتيجه خوب داده است .
نسخه :
اول زخم را با جوشانده (مريم گلى ۱۰ گرم ، گل بومادران ۱۰ گرم ، آويشن شيرازى ۱۰ گرم ) بشويند سپس از داروهاى زير به صورت ضماد استفاده نمايند.
نسخه :
قنيل يا دارو كله ۱۰ گرم
تخم مورد ۱۰ گرم
مردار سنگ ۵ گرم
گوگرد زرد ۵ گرم
كات كبود ۵ گرم
سفيداب قلع ۵ گرم
بزرگ سفيد ۱۰ گرم
دانه خطمى ۵ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۰۰ گرم سركه و ۳۰ گرم قارا بپزند، روزانه به محل زخم ضماد نمايند.
بيماريهاى پوستى
جرب
جرب بثورات خورد و كوچكى شبيه به دانه ارزن تا دانه عدس قرمز رنگ و خارش دارى است كه با خارش شديدى مخصوصا در شبها در ناحيه دستها و انگشتان تظاهر مى نمايد.
عامل اصلى اين بيمارى انگلى به نام ساركوپت است كه شبها حركت كرده و در مسير حركت خود خارش شديدى ايجاد مى كند اين خارش گاهى در همه تن به وجود آمده و موجب ناراحتى شديد بيمار مى گردد. بيمارى واگيردارى است كه ممكن است همه اهالى يك منزل را آلوده نمايد. بثورات حاصله از بيمارى جرب گاهى با ترشح ماده زرد رنگى تواءم است ، زمانى بدون ترشح و خشك است در هر دو صورت باعث خارش شديد بدن بيمار خواهد شد.
درمان :
طبق معمول بايستى خلط غالب را معالجه و درمان كرد تا از پيشرفت بيمارى كاسته شود اگر علائم ازدياد صفرا در بيمار ديده شود، از جوشانده پوست هليله زرد، سنا، شاه تره ، ماميران ، و افسنطين از هر كدام ۱۰ گرم براى ۷ روز صبح و شب هر قسمت را جوشانده ميل نمايند شربت بنفشه يا يك گرم صبر زرد را در نصف ليوان آب تمرهندى حل كرده ميل نمايند اين عمل را سه روز صبح ناشتا انجام دهند آنگاه سه روز ترك كرده و دوباره سه روز ادامه دهند تا جميعا ۹ روز شود اگر بيمار مبتلا به اسهال گردد ۲۰ گرم روغن بادام شيرين ميل نمايد و ۸ ساعت غذا تناول نكند اسهال قطع خواهد شد.
ماءالشعير، شربت بنفشه ، شربت آب ليمو، شربت تمرهندى ، ميل نمايند. عرق شاه تره هر روز صبح ناشتا نوشند و در حمام روزانه بدن را با آب برگ چغندر و گل پنيرك و كمى آب ليمو و سبوس گندم بشويند و آرد باقلا و آرد جو را مخلوط كرده در حمام به بدن بمالند پس از زمانى تاءمل بدن را با داروى زير بشويند.
نسخه :
سدر نيم كيلو
گل خطمى ۵۰گرم
گل پنيرك ۲۰ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
گل ريواس ۵۰ گرم
شاه تره ۲۰ گرم
برگ گردو ۲۰ گرم
همه را نرم كوبيده مقدارى لازم از آن را خيسانده در حمام بدن خود را بشويند.
در صورتى كه بيمارى شديد و سخت بوده و موجب خارش بيشترى شده باشد آب كرفس ، روغن گل ، و سركه در حمام به بدن بمالند و از فرمول بالا براى ، شستشو استفاده كنند.
اگر خلط سودا غالب باشد پس از پاكسازى آن به وسيله افتيمون و شربت شاه تره مقدار يك گرم صبر زرد را به ماءالجبن يا به آب تمرهندى ميل كنند به مدت سه روز.
سپس دو گرم زردچوبه را نرم كوبيده در روغن گل و سركه حل كرده به محل خارش بمالند در صورتى كه خارش بيمار مبتلا زياد باشد هر روز مى توان مقدارى سبوس گندم را جوشانده ، صاف كرده با كمى آب ليمو ميل نمايند اين عمل را بايستى تا حصول بهبودى ادامه دهند روزانه با غذاى خود مقدارى سماق ، آب ليمو، شربت رب انار يا دوغ ترش مصرف نمايند.
در صورتيكه مزاج بيمار بلغمى باشد پس از پاكسازى آن با تربد، صبر، غاريقون ، شحم حنظل از هر كدام ۵ گرم كه همه را بايستى نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم رب انار حل كرده روزى سه قاشق غذاخورى ميل نمايند و روزانه حنا و مردار سنگ از هر كدام ۲۵ گرم ، شحم حنظل ۱۰ گرم ، آرد عدس ۲۵۰ گرم همه را مخلوط كرده مقدارى لازم از آن را قبلا خمير كرده كمى روغن اضافه به بدن بمالند يا اينكه جوشانده شنبليله و شحم حنظل بمالند بايد كاملا مواظب بود كه از داروهاى گرم چه از راه خوردن و چه از طريق شستشو استفاده نشود.
دستورات ديگر
عناب ۲۵ گرم
سه پستان ۱۵ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
ريشه كاسنى ۲۵ گرم
ريشه شيرين بيان ۲۵ گرم
همه را نيم كوب كرده ۷ روز صبح و عصر جوشانده ميل نمايند يا صبر زرد ۲ گرم تربد ۱۰ گرم هليله زرد ۱۵ گرم نرم كوبيده براى ۷ روز با آب شاه تره مصرف كنند.
از داروهاى مجفف يا خشك كننده براى شستشو و مالش روى پوست بدن ميتوان استفاده كرد.
نسخه براى شستشوى جرب
شاه تره ۲۰ گرم
تخم يا برگ ترشك ۲۰ گرم
برگ خشك گردو ۲۰ گرم
گل خطمى ۱۵ گرم
مورد نيم كيلو
سدر نيم كيلو
پس از نرم كردن ، مقدارى لازم از دارو را خيسانده كمى سركه يا قارا اضافه نموده در حمام بمالند.
در صورتيكه بيمارى جرب با دانه هاى آبدار همراه باشد، مورد، پوست انار، روغن گل و گل بنفشه را مى توان نرم كوبيده در سركه حل كرده بمالند.
خارش يا حساسيت هاى پوستى
علت پيدايش اين بيمارى زياد و هر عامل ناسازگارى مى تواند موجب خارش گردد، از اين رو بهترين درمان از بين بردن عامل محرك آن است بطور كلى غذاها در پيدايش خارش و يا تحريك آن رل بسيار مهمى را به عهده دارند مثلا با خوردن غذاهاى نمك سود و ماهى كهنه و نمك زده و پنير كهنه و غذاهاى سرخ كرده اى كه با مواد رنگين و محرك مثل ، فلفل ، زنجبيل ، دارچين ، هل و ميخك و غيره تزئين شده باشند، بيمارى شدت مى يابد، درمان خارشها بطور كلى با از بين بردن عامل محرك سودبخش بوده و در بيشتر آنها مى توان از ماءالشعير و ماءالجبن استفاده نمود اين گونه بيماران از غذاهاى خنك بايستى استفاده كنند و مرتب حمام گيرند و با گل ارمنى ۱۰ گرم كافور يك گرم سركه يك استكان آب زردچوبه يك استكان روغن بادام روغن گل از هر كدام نصف استكان همه را مخلوط كرده مكرر در حمام بمالند يا مازو را نرم كوبيده در سركه حل كرده با آرد عدس در سركه حل كرده و به آن روغن گل افزوده در حمام به بدن بمالند يا سركه و مورد و گل ارمنى يا ماليدن بوره و گل ارمنى و گلنار يا پوست انار يا آرد جو و تخم ترشك يا ريشه مرغ ، مريم گلى و آويشن يا آب برگ عناب و آب چغندر و آب كرفس و سركه بمالند، اگر محل خارش در لاى چين سرين (كفل ) باشد كمى زاج را بو داده در روغن بزرك حل كرده بمالند يا تخم كتان را جوشانده بمالند اگر خارش در محل بيضه ها باشد آقاقيا و ماميثا، از هر كدام ۵ گرم ، صبر زرد ۵/۲ گرم ، نشادر ۳ گرم ، نشاسته ۱۵ گرم ، همه را نرم كوبيده در ۲ استكان سركه حل كره بمالند.
در كسانى كه مدتى به خارش قسمتى از بدن مبتلا هستند كه باعث ناراحتى شديد آنها شده است ، بهترين معالجه زالو انداختن به آن ناحيه است خون گيرى و كم كردن آن ، داروى مؤثرى براى خارش بدن است انداختن زالو بر محل خارش و شستشوى آن با گل بنفشه و گل سرخ و گل نيلوفر سودمندتر است .
نسخه :
مبتلايان به خارش مى توانند هر روز صبح ۵ گرم پوست هليله زرد را در نصف استكان سكنجبين و مقدار آب حل كرده بنوشند ادامه اين امر موجب رضايت بيمار است .
نسخه ضد خارش
پوست هليله زرد ۵ گرم
تمرهندى ۱۰ گرم
هليله كابلى ۵ گرم
هليله سياه ۵ گرم
گاوزبان ۵ گرم
سنا ۵ گرم
بسفايج ۵ گرم
ريشه شيرين بيان ۲۰ گرم
پر سياوشان ۵ گرم
گل بنفشه ۱۵ گرم
تخم كشوث ۱۵ گرم
آلوچه خشكه ۲۰۰ گرم
عناب ۲۰ گرم
سه پستان ۱۰ گرم
شاه تره ۱۰ گرم
گل نيلوفر ۵ گرم
پس از مخلوط كردن ۳۰ قسمت شود هر قسمت را در يك ليوان آب جوش ‍ حل كرده پس از ۸ ساعت جوشانده صاف نموده ناشتا ميل شود.
از مقدارى داروى فوق مى توان به دلخواه از نسبت تركيبات آنها كاست و براى هر چند روزيكه لازم باشد بكار برد عرق شاه تره ، عرق كاسنى ، شربت بنفشه ، و ليمو و عناب و زرشك و انار و سماق همه در اينجا مؤثرند.
نسخه ضد خارش و ضد اگزما
گوگرد زرد ۵ گرم نرم سائيده در ۴۰ گرم روغن كنجد حل كرده خوب تكان داده كه رسوب ننمايد روزانه به محل خارش بمالند.
شرى
بيمارى خارش دار مزاحمى است اكثر در مزاجهاى گرم و صفراوى به وجود آمده و موجب عدم آرامش بيمار مى گردد، بيمارى عبارت است از دانه هاى ريز قرمز خارش دار، زمانى دانه ها يا آبدار و گاهى خشك هستند دفعتا ظاهر شده و فرو مى نشيند شب ها بيشتر شده و با خارش محل ، بيمارى بدتر مى شود.
درمان :
در پرخونى ، خون گيرى و در صفراوى داروى ضد صفرا بكار برده مى شود و براى تلئين مزاج از آب انار و تمرهندى و آلو استفاده مى شود و در هنگام خارش اگر بدن را با آب گرم بشويند خارش كمتر مى شود. اگر تخم خربزه و سبوس گندم را جوشانده آب آن را بمالند خارش فرو مى نشيند.
و براى تبريد و تسكين شدت خارش و مانع شدن از افزايش ماده بيمارى زا و براى پاك سازى پوست و باز شدن مسام پوست ، اين دارو را بمالند.
گلاب و سركه از هر كدام نصف ليوان
در صورتيكه خارش و حرارت و گرمى پوست شديد باشد نيم گرم كافور در يك ليوان دوغ ترش يا يك ليوان شيره خرفه يا لعاب اسپرزه حل كرده در سه وعده ميل نمايند و ۲۵۰ گرم آرد جو را با آب تاجريزى يا با آب برگ گشنيز حل كرده در حمام به بدن خود بمالند و پس از ساعتى بشويند براى اين كار از آرد عدس و آب گشنيز يا تاجريزى نيز ميتوان استفاده نمود.
سوپ مرغ كه در آن اسفناج ، خرفه ، برگ كاهو، و گشنيز، و كدو پخته شده باشد مفيد است مى توان اين سوپ را با تمرهندى يا با سركه و يا آب غوره ميل نمود.
نسخه :
صبر زرد ۵۰/۰ گرم (سه نخود)، آب برگ كاسنى ، يا عرق كاسنى يا آب تاجريزى حل كرده ميل نمايند اين عمل را مى توان سه روز صبح ناشتا انجام داد.
نسخه ضد خارش
آب چوب گز، شاه تره ، ريشه كاسنى ، و صندل به محل خارش بمالند و در حمام بدن را با مورد و شاه تره و تخم ترشك و برگ كدو كه از هر كدام به نسبت مساوى نرم كوبيده و خيسانده باشند، بشويند، به جاى صبر زرد در نسخه بالا ميتوان صبح ۲۰ گرم عناب را جوشانده با نصف استكان سكنجبين و يك ليوان آب ميل نمود.
نسخه ضد خارش ، مخصوصا اگزما
يك عدد انار را خورد كرده در سركه بپزند تا كاملا له و به صورت خمير در آيد سپس تخم كدو و مغز تخم خربزه از هر كدام ۲۵ گرم ، مازو ۱۰ گرم ، زاج سفيد ۵ گرم ، گوگرد زرد ۵ گرم ، پوست هليله زرد ۱۰ گرم همه اين داروها را نرم كوبيده به خمير فوق اضافه نموده روى محل خارش يا اگزما بمالند.
دانه هاى خارش دار سر
اين دانه ها كه در صورت و سر بيشتر ديده مى شود ۲ نوع مى باشند نوع خشك و نوع تر كه اكثر با خارش و گاهى با سوزش خفيف همراه بوده و در بيخ موها، پشت گردن و در صورت و در موهاى ريش بيشتر ديده مى شود.
درمان :
پاك سازى بدن به وسيله افتيمون ، هليله زرد و شاه تره ، تغيير مزاج بيمار يا تعديل خلط غالب و گرفتن دوش متوالى روزانه و پرهيز از غذاهاى محرك و گرم اساس درمان را تشكيل مى دهد.

 

شستن سر با لعاب تخم خطمى و تخم كتان روزانه مفيد است اين درمان را روزانه سه چهار مرتبه مى توان انجام داد بدين طريق كه مقدارى لعاب تخم كتان و تخم خطمى را در يك ظرف شيشه اى ريخته مقدارى از آن را با دست به سر و محل دانه ها بمالند و ماساژ دهند اين كار احتياج به حمام ندارد، اگر دانه هاى خارش دار مزمن بوده و زمانى طولانى بيمار را آزار داده است مى توان با يك جسم خشكى مثل كيسه حمام محكم روى آنها كشيد تا مرحله اى كه كاملا پوست آنها كنده شود و محتويات آنها خارج گردد سپس قدرى سركه رقيق شده با جوشانده آب تخم ترشك شسته و پماد زير را بمالند.
مردارسنگ ۵ گرم
زردچوبه ۵ گرم
گوگرد ۵ گرم
سفيداب قلع ۵ گرم
سرنج ۵ گرم
كات كبود ۵ گرم
آنزورت ۵ گرم
مازو ۵ گرم
همه را نرم سائيده با سركه خمير كرده بمالند خوردن ماءالشعير آب تمرهندى ، آب زرشك ، و عناب و شربت رب انار توصيه مى گردد.
نسخه :
زردچوبه ۵ گرم
مغزبادام تلخ ۱۰ گرم
مازو ۵ گرم
تخم مورد ۱۰ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
آقاقيا ۵ گرم
قنبيل ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با سركه خمير كرده بمالند شستشوى اينگونه دانه هاى خارش دار با بابونه ، اكليل ، بومادران ، مريم گلى ، آويشن شيرازى توصيه مى شود.
نسخه :
اول محل خارش را با آب تنباكو خيلى رقيق ۵ گرم در يك ليتر بشويند سپس ‍ از داروى زير بمالند.
نسخه :
سفيداب قلع ۱۰ گرم
زاج ۵ گرم
مردارسنگ ۵ گرم
نشادر ۵ گرم
تخم بارهنگ ۱۰ گرم
گلاب ۱ ليوان
سركه ۲ استكان
همه را نرم كوبيده در سركه و گلاب حل كرده حرارت دهند پس از اين كه اندكى قوام گرفت روزانه بمالند
نسخه :
كات كبود ۵ گرم
آرد نخود ۱۰ گرم
ماست ۱ استكان
همه را مخلوط كرده به محل دانه ها بمالند.
نسخه براى شستشوى محل خارش
برگ گردو، برگ چغندر، برگ شاه تره ، بومادران ، گل بنفشه ، گل خطمى از هر كدام به مقدار كافى ، جوشانده بكار برد.
نسخه :
آرد نخود كات كبود هر دو را در ماست ريخته پس از تراشيدن موى به محل بيمارى بمالند.
نارفارسى
دانه هاى ريز آبدارى هستند كه با خارش شديدى همراه بوده از چندى خشك شده در محل بيمارى پوسته پوسته به وجود مى آيد.
درمان :
پاكسازى بدن از خلط غالب كم كردن خون در صورت ازدياد آن ، تسكين و تلئين مزاج با شربت عناب ، آب تمر، آب انار، آب كدو، آب خيار، ماءالشعير، لعاب اسپرزه و جوشانيده شربت هليله و ماليدن پمادى از مردارسنگ ، سفيداب قلع ، صندل سفيد.
يا گلاب و مازو را نرم كوبيده در سركه حل كرده روى دانه هاى آب دار بمالند در صورتى كه دانه ها پرآب بوده و سيلان مايع آنها باعث ناراحتى بيمار گردد بايستى مازو و زردچوبه را به نسبت مساوى كوبيده در آب كاسنى يا آب گل هميشه بهار حل كرده به صورت خمير بكار برند.
آبله فرنگ يا آبله مرغان
بثورات پوستى آب دارى هستند كه در جريان بيمارى مراحلى را طى مى كنند به نام پايول ويزيكول ، پوستول ، بعد از اين مراحل دانه ها كم كم خشك شده مى ريزند.
درمان :
شربت بنفشه ، عرق شاه تره ، با جوشانده عناب هر صبح ناشتا به مدت ۲۱ روز توصيه مى شود.
نسخه :
سنا ۵ گرم
سه پستان ۵ گرم
ريشه كبر ۱۰ گرم
گل سرخ ۵ گرم
تاجريزى ۵ گرم
ريشه كاسنى ۲۰ گرم
تخم خطمى ۵ گرم
شاه تره ۵ گرم
هليله ۵ گرم
زراوند ۵ گرم
همه را نيم كوب كرده دوازده روز صبح و عصر جوشانده ميل نمايند.
نسخه :
شاه دانه عدسى (شادنه سنگى ) كه غير از شاه دانه معمولى است ) آنزروت و كندر هر يك ۵ گرم ، موم ۵ گرم ، روغن گل ۵۰ گرم ، داروها را نرم كوبيده موم را در روغن گل حرارت داده سپس بقيه داروها را اضافه نموده بمالند.
نسخه :
گل خطمى ۵ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
خارخسك ۲۰ گرم
مغزناخنك ۲۰ گرم
بادرنجويه ۱۵ گرم
ريشه كاسنى ۱۵ گرم
ريشه شيرين بيان ۲۰ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
مرزنجوش ۱۰ گرم
سه پستان ۵ گرم
به مدت ده روز صبح و عصر جوشانده ميل نمايند.
جمره
دانه هاى كوچكى به اندازه نخود و پراكنده در سطح همه بدن كه با خارش ‍ شديدى همراه است كه موجب ناراحتى شديد بيمار مى گردد موقعى كه خارش شروع مى شود مانند آن است كه آتشى در محل بيمارى افروخته شده باشد اين دانه ها بدون چرك بوده و اگر به علت خارش يا عفونت آلوده نشوند هيچ وقت چركين نمى گردند.
اين بيمارى بيشتر در مزاجهاى صفراوى و دموى ديده مى شود.
درمان :
اگر غلبه با خون باشد فصد و در زيادى صفرا پاكسازى آن اساس اصلى درمان است گل ارمنى يا گل سرشوى با مقدارى كم كافور نرم كوبيده در سركه حل كرده بمالند انار ترش را خورد كرده با پوست و دانه ها پخته تاله شود سپس با سركه آميخته روى پارچه تميزى ريخته (مانند ماليدن خمير) به محل بيمارى بگسترانند روزى ۳ مرتبه اين عمل را تكرار كنند.
اگزما
اين بيمارى كه شايع ترين بيماريهاى پوستى را تشكيل مى دهد به انواع و اقسام شكلها تظاهر مى نمايد مهمترين اشكال آن خشك و تر بودن آن است اين بيمارى بيشتر در اثر حساسيت يا آلرژى به وجود مى آيد.
درمان :
حساسيت هاى پوستى تازه كه هنوز به عمق پوست دست اندازى نكرده است به درمان جواب مثبت ترى مى دهند و آن را درجه اول گويند در اينجا ضمادهاى خفيف مانند روغن گندم يا روغن مورد و سركه و يا مغاث و سركه كه در پيه مرغ حل شده باشد و كمى موم و كتيرا و صبر زرد آميخته باشند بكار مى برند مازو و سركه يا هليله و سركه نيز مؤثر واقع مى شود.
در صورتى كه حساسيت قدرى پيشروى كرده و مزمن شده باشد درجه دوم گويند درمان اين دوران ، گذاردن زالو و دادن ضمادهاى قويتر مانند آويشن سركه است ، داروهاى زير نيز توصيه مى شود.
كندش و زردچوبه با آب و روغن گل يا مازوى سوخته و صمغ عربى و سركه يا تخم ترب و سركه يا ميعه سائله و سركه يا زردچوبه و تخم ترشك و يا اترج ضماد سازند.
مراحل پيشرفته تر كه تمام لايه هاى پوست را گرفته باشد و با نفوذ عميق خود به پوست آسيب رسانده باشد درجه سوم خوانند درمان در اين حالت با فصد و خون گيرى و يا شربت افتيمون و ماءالجبن پاكسازى مكرر نمايند و مرتب حمام گيرند و بعد از تنقيه و پاكسازى زالو بر محل بيمارى اندازند و يا با چيز خشنى محل بيمارى را خراش داده داروى قويتر را از مراحل گذشته تجويز نمايند مثل زراوند، زاج ، مقل و خردل ، با روغن گندم و سركه يا گوگرد زرد با سركه . درمان اين سه مرحله بايستى با پرهيز كامل از مولدات سودا باشد.
پاكسازى بدن در هر سه مرحله لازم بوده و داروئى كه مانع جمع شدن مجدد ماده بيمارى زا (آلرژن ) مى باشد به كار برند تا بيمارى عود نكند.
نسخه براى اگزما
ريشه درخت گز را نرم سائيده با پيه مرغ آميخته ضماد نمايند ريشه برنجاسف را جوشانده روزى چندين مرتبه بمالند.
ضماد ضد اگزما
سفيداب قلع ۵ گرم ، گوگرد زرد ۵ گرم آب ليمو ۲ استكان با هم ممزوج نمايند در صورتيكه خارش زياد باشد آب برگ كاسنى و كاهو و ترشك را مخلوط كرده قدرى سركه اضافه نموده بمالند.
نسخه ضماد ديگر
مقل ۵ گرم
حنا ۵ گرم
قنبيل ۵ گرم
صبر زرد ۵ گرم
براده مس ۵ گرم
كات كبود ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در سركه حل كرده بمالند يا سفيداب قلع ، سرنج ، مردارسنگ ، زاج برابر كوبيده در سركه حل كرده يا در آب ليمو حل كرده قدرى عسل و روغن زيتون اضافه كرده بمالند.
مورد را سائيده با آب خمير كرده يا پوست تمرهندى با آب خمير كرده يا كمى تنباكوى سوخته را با ماست داخل كرده بمالند.
مرهم كات كبود
۵ گرم توتيا، يا كات كبود را در يك استكان گلاب خيسانده با ۵ گرم موم و ۲۰ گرم روغن گل بمالند يا توتيا را نرم سائيده با موم و روغن آميخته بمالند روغن گندم يا روغن چوب گز و جو مفيد و مؤثرند براى به دست آوردن روغن فوق يك ظرف شيشه اى را پر از گندم يا جو نيم كوبيده شده يا چوب درخت گز نيم كوبيده شده كرده و سر آن را با قطعه اى پشم يا پنبه پوشانده آن را وارونه در ظرفى پر از آتش قرار مى دهند بطوريكه عرق آن بتواند از سر ظرف شيشه اى در يك ظرف ديگر بچكد يا روغن پوست نارگيل را به طريق زير تهيه كرده بمالند: پوست خارجى نارگيل را نيم كوب كرده ، كات كبود و نشادر هر يك ۱۰ گرم سايئده سپس همه را در ظرف عرق گيرى قرار داده ، عرق آنها را گرفته بمالند.
نسخه :
كوبيده مازو و سركه ، كوبيده تخم و برگ و ريشه ترشك و سركه ، خربق سياه و سفيد و سركه ، خردل و سركه و يا ريوند و سركه يا تخم تمرهندى و آب ليمو يا جدوار آب ليمو يا آب غوره و سركه يا مرو و سركه يا براده آهن يا مس و كات كبود و سركه بمالند.
روغن ترب يا روغن بادام تلخ ، يا روغن گردو يا روغن كتان يا روغن سندروس و آب ليمو يا روغن شقايق بمالند ۵ گرم صندل و ۵ گرم نارگيل و ۵ گرم مازو و ۵ گرم گوگرد را سائيده با آب ليمو بمالند يا زنيان و نخود را برابر انتخاب كرده نرم كوبيده خمير كرده ضماد نمايند يا برگ كرچك را كوبيده آب آن را مرتبا بمالند اين عمل را مدت يكماه بايد تكرار نمايند تا بهبودى كامل حاصل گردد. يا سير را كوبيده با آب مازو حل كرده بمالند اين نيز خيلى مؤثر است .
نسخه :
شاه تره را نرم كوبيده به مقدار ۱۰ گرم و حنا ۵ گرم و زاج بو داده ۵/۲ گرم همه را نرم سائيده در يك استكان ماست حل كرده بمالند.
كچلى پوست يا سر
اين بيمارى مبداء قارچى دارد و بعضى از آنها بسيار مقاوم و سالها مزاحم بيمار است و داراى انواع و اقسام مى باشد بطور كلى داروهاى زير بر بيشتر آنها مؤثر است .
نسخه :
تخم كرفس ۱۰ گرم
تخم كلم ۱۰ گرم
سياه دانه ۲۰ گرم
گل زبان درقفا ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
گوكرد زرد ۵ گرم
به اندازه احتياج نرم كوبيده در سركه حل كرده به محل بيمارى بمالند و محل را خوب ماساژ داده تا تاءثير بيشترى نمايد. و يك روز در ميان مقدارى از داروى فوق را كه قبلا در آب چوشانده ميوه كاج خيس كرده باشند در حمام يا در غير از حمام به بدن يا به محل بيمارى بمالند. اين درمان و اين طريقه معالجه بيشتر براى بيمارى پسوريازيس هم مؤثر است .
نسخه :
مقدارى از برگ بادام تلخ را كوبيده آب آن را به محل بيمارى بمالند.
نسخه :
بهترين داروى كچلى شستشوى محل بيمارى با چوبك است كه بايستى چوبك را نرم سائيده در آب جوش حل كرده با آب آن شستشو نمايند.
نسخه خيلى مجرب
آويشن شيرازى ، شنبليله ، درمنه تركى ، ريشه كبر، تخم شبدر، مورد، برگ بادام تلخ از هر كدام ۵ گرم نيم كوب كرده و روزانه مقدارى از آن را جوشانده با سركه بمالند.
نسخه :
شاه تره ۱۰ گرم
تخم ترشك ۱۰ گرم
گل خطمى ۱۰ گرم
برگ گردو ۵ گرم
همه را نيم كوب كرده در آب جوشانده با سركه بمالند يا اينكه همه را در آب و سركه بپزند تا كمى سفت شود سپس صاف كرده محلول آن را بمالند. نسخه :
ريشه و برگ كنگر وحشى را جوشانده آب آن را بمالند.
كنگر فرنگى نيز همين خاصيت را دارد، ناگفته نماند بجاى ريشه مى توان از همه گياه به صورت جوشانده استفاده نمود. ماليدن منداب يا روغن بزرگ كه داروى بسيار مناسبى براى كچلى است به صورت ماساژ هم براى پسور يا زيس هم براى بيماريهاى قارچى مؤثر و مفيد است اين روغن داراى ويتامين (اى ) مى باشد.
نسخه براى پسوريازيس و اگزماهاى تر و غرورها
سفيداب قلع ۵ گرم
مردار سنگ ۵ گرم
سرنج ۵ گرم
كف دريا ۵ گرم
نشادر ۵ گرم
گوگرد زرد ۵ گرم
مركوروژ(۲۰) ۵/۲ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
زرنيخ (۲۱) ۵/۲ گرم
همه را نرم كوبيده در ۴ استكان روغن برزك ريخته بمالند. ناگفته نماند كه پس از روغن مالى بايد دست ها را خوب بشويند يا با چيزى غير از دست ها بمالند.
گياهانى كه داراى ايزوكينون و كريزاروبين هستند روى پسوريازيس مؤثرند مثل اكليل يا ناخنك ، با قدوى مصرى ، آنزروت يا گنجيده و شيرين بيان
نسخه مؤثر و آزمايش شده
برگ نرم شده ۱۰۰ گرم
ماست گاو ۲۰۰ گرم
سركه انگور ۲۰۰ گرم
حنا ۲۰ گرم
قارا ۲۰ گرم
همه را جوشانده تا كمى سفت شود (بقوام آيد) صبح ، ظهر و شيرين بيان به محل بيمارى بمالند.
بيماريهاى چهره (صورت )
براى حفظ بشره
براى بار شدن رنگ صورت و صاف شدن بشره از لكها و پوسته ريزيها و كم شدن غرورها و غيره هر روز صبح نصف استكان سكنجبين در نصف استكان گلاب ريخته بقيه را آب سرد اضافه كرده تا يك ليوان شود صبح ناشتا ميل نمايند و از خوردن غذاهاى غليظ، سرخ كرده ، خيلى چرب و دير هضم بپرهيزند و روزانه صورت خود را با آرد باقلا، آرد نخود، مغز بادام تلخ و كتيرا از هر كدام ۲۵ گرم نرم كوبيده يك قاشق مرباخورى در نصف استكان شير حل كرده ماساژ دهند و پس از سه يا چهار ساعت با آب سبوس گندم يا برنج يا با آب گرم ساده بشويند: اين عمل را تا سفيد شدن چهره ادامه دهند.
لك صورت
اين لكهاى نامناسب ، بيشتر در زمان آبستنى پيدا مى شوند و در بانوان يا دخترانى كه دچار اختلال سيكل قاعدگى هستند نيز به وجود مى آيد، علاوه بر اختلالات ارمونهاى جنسى ، ضعف كار كبد و دستگاه گوارشى و بخصوص تاءثير ارمون ملانوترب هيپوفيز را در ايجاد آن بى تاءثير نمى دانند. در هر صورت براى معالجه موضعى آنها معالجه داخلى نيز شايسته توصيه مى باشد، يبوست و جذب سموم بيش از معمول روده ها، نيز عامل تشديد كننده لكها نيز خواهد بود آفتاب و تابش مستقيم خورشيد رل بسيار مهمى در ازدياد آنها به عهده دارد، خوردن مواد رنگ دانه مثل گوجه ، بادنجان مخصوصا سرخ كرده آنها عامل زياد كننده لكها مى باشد.
نسخه :
آرد جو ۱۰ گرم
آرد باقلا ۱۰ گرم
آرد نخود ۱۰ گرم
آرد عدس ۵ گرم
آرد برنج ۱۰ گرم
مغز تخم خيار ۵ گرم
مغز تخم خربزه ۵ گرم
تخم شاهى ۵ گرم
تخم ترب ۵ گرم
كف دريا ۵ گرم
همه را نرم كوبيده آماده كرده روزانه در چند نوبت يك قاشق مرباخورى از آن را در نصف استكان شير براى آنها كه صورتشان خشك است و در نصف استكان آب ليمو براى آنها كه صورتشان چرب است ، حل كرده بمالند و خوب ماساژ دهند و پس از چهار ساعت بشويند.
(تركيب كف دريا، از كربنات كلسيم ، سولفات كلسيم ، اكسيد آهن ، اكسيد آلومينيم و منيزيوم ، فلزات قليائى ، سيليس و فسفر است .)
شستن صورت با آب سبوس گندم يا برنج يا آب گرم ساده يا آب گل زرفا توصيه مى شود، اين عمل را تا حصول نتيجه كامل مى بايستى ادامه داد اين شستشوى صورت بعد از ماليدن داروهاى بالا انجام مى شود و گل زرفا بهتر از ساير شستشو دهنده ها مى باشد. براى اين كار شنبليله و افسنطين نيز مفيد است .
لك صورت تواءم با غرور
بوره ۵ گرم
آنزروت ۵ گرم
مصطكى ۵ گرم
مقل ۵ گرم
كندر ۵ گرم
مردارسنگ ۵ گرم
سفيداب قلع ۵ گرم
نشاسته ۵ گرم
اشنان ۵ گرم
همه را نرم كوبيده قبلا ۲۰ عدد انجير را خوب جوشانده آب آن را تهيه كرده روزانه يك قاشق مرباخورى از پودر فوق را در نصف استكان آب انجير ريخته بمالند، بقيه آب انجير را مى توان در يخچال نگهدارى نمود.
توضيح : در نبودن بوره از برگ شنبليله و افسنطين استفاده شود.
نسخه براى لك
نشاسه ۲۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
كتيرا را خوب سائيده با نشاسته داخل كرده روزانه با شير بمالند.
نسخه ديگر
بوره ارمنى يك جزء مغز بادام شيرين ۲ جزء خوب نرم سائيده با شير بمالند.
نسخه موثر ديگر
مغز تخم خربزه ۵ گرم
پوست ريشه نى ۵ گرم
تخم شاهى ۲۰ گرم
تخم ترب ۲۰ گرم
كندر ۵ گرم
همه را نرم كوبيده يك قاشق مرباخورى در نصف استكان آب ترب سياه حل كرده شب بمالند و صبح با دستورات قبلى بشويند
لك صورت
پوست و گوشت و تخم خربزه را خوب نرم سائيده با بوره (براكس ) مخلوط كرده بمالند اين فرمول براى قارچ هاى پوستى (پتى ريازيس ) نيز خيلى مؤثر است داروهاى فوق را بايد چرخ كرده يك استكان از آن را با ۵ گرم بوره مخلوط كرده بمالند پس از سه چهار ساعت بشويند.
نسخه براى لكه هاى قهوه اى پوست و لك صورت
رشه ايرسا ۲۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
اشق ۵ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
مغز تخم خربزه ۱۰ گرم
آرد نخود ۱۰ گرم
آرد باقلا ۱۰ گرم
همه را نرم سائيده يك قاشق مرباخورى در آب شنبليله حل كرده بمالند اين مقدار را مى توان به دلخواه كم يا زياد نمايند مقدار و مصرف دارو بستگى به سطح و وسعت بيمارى دارد.
نسخه براى لك هاى مقاوم
گل ارمنى ۱۰ گرم
تخم كلم ۱۵ گرم
تخم شلغم ۱۵ گرم
زرنيخ ۵/۲ گرم
همه را نرم كوبيده يك قاشق مرباخورى در يك استكان آب شنبليله حل كرده بمالند و پس از يك ساعت با آب گرم بشويند.
نسخه براى لك صورت و لكهاى قهوه اى پوست
تخم شبدر ۵ گرم
اشق ۵ گرم
تخم شنبليله ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۰ گرم
تخم كلم ۱۰ گرم
تخم كتان ۱۰ گرم
سياه دانه ۱۰ گرم
آرد نخود ۱۵ گرم
آرد باقلا ۱۵ گرم
مغز تخم خربزه ۱۵ گرم
مغز تخم خيار ۱۵ گرم
همه آنها را نرم كوبيده با سركه بمالند سپس صورت و بدن را با آب گل بنفشه يا آب كرفس بشويند.
پزشكى در مصر قديم
تصوير فوق يك پزشك مصرى در را در (۱۴۰۰-۱۵۰۰ قبل از ميلاد مسيح ) نشان ميدهد. اين پزشك لباس سفيد پليسه شده و كلاه گيس ‍ مخصوص كه نشان وقار پزشكى بوده است ملبس ميباشد. او مشغول معالجه بيماريست كه فك او دچار عارضه كزاز مى باشد. اين بيمارى در يك طومار قديمى تشريح شده است كه امروزه بنام ادوين اسميت پاپيروس ‍ ناميده مى شود.
پزشك با اطمينان كامل و مهربانى زياد مشغول معالجه بوده در حالى كه بيمار بوسيله تكيه گاه آجرى بطور نشسته نگاهدارى شده است . دستورات درمانى روى طومارى كه در دست دستيار پزشك است نوشته شده است .
پزشكى مصر ۲۵۰۰ سال در دنياى قديم مقام شامخى داشته است .
نسخه براى لكهاى مقاوم
فلفل ۵ گرم
قسط ۵ گرم
بوره ۵ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
تخم ترب ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده يك قاشق مرباخورى در ۴ قاشق سركه حل كرده بمالند و پس از ۳ ساعت صورت را با آب سبوس يا آب پرسياوشان بشويند سپس با روغن بادام تلخ صورت را چرب كنند تا روز بعد دوباره تكرار نمايند تا حصول بهبودى يابد دستورات ادامه داده شود.
نسخه ساده لك بر
مشك ترامشيع با برگ بادام تلخ را جوشانده آب آن را بمالند يا اينكه روغن بادام تلخ ماليده سپس با آب سبوس يا آب بابونه يا مريم گلى يا گل بنفشه صورت را بشويند.
غازه
داروهائى كه براى تميز كردن به كار مى برند غازه نامند. مهمترين آنها عبارتند از:
آرد عدس ، آرد نخود، آرد باقلا، آرد برنج ، آرد گرسنه ، يا كاودانه ، هر كدام را به تنهائى يا چندتاى آنها را تواءم كرده نرم كوبيده در شير ريخته لكه هاى صورت را با آن ماساژ دهند. (روزى چندين مرتبه ) كسانيكه مايلند صورت زيباى خود را (بعد از سيرت زيبا) حفظ كنند به نكات زير توجه نمايند. از خوردن زنيان زياد، زيره زياد، نوشيدنى هاى ناگوار، گل خوارى ، چيزهاى مشابه آن و نشستن در نور آفتاب و خوردن غذاهاى سرخ كرده و چرب و محرك خوددارى نمايند. در عوض به مصرف سير، پياز، كلم ، تره ، ماءالشعير، وج ، اطريفل ، مرباى هليله ، سعد قرنفل و گل زوفا مبادرت نمايند.
غازه
شيطرج ۱۰ گرم ، نرم كوبيده در يك استكان سركه حل كرده روزى سه مرتبه بمالند و بعد از آن صورت با آب جوشيده خارخسك بشويند.
نسخه ضد لك
آرد نخود ۱۵ گرم
آرد عدس ۱۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
زعفران ۱ گرم
نشاسته ۱۵ گرم
آرد باقلا ۱۵ گرم
تخم خربزه ۱۰ گرم
تخم خيار ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده و الك كرده ، يك قاشق مرباخورى از آن را در نصف استكان شير حل كرده لك صورت را به وسيله آن ماساژ دهند اين عمل را چندين مرتبه در روز بايستى انجام داد.
نسخه ساده براى لك صورت
چكيده خنك ساده ترين داروى لك زداى صورت است يا ۱۰ گرم ريوند چينى را نرم كوبيده در يك استكان سركه حل كرده مرتبا با آن صورت را ماساژ دهند (چكيده خنك بيشتر در حوالى شيراز است ).
نسخه خيلى مؤثر براى لك صورت
تخم ترب ۵ گرم ، تخم شلغم ۵ گرم ، تخم نيلوفر ۵ گرم ، تخم شبدر و سياهدانه از هر كدام ۱۰ گرم ، تخم خيار و خربزه از هر كدام ۱۰ گرم ، اشنان ۱۰ گرم ، كف دريا ۵ گرم ، نشاسته ۱۰ گرم همه را نرم كوبيده يك قاشق مرباخورى در نصف استكان شير حل كرده بمالند.
همچنان كه مكرر متذكر شده است براى شفاف شدن صورت و پوست بدن لازم است بدن را از جرمهاى اضافى و خلطهاى بيمارى زا پاك و تصفيه نمود تا از اين رهگذر خون صاف و روشن و رقيق و طبيعى شده ، چهره پاك و شفاف شود، براى اين كار ميتوان از داروهاى زير استفاده كرد:
شربت افتيمون ، ايارج فيقرا، ماءالجبن ، شربت آلو، و تمرهندى ، شربت انار و عناب . بعد از به كار بردن داروهاى فوق و تصفيه شدن خون و پاك سازى بدن از خلط غالب ، دستورات زير مفيد است :
نسخه :
ريشه نى ۱۰ گرم
تخم ترب ۱۰ گرم
تخم شاهى ۱۰ گرم
كندش ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در يك استكان سركه حل كرده بمالند اين دستور براى صورتهاى چرب مفيدتر است اگر صورت خشك باشد بايد داروهاى فوق را در شير حل كرده بمالند.
نسخه :
بوره ارمنى ۵ گرم
قسط ۵ گرم
فلفل ۵/۲ گرم
تخم خربزه ۲۰ گرم
تخم ترب ۱۰ گرم
تخم تره ۱۰ گرم
تخم شاهى ۱۰ گرم
آرد باقلا ۱۵ گرم
خردل ۳ گرم
حب المحلب ۱۰ گرم
حب بليسان ۵ گرم
مغزبادام ۱۵ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
همه را نرم كوبيده در آب انجير حل كرده روزى سه مرتبه بمالند (اين دستور براى صورتهائى است كه داراى لكهاى زيادى مى باشند)
نسخه :
پوست تخم مرغ ۵ گرم
اشنان ۱۰ گرم
كف دريا ۵ گرم
كندر ۵ گرم
آرد عدس ۱۵ گرم
آرد باقلا ۱۵ گرم
آرد نخود ۱۵ گرم
ماميران ۵ گرم
فوفل ۵ گرم
همه را نرم كوبيده با آب ترب خمير كرده به صورت بمالند و پس از چهار ساعت با آب سبوس گندم يا برنج بشويند اين عمل را در روز چند مرتبه مى توان تكرار كرد.
نسخه :
اشق ۵ گرم
مقل ۵ گرم
سركه ۱ استكان
داروها را نرم كوبيده در سركه حل كرده بمالند.
نسخه :
مصطكى ۱۰ گرم
سركه انگورى ۱ استكان
مصطكى را نرم كوبيده در سركه حل كرده مصرف نمايند.
نسخه :
شيره بارتنگ ۱ استكان
شيره گل سرخ ۱ استكان
شيره تخم ترشك ۱ استكان
از اين مقدار ميتوان بنابر احتياج انتخاب كرده با پوست تخم مرغ كوبيده داخل كرده بمالند.
۱۰ گرم تخم ترب را نرم كوبيده در يك استكان شير حل كرده مرتبا به صورت بمالند سپس با آب سبوس بشويند.
مغز بادام تلخ ۲۰ گرم در آب انجير حل كرده به صورت بمالند و يا خار شتر را سوزانده و خاكستر آن را در عسل ريخته يا سياهدانه را نرم كوبيده با صابون حل كرده يا صبر زرد را در سركه ريخته بمالند يا آنزروت دو برابر، كتيرا يك برابر هر دو را نرم كوبيده در شير بز حل كرده بمالند يا برگ توت سائيده را با عسل يا بهمن سرخ و سفيد سائيده را با نمك و عسل يا تخم كتان بوداده را به نسبت مساوى سائيده با آب انجير بمالند.

 

داروهاى مؤثر با خالها (كك مك )
اين رنگ دانه هاى نقطه اى شكل كه در سطح بدن كمتر و در صورت بيشتر ديده مى شوند ملانين يا رنگ دانه پوست است كه به علل نامعلومى بدين شكل تظاهر مى نمايد آنها كه سطحى بوده و تازه شروع شده باشند به درمان جواب مثبت مى دهند اما آنها كه كهنه و در عمق پوست نشسته اند مقاوم ترند، آنچه باعث زياد شدن و پر رنگ شدن آنها مى گردد عبارت است از تابش آقتاب و نور خورشيد خوردن غذاهاى محرك مثل فلفل بادنجان گوجه فرنگى و بعضى ها معتقدند خوردن مغز كله گوسفند در ازدياد آنها مؤثر است .
درمان :
آنچه در لك صورت گذشت در درمان اين بيمارى نيز به كار مى رود.
پونه كوهى را نرم سائيده در سركه حل كرده بمالند (مقصود از مشگ طرامشيع است ) پوست كدو را نرم كوبيده با سركه به صورت خمير در آورده ضماد كنند اگر مقاوم بوده و از بين نروند زربيخ زرد نيم قسمت ، كندش يك قسمت با آب خمير كرده ضماد نمايند قبلا بايستى صورت را با آب گرم بشويند. (مثلا زرنيخ ۱ گرم – كندش ۲ گرم ).
آثار خون مردگى
اين آثار كه در اثر ضربه و سقطه به وجود مى آيد به صورت سبز رنگ در زير پوست باقى مى ماند كه با ضماد برگ ترب يا برگ نعناع و يا كمى زرنيخ و اوشق از بين مى رود.
براى از بين بردن خال كوبيها
اول بايستى محل را با آب گرم نطرون شستشو داده و بعدا سقز را در عسل حل كرده ضماد نمايند اين ضماد بايستى به مدت سه روز روى پوست قرار داشته باشد سپس برداشته آن را با آب نمك بشويند دوباره ضماد نمايند اين عمل را بايد آنقدر تكرار كنند تا خالها محو شود. (نطرون = بوره ارمنى ).
يا عسل بلا در روى آن ماليده با سوزن خالكوبى روى آن بزنند تا عسل در پوست فرو رود اين عمل باعث مى شود كه پوست زخم شده و خورده شود بعدا براى بهبودى زخم از پمادهاى مناسب ميتوان استفاده نمود.
نسخه ديگر براى لك آبستنى و كك مك
نشاسته ۱۵ گرم
آرد باقلا ۱۵ گرم
پوست تخم مرغ ۱۰ گرم
مردار سنگ ۵ گرم
تخم ترب ۱۰ گرم
مغز تخم خيار ۱۵ گرم
مغز تخم خربزه ۱۵ گرم
مغز بادام تلخ ۱۵ گرم
همه را نرم كوبيده با شير بمالند.
برص يا لكه هاى سفيد صورت يا بدن
برص
يكى از بيماريهاى مزاحم و ناراحت كننده ايست كه هنوز علت اصلى آن معلوم نشده و دانشمندان نظريات مختلفى درباره پيدايش آن قائلند، قهره و ترس و هيجان و ناراحتيهاى روحى در پيدايش آن بى تاءثير نيست معلوم نيست به چه علت ملانين زير پوست (رنگ دانه پوست ) در جائى از بدن از بين رفته و سفيد رنگ مى شود در هر صورت برصهائى كه در فشار بين دو انگشت سرخ رنگ شده و خون در آن جمع مى شود بيشتر علاج پذيرند تا آنهائى كه در فشار همچنان سفيد باقى مى مانند، اين بيمارى اگر در بدن و در نقاط پوشيده باشد بهتر است تا در صورت و جاهاى برهنه بدن .
درمان :
درمان اين بيمارى طولانى و مبتلايان بايستى با صبر و مقاومت و با حوصله كامل تحت درمان و دارو قرار گيرند تا پس از ماهها حتى سالها نتيجه به دست آوردند.
نسخه :
باديان ۱۰ گرم
زنيان ۱۰ گرم (ناشتا)
تخم كرفس ۲۰ گرم
همه را نيم كوب كرده هر روز صبح ۵ گرم جوشانده ميل نمايند
دادن ايارج فيقرا به مدت يك ماه توصيه مى شود، دستور بالا را نيز بايد يك ماه صبح ناشتا بكار برند. اين دستورات را هر چند روز بايد قطع كرد و بجاى آن اطريفل كبير روزى سه قاشق چايخورى مصرف نمود مرباى هليله نيز به تناوب ميل نمايند و از لبنيات و بقولات سرد، ماهى و آب زياد و غذاهاى شب مانده و مولد بلغم و خسته شدن زياد بپرهيزند و بيشتر از غذاهاى گرم و خشك ميل نمايند، پس از پاك سازى بدن داروهاى موضعى و ماليدنى به كار برند، داروهائى كه جاذب خون به محل بيمارى هستند مؤثرند كه بيشتر به صورت ماليدنى بكار مى روند مثل ، زفت ، خردل ، خربق سفيد، خربق سياه ، مويزج ، كندش ، آهك ، زرنيخ سرخ و زرد، اشق ، بورق پياز عنصل شيطرنج ، عاقرقرحا، سياهدانه ، گوگرد و پوست ريشه كبر، از اين داروها چند يا يك عدد از آنها را نرم كوبيده روزى سه مرتبه با روغن كتان روى پوست بمالند پس از ماليدن محل را اگر در مقابل آفتاب قرار دهند، تا خيلى سرخ شود بهتر است ، بعدا محل بيمارى را مى توان با سركه شستشو داد اگر محل برص كم و جاى آن در صورت و جاهاى حساس بدن نباشد ميتوان بر روى آن داروئى قرار داد كه زخم شود يا طاول كند تا پس از بهبودى زخم ايجاد شده ، محل مرض نيز بهبودى يابد. اين داروها عبارتند از زرايح (حشره ايست از تيره بندپائيان در فارس به آن اله كلنگ گويند). و سركه با عسل و زبل حمام ((چلغور كبوتر))، تخم ترب ، فرفيون ، و تيزاب و غيرو:
وقتى كه اين داروها باعث زخم شدن محل برص شدند ديگر آنها را نبايستى بكار برد و بايد بجاى آنها داروهاى ترميم كننده زخم مصرف نمايند.
داروهائى وجود دارند كه براى رنگين شدن محل برص به كار مى رود مثل روناس ، مر، نيل ، وسمه ، شيطرج ، براده آهن و سركه و يا محلول بادنجان له شده و پخته را روى محل رنگ پريده بمالند اين طريق رنگ آميزى را بايد مرتبا ادامه دهند، براى اينكار بايد اول محل بيمارى را با آب مازو بشويند سپس داروى رنگ كننده اى كه خشك شده است بايستى با آب زاج شستشو داده شود. اگر برص قسمت كوچكى از سطح بدن را فرا گرفته باشد ميتوان آن محل را سوزاند.
در بعضى از مواقع در تعقيب سوختگى ها، زخمها و جراحات رنگ دانه پوست آن قسمت از بين رفته شكل برص را به خود مى گيرد، براى از بين بردن اينگونه رنگ پريدگيها مى توان ، رناس ، شيطرج ، آب مرزنجوش ، و آب كاكنج را به كار برد.
درمان برص
گوگرد زرد و گوگرد سفيد را به نسبت مساوى كوبيده در روغن زيتون و سركه حل كرده بمالند.
درمان از نظر محمد زكرياى رازى
مازريون ، بورق ، خربق سياه ، فلفل ، از هر كدام ۵ گرم همه را نرم كوبيده در سركه حل كرده بپزند، پس از پخته شدن زراريح و زاج و براده آهن ، بوره سرخ ، كف دريا، از هر كدام ۵/۲ گرم ، زراريح ۵ عدد اضافه كنند محلول را خوب بهم سرشته تا معجون گردد، اول بايستى موضع برص را با نطرون بشويند و سپس از ادويه فوق به صورت ضماد استفاده نمايند اين فرمول باعث زخم شدن محل برص شده كه لازمه اين كار است براى بهبودى اينگونه زخمها چنانچه گفته شد از داروهاى ترميم كننده زخم استفاده مى شود.
درمان از قول جوان كوردو
((شاه تره ، غارياقى ، گاوزبان ، تخم ترشك ، افسنطين ، كشمش ، جو از هر كدام ۲۵ گرم ، بادرنجويه و غافث از هر كدام ۱۵ گرم ، ريشه خطمى و باديان و ريشه شيرين بيان از هر كدام ۲۰ گرم تخم خرفه ، تخم كاهو، تخم كاسنى ، گشنيز، سنا، افتيون ، بسفايج ، از هر كدام ۵ گرم همه را جوشانده صاف نموده روزى ۳ استكان از آن محلول ميل نمايند يا روزى ۱۰ گرم از همه را جوشانده صبح و عصر ميل نمايند سپس از هر سه هليله ۱۵ گرم ، غاريقون ۵ گرم ، ريوند ۵ گرم ، اذخر مكى و زنجبيل از هر يك ۵ گرم ، داروهاى اخير را نرم كوبيده ، روزى سه قاشق چايخورى كفلمه نمايند در مدتى كه بيمار مشغول معالجه و درمان است بايستى روزانه روغن تخم شلغم را تهيه كرده به محل برص بمالند.
نسخه :
وج ۵ گرم
دارفلفل ۵ گرم
پوست هليله زرد ۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
زراوند ۵ گرم
كندر ۵ گرم
حب الغار ۵ گرم
نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى ۳ قاشق مرباخورى ميل نمايند.
نسخه :
اين نسخه براى همه بيماريهاى رطوبتى و براى صاحبان فلج و برص و لكه هاى قهوه اى پوست نافع است .
فلفل ۵ گرم
ميخك ۵ گرم
سليخه ۵ گرم
سعد ۵ گرم
برنگ كابلى ۵ گرم
جوزهندى ۵ گرم
تخم نيلوفر ۵ گرم
تربد ۵ گرم
شكر سرخ ۲۵ گرم
همه را نرم كوبيده در ۲۵۰ گرم عسل ريخته روزى سه قاشق مرباخورى .
نسخه تيزاب فاروق
اين دارو از بين برنده گوشت زيادى زخمها و از بين برنده زگيل ها و خالها برآمده پوست و نيز زايل كننده لكه هاى سياه بدن مى باشد لكه هاى سفيد برص و بثورات خارش دار پوستى را معالجه مى نمايند. فرمول آن به قرار زير است :
زاج سياه ۲ قسمت
شوره ۱ قسمت
مخلوط كرده نرم كوبيده با تيزاب ممزوج نموده به محل بيمارى بمالند.
نسخه هاى ساده براى برص
تخم شاهى ۲۵ گرم نرم كوبيده ۱۰ روز با شير بز ميل نمايند.
ترياق كبير به اندازه يك فندق صبح و ظهر و شب تا ۴۰ روز مصرف نمايند.
داروهاى زير همه براى ماساژ بر ضد برص بكار مى رود
غازياقى نرم سائيده يا رنساس يا شيطرج يا سركه يا تخم شاهى و خون پرستو يا لاجورد با سركه و پوست كدو يا كف دريا و خون كبوتر يا سياهدانه و سركه يا ريشه انجير دشتى و سركه يا صندل سرخ و زاج يا آب ليمو يا جدوار و سركه يا كندوش و عسل يا نشادر و روغن گل يا نشادر و زرده تخم مرغ .
بثور لبنيه (آكنه ، غرور جوانى )
دانه هاى ريز يا نسبتا درشتى مى باشند كه گاهى با ترشحاتى كه شكل پنير است همراه بوده كه با فشار از آنها خارج مى گردد از اين رويه آنها بثورات لبنيه يا پنيرى گويند، اين دانه ها در اوايل سنين بلوغ پيدا شده كه مدتى مزاحم بيمار است ، دانه ها مزبور در سينه – پشت و صورت ظاهر مى گردد بايد توجه داشت كه اگر زياد تحت فشار قرار گيرد جاى آنها روى پوست باقى مى ماند لذا نبايستى آنها را دستمالى كرد.
درمان :
پاكسازى بدن به وسيله ايارج فيقرا و غيره كنند و بعد از پاكسازى صورت را با داروهاى تميز كننده و جلادهنده مثل آرد گرسنه ، آردباقلا، پوست تخم مرغ ، بشويند اگر بهبودى حاصل نشد.
خربق سفيد ۵ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
نرم كوبيده در سركه حل كرده يا تخم كتان ۱۰ گرم سياهدانه ۵ گرم گل سرخ ۱۰ گرم نرم كوبيده در سه استكان سركه حل كرده به صورت بمالند اگر قويتر خواهند از نسخه زير استفاده شود.
نسخه :
سياهدانه ۱۰ گرم نرم كوبيده در ۲۵ گرم خاكستر چوب مو مخلوط كرده در ۲ استكان سركه حل كرده روزى سه مرتبه بمالند و براى شستن صورت از جوشانده سبوس گندم يا برنج استفاده نمايند.
نسخه :
آرد عدس ۱۵ گرم
آرد نخود ۱۵ گرم
نشاسته ۱۵ گرم
آنزروت ۱۰ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده يك قاشق غذا خورى در نصف اسكان شير حل كرده بمالند و با آب سبوس بعدا بشويند.
نسخه :
موم ۵ گرم
گل سرخ ۵ گرم
كف دريا ۵ گرم
موم را در ۴۰ گرم روغن كتان حل كرده بقيه داروها را نرم كوبيده به آن اضافه نمايند.
يا تخم كتان ۲۰ گرم ، سياهدانه ۲۰ گرم نرم كوبيده در يك استكان سركه حل كرده بمالند يا خاكستر مو و سركه بمالند. شستشو با آويشن ، مريم گلى و كندر مفيد است .
نسخه :
يك عدد ترب بزرگ (ترب سياه ) را انتخاب كرده درون آن را خالى نموده پر از آرد عدس و برنج كرده سه روز نگهداشته سپس آردها را خارج كرده در سايه بخشكانند روزانه مقدارى از آنها را با آب خمير كرده به محل بثورات لبنيه بمالند يا ساده تر آب ترب را با آرد برنج و آرد عدس مخلوط كرده به صورت بمالند.
نسخه :
مغز پنبه دانه ۲۵ گرم ، مرواريد يك عدد، خوب هر دو را نرم كوبيده با آب حل كرده شب بمالند صبح بشويند يا به مدت سه روز صندل را در آب اسپرزه سائيده بمالند يا آرد عدس ، آرد نخود ۲۵ گرم ، نشاسته ۱۵ گرم ، آنزورت ۱۰ گرم ، مصطكى ۵ گرم ، بوره ارمنى ۵ گرم يا اينكه همه را برابر انتخاب كرده نرم سائيده مقدارى از آن را حل كرده شب بمالند صبح با آب گرم بشويند.
نسخه :
اين داروها مصفى صورت نيز مى باشند.
آرد جو و عدس ، زرنباد، كتيرا، پوست نارنج ، صدف سوخته يا پوست تخم مرغ سوخته از هر يك به مقدار لازم مغز تخم كدو و مغز بادام از هر كدام ۲ برابر، كنجد، زردچوبه ، آرد باقلا از هر يك چهار برابر همه را نرم كوبيده مقدارى از آن را در آب حل كرده بر چهره بمالند موقعى كه خشك شده با آب گرم بشويند دوباره تكرار كنند مثلا اين عمل را صبح تا ظهر چهار مرتبه تكرار كنند.
نسخه :
اشنان را سوزانده تا قليا به دست آيد سپس بمالند يا مازو، تخم شاهى ، و زاج از هر كدام به نسبت مساوى كوبيده در زهره گاو ريخته بمالند يا آنزروت ، اشنان ، مردار سنگ و براده مس و صدف سوخته را كوبيده با سركه بمالند يا سياهدانه را نرم كوبيده در سركه حل كرده شب بمالند صبح با آب سبوس بشويند.
زگيل
دانه هاى گرد و سفتى هستند كه بر روى نقاط مختلف بدن بخصوص پشت دستها مخصوصا در كودكان بيشتر ديده مى شود و انواع و اقسام بوده و گاهى چندين عدد آنها در نقطه اى از پوست جمع ميشوند.
درمان :
براى از بين بردن ماده بيمارى زا مصرف ماءالاصول (۲۲) مؤثر است خوردن روغن كرچك و يا بادام توصيه مى شود و دادن افتيمون يا گل قند مؤثر است . ماليدن زيل بز با سركه روى آنها به مدت معدودى مؤثر بوده و نيز براى اسقاط آنها سياهدانه را نرم كوبيده در سركه و نمك حل كرده بمالند يا شيره انجير را به اطراف آن مدام بمالند و پس از آن با پيه مرغ چرب كنند، اگر زياد موجب آزار شوند بايستى يك گرم زرنيخ را با ۲ گرم آهك نرم سائيده در يك استكان سركه حل كرده روزانه روى آنها بمالند يا اشق را حل كرده يا آنزورت حل كرده بمالند و براى گوشهاى زيادى هم مفيد است ، ماليدن آب خرفه و پوست انار يا كوبيده هليله و آمله با سركه يا گوگرد، زرنيخ و سياهدانه برابر با سركه يا اوشق و مقل را نرم كوبيده به نسبت مساوى در سركه حل كرده و به آن گل خطمى ، تخم مرو، تخم كتان ، بابونه ، بنفشه هر يك ۵/۲ گرم نرم كوبيده اضافه كرده روزانه بمالند يا زاج ، مازو و تخم شاهى به نسبت مساوى نرم كوبيده با زهره گاو بمالند.
نسخه :
برگ تازه گشنيز را كوبيده با عسل بمالند ماليدن اشگ چوب مو نيز مفيد است .
نسخه ديگر ضد زگيل
سياهدانه ۱۰ گرم ، سير ۵ گرم ، زرنيخ سرخ ۵/۲ گرم كوبيده در نصف استكان سركه ريخته يك عدد سفيده تخم مرغ اضافه كرده روى آنها بمالند.
غرور صورت ، سينه و پشت (فرنكلوز)
اين دانه هاى مزاحم كه در دختران و پسران جوان ديده مى شود، و مزاحم روح و جسم آنها مى گردد را نبايد دستكارى كرد، زيرا خيلى زود چركين شده و پس از بهبودى ، جاى آنها مى ماند، هر كدام كه تحت فشار قرار گيرند جايشان باقى خواهد ماند، براى مبارزه با آنها رعايت رژيم غذائى لازم است . مصرف غذاهاى خنك و رقيق و ساده بهترين دارو و درمان است .
داروهاى خشك كننده غرورها يا كوركها
مازو ۱۰ گرم
گلنار ۵ گرم
زاج ۵ گرم
مردار سنگ ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در يك استكان سركه و يك استكان آب ليمو حل كرده روزى چهار مرتبه روى آنها بمالند.
و يا آب آويشن با مريم گلى يا خطمى يا سبوس صورت را بشويند. اين فرمول براى كسانى مفيد است كه صورتشان چرب باشد لاكن اگر صورت خشك باشد بجاى آب ليمو و سركه از شير استفاده نمايند و براى اينكه خراب نشود روزانه يك قاشق مرباخورى در نصف استكان شير حل كرده بمالند. پس از تمام شدن دوباره تهيه نمايند.
نسخه :
خون سياوشان ۵ گرم
آنزروت ۱۰ گرم
كف دريا ۱۰ گرم
گل ارمنى ۵ گرم
كندر ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
پوست انار ۱۰ گرم
مازو ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در يك استكان روغن زيتون حل كرده بمالند اگر صورت چرب باشد با سركه و آب ليمو بمالند.
نسخه ديگر
گل سرخ ۱۰ گرم
كندر ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
در آب ليمو حل كرده بمالند.
نسخه :
موم ۵ گرم
گل سرخ ۱۰ گرم
وسمه ۵ گرم
روغن زيتون ۱ استكان
همه را مخلوط كرده در روغن بريزند و به محل بمالند.
اگر سطح بدن پر از غرور يا فرونكلوز باشد و باعث مزاحمت شديد بيمار گردد، داروهاى زير را جوشانده ميل نمايند و بدن را با آب ترشك و جوشانده چوب گز يا ميوه كاج بشويند و مورد و آرد نخود و جو در حمام به بدن بگيرند و پس از نيم ساعت يا بيشتر بشويند.
نسخه :
ابهل ۱۰ گرم
مغزناخنك ۳۰ گرم
آويشن شيرازى ۵ گرم
ريشه ايرسا ۱۰ گرم
باديان ۵ گرم
بسفايج ۵ گرم
تخم هويج ۱۰ گرم
بهمن پيچ ۱۰ گرم
ريشه كاسنى ۱۰ گرم
۱۲ روز از مقدار دارو را پس از نيم كوب كردن روزانه جوشانده صبح و عصر ميل نمايند و از داروهاى ماليدنى (موضعى ) استفاده نمايند.
اگر جاى غرورها به علت دستكارى مانده باشد مى توان روزانه با ماليدن داروهاى زير به بهبودى آن كمك كرد.
نسخه :
مردار سنگ ۵ گرم نرم سائيده در يك ليوان گلاب حل كرده مرتبا بمالند.
نسخه ديگر
آردجو، آرد باقلا، ريشه نى قسط، تخم خربزه از هر كدام به مقدار كافى نرم كوبيده با آب خمير كرده شب به صورت بمالند و صبح با آب مريم گلى بشويند يا:
سفيداب ۱۰ گرم ، مردار سنگ ۱۰ گرم ، در يك استكان سركه حل كرده بمالند.
داروهاى خشك كننده غرورها
سفيداب قلع ۵ گرم
مركوروژ ۵ گرم
سرنج ۵ گرم
خون سياوشان ۵ گرم
زاج سبز ۵ گرم
كات كبود ۵ گرم
گلنار ۱۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
تخم مورد ۱۰ گرم
حنا ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در نصف ليوان سركه حل كرده روزانه بمالند، اول اگر صورت را با آب چغندر و آب حنا بشويند و بعدا دارو را بمالند بهتر است .
نسخه ساده
اول صورت را با آب جوشيده بابونه بشويند تا هنوز خيس است سفيداب كف روى آن بمالند.
نسخه ضد غرور
تخم ترب ۱۰ گرم
سياهدانه ۱۰ گرم
ريشه انجبار ۲۰ گرم
ريشه ايرسا ۲۰ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
كف دريا ۵ گرم
تخم كتان ۲۰ گرم
همه را نرم كوبيده در آب ليمو و سركه حل كرده بمالند.
نسخه براى غرورهاى خيلى پيشرفته و چركين
تخم مورد ۱۵ گرم
سفيداب قلع ۵ گرم
كف دريا ۵ گرم
برگ عناب خشكيده ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در يك استكان سركه حل كرده روزى سه مرتبه بمالند.
نسخه مؤثر ديگر
اكسيد دو زنگ ۵ گرم
سفيداب قلع ۵ گرم
آنزروت ۵ گرم
كف دريا ۵ گرم
سرنج ۵ گرم
گوگرد زرد ۵ گرم
تخم مورد ۵ گرم
قنبيل ۵ گرم
گلنار ۵ گرم
بلوط ۵ گرم
نرم كوبيده در يك استكان روغن كتان حل كرده بمالند و بعدا با آب سبوس ‍ بشويند.
براى صورت هاى چرب
دارويهاى مؤثر را روزانه جوشانده و كوشش نمايند تا هر چه ممكن است از غذاهاى چرب پرهيز كنند و يا با غذاها ترشيجات مصرف نمايند و اگر صورت خيلى چرب است روزانه از شربت انار، شربت آب غوره ، شربت آب ليمو استفاده نمايند.
نسخه :
آويشن شيرازى برگ توت سفيد يا مغزناخنك يا گل سرخ و يا مريم گلى ، نسخه ياد شده براى صورت چرب مفيد است اگر صورت خشك باشد از اين نسخه استفاده كنند.
نسخه :
بابونه شيرازى ۱۰ گرم
آرد جو ۲۵ گرم
سدر ۲۵ گرم
همه را نرم كوبيده در زرده تخم مرغ حل كرده صورت را بشويند.
اگر صورت چرب باشد و كمى غرور هم داشته باشد از اين نسخه استفاده نمايند.
نسخه :
بابونه ۵ گرم
آرد جو ۲۵ گرم
سدر ۲۵ گرم
كف دريا ۵ گرم
گل ارمنى ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در سفيده تخم مرغ ريخته بمالند.
نسخه ضد غرورهاى چركين و كوركهاى عفونى شده صورت و نيز مؤثر بر تمام حالات عفونى پوست
حنا ۵ گرم
قنبيل ۵ گرم
آنزروت ۵ گرم
اشق ۵ گرم
سفيداب قلع ۵ گرم
اكسيد دو زنگ ۵ گرم
دانه مورد ۵ گرم
مازو ۵ گرم
جفت بلوط ۵ گرم
گل هميشه بهار ۱۰ گرم
همه را نرم كوبيده در نصف ليوان سركه كمى چشيده چندين مرتبه در روز بمالند.
عرق بدن
از نظر علل تعريف عرق را مى توان چنين خلاصه كرد كه عرق عبارت است از ادرار رقيق شده و بيشتر تركيبات عرق و ادرار مشابه يكديگر است ، بدين جهت اگر عرق مدتى بماند بدبو شده در محل آن ممكن است ناراحتيهاى پوستى از قبيل خارش ، سوزش ، و پيدايش غرور و لكه هاى قرمز بنام عرق سوز پيدا شود كه بايستى تحت درمان و معالجه قرار گيرد.
مقدار كم عرق براى نرم شدن پوست لازم است ، ما اگر زياد از حد طبيعى گرديد زيان مى رساند بيشتر بيماريهاى قارچى در محل عرق زا زندگى مى كند همچنين باكتريها و ميكروبها، لذا خيلى زود محل تعريق بدبو مى شود.
نسخه براى عرق بدبو
نسخه خوردنى – روزانه ۵ گرم مرهم گلى را به مدت زيادى مصرف نمايند اين مقدار را جوشانده در دو نوبت مصرف كنند و مدام حمام و دوش آب بگيرند و بدن و لباسها را پاكيزه و تميز نمايند و مواد گوشتى كمتر مصرف نمايند.
شستشوى محل بدبو به وسيله بابونه شيرازى يا بسباسه يا مورد يا گلنار يا پوست انار يا پوست و برگ ميوه كاج ، يا مريم گلى ، مقدار كافى از داروهاى فوق را تهيه كرده در آب جوشانده صاف نموده شستشو نمايند.
زيادى عرق
گاهى بعضى از جاهاى بدن بيشتر از ساير جاها عرق مى كند و اين غير از عرق عمومى است براى برطرف كردن آن از دستور زير استفاده مى شود.
نسخه :
عاقرقرحا، فلفل و گل ارمنى و بابونه شيرازى را نرم كوبيده (از هر كدام به مقدار كافى ) در آب چوب كاج يا ميوه كاج حل كرده مرتبا بمالند يا با آب ترشك و آب بومادران و مريم گلى محل را شستشو دهند. بطور كلى اگر عرق فردى بدبو باشد مى تواند مدتى روزانه ۵ گرم مريم نخودى را جوشانده صبح و عصر ميل نمايد و از داروهاى خوشبو كننده عرق نيز استفاده كند، اما اينگونه افراد بايد مرتبا حمام گيرند و از خوردن غذاهاى چرب و سرخ كرده و مانده و غليظ كمتر استفاده كنند.
عرق كردن زياد
مجددا نكات بهداشتى زير را خاطرنشان مى سازد.
اگر به علت زياد خوردن غذاهاى چرب و پر انرژى باشد با كم كردن غذا و كمى رياضت رفع آن خواهد شد خوردن برنج ، سماق ، گشنيز، عدس ، شربت عناب ، شربت زرشك ، شربت رب انار، آب ليمو و خوردن ترشيجات از عرق كردن جلوگيرى مى نمايد، ماليدن مازو، سفيداب قلع و گل ارمنى و مردار سنگ با گلاب و آب مورد يا ماليدن گل سرخ ، گلنار، آقاقيا، مازو و كندر با گلاب و شستن بدن با گل ريواس و مورد از عرق كردن مى كاهد بايد توجه داشت كه عرقهاى بدن را نبايستى مكرر پاك كرد زيرا اين كار خود باعث ازدياد خواهد شد از جمله نكاتى كه در كم كردن عرق بدن مؤثر است يكى پاك نكردن آن و ديگرى ماليدن مورد و گلنار و آرد نخود و پوست انار است و نيز خوردن روزانه ۵ گرم غاريقون نرم كوبيده در نصف استكان عسل نيز مفيد مى باشد.
نسخه ضد عرق كردن زياد
مريم گلى ۱۵ گرم
گل زوفا ۱۰ گرم
پوست ميوه گردو ۵ گرم
معرق يا عرق آورها
اگر بخواهيد عضوى عرق كند از دستورات زير پيروى كنيد:
حمام گرم ، آفتاب ، رياضت و شستشوى بدن با آب گرم ، ماليدن كرفس ، سركه ، گلاب ، ماليدن روغن بابونه تنها يا با نمك درمنه يا فلفل با نمك پيه يا زراوند و روغن شبت يا روغن سوسن با آب ترب يا ماليدن سليخه ، دارچين ، وج ، روغن ترب بايد دانست كه اگر عرق كردن را بخواهند متوقف سازند اول پاشويه با آب معمولى كرده سپس شربت سكنجبين و شربت آب ليمو، عرق كاسنى ، شربت بنفشه و غيره به كار برند.

سوختگى ها
سوختگى ها به سه دسته تقسيم مى شود، درجه يك ، درجه دو، درجه سه ، اگر سطحى باشد و قرمزى و سوزش كمى داشته باشد آنرا درجه يك گويند كه با تبريد (سرد كردن ) موضع با گلاب سوزش فرو مى نشيند، چون داغ شد دوباره دستمال آلوده به گلاب و آب يخ بكار مى برند تا سوزش بكلى از بين برود يا گل ارمنى نرم كوبيده با آب و سركه يا ماست و سفيده تخم مرغ يا روغن گل بنفشه و سفيده تخم مرغ مخلوط كرده به موضع سوختگى قرار دهند يا برگ خطمى را يا برگ خيار شنبر به آب پخته يا سفيداب و آب گشنيز آميخته قرار داهند اگر سوختگى با روغن داغ باشد سفيده تخم مرغ و سفيداب كف را در ظرفى مخلوط كرده خوب ظرف را تكان دهند و بمالند. اگر سوختگى در اثر آب جوش باشد مقدارى خاكستر را در آب ريخته صاف كرده دوباره آب روى آن بگيرند تا ۵ مرتبه اين عمل را تكرار كنند سپس آب آن را روى سوختگى كه زخم نشده و طاول ندارد بزنند.
اگر طاول و زخم باشد اين دستور زيان دارد و از دستورات قبلى استفاده شود. خاكستر جو يا سفيده تخم مرغ مرهم خوبى براى سوختگى مى باشد (اين دستور براى استفاده از وجود املاح محتوى خاكستر است )
اگر از آفتاب سوختگى پديد آيد بايد از مرهم نوره استفاده شود.
مرهم نوره : مقدارى آهك را در ظرفى ريخته آب روى آن بريزند تا آب روى همه آنها را بپوشاند بعد از دو ساعت آب را خالى كرده آهك ها را نرم كنند دوباره آب بريزند تا ۷ مرتبه بعدا آهك را خشك كرده در روغن گل يا روغن كنجد ريخته به صورت خمير نسبتا نرمى در آورده به محل سوختگى بمالند اين پماد براى انواع سوختگى مؤثر است ، اگر به فرمول ، گل قيموليا اضافه شود بهتر است . اگر محل سوختگى را اول با روغن كنجد چرب كرده بعد از تسكين درد مرهم نوره گذارند مفيد است .
نسخه :
سرمه ۵ گرم با ۲۰ گرم پيه مخلوط كرده به صورت كرم بمالند، اگر درد شديد باشد روغن گل اضافه نمايند.
نسخه :
مردار سنگ ۵ گرم
دوده ۵/۲ گرم
حنا ۵ گرم
بوره ۵ گرم
همه را مخلوط كرده در نصف استكان روغن كنجد مخلوط كرده گرم بمالند.
آقاقيا را در روغن زيتون سائيده بمالند، اگر چند روز از سوختگى گذشته باشد و معالجه نكرده باشند آهك شسته طبق دستور گذشته را روغن كنجد مؤثر است ، پاشيدن خاكستر برگ سر و مفيد است ، سوختگى هاى درجه ۲ و ۳ را بايد با دستورات فوق معالجه و درمان نمود، مخصوصا با مرهم نوره ، آمله سوخته را با روغن گل اگر زخم ها شديد باشد يا با روغن كتان بمالند، برگ كنار را در آب سائيده يا آنغوزه در آب جوش حل كرده يا پيه بز ۱۰ گرم ، نيل ۵ گرم ، موم ۵ گرم قبلا پيه و موم را حل كرده سپس نيل را اضافه كرده بمالند اگر سوختگى وسيع باشد ميتوان مقدار بيشترى از داروهاى فوق را به كار برد، يا مردار سنگ ۵ گرم ، سفيداب قلع ۵ گرم ، كافور يك گرم در سركه رقيق كرده قدرى روغن گل اضافه كرده بمالند يا صمغ عربى را نرم كوبيده در سفيده تخم مرغ حل كرده يا خاكستر چوب نى را در روغن كتان حل كرده يا گل ارمنى با دوغ ترش يا خاكستر چوب تمرهندى در روغن كنجد حل كرده بمالند.
نسخه :
هوا چوبه را نرم كوبيده روى زخم بپاشند يا آن را كوبيده در سرمه و پيه يا روغن زيتون و مورد حل كرده ضماد نمايند.
ناخن
يكى از بيماريهاى ناخن و امراض آزار دهنده آن كه مدتها باعث ناراحتى بيمار مى شود كچلى ناخن است كه عامل اصلى آن يك نوع قارچ مى باشد كه ممكن است ناخن پا و دستها، تواءم مبتلا شوند.
درمان :
پيه مرغ ۲۰ گرم
موم ۵ گرم
مغز ساق گاو ۱ عدد
هر سه را آب كرده درهم آميزند سپس لعاب تخم شنبليله يا كمى سرش را اضافه كرده بمالند، قبل از مالش داروى فوق بهتر است با آب ميوه كاج ناخنها را بشويند.
يا سريش و سركه كه با نمك يا سريش و سركه با سياهدانه نرم كوبيده شده يا پودر پياز عنصل و روغن كنجد يا مصطكى را نرم سائيده نمك و روغن كنجد يا تخم شاهى نرم كوبيده با نمك و سركه ضماد نمايند و دايم با نمك و سركه بشويند.
نسخه :
تخم شاهى را نرم كوبيده در روغن كتان حل كرده قدرى حنا اضافه نموده بمالند و يا روزانه با آب شنبليله بشويند.
نسخه :
مصطكى ۱۰ گرم نرم كوبيده در ۵ گرم نمك ريخته در روغن كنجد حل كرده بمالند. شستشو با آب ميوه كاج كه گذشت خيلى مؤثر است بايد توجه داشت كه معالجه كچلى ناخن مدتى بايد ادامه داشته باشد حتى تا چندين ماه متوالى بايد دارو به كار برده شود.
موى و بيماريهاى آن
پيدايش مو در بعضى جاها براى زينت و در بعضى جاها براى حفاظت است و در جائى براى هر دو با كمى توجه مى توان دريافت كه موها در جائى از بدن مرتبا بزرگ مى شوند و در جائى كوچك و كم رشد باقى مى مانند در صورتى كه همه از يك غذا از يك بدن و از يك شريان خونى تغذيه مى شوند.
ريزش قطعه اى مو (موليسك )
اين بيمارى به دارالثعلب مشهور است و بيشتر دامنگير موهاى سر و ريش ‍ مى گردد و گاهى ابروها را نيز فرا مى گيرد، علت اصلى اين ريزش ناگهانى مو، مربوط به عوامل چندى است ، ريزش مو به علت دخالت ويروسها و كم شدن تغذيه ناگهانى قسمتى از بدن ، اما علل اصلى آن هنوز مجهول است . درمان :
پاكسازى بدن از مواد بلغمى ۲ درمان با دستورات زير.
تربد ۵ گرم ، غاريقون ۵ گرم هر دو را نرم كوبيده چهار روز صبح ناشتا كفلمه نمايند بعد از اين دستور درمان زير را به كار برند تخم ترب ۱۵ گرم ، تخم شبت ۱۰ گرم ، ريشه ايرسا ۲۰ گرم همه را نرم كوبيده ۱۰ روز صبح ناشتا با عسل ميل نمايند و در خلال آن ماءالاصول و گل قند خورند.
براى درمان موضعى اول بايستى محل ريزش مو را با يك پارچه خشن خوب ماساژ داده يا به وسيله يك قطعه پياز عنصل يا سير محل ريزش موى را ماساژ داده تا سرخ شود بعدا از نسخه زير استفاده نمايند.
نسخه :
صمغ عربى ۱۰ گرم
سداب ۱۰ گرم
خردل ۵ گرم
نرم كوبيده در يك استكان زهره (صفراى گاو) ريخته بمالند.
نسخه موليسك ديگر
محل ريزش مو را با جوشانده آب گل زوفا و آب خرفه ماساژ دهند، سپس از داروى زير بمالند.
پياز عنصل ۵ گرم
خردل ۵/۲ گرم
نرم كوبيده در نصف ليوان سركه حل كرده روزى سه مرتبه گرم بمالند.
نسخه :
سير ۵ گرم ، عاقرقرحا ۵ گرم ، نرم كوبيده با زهره گاو بمالند.
نسخه :
فرفيون و سير از هر كدام ۵ گرم نرم كوبيده با زهره گاو بكار برند.
نسخه :
حبة الخضرا (بن ) و پوست فندق از هر كدام ۱۰ گرم بسوزانند و با ۵ گرم پودر پياز عنصل و نصف استكان روغن بادام تلخ آميخته بمالند.
موهاى نازكى كه روئيده مى شود، چون قدرت و توانائى زيستن را ندارند بايستى تراشيده تا موهاى بعدى كه مى رويد قويتر شود.
اگر مزاج صفراوى باشد محل ريزش مو مثل مو مرغ پوست كنده نمايان مى شود اين حالت را مى توان به وسيله تركيبات هليله زرد پاكسازى نمود. شربت ليمو، شربت سيب ، شربت انار مفيد است و بايد محل ريزش مو را با سركه بشويند، روغن گل و سركه مخلوط كرده بمالند براى از بين بردن عاملى كه باعث بيمارى شده است ۵ گرم گوگرد زرد را در نصف استكان روغن زيتون ريخته روزى دو سه مرتبه محل ريزش مو را ماساژ دهند، يا فندق را سوزانده در سركه كهنه حل كرده بمالند يا بادام را با پوست سوزانده چنين كنند، اگر بعد از مدتى موها نروئيدند، لادن را در روغن كنجد حل كرده بمالند و يا درمنه را سوزانده با كف دريا و مازو با روغن مورد آميخته بمالند و سر را روزانه با سبوس گندم يا برنج و گل خطمى جوشانده شده بشويند.
و يا اينكه با جوشانده برگ بيد محل را شستشو دهند و يا اينكه از جوشانده آب برگ چغندر و سبوس استفاده شود يا سير را كوبيده در سركه ريخته مثل خمير به محل ريزش مو ضماد نمايند اگر مزاج بيمار سوداوى باشد با پاكسازى بدن از سودا كوشند سپس از جوشانده اسطوخدوس و افتيمون ۷ روز صبح ناشتا استفاده نمايند (به صورت خوراكى ) روازنه ۵ گرم اسطوخدوس را در يك ليوان آب جوشانده با يك ۵ گرم افتيمون نرم سائيده شده اضافه كرده و پس از ساعتى ميل نمايند (افتيمون را كوبيده روى جوشانده بپاشند).
دستورات گذشته چه ماليدنيها و چه داروهائيكه براى شستشو به كار مى رود در اينجا مورد مصرف دارد اگر طبع بيمار دموى باشد پس از فصد و خون گيرى ، شربت عناب و شربت انار و آب ليمو دهند، يكى از دانشمندان معتقد است كه در مزاجهاى دموى اول خون گيرى و بعد جوشانده خيار شنبر و سپس ايارج فيقرا مفيدتر است ، در مزاجهاى صفراوى اول جوشانده هليله و بعد از آن ايارج فيقرا و در سوداوى ، اول دم كرده افتيمون و پس از آن ايارج فيقرا و در بلغمى مزاج اول پاكسازى بعد ايارج فيقرا.
گفتار محمد زكرياى رازى
ماليدن پياز عنصل به محل ريزش مو و پوشاندن سر و محل ريزش مو لازم است و او معتقد است كه براى روئيدن موها پرسياوشان بهترين دارو است ، با توجه به گفتار فوق شستشوى محل ريزش مو با پرسياوشان بهترين دستور است او معتقد است كه براى روئيدن ابروها فندق سوخته را در روغن ترب حل كرده بمالند.
يكى از دانشمندان بنام لارزوربير، معتقد است كه براى روئيدن موها، سركه ، پياز عنصل عجيب الفعل است ، طرز تهيه آن به قرار زير است :
پياز عنصل را نرم كوبيده در سركه حل كرده بمالند (۱۰ گرم پياز عنصل در يك استكان سركه ) همچنانكه مكرر گفته شده است ، روغن زرده تخم مرغ و نشادر بسيار مفيد است (۵ گرم نشادر در روغن ده عدد تخم مرغ ) براى تغذيه بهتر و جريان خون بيشتر در محل ريزش مو، بايستى آن محل را ماساژ دهند براى اين كار از آب جوشانده گل زوفا يا گل اروانه و پر سياوشان استفاده مى شود و نيز از آب مورد و گل خطمى مى توان استفاده نمود. روغن آمله ، روغن بابونه ، و يا جوشانده ابهل و روغن كنجد يا كف دريا و خاكستر برنجاسف و روغن گل يا كوبيده لادن در روغن زيتون ، همه براى رفع ريزش مو مؤثرند.
ريزش عمومى موها
با توجه به مزاج بيمار و پاكسازى آن از جرم بيمارى زا، تغذيه مناسب و خواب و استراحت كافى و شستشوى موها بطور مرتب لازمه مو داشتن است بوئيدن گل بنفشه و مشك و عطر مفيد است شستشوى سر با جوشانده برگ بيد، برگ خطمى ، برگ اسپرزه توصيه مى شود (براى استقامت و پايدارى موها)
اگر ريزش مو بعد از دوران نقاهت بيمارى باشد كه ضعف و ناتوانى باعث ريزش مو شده باشد بايد از گوشت مرغ و كباب و آب ميوه و چلو ساده و زرده تخم مرغ استفاده شود.
اگر ريزش مو در اثر تخلخل جلد و اتساع مسام باشد، علائمى چون نرمى پوست و نازكى و لاغرى موها و باريك شدن آنها و سرعت ريزش ، ديده مى شود، در درمان آنها با روغن آمله ، روغن هليله كابلى و يا غير كابلى و يا كوبيده مازو و آقاقيا در روغن مورد و يا سائيده لادن در روغن مورد رضايت بخش است .
اگر ريزش موها در اثر انقباض و بسته شدن مسام در اثر خشكى و كثيفى پوست باشد، خشكى و يبوست مزاج خشكى و خشونت و سياهى در مو مشاهده ميشود، در كشش ، موها زود كنده شده و جدا مى شوند، درمان را با ترطيب و نرم كردن مزاج شروع كرده ، روغن بابونه و روغن گل براى ماساژ موها به كار برند، درمنه تركى و برنجاسف را جوشانده آب آن را براى ماساژ سر مصرف نمايند.
اگر ريزش مو در اثر تنگى مسام به علت رطوبت باشد باريكى مو و عدم آثار يبوست مشاهده مى شود، درمان را با حمام شروع كرده ، درمنه تركى و برنجاسف را جوشانده در حمام به سر مالند و با بوره و شوره و زهره گاو سر را ماساژ دهند.
روغن مورد
براى تهيه روغن مورد، سه قسمت مورد و يك قسمت روغن زيتون لازم است ، مورد را جوشانده آب آن را صاف كرده در روغن ها ريخته سپس ‍ بجوشانند تا آبها تبخير شود و روغن بمالند اين روغنها براى روئيدن و ريختن مو خيلى مؤثر است .
روغن آمله
براى سياه شدن مو بكار مى رود و بيشتر مانع ريختن و كمك به روئيدن مو مى نمايد. آمله ، مورد و ريشه كاج ، از هر كدام به نسبت مساوى جوشانده آب آن را در روغن كنجد ريخته دوباره بجوشانند و بمالند.
روغن نخود
۱۰۰ گرم نخود را نرم كوبيده در ۴ ليوان آب جوشانده تا يك ليوان شود سپس با ۲ استكان روغن كنجد داخل كرده دوباره بجوشانند تا آبها تبخير شود، روزى سه مرتبه بمالند.
براى رشد و نمو موها
شستشو با برگ بيد، گل خطمى ، اسپرزه ، بومادارن ، بنفشه ، شاه تره ، اسطوخدوس ، آب سياهدانه .
براى روئيدن موى ابرو
۲ عدد گردو و ۱۰ عدد هسته خرما را با هم سوزانده و سپس سائيده در روغن زرده تخم مرغ حل كرده بمالند يا بادام تلخ و فندق را با هم سوزانده در روغن زيتون ريخته بمالند، يا فندق تنها را سوزانده بمالند.
براى روئيدن ، مو اين نسخه خيلى مؤثر است
بوره ارمنى و نشادر را بسوزانند و با سركه كهنه مخلوط كرده بمالند.
براى جلوگيرى از ريزش مو
لادن سه قسمت ، مازو و مر صاف مصطكى از هر يك ۱ قسمت و قردمانا ۲ قسمت ، كندر يك قسمت همه را نرم كوبيده در روغن گل حل كرده بمالند.
نسخه ديگر
آمله ، برگ شقايق ، برگ مورد، پرسياوشان ، سعد، سنبل الطيب ، برگ سرو، پوست گردوى تر، تخم چغندر، تخم كرفس از هر كدام به نسبت مساوى و دو برابر از خاكستر ريشه كاج ، آقاقيا، مصطكى ، دانه خرماى سوخته يك قسمت همه را نرم كوبيده با روغن گل سرخ بمالند.
نسخه مؤثر ديگر
آمله ۳۰ گرم
مازو ۱۰ گرم
پوست هليله زرد ۱۰ گرم
تخم مورد ۲۰ گرم
همه را نيم كوب كرده ، جوشانده سپس آب آنها را در روغن كنجد ريخته بجوشانند تا روغن بماند (روغن كنجد ۲۰۰ گرم )
نسخه خيلى مؤثر ضد ريزش مو
آرد نخود ۵۰ گرم
مورد ۵۰ گرم
پرسياوشان ۱۰ گرم
گل ريواس ۱۰ گرم
بابونه ۱۰ گرم
حنا ۵ گرم
گل ارونه ۵ گرم
شنبليله ۱۰ گرم
گل زوفا ۵ گرم
چهار مغز (گردو – بادام – فندق – پسته از هر كدام ۵۰ گرم ) همه داروها را نرم سائيده يك استكان از داروها با يك ليوان آب جوش و يك تخم مرغ كامل و زرده و سفيده بهم آغشته هفته اى ۲ بار به سر ضماد نمايند.
نسخه :
مورد ۲۰ گرم
نخود ۲۰ گرم
شنبليله ۱۰ گرم
سياهدانه ۲۰ گرم
پرسياوشان ۱۰ گرم
قهوه ۱۰ گرم
حنا ۱۰ گرم
گل ريواس ۱۰ گرم
مغزگردو ۲۰ گرم
مغز بادام ۲۰ گرم
مغز فندق ۲۰ گرم
مغز پسته ۲۰ گرم
همه را نرم كوبيده سائيده در هفته اى دوبار به سر ضماد نمايند (هر قسمت را در دو عدد تخم مرغ با زرده و سفيده داخل كرده به سر ضماد نمايند شب تا صبح يا صبح تا عصر به سر ضماد شود).
نسخه :
مورد ۲۰ گرم
شقايق ۱۵ گرم
مصطكى ۱۰ گرم
تخم كرفس ۱۵ گرم
آقاقيا ۵ گرم
همه را جوشانده آب آن را در روغن كنجد ريخته دوباره بجوشانند تا آب تبخير شود روزانه سر را ماساژ دهند.
نسخه براى دراز شدن مو
گل سرخ ۴۰ گرم
مورد ۴۰ گرم
برگ درخت كاج ۴۰ گرم
آمله ۴۰ گرم
پرسياوشان ۱۰ گرم
جوشانده روزانه سر را با آب آن بشويند.
براى رنگ آميزى موها
براى مشكى شدن موها ۳۵۰ گرم سركه به اضافه ۳۵۰ گرم شير را درهم جوشانده تا به قوام آيد بعدا پوست انار، هليله سياه ، آمله مقشر از هر كدام ۱۵۰ گرم نرم كوبيده به شير اضافه نمايند سپس روزانه پس از شستن سر با آب ليموى رقيق شده آن دارو را به سر بمالند.
نسخه ديگر
كلاه بادنجان ، براده مس ، هليله سياه ، مازوى سبز و نخود سياه را به نسبت مساوى كوبيده در روغن كنجد حل كرده پس از چند روزى كه دارو ماند به سر بمالند.
نسخه ديگر
وسمه تازه و حنا را به نسبت مساوى خيسانده در براده آهن كه قبلا مدتى در سركه حل شده باشد ريخته پس از چندى بمالند.
نسخه ديگر
مورد، مازو، آمله ، زاج ، براده آهن ، وسمه ، هسته خرماى سوخته ، پوست انار را مخلوط كرده جوشانده روزانه سر را ماساژ دهند يا شستشوى سر با آب انبه بطور دائم .
نسخه ديگر
هليله سياه ، زاج ، مازو، همه را به نسبت مساوى در سركه حل كرده پس از چندى بمالند.
نسخه ديگر
ميخك ، حنا، به نسبت مساوى نرم كوبيده با روغن كنجد بمالند.
براى رنگ آميزى موى سفيد شده
حنا ۲۰ گرم ، رنگ يا وسمه ۲۰ گرم ، پوست يا گل گردو ۱۰ گرم همه را نرم كوبيده سه شب به سر ضماد نمايند.
براى طلائى شدن موها و يا كم رنگ شدن موهاى مشكى
شستشو با آب اكسيژنه با شستشو با مرصاف و شوره به نسبت مساوى كه بايستى با هم خمير كنند يك شبانه روز بر سر ببندند و بعدا بشويند.
نسخه ديگر
زردچوبه ۲ برابر، باقلاى مصرى ۳ برابر، مازو يك برابر، سماق ۵ برابر همه را خيسانده چند روز نگه دارند تا خوب خيس خورده سپس روزانه بر سر بمالند.
آنچه موى سر را سفيد مى كند
تخم ترب را نرم كوبيده يا كمى كافور و گوگرد سائيده يا زهره گاو آميخته بمالند فورا سفيد مى شود.
اگر بخواهند مو را كم رنگ يا سفيد نمايند پوست ترب خشك را با سركه حل كرده مقدارى زهره گاو را اضافه نموده بمالند يا موى را با گلاب تر كرده بعدا با گوگرد سوخته شده ماساژ دهند و سر را نيز روى بخور گوگرد بگيرند و پس از چند ساعت با سركه بشويند چندين مرتبه اين عمل را تكرار كنند تا سفيد شود يا طلق محلول را با شكر سرشته بمالند و اگر بخواهند كه موهاى سفيد شده سياه شود، با آب توتيا بشويند.
نسخه براى سياه شدن مو
حنا ۵ گرم ، وسمه ۲۰ گرم با آب سماق و آب انار ترش مخلوط كرده بمالند شستشو با آب برگ انبه .
نسخه ديگر:
گل شقايق را خشك كرده كوبيده در آب مورد خيس كرده پس از حل شدن بمالند.
نسخه ديگر:
افسنطين ، لادن ، ميوه كاج ، را جوشانده بمالند يا گوگرد و روغن زيتون .
نسخه براى نروئيدن مو
اقليما و سفيداب ۲ جزء، زاج نيم جزء، در آب برگ شاه دانه خيس كرده پس ‍ از كندن مو بمالند و يا آب نارنج ، و يا كف دريا و زاج ، اقليما و سرنج را كوبيده در آب انجير حل كرده بمالند.
نسخه براى نروئيدن مو
پس از كندن آنها مغز گوسفند و آهك آب نديده را مخلوط كرده بمالند يا بذرالنج و اسپرزه و سركه يا آهك را در سركه حل كرده يا كف دريا و نشادر و برگ توت را نرم كوبيده در زهره گاو حل كرده بمالد. يا همگى را در مغز كوفته حل كرده پس از كندن موها مرتبا تا چند روزى به جاى موهاى كنده شده بمالند.
نسخه براى شوره سر
گل بنفشه ، آرد نخود، گل خطمى و سركه بمالند و با آب سبوس و آرد باقلا و آب اسپرزه بشويند.
نسخه براى شوره و موخوره سر
شستشوى با اشنان ريشه كبر، يا ميوه كبر، آب كلم ، آب چغندر، گل پر، گل ارمنى ، گل هميشه بهار و يا گل پنيرك (يك يا چند عدد آنها كافى است )
كوركهاى سر
گل ريواس ، شاه تره ، پوست ليموى ترش ، مورد، گل بنفشه ، شنبليله ، ميوه كاج ، گل ارمنى ، آب كرفس ، گوگرد، تخم كلم ، سياهدانه ، يك يا چند عدد آنها را براى شستشو انتخاب كنند يا ۵۰ گرم مورد را جوشانده آب آن را با آب ۲۰ گرم تخم خرفه و ۱۰ گرم زاج كوبيده و آب برگ بادام تلخ همه را در روغن زيتون ريخته كمى بجوشانند و روزانه بمالند.
براى موليسك و شوره سر
پس از شستشوى محل روزانه از ضماد زير استفاده مى شود.
ابهل ۱۰ گرم
افسنطين ۱۰ گرم
پرسياوشان ۵ گرم
درمنه تركى ۱۰ گرم
قسط ۵ گرم
كف دريا ۵ گرم
همه را نرم كوبيده در روغن زيتون حل كرده بمالند يا پياز عنصل ، تخم ترب ، پرسياوشان ، كندش ، پس از شستشو با گل زوفا داروهاى فوق را نرم كوبيده در روغن كنجد يا زيتون و سركه حل كرده بمالند.
نسخه هاى مؤثر براى نروئيدن مو
نسخه ، هزارچشان ، انجير، ثوم (سير) را به نسبت مساوى جوشانده يا انجير را با آب برگ كنجد جوشانده يا از جوشانده باقلا، برنج ، نخود، يا آهك ، و آب خاكستر، چوب مو با نمك سوخته يا فاشرا (هزارچشان ) آميخته با پوست خشخاش ، بذرالنج ، و سركه سائيده بمالند. گل خطمى ، آهك و سركه جوشانده شستشو نمايند يا زرنيخ يك گرم سفيده تخم مرغ يك عدد را با جوشانده ميوه كاج بمالند.
يا خاكستر كبر را در شيره انجير پخته بمالند ۵ گرم آهك و يك گرم زرنيخ ، ۲۰ گرم ريشه ايرسا ۲ گرم گوگرد زرد را در آب باقلا پخته بمالند.
خورد شدن يا شكستن موها
اگر موها به عللى شكننده و خورد شوند آن را موخوره گويند، اگر بتوانند موها را كوتاه كنند بهتر است براى درمان اين شكستگى مو، مرمكى ۵ گرم نرم كوبيده در نصف ليوان سركه حل كرده جوشانده بمالند يا اينكه ۵ عدد سير را در ۵۰ گرم گل گندم جوشانده كمى سركه اضافه نموده روزانه سر را بشويند.
نسخه :
افسنطين ۵ گرم
برگ شفتالو ۱۵ گرم
مرزنجوش ۵ گرم
انجره ۵ گرم
پياز عنصل ۵ گرم
گل گندم ۱۵ گرم
همه را در يك ليوان آب بزرگ و يك استكان سركه جوشانده صاف كرده با آب آن سر را ماساژ دهند.
چربى سر
علت آن مصرف كردن چربى زياد با غذاهاست ، زياد شدن چربى در زير پوست سر به علت ازدياد چربى خون است .
درمان :
۱ – شستشوى معده و دستگاه گوارشى و كم كردن چربيهاى خون بطور عموم با خوردن ايارجات ، ايارج فيقرا و اطريفل .
۲ – بكار بردن داروهاى تميز كننده و از بين برنده چربى مثل وسمه ، نشادر، سبوسها، تخم خطمى ، بادام تلخ .
۳ – گاهى با داروهاى تنگ كننده مسام مثل جوشانده مورد، بلوط، ميوه كاج .
۴ – و ماليدن روغن زيتون و آب غوره .
نسخه ديگر:
سر را هر دو روز درميان با جوشانده آب ميوه كاج كه در آن مورد و نشادر حل كرده باشند بشويند يا سبوس يك كيلو، ميوه كاج يك كيلو، مقدارى از آن داروها را جوشانده به اندازه كافى مورد و كمى نشادر در آب آنها خيس ‍ كرده سر را بشويند.
دستورات زير براى حفظ مو و ريزش آن مؤثر است و كسانى كه مايلند موى آنها دچار ريزش و نابودى نگردد دستورات زير را رعايت نمايند تا موهاى آنها به حالت طبيعى باقى بمانند.
ماليدن روغنهاى لادن ، مورد، پرسياوشان ، شقايق ، سنبل ، سعد، مصطكى ، آمله ، و تخم چغندر، تخم كرفس مازو و يا خيسانده مورد در آب آمله و سپس در روغن كنجد توصيه مى شود.
براى تهيه روغنهاى فوق مقدارى از داروى لازم را جوشانده آب صاف شده آن را در روغن كنجد ريخته دوباره بجوشانند تا آب تبخير شود با اين روش ‍ روغن مطلوب به دست خواهد آمد.
كسانى كه از روغنهاى فوق مى خواهند استفاده نمايند بايستى با جوشانده هليله سياه و باقلا و آب چغندر قبلا سر را بشويند، ناگفته نماند كه اگر پوست درخت كاج را سوزانده و خاكستر آن را به روغنهاى بالا اضافه كنند نتيجه بهترى خواهد داد.
دستور زير براى بهداشت موى طويل مفيد است
آنچه در حفظ و نگهدارى مو در صفحات قبلى گذشت رعايت نمايند سپس ‍ از دستورات زير متابعت كنند.
نسخه :
گل سرخ ۱۰ گرم
برگ مورد ۴۰ گرم
برگ خشكيده درخت كاج ۲۵ گرم
آمله ۵ گرم
پرسياوشان ۵۰ گرم
داروهاى فوق را نيم كوب كرده روزانه مقدارى از آن را جوشانده سر را چندين نوبت ماساژ دهند.
نسخه :
جوشانده برگ كدو و برگ كنجد، شستشوى موها با آب مورد و آب چغندر و كمى خردل .
نسخه :
جو پوست كنده ۵۰ گرم ، آمله مقشر ۱۵ گرم ، همه را جوشانده آب آن را در روغن بنفشه ريخته دوباره بجوشانند. تا آبها تبخير شود.
نسخه :
لادن ۳۰ گرم ، آب برگ خطمى يك ليوان ، آب برگ كنجد يك ليوان ، آب برگ كدو يك ليوان ، اين داروها را در روغن كنجد حل كرده پس از جوشاندن ، روزانه سر را ماساژ دهند.
محمد زكرياى رازى عقيده دارد كه در بهار روغن مورد و در زمستان روغن نارگيل بمالند و از روغنهاى بسيار سرد (از نظر كيفيت ) بپرهيزند.
براى سيخ و راست ايستادن موها
يك روغن را انتخاب كرده با آب مخلوط كرده به سر بمالند براى اين كار روغن شبت بهتر است يا ماليدن لعاب اسپرزه .
براى خرمائى شدن رنگ مو
بايد صمغ كاج را با حنا و كمى سركه مخلوط كرده با زاج و كمى زعفران بهم آميخته ضماد كنند براى به دست آوردن صمغ كاج مى توان از جوشانده پوست درخت كاج براى اين منظور استفاده كرد.

 

راى سرخ شدن رنگ مو
موها را بايستى با جوشانده سعد و كندر بشويند يا شوره ۲۰ گرم ، مرمكى ۱۰ گرم ، باقلاى مصرى ۱۰ گرم با آب خاكستر چوب رزيا با جوشانده آب كندر آميخته بمالند. بنابر اهميت اين موضوع دوباره درباره آن اشارتى مى شود.
سفيد شدن مو
معتقدند كه در غير زمان سفيد شدن آن و به اصطلاح در سنين جوانى به علت ضعف و كمبود حرارت غريزى و كثرت رطوبت است .
بايد دانست كه تا زمانى كه خون چرب ، غليظ و لزج است مو سياه و زمانى كه خون به مائيت (رقيق شدن ) گرايد مو سفيد خواهد شد اگر سفيد شدن مو به علت مائيت خون پيش آيد، كمى علاج پذير مى باشد.
درمان :
مدام پاكسازى بدن از بلغم به وسيله ايارج فيقرا كه با شحم حنظل و غاريقون تواءم شده باشد لازم است (هفته اى يك بار) و اطريفل صغير و كبير و مرباى هليله مفيد است ، گوشت كباب شده ، دارچين و كمى خردل و فلفل و زيره ميل كنند و همچنين جوشانده سياهدانه و شحم حنظل بر سر بمالند و روغنى كه در آن سنبل ، اذخرمكى ، سليخه ، قرنفل ، وج و عود جوشانده شده باشد در سر بمالند و از خوردن لبنيات زياد و ترشيجات ، ميوه جات ، گلاب و كافور، بنفشه ، ياسمين ، و عطريات سرد و كثرت حمام و غم و اندوه بپرهيزند.
رازى عقيده دارد:
شستن مو با آب خيلى گرم باعث سفيد شدن و شستن سر با آب خيلى سرد باعث سياه شدن مو است .
داروى مقوى و مؤثر بر سفيد شدن بى موقع مو
زنجبيل ۵ گرم
فلفل ۵ گرم
دارچين ۵ گرم
آمله مقشر ۱۰ گرم
هليله ۵ گرم
شيطرج ۵ گرم
تخم بابونه ۵ گرم
زراوند گرد ۵ گرم
ثعلب ۱۰ گرم
مغز ميوه كاج ۱۰ گرم
بابونه ۵ گرم
نارجيل ۲۰ گرم
مويز بى دانه ۱ كيلو
عسل ۱ كيلو
داروها را نرم كوبيده با مويز و عسل با هم آميخته روزى سه مرتبه به اندازه يك بادام ميل نمايند.
معجون فوق كه به معجون فلاسفه معروف است براى بيماريهاى رطوبتى و تقويت مغز و فالج ، فراموشى ، بول ، دردپشت ، درد مفاصل ، ضد قولنج هاى شكمى ، ضد سنگ كليه ، ضد تقطيرالبول و مؤثر بر سنگينى زبان و نافع براى هوش و حفظ و فكر، مزيد عقل و مشهى و قاطع بلغم و سفت كننده و نيرو دهنده عضلانى و زيباكننده رنگ رخسار، خوشبو كننده دهان خواهد بود بايد توجه داشت كه اين نسخه براى كسانى كه داراى مزاج گرم مى باشند زيان آور است و اگر لازم شود مصرف نمايند بايستى با آن شير تازه و سكنجبين مصرف كنند.
شوره سر و پوسته شدن آن
معتقدند كه بيشتر در مزاجهاى گرم پيدا مى شود، درمان اينگونه شوره ها اگر تازه شروع شده باشد با چرب كردن از روغن بنفشه و كدو و ماليدن بوره و آب چغندر يا آرد نخود، گل خطمى و سركه يا آرد گرسنه و نخود و باقلاى مصرى و لعاب اسپرزه يا با آرد باقلا، سبوس و تخم خربزه سر را بشويند اگر سر مبتلا به شوره و پوسته ريزى كهنه و مزمن باشد بايستى بدن را از املاح و اشياء پاك كرده سپس به درمان مبادرت ورزند، پس از تنقيه و پاك كردن بدن از اضافات ، موها را كوتاه كرده با آرد نخود، شنبليله ، بوره ، خردل و سركه سر را خوب بشويند (اول بايستى داروها مدتى روى سر قرار گيرد بعدا شسته شود) و پس از آن ، روغن بنفشه و كتيرا و گل خطمى را مخلوط كرده به سر بمالند كتيرا را نرم كوبيده در روغن حل كرده سپس خطمى را جوشانده آب آن را بر روغن ضماد نموده كمى گرم كنند و بمالند ماليدن ضماد سركه يا سفيده تخم مرغ و روغن شنبليله مفيد است بعدا با جوشانده آب چغندر يا آب سبوس سر را بشويند و با آب شنبليله يا آب ترب سر را ماساژ دهند يا اسپرزه را به سركه جوشانده به سر بيندازند (ضماد كنند) چند روزى سر را با آب كندر بشويند آب نخود و سركه بمالند سر را با جوشانده گل پنيرك ، آب چغندر، تخم ترشك ، ريشه شيرين بيان بوره بشويند مرتبا موى سر را كوتاه نگاه دارند سفال تنور را نرم كوبيده با سركه بمالند و با آب جوشانده شاه تره سر را بشويند.
بوره را با گل بومادران و شنبليله جوشانده بمالند.
جوشانده گل گندم و آب برگ چغندر يا باقلا و نخود را در آب برگ چغندر جوشانده و يا گل خطمى با سبوس يا برگ كنجد يا برگ چغندر يا گل گندم را نرم كوبيده (۱۰ گرم ) با بوره و گورد از هر كدام ۲۰ گرم موم ۵ گرم همه را نرم كوبيده در روغن گل حل كرده بمالند.
نسخه براى شوره سر
پوست بيد – پوست انار، و پوست پرتقال ، از هر كدام مقدارى كافى تهيه كرده نيم كوب كرده به اندازه لازم از آنها را جوشانده آب آنها را با روغن كرچك مخلوط كرده بمالند.
نسخه ديگر كه براى كچلى هم مؤثر است
شستن سر با آب برگ چغندر و گل خطمى و سركه اگر به آنها كوبيده گل ارمنى اضافه شود بهتر است .
ترك خوردگى پوست
ملينات و نرم كننده هاى پوستى چون موم و روغن ها، روغن بادام ، روغن كنجد، پيه مرغ و مرغابى مفيد است اگر ترك خوردگى در صورت باشد از نسخه زير استفاده نمايند.
نسخه :
موم ۵ گرم
گل زوفا ۱۰ گرم
پيه مرغ ۲۰ گرم
نشاسته ۱۰ گرم
كتيرا ۵ گرم
آرد نخود ۵ گرم
لعاب به دانه ۵ گرم
داروها را نرم كوبيده ، موم را قبلا در روغن گل حل كرده سپس همه را با روغن گل مرهم ساخته بمالند پس با آب گرم بشويند.
اگر ترك خوردگى در لبها باشد روغن گل ، پيه بز، پيه مرغ ، سقز همه را ضماد ساخته بمالند و اگر در دستها باشد روغن كنجد را با پيه مرغ مرهم ساخته بمالند اگر ترك خوردگيها در پا باشد بلا در ۵ گرم نرم كوبيده در روغن كنجد حل كرده ۵ گرم موم به آن اضافه نموده تا مرهم شود، اگر ترك خوردگى ها در عمق پوست فرو رفته باشد، مردار سنگ ۵ گرم در نصف استكان روغن زيتون جوشانده قبلا زخم را با آب شلغم يا چغندر بشويند، بعدا روغن بمالند.
ترك خوردگى دست ها
اين بيمارى در اثر تماس دستها با مايعات تميز كننده به وجود مى آيد، براى بهبودى دست ها، بايد از تماس دستها با مايعات تميز كننده خوددارى شود بعضى ها اظهار مى دارند كه تماس را با مايعات تميز كننده قطع كرده اند اما هنوز بيمارى موجود است ، غافل از اينكه همه آنها با همين دستهاى مريض ‍ سر خود را در حمام مى شويند، كه اين هم يك نوع تماس با مايعات مثل شامپو، صابون و غيره است در پايان متذكر مى شود كه تا تماس قطع نشود بهبودى حاصل نخواهد شد.
نسخه :
پيه مرغ ۲۵ گرم
مغز ساق قلم گاو ۱۰ گرم
موم ۵ گرم
كتيرا ۵ گرم
مغز تخم كدو ۲۰ گرم
گل خطمى ۵ گرم
همه را نرم سائيده و بيخته دوباره بسايند كه خيلى نرم شود اين پودرها را به روغنهاى نسخه اضافه كرده روزانه بمالند (بهتر است اين دارو در يخچال نگهدارى شود) پس از آن دست ها را با جوشانده گل بنفشه ، گل خطمى ، و آويشن شيرازى و گل پنيرك بشويند.
نسخه ديگر براى حساسيت دستها
مغزساق قلم گاو ۱ عدد
پيه مرغ ۲۰ گرم
موم ۵ گرم
گل نيلوفر ۵ گرم
گل بنفشه ۱۰ گرم
كتيرا ۵ گرم
مغز تخمه كدوى خام ۲۰ گرم
اين دارو را درهم آميخته روى آتش ملايمى گذارده سپس داروهاى ديگر را نرم كوبيده به روغنهاى فوق اضافه كرده بمالند.
نسخه ساده و خيلى مؤثر براى حساسيت دستها
كتيرا ۵ گرم
نرم كوبيده در ۵۰ گرم گليسيرين ريخته شبها به دست ها بمالند.
لاغرى
بايد به درمان آن كوشيد زيرا لاغرى خود باعث قبول بيمارى است .
درمان :
علت لاغرى را اول بايستى جستجو كرد تا درمان آن آسان شود بايد ديد كه لاغرى مربوط يه كمبود غذا، يا در اثر ناراحتى هاى روحى است يا ناراحتيهاى داخلى كه بيشتر مربوط به دستگاه گوارشى است : و يا ارمونى و غيره است ، پس از پيدا شدن علت و رفع آن مى توان از داروهاى چاق كننده گياهى استفاده نمود فرد لاغر بايستى حمام نيم گرم يك روز در ميان داشته باشد و بعد از حمام كمى روغن به بدن بمالد و جامه هاى نرم پوشد و به آرامش روان و به آسايش توجه كند عطرهاى خوشبو به كار برد و از زحمت زياد و گرسنه ماندن به خوردن چيزهاى شور و ترش و از ماندن زياد در حمام بپرهيزد.
چاق كننده ها
باقلاى مقشر و مغز تخم كدو را نرم سائيده مقدارى بادام را كوبيده به آن اضافه نموده با ماءالشعير و آب انار شيرين پخته به صورت حلوا در آورده روزانه ميل نمايند.
نسخه ديگر
تخم شنبليله ۵۰ گرم
آرد گندم ۲۵۰ گرم
شكر ۲۵۰ گرم
كتيرا گل ۲۰ گرم
مغز بادام ۲۵۰ گرم
عسل نيم كيلو
داروها را كوبيده در عسل ريخته روزى سه قاشق غذا خورى با آب سعد ميل كنند (در صورتيكه سفت شد مى توان مقدار عسل را زيادتر كرد).
نسخه
پودر نخود را در شير حل كرده به صورت خمير در آورده سپس مقدارى آرد برنج ، آرد جو، آرد گندم به نسبت مساوى و نصف نان خشكه همه را نرم كوبيده در خمير بالا ريخته مقدارى شكر اضافه نموده ، مثل كيك بپزند تا سفت شود، در يخچال گذارده روزانه از آن استفاده نمايند.
نسخه ديگر
تودرى سرخ ۵ گرم
تودرى سفيد ۵ گرم
زنجبيل ۵ گرم
قرفه ۵ گرم
شقاقل ۱۰ گرم
بوزيدان ۱۰ گرم
كتيراگل ۲۰ گرم
زعفران ۲ گرم
آرد نخود ۵۰ گرم
آرد باقلا ۵۰ گرم
آرد برنج ۵۰ گرم
نارگيل ۵۰ گرم
شكر ۲۵۰ گرم
نبات ۲۵۰ گرم
مغز بادام ۲۵۰ گرم
همه را پس از كوبيدن و نرم كردن پخته سپس در يك كيلو عسل ريخته خوب بسرشند روزى سه قاشق غذاخورى از اين معجون استفاده نمايند. نسخه :
كتيرا گل ۵۰ گرم
مغز بادام ۵۰ گرم
شكر ۱۰۰ گرم
همه را نرم كوبيده روزانه مقدارى از آن را در آب گرمك يا خربزه يا ماءالشعير حل كرده ميل نمايند روزها بجاى آب از شيرى كه نارگيل در آن جوشيده شده باشد ميل كنند.
نسخه مسمن يا چاق كننده ، مقوى و زايل كننده ضعف عمومى
آرد برنج نيم كيلو با آب بپزند سپس ۲۵۰ گرم شكر به آن اضافه كرده كمى روغن بيفزايند تا به صورت حلوا درآيد پس از پخته شدن يك ليوان عرق گاوزبان و يك ليوان عرق بيدمشك يا گلاب اضافه كرده خوب بهم بزنند تا رقيق شود مغز بادام ، مغز پسته ، مغز فندق ، مغز گردو از هر كدام ۲۰۰ گرم همه را نرم كوبيده به حلواى فوق اضافه كرده در يخچال نگهدارى نموده روزى سه قاشق غذاخورى يا بيشتر ميل نمايند. چون اين معجون به صورت غذا در آمده است مى توان بجاى غذا از آن استفاده نمود.
لاغر كننده ها
چاقى يك نوع بيمارى است و يك نوع بيگارى زيرا آدم چاق بايستى در زير اين بار گران رنج برده و حتى جراءت گفتن يك جمله معترضه اى هم نخواهد داشت و شب و روز مانند حمال بى مزدى بايستى تسليم اين همه بار اضافى باشد يك چاق آيا مى داند كه حمال كيست با عرض پوزش مى توان گفت كه حمال كرمها آيا جز اين است كه بدن آدمى پس از مرگ خوراك و طعمه كرمها خواهد بود پس بى جهت نيست كه گفته اند (حمال كرمها).
براى تخفيف گوشتهاى زيادى چه بايد كرد؟
سؤ ال اين است كه گوشتهاى اضافى را چه بايد كرد؟ جواب براى برقرارى تعادل ، بايستى اضافى را كم كرد، اين اضافه بارى از چه انبارى بر دوش ‍ چاقها گذارده شده است ؟
مسلما از انبار غذاها پس بايستى اين اضافه بار به انبار غذاها پس داده شود، راه پس دادن چيست ؟
به آسانى مى توان گفت ، كم گرفتن ؟
راههاى كم گرفتن (كم خوردن )
از آنچه تاكنون مصرف شده است بايد كاست چه از نوع خوردنى و چه از نوع آشاميدنى ، بعضى ها فقط از يك وعده غذا مقدارى مى كاهند و كمتر مصرف مى نمايند، بخيال اينكه راه مبارزه با چاقى است ، اينان چون گرسنه مى شوند در نوبت بعدى مى خورند تا سير شوند، مثلا صبحانه را كم كرده در عوض به نهار مى افزايند، اين است كه لاغر نشده بلكه چاقتر هم مى شوند، راه صحيح و درست اين است كه از تمام نوبتهاى غذا كاسته شود بخصوص غذاى شب .
درمان داروئى
بايد داروهاى مدر و مسهل مصرف نموده و تقليل خواب نمايند و اضافه كردن كار در حد توانايى و ماليدن روغن شبت يا روغن قسط به همه اندامها در حمام و ماندن زمانى بيشتر در حمام و خوابيدن بر روى بستر نسبتا سفت و تحمل رياضت نسبت به غذاها و نشستن در جاى گرم اگر مقدور باشد در آفتاب و آنچه در چاق شدن گذشت عكس آن را در اينجا به كار برند، خوردن ارزن ، ذرت ، جو، و سركه و پياز، و پنير و ماهى شور.
نسخه :
باديان ۲۰ گرم
زنيان ۲۰ گرم
سداب ۱۰ گرم
زيره ۱۰ گرم
لاك مغسول ۱۰ گرم
مرزنجوش ۵ گرم
بوره ارمنى ۵ گرم
همه را سائيده ۵/۲ گرم صبح و ۵/۲ گرم شب كفلمه نمايند.
نسخه :
هر روز صبح ۵/۲ گرم لاك مغسول را در ۲ قاشق سركه حل كرده با آب گرم ميل نمايند. شبها زراوند يا جنطيانا يا تخم كرفس ۵/۲ گرم كوبيده موقع خواب ميل نمايند بطور كلى كم كردن يك وعده غذا و سير نخوردن در نوبت بعدى خود باعث لاغر شدن است .
نكات زير براى لاغر شدن اهميت به سزائى دارد:
۱- خوراك از لحاظ حجم زياد و از غذائيت كم باشد.
۲- قبل از غذا خوردن ، شستشوى پياپى انجام دهند (به وسيله حمام ).
۳- ورزش سريع و تند انجام گيرد.
۴- ماليدن روغنهاى گدازنده .
۵- خولنجان ، ترياق و سركه همراه مر ناشتا مصرف شود.
۶- خوردن آب سيب زمينى روزى ۲ ليوان يكى صبح و يكى عصر.
ماءالجبن
در اين دارو نفع بسيار براى مصرف كننده وجود دارد منجمله :
۱- نيروى آن زياد است به علت رقت و لطافت .
۲- اخلاط و حالات شديد را آرام مى سازد.
۳- نرم كننده جرم بيمارى زا است .
۴- ماده بيمارى زاى مقاوم را به تدريج تجزيه و حل مى نمايد، اين دارو از نظر خاصيت گرم است ، مسهل و باز كننده ، مدر مسكن و تسكين دهنده حالات التهاب است .
در بيمارى حاد و سوداوى ، التهاب ، ماليخوليا، جذام داءالفيل ، سوزش ‍ ادرار و ضعف كليه ها و كمك به انجام عمل آنها و ضد سنگ و ضد زخم مثانه و زخمهاى تازه و كهنه و كم سوئى چشم ، استسقا، و ضعف بدن ضد خارش چه از راه گوارش و چه از طريق ماليدنى ، مى باشد.
طرز مصرف آن بدين طريق است كه هر دو ساعت بكار برند: بعد از خوردن دارو اگر بيمار مقدارى راه برود بهتر است ، بهترين وقت مصرف صبح زود است ، كمترين مقدار مصرف ۲۰۰ گرم است .
حد متوسط مصرف آن ۴۵۰ گرم است حدود نيم كيلو مى باشد – پس از مصرف آن حدود ۴ تا ۶ ساعت بعد مى توان غذاى روزانه را مصرف نمود قبل و بعد از مصرف آن بايستى غذاى شور و سرخ كرده و ترشيجات مصرف نمايند از مصرف لبنيات نيز خوددارى نمايند.
طرزه تهيه ماءالجبن به سه طريق ساختن و تهيه آن مقدور است
۱- شير را جوشانده پس از جوشاندن گرماگرم به مقدار يك سوم آن سكنجبين اضافه نمايند، اگر سكنجبين خيلى ترش نباشد مى توان از سركه و يا از آب ليمو به نسبت يك سوم اضافه نمود، سپس آن را در پارچه اى تميز ريخته تا آب آن خارج شود، آب خارج شده داروى مقصود است (بنام ماءالجبن )
۲- مى توان پس از جوشيدن شير مايه پنير به آن زده پس از اينكه شير بريد آن را در پارچه اى ريخته تا آب آن جدا شود (به نسبت هر ۵/۲ كيلو شير ۵ گرم مايه پنير لازم است )
۳- مغز تخم كاوشه را به نسبت ۱۰۰ گرم در يك ليتر شير به صورت نرم سائيده به كار برند. موقعى كه شير بريد در پارچه نازك ريخته تا آب آن جدا شود.
بررسى داروهاى گياهى از نظر علمى (ماده شيميائى يا ماده مؤثر)
آويشن Thrmus
تركيب شيميائى :
مواد چرب ، مواد رنگى ، يك مواد تلخ ، يك رزين ، منگنز فراوان .
اسانس آن به نام اسانس سرپوله موسوم است كه خود مركب از سيمن symen پينن pinene، ديپانتن ، كاراكرول ، و تيمول مى باشد. تيمول يا اسيد تيميك به فرمول C10 H14 O يك ماده ضد عفونى كننده است .
اسطوخدوس :
تركيب شيميايى :
ماده مؤثره اسطوخدوس آن است كه با بوئى شبيه كامفر و نعناع ، خود شامل يك سينوئل و يك الكل مى باشد.
اسفند harumel
در اسفند مواد زير موجود است .
۱- هارمين به فرمول C13 H11 N2O
۲- هارملين به فرمولC13 H12 N2O
۳- هارمول به فرمول c12 H12 N2O
۴- پگانين (وازى سين )
اقاقيا، دانه
تركيب شيميايى
دانه اقاقيا داراى يك ماده روغنى (به مقدار ۳۱ درصد) تواءم با مواد تلخ است ولى امروزه موفق شده اند كه ماده تلخ آن را جدا نموده و از دانه اقاقيا نوعى آرد تهيه نمايند كه به آرد گندم براى پختن نان افزوده مى شود.
بطور كلى تمام قسمتهاى درخت اقاقيا داراى مواد زير است .
صمغهائى شبيه صمغ عربى ، كاروتين ، فسفات كلسيم ، يك گلوكزيد بنام روبى نين يك ماده سمى به نام روبين ، تانن به صورت گليوكوتان نوئيدها و بالاخره يك ماده رنگى است كه در دباغى بجاى مازو از آن استفاده مى شود.
اكاليپتوس
تركيب شيميائى :
تانن ، يك ماده تلخ ، مواد رزينى مختلف ، اسانس اكاليپتول كه ماده مؤثر برگ اكاليپتوس مى باشد و خود حاوى مواد زير است .
اكاليپتول به فرمول C10H18O ماده اصلى اسانس اكاليپتول مى باشد و از آن استخراج مى شود و بوئى شبيه بوى مخلوط كافور و نعناع دارد، ديگر از مواديكه در اسانس اكاليپتوس وجود دارند عبارتند از آلدئيد والريك ، آلدئيك بوتيرك ، پينوكارنوئل ، اودسمول ، الكل اتيليك ، استات داميل ، پينن كامفن ، فنن (Fenene)
بادرنجويه Melissa
تركيب شيميايى :
از تجزيه شيميايى بادرنجويه يا مليس مواد زير را به دست آورده اند:
۱- كامفر (محرك مغز، مقوى قلب ، ضدعفونى كننده است )
۲- قندهاى مختلف ، مواد رزينى ، مواد پكتينى ، تانن و يك ماده تلخ .
۳- اسانس مليس كه خود شامل سيترال ، سيترونل لال ، ژرانيول ، لينالول مى باشد.
باديان
تركيب شيميايى :
از تجزيه شيميايى دانه باديان علاوه بر قند و لعاب (موسيلاژ) اسانسى به مقدار ۴ تا ۵ درصد پيدا كرده اند و همين اسانس ماده مؤثر باديانست كه خواص شفابخش دارد.
اسانس باديان خود از مواد زير تركيب يافته است .
آنتول (۸۰ تا ۹۰ درصد اسانس ) ترپن ها، سزكوئى ترين ، ترپينول ، كاردى نن ، استراگول ، سافرول ، بيزابولن ، آلفافلاندورن ، آلفاديپانتن ، ليمونن چپ گرد.
بنفشه
تركيب شيميايى :
تاكنون از تجزيه شيميايى بنفشه مواد زير را به دست آورده اند:
(۱) لعاب (موسيلاژ) (۲) ماده آبى رنگ كه به زودى فاسد مى شود (۳) ويولين كه ماده ايست با اثرى شبيه امتين (۴) مقدار كمى اسانس با بوى مطبوع
به ليمو يا ورون
تركيب شيميايى :
ماده مؤثر برگ به ليمو اسانس آنست كه خود مركب از سيترال ، ليمونن ، ژرانيول مى باشد.
بيد tree Sallow
تركيب شيميايى :
دانشمندان از تجزيه شيميايى پوست درخت بيد مواد زير را به دست آورده اند:
۱- ساليسين كه در اثر هيدروليز آن تحت اثر امولسين ، گلوكز و سالى ژنين حاصل مى شود سالى ژنين به فرمول C7 H8 O2 يك ماده ضد عفونى كننده است و در معالجه روماتيسم ، نقرس ، گريپ و ديسانترى اثر قاطع دارد.
۲- تانن واكسالات دوشو
پاى خر Ass’s Foot
تركيب شيميايى :
از تجزيه شيميايى گل اين گياه مواد زير را به دست آورده اند:
(۱) فاراديول (۲) فيتوسترين (۳) اسيدوينيك (۴) اسيدگاليك (۵) لعاب ، تانن پنتوز، گالاكتوز.
پرسياوشان Venuss Hain
تركيب شيميايى :
از تجزيه شيميايى پرسياوش مواد زير را به دست آورده اند:
۱- يك ماده تلخ به نام كاپيلارين
۲- لعاب ، قند، تانن
۳- اسيد گاليك و كمى اسانس
ترنجبين manne of Hady sarum
تركيب شيميايى :
از تجزيه شيميايى ترنجبين ، دانشمندان قديم ، قندى به نام مله زيتوز پيدا كرده اند ولى بررسيهاى جديد كه توسط ابرت در سال ۱۹۰۸ و دكتر صادق مقدم به سال ۱۹۳۰ در پاريس به عمل آورده اند ماده قندى ترنجبين را ساكارز نام برده اند.
تمرهندى Tamarind Tree
تركيب شيميايى :
دانشمندان از تجزيه شيميايى قسمت گوشتدار ميوه هندى مواد زير را به دست آورده اند.
(۱) اسيد سيتريك (۲) اسيد ماليك (۳) تارترات اسيد پتاسيم (۴) گلوكز (۵) پكتين (۶) ماده اى نامعلوم با اثر مسهلى .
تيول (زيرفون )
تركيب شيميايى :
از تجزيه شيميايى گل تيول يا زيرفون مواد زير را به دست آورده اند:
(۱) قند (۲) لعاب (موسيلاژ) (۳) تانن (۴) اسانسى كه بر اثر تقطير با آب آن به دست مى آيد اين اسانس حاوى ماده اى به نام فارنسول مى باشد.
ثعلب
تركيب شيميائى :
از تركيب شيميايى غده زير زمينى ثعلب مواد زير را به دست آورده اند:
(۱) ماده لعابى ۵۰ درصد
(۲) آميدون تغيير شكل يافته ۲۷ درصد
(۳) مواد پروئينى ۵ درصد
(۴) قند ۵ درصد
(۵) املاح معدنى به صورت كلرور سديم ، فسفات كلسيم و كمى اسانس
چاى
تركيب شيميايى :
چاى نواحى مختلف تركيب متغير و متفاوتى دارند ولى بطور متوسط از تجزيه چاى مواد زير را به دست آورده اند:
۱ – مواد ازته ۲۵/۲۳ تا ۴۰/۲۷ درصد
۲ – مواد چرب ۲۸ تا ۴۰/۲۷ درصد
۳ – آب ۵/۸ تا ۷۵/۱۰ درصد
۴ – تانن اسيد تانيك ۱۵/۵ تا ۶۵/۱۵ درصد (طعم تلخ چاى مربوط به اين ماده است ).
۵ – كافئين (تئين ) ۱۰/۱ تا ۶۰/۳ درصد
۶ – عطر چاى بنام تئون ۰ تا ۶۸ درصد
۷ – اسيد اكساليك ۳۳/۱ تا ۷۵/۳ درصد
۸ – مشتقات كسانتيك (تئوفيلين و تئوبرومين )
۹ – املاح معدنى (فسفاتها، اكسالاتها، پتاسيم ، كلسيم ، منيزيوم ، منگنز).
در چاى ريبوفلاوين و اسيد نيكوتى نيك و اسيد پانتوتنيك و اسيد ماليك گزانتين يافت مى شود.
حنا henna
تركيب شيمايى :
اگر چه هنوز بطور كامل تركيب شيميايى حنا معلوم نشده است ولى تاكنون از تجزيه شيميايى برگ حنا مواد زير را به دست آورده اند:
(۱) تانن ۷ تا ۸ درصد (۲) مواد چرب ۶ درصد (۳) مواد رزينى ۲ تا ۳ درصد (۴) اسانس ۲۰/۱ درصد (۵) ماده رنگى قابل تبلور.
(قابل ذكر است كه بررسى هاى جديد تركيب شيميايى حنا در كتاب هميشه لاغر باشيد از همين مؤ لف بيان شده است ).
خردل سفيد whit mustard
تركيب شيمياى :
از تجزيه شيميايى دانه خردل سفيد مواد زير به دست آورده اند:
(۱) روغن ۲۵ تا ۳۵ درصد (۲) لعاب ۲۵ درصد (۳) ميروزين ۴ تا ۵ درصد (۴) سينال بين ۲ درصد.
خردل سياه black mustard
تركيب شيمياى :
از تجزيه شيميايى دانه خردل سياه مواد زير به دست آورده اند:
(۱) لعاب (موسيلاژ) ۲۰ درصد (۲) روغن خردل سياه ۲۴ تا ۳۳ درصد (كه براى مصارف صنعتى و تهيه صابون بكار مى رود) (۳) اسيد ميرونيك (به فرمول S2 NO2 H17 c10اسيد سيناپوليك سوفاسيانات سيناپين (۴) مپرونات پتاسيم (سينگرين ) (۵) آنزيمهاى مختلف از جمله ميروزين . سينگرين تحت اثر ميروزين و در مجاورت آب ، هيدروليز شده موادى نظير گلوكز، سولفات اسيد دوپتاسيم و اسانس خردل ايجاد مى كند.
ختمى Marshmallow
تركيب شيمياى :
تمام قستمهاى گياه داراى لعاب فراوان است . منتهى برگ ختمى علاوه بر لعاب (موسيلاژ) داراى مقدارى اسانس و يك اسيد فرار مى باشد. گل ختمى ، علاوه بر لعاب و اسانس مقدارى هم مواد قندى دارد. بطور كلى از تجزيه شيميايى ريشه ختمى مواد مهم زير را به دست آورده اند:
(۱) لعاب ، مواد پكتيك ، آميدون (نشاسته )، ساكارز، ماده روغنى ، قند تبديل يافته ، تانن ، آسپاراژين تبائين ، آلبومين ، ليستين ، اسيد ماليك ، نوعى آنزيم يك ماده معطر فرار، مواد معدنى و فسفات .
درخت عرعر
تركيب شيميايى :
از تجزيه شيميايى پوست درخت عرعر دانشمندان مواد زير را به دست آورده اند:
۱ – آلانتين ۲ – ساپونين

 

دم اسب
تركيب شيمياى :
(۱) املاح آلومينيوم و پتاسيم
(۲) اسيد سيليسيك ، اكساليك ، ماليك و آكونى تيك (به حالت ساده يا تركيب )
(۳) يك ماده تلخ ، يك ماده رزينى ، مواد چرب
(۴) نوعى ساپونين بنام اكوئى ستين كه بر اثر تجزيه تبديل مى شود به فروكتوز اكوئى ستوژين
(۵) خاكستر آن داراى مقدار زيادى سيليس مى باشد.
رازيانه رومى Rumia Aniss
تركيب شيمياى :
قند، صمغ ، ماده روغنى و از همه مهمتر ۵/۱ تا ۵/۳ درصد اسانس انيس . اين اسانس از تقطير دانه رازيانه به كمك بخار آب به دست مى آيد. تركيب شيميايى اسانس عبارتست از: آنتول ۸۰ تا ۹۰ درصد (اين ماده در رازيانه و ترخون هم وجود دارد) استراگول ۱۰ درصد، متيل كاوياكول ، اسيد آنيزيك ، استن آنزيك ، سيمن و غيره .
زرد چوبه
تركيبات شيميايى :
(۱) نوعى الكل بنام تورمرول (Turmerol) به فرمول c19 H28 O
(۲) ستونى بنام
(۳) اسانسى مركب از اسيدهاى والرينيك و كاپ روئيك مخصوصا فلاندرون راست بر به مقدار يك درصد و سابى نن ، سينونل ، بورنئول .
زعفران Saffrun
تركيب شيمياى :
(۱) اسانس بيرنگ كه بوى مطبوع زعفران مربوط به آن است اين ماده اثر بر روى اعصاب سطحى بدن دارد.
(۲) كروسين كه ماده رنگى زعفران را تشكيل مى دهد.
(۳) هتروزيد تلخى بنام پيكروكروسين به فرمول C16 H26 O7اين ماده تلخ هضم غذا را تسهيل مى كند.
(۴) پيكروكروستين
(۵) املاح معدنى ، مواد چرب ، لعاب
زنجبيل Ginger
تركيب شيمياى :
(۱) ستن به نام زين ژورن zingeron با طعم سوزاننده
(۲) يك ماده فنلى به نام زين ژورل با طعم سوزاننده
(۳) رزين
(۴) اسانس با بوى كافورى مركب از كامفن و فلاندرن .
زنيان يا نانخواه
تركيب شيمياى :
تيمول ، سيمن ، آلفاپينن ، ديپانتن ، گاماترپى نن ، كاراكرول .
زيتون Olive
تركيب شيميايى :
گلوكزيد به نام الئوروپوزيد Oleoroposideمواد قندى ، موادى تلخ ، مواد رزينى ، موم ، كلروفيل ، تانن ، اسيدگاليك ، مانيت .
زيره سبزCumin
تركيب شيمياى :
تانن ، روغن ، رزين ، الورون ، اسانسى بنام كومينول ، موادى از قبيل سيمن ، الكل كومينيك ، فلاندرن ، كارون .
زيره سياه Caraway
تركيب شيميايى :
تانن ، روغن سبز رنگ ، مواد ازته (موسيلاژ) موم ، مواد رزينى ، قندهاى مختلف ، اسانسى از قبيل كارون (Carvone) دى هيدروكارول .
سداب Rue
تركيب شيميايى :
روتين ، كه در طب جديد مخلوطى با ويتامين ث و كا تهيه كرده اند كه ضد خونريزى قوى است . از هيدروليز دو ملكول قند (گلوكز و رامنوز) و كوئرسيتين حاصل مى شود و داراى اسانسى است به نام اسانس رو كه بيشتر آن را ماده اى بنام متيل تونن ستن تشكيل مى دهد.
سرو كوهى يا ابهل Evirgreen Cypress
تركيب شيمياى :
اسانسى از كامفن ، سينن ، كادى نن ، سيل وسترون Sylvestreneو نوعى كامفر مشابه سدرول تريپنول و الكلى با بوى مطبوع و تانن (شبيه تانن هامامليس ) و انواع الكلها.
سماق Sumac
تركيب شيمياى :
اسيد سيتريك ، اسيد وينيك ، اسيد ماليك ، مالات قليائى ، در برگ آن دكستروز، ميريستين ، و يك ماده مومى شكل .
سنا Sena
تركيب شيمياى :
اسيد ساليسيليك ، املاح منيزيم ، نوعى قند كه از آن فنيل گلوكز اوزون حاصل مى شود، رئين Rheineكمفرول Kaempferol آلوامودين Aloemodineكمفرين ، ماده رزينى سبز رنگى به نام الكل ميريستيك ، فيتوسترول ، اسيد پالميتيك ، اسيد استئاريك و غيره .
سياه دانه Blackcumin
تركيب شيمياى :
ماده روغنى ، اسانس ، قندهاى مختلف ، يك ماده تلخ به نام نيژل لين ، ملانتين ، دكلونيدين ، كانسوليدين ، دكلوسين ، دلكونين .
شقايق – رآدين Rodoppy
تركيب شيمياى :
اسيد رآديك ، اسيد پاپاوريك ، اسيد مكونيك ، قند و صمغ ، موسيلاژ و دو ماده رنگى .
شمشاد انارى
تركيب شيمياى :
بوكسين ، پارابوكسين ، بوكسى نيدين ، پارابوكسى نيدين ، مواد رزينى ، پكتيكى ، صمغ ، اسانس و غيره .
شمعدانى Geranium
تركيب شيمياى :
ژرانيول ، سيترونل لول Citroenellol، لينالول ، بورنئول ، ترپى نئول ، مانتول ، الكل فنيل اتيليك ، الكل آميليك و غيره .
صمغ عربى
تركيب شيمياى :
مواد معدنى ، كمى تانن ، تان نوئيد، آب ، آنزيمهائى از قبيل اكسيد ازپراكسيداز، آميلاز، امولسين – هيدراتهاى كربن مخلوطى از آرابان Arabane و گالاكتان و اسيدهائى از قبيل اسيد آدابيك و اسيد گوميك .
علف چاى ، هزار چشم Plitore Ofspain
تركيب شيميايى :
هيپرين (ماده زردرنگى است كه از گلبرگهاى آن به دست مى آيد. هيبرسين ، فيتوسترين ، فلاوون ، الكل سريليك و اسيدهاى اسئاريك ، پالمتيك ، ميريستيك ) اين مواد در اعضاى سبز گياه وجود دارند).
علف چشمه Water resse
تركيب شيمياى :
ويتامينA به مقدار زياد، ويتامينE به مقدار زياد، ويتامين D به مقدار كمتر، يد به مقدار ۵، كلسيم ، آهن ، منگنز، گلوكوناستورتين به فرمول C15H20O9NS2K علف چشمه را به نامهاى بولاغ اوتى ، حب الرشاد، قرة العين نيز مى نامند.
قهوه
تركيب شيمياى :
آب ، مواد چرب ، قند، سلولز، مواد ازته ، كافئين ، خاكستر، ترى گونل لين ، اسيد كوفاليك ، اسيد سيتريك ، پكتين .
كاكائوCacao
تركيب شيمياى :
مواد چرب ، مواد ازته ، آميدون ، تئوبرومين همراه با كافئين .
كرچك
تركيب شيمياى :
استئارين ، پالمتين ، ريسينولئين ، اسيد دى اكسى استئاريك ، اسيد ايزوريسى نولئيك
كوكا
تركيب شيمياى :
كوكائين ، سيناميل ، ايزوكوكائين ، تروپاكوكائين ، تروگزيلين ، اسيد كوكاتانيك ، اسيد كلروژنيك .
كيسه كشيش Toy Wood
تركيب شيمياى :
بورسين ، (يك ماده رنگى و آلكالوئيديست كه اثر گياه را به آن نسبت ميدهد) اسيد بوريك ، تانن ، كولين (به مقدار يك درصد)، استيل كولين ، تيرآمين و غيره .
گل ساعتى
تركيب شيمياى :
سوكراز، آميلاژ، آميگدالاز، بتاگلوكزيد (اين گل را پاسيفلورآبى نيز مى گويند)
گل سرخ
تركيب شيمياى :
تانن ، اسيد گاليك ، كوئرسيترن ، يك ماده رنگى ، كمى اسانس و مواد چرب .
گل هميشه بهار
تركيب شيمياى :
كالاندوئين (يك ماده تلخ )، رزين ، صمغ ، لعاب ، آلبومين .
ماستيك يا مصطكى
تركيب شيمياى :
اسيد ماستيك به فرمول C20 H32 O2، اسيد ماستيكوليك ، اسيد ماستكونيك ، ماستيكورزن ، اسانسى به مقدار ۲ درصد.
موم گياهى
تركيب شيمياى :
الكل مليسيك ، اسيد كارنوبيك ، اسيد سروتيك ، سروتات ميريسيل .
وانيل
تركيب شيمياى :
مواد چرب ، مواد معدنى ، مواد رزينى ، ماده مؤثرى بنام وانيلين به فرمولC8 H8 O3
هل
تركيب شيمياى :
سينئول ، ترپينئول و استات دوترپينن و ليمونن و سابى نن و بورنئول و پروتئين و كلسيم اكسالات و سيليس .
گل آقاقيا
تركيب شيمياى :
از گل آقاقيا رزينى با بوى مطبوع شبيه گل ياسمين به دست آورده اند كه خود مركب از مواد زير است هليوتروپين ، الكل بنزيليلك ، لينالول ، آندول ، نرول ، پروتئين ، چربى ، قند، كلسيم ، آهن ها، ويتامينهاى A-O- B1 -B2- PPو ويتامين C
آلو
تركيب شيمياى :
قند، هيدراتهاى كربن ، مواد پكتيك ، اسيد ماليك ، اسيد سيتريك ، اسيد سوكسينيك ، اسيد ساليسيليك
انار
تركيب شيمياى :
پل له تيرين ، ايزوپل له تيرين ، متيل پل له تيرين ، پزود و پل له تيرين
بلوط
تركيب شيمياى :
نشاسته (آميدون )، پروتئين ، ماده روغنى ، قندهاى مختلف ، قند ويژه بنام كوئرسيت ، نوعى تانن (مازو)
زيتون
تركيب شيمياى :
مواد قندى ، مواد تلخ ، مواد رزينى ، گلوكزيدى بنام اولوروپوزيد، موم ، كلروفيل ، تانن ، اسيد گاليك ، مانيت
روغن زيتون
تركيب شيميايى :
اولئين مخلوط با پالمتين ، اسيد لينولئيك ، اسيد لينولنيك ، اسيد اولئيك
پوست سبز گردو
تركيب شيمياى :
قند، ژوگ لون ، امولسين ، فسفات كلسيم ، اكسالات كلسيم ، اسيد سيتريك ، اسيد ماليك
برگ نارنج
تركيب شيمياى :
اسانسى معطر با بوى مطبوع ، استاكيدرين ، يك ماده تلخ ، هسپريدين و غيره .
پوست نارنج
تركيب شيمياى :
هسپريدين ، ايزوهسپريدين ، اورانتامارين و اسيد اورانتاماريك ، اسيد هسپريك ، اسانس ، ماده تلخ ، لعاب (موسيلاژ)
نارگيل
تركيب شيمياى :
اسيد اولئيك ، اسيد استاريك ، اسيد پالمتيك ، اسيد لوريك ، اسيد ميريستيك ، اسيد كاپريك ، اسيد كاپ روئيك ، اسيد كوكسى نيك .
مخمر آبجو (لوور)
تركيب شيمياى :
۱ – مقدار آب در لوور خشك ۸ درصد در لوور تازه ۷۰ تا ۸۰ درصد است و ميزان آن نبايد از اين حد، تجاوز كند.
۲ – مواد معدنى
در اثر كالسيناسيون ۷ تا ۸ درصد خاكستر محتوى فسفات ها و پطاس در لوور به دست مى آيد.
۳ – گلوسيدها
مقدار گلوسيدهاى لوور در حدود ۳۰ درصد است . در لوور آميدون و قندهاى احياءكننده وجود ندارد ولى تره هالوز، يك گلوكز، يك گلوكان (پولى مر گلوكن ) شبيه گليكوژن (اين ماده در اثر آب يددار به رنگ قهوه اى در مى آيد) و فونگوز (گلوسيد غشاء) در آن ، موجود است .
۴ – ليپيدها
در حدود ۲ تا ۳ درصد لى پيد و يك درصد استرول از جمله ارگوسترول در لوور يافت مى شود.
۵ – پروتئيدها
در حدود ۵۰ درصد مخمر آبجو را پروتئيد تشكيل مى دهد كه از آمينو اسيدها و از جمله ليزين تريپتوفان ، يك كازئين (زيموكازئين ) يك آلبومين (سرويزين ) و نوكلئو پرتئيدها، تشكيل شده است . عنصرهاى مختلف ديگرى نيز در لوورها وجود دارند كه مهمتر از همه ، ويتامين ها هستند.
۶ – ويتامينهاى مخمر آبجو
در مخمر آبجو مقدار كمى ويتامين است ولى در آن ، ارگوسترول (پروويتامين D) يافت مى شود و از طرفى بهترين منبع تهيه ويتامينهاى گروهB است كه عبارتند از:
ويتامين B1(تيامين ) ۱۲ تا ۱۵ ميلى گرم در صد گرم
ويتامين B2(ريبوفلاوين ) ۳ تا ۶ ميلى گرم در صد گرم
ويتامين B3(اسيد نيكوتى نيك ) ۳۰ تا ۵۰ ميلى گرم در صد گرم
ويتامين B4(آدنين )
ويتامين B5(اسيد پانتوتنيك ) ۱۰ تا ۲۰ ميلى گرم در صد گرم
ويتامين B6(پيريدوكسين ) ۳ تا ۱۰ ميلى گرم در صد گرم
ويتامين (B8،B7) به مقدار بسيار كم
ويتامين Bc (اسيد فوليك ) يا ۱B9 تا ۵ ميلى گرم در صد گرم
ويتامين B12(سيانوكو بالامين ) به مقدار بسيار كم .
۷ – عناصر آنتى بيوتيك
مخمر آبجو در پزشكى به عنوان يك ماده ضد جوش صورت شهرت دارد و مسلما داراى عناصر ضد باكترى فعال است كه بر ضد استافيلوكوك ها مؤثرند، اين عناصر به حالت خاص به دست نيامده اند.
۸ – آنزيم ها
آنزيم هاى لوور متعدد و مهمترين آنها عبارتند از:
گلوسيدازها، انورتاز، سوكراز، مالتاز، بتاگلوكزيداز، پروتئازها، اكسيداز، رودكتازها و غيره .
۹ – اثر فيزيولوژيك
مخمر آبجو به علت داشتن مقدار زيادى مواد پروتئينى و نوكلئوپروتئيد از نظر غذائى ارزش فراوان دارد و محتواى اسيدهاى آمينه لازم براى بدن است . از جهت داشتن ويتامين هاى گروه به روى متابوليسم گلوسيدها در بدن اثر مى كند و ماده اى است مقوى و مفيد براى ناراحتى هاى عصبى و آنتى پلاگر، پائين آورنده قند خون و ضد كم خونى ، علاوه بر آن خاصيت ضد باكترى استافيلوكوك ها و كلى باسيل ها در آن وجود دارد.
افدارا يا ريش بز
تركيب شيمياى :
گياه داروئى داراى ۵ تا ده درصد آب و ده درصد مواد معدنى است تانن كاتشيك و كمى هم كولين در آن يافت مى شود.
ماده مؤثر گياه عبارت است از الكالوئيد كه به مقدار ۵۰/۰ تا ۲ گرم در صد بر حسب جنس گياه دريافت مى شود. در گياه تجارتى ، ماده مؤثر بايد در حدود ۱ درصد باشد.
افدرين در سال ۱۸۸۷ به وسيله ناگائى ، استخراج و شناخته شده و فرمول آن فنيل ۱ متيل ۲ آمينو پروبانول با ساختمانى نزديك به ساختمان آدرنالين همراه با دو كربن ناقرينه است كه داراى ۶ ايزومر مى باشد. افدرين به شكلهاى راست و چپ و بى تفاوت ديده مى شود ولى در گياه افدرا بطور كلى به صورت چپ گرد وجود دارد.
ريشه مرغ يا شيندان
تركيب شيمياى :
ريزم شيندان داراى ۸ تا ۱۰ درصد آب و ۲ تا ۴ درصد مواد معدنى است . در آن مقدار زيادى مواد گلوسيدى وجود دارد كه عبارتند از ۱ تا ۲ درصد ساكارز و قندهاى احياءكننده ۱۲ تا ۱۵ درصد، فروكتوز آن ، موسوم به ترى تيسين است . مقدار كمى وانيلوزيد (گلوكووانيلين يا آونين ) و آثارى از يك اسانس ، در آن ديده مى شود. اسانس شيندان از يك كربوراستيلينك به نام اگرپيرن ، يا كاپلين ، تشكيل شده است كه داراى خاصيت ضد ميكروبى است .
گندم
تركيب شيمياى :
روغن جوانه گندم به علت مقدرا زيادى ويتامين E كه در آن موجود است در موارد نازا بودن زنان مورد استفاده قرار مى گيرد و در دامپزشكى نيز مورد مصرف دارد.
سبوس گندم
تركيب شيمياى :
داراى خاصيت مسهلى است و براى تهيه فيتين به كار مى رود.
كلاله هاى ذرت
تركيب شيمياى :
ذرت داراى ۴ تا ۵ درصد مواد كانى است كه پر از نمكهاى پتاسيم ، قند، چربيها (۲ تا ۳۰) تواءم با استرول ها (سيتوسترول ) تانن و آثارى از روغنهاى اسانسى و آلانتوئين مى باشد.
كلشيك طبى يا (سورنجان )
تركيب شيمياى :
دانه آن داراى ۳ تا ۵ درصد آب و ۴ تا ۵ درصد مواد معدنى و ده درصد قند احياءكننده و به مقدار كم نشاسته است . و ۵ تا ۱۰ درصد چربى و ۲۰ درصد پروتئيد دارد. و مقدار كمى نيز وزين اسيدگاليك و تانن در آن يافت مى شود.
كلشى سين در سال ۱۸۲۰ به وسيله پليته و كاوانترا استخراج شده و نخست تصور مى كردند از تركيبات وراترين است تا آنكه در سال ۱۸۸۴ كلشى سين را به صورت كريتاليزه به دست آوردند و فرمول شيميايى آن مشخص شد. كلشى سين كه از مشتقهاى بنزوسيكلوهپتانوتووپولون است و داراى ازت خارج هسته اى است .
گلشى سين به اشكال زير يافت مى شود:
(ماده A)
(ماده B)
(ماده C)
دمه كولسين يا (ماده E)
كلشامين (ماده F)
كلشامين (ماده F)
كلشى كوزيد C6 H11 O5
كلشى سين ماده ايست به رنگ زرد پريده محلول در آب ، الكل ، خيلى كم محلول در كلروفرم ، كلشى سين مثل يك الكالوئيد كامل و حقيقى عمل نمى كند و در اثر هيدروليز با اسيدهاى رقيق ، مبدل به كلشى سئين و الكل متيليك مى شود كه با افزودن كلرورفريك به رنگ سبز در مى آيد.
علاوه بر كلشى سين كه الكالوئيد اصلى گياه است چندين الكالوئيد ديگر به طريقه كروماتوگرافى ستونى به مقدار كم از آن جدا كرده اند.
دمه كولسين با كولشامين يك دزاستيل متيل ، كولشيسين است كه داراى خاصيت قليائى واضحى است .
كلشى كوزيد به گلوكز و دزمتيل ۲ – كلشى سين ۲ – تجزيه مى شود. در اثر روشنائى كلشى سين به رنگ قهوه اى در مى آيد.
كلشى سين داراى اثر مدر و ضد تورم است و در معالجه بيماران رماتيسمى و نقرسى به كار مى رود. مكانيسم درمان بيمارى نقرس به وسيله كلشى سين به خوبى روشن نيست كلشى سين عامل اساسى درمان است . الكالوئيدهاى ديگر داراى اثر ضعيف ترى است براى مثال اثر سمى كلشى سئين ، ۲۰۰ بار كمتر از كلشى سين است ، بدين معنى كه هسته سيكلوپنتانو پرهيدروفنانتريك در كربن هفدهم ، يك حلقه لاكتونيك شش وجهى دارد. ميزان مواد مؤثر در پياز سيل ۳۰/۰ تا ۴۰/۰ درصد است وجود اين عناصر در اواخر قرن نوزدهم مسلم شده ليكن براى نخستين بار در سال ۱۹۲۹ محققان سويسى ، نخستين هتروزيدكريستاليزه سيل را به نام سيلارن همراه با اسپرفاميت يافتند.
هتروزيد بيشكلى به نام سيلارن به دست آوردند كه بعد معلوم شد كه مخلوطى از گلوكزيدهاست .
استخراج هتروزيدها
پياز را به قطعات كوچكى تقسيم كرده محلول سولفات آمونيم بدان مى افزايند تا پروتئين پياز را منعقد كرده و از فعاليت آنزيم ها جلوگيرى كند. مخلوط بالا را چندين بار با استات اتيل اكستراسيون كرده و عصاره حاصل را زير فشار كم ، تقطير مى كنند، باقيمانده را با اتر شسته تا ساير مواد، خارج شود – محلول اتر را با الكل مجاور كرده و به وسيله هيدرواكسيد دو پلمپ تاننهاى موجود را رسوب مى دهيم . پس از صاف كردن و تبخير، كريستالهاى سيلارن به خوبى ظاهر مى شود، در نخستين محلول آبكى مجموعه اى از سيلارن باقى مى ماند كه بوسيله كروماتوگرافى مى توان آنها را جدا كرد. استول و همكارانش از آن ، ۶ ماده كريستاليزه جدا كرده اند.
ساختمان شيميايى هتروزيدها
سيلارن نيم تا دوسوم مجموع هتروزيدهاى سيل را تشكيل مى دهد. ساختمان شيميايى اين هتروزيد در سال ۱۹۲۵ به وسيله استول و هوفمان تشريح شده است اين ماده ، يك هتروپيوزيد است كه در اثر هيدروليزاسيد دو قند به نامهاى دگلوكوزورامنوز (كه به شكل سيلاپيوزروى كربن سوم ثابت شده اند) و يك ژنين از نوع بوفانوليد به نام سيلاريدن مى دهد كه داراى دو عامل هيدروكسيل مى باشد. سيل را در صفحه بعد بطور علمى ترى بررسى ميكنيم .
خربق
تركيب شيمياى :
قسمت داروئى داراى ۵ تا ۱۰ درصد آب و ۱۰ تا ۱۵ درصد ماده كانى و اسيدهاى آلى در آن به شكل اسيد وراتريك و اسيد كلدونيك ، آميدون و رزين و يك درصد چربى و يك ديول ترپنيك از آن استخراج كرده اند.
سيل (پياز عنصل )
تركيب شيمياى :
بطور معمول دو نوع سيل سفيد و سيل قرمز را به عنوان سيلهاى داروئى مى شناسند در سيل قرمز علاوه بر مواد موجود در سيل سفيد، پيگمان هاى آنتوسيانيك و يك هتروزيد مخصوص به نام سيلى روزيدا وجود دارد. ماده داروئى خشك داراى ۵ تا ۱۰ درصد آب و ۲ تا ۵ درصد مواد معدنى پر از اكسالات دو كلسيم ميباشد به ميزان ۴ تا ۱۰ درصد موسيلاژ نيز در گياه داروئى موجود است ولى ذخيره گلوسيديسيل را فروكتوزان ها – تشكيل مى دهند. در سال ۱۸۷۹ ماده اى به نام سى نيس ترين ۲ كه يك تركيب چپ گرد بوده و در اثر هيدروليز، فروكتوز مى دهد از گياه به دست آمد، پس از آن عناصر نامعين ديگر از قبيل سيلين ، سينيسترين و غيره كشف شد در سال ۱۹۶۰ گورليش يك گلوكوسى نيس ترين به دست آورد كه داراى چهار، مولكول فروكتوز و يك مولكول گلوكز بود در سيل ، استرول ها، تانن ها، كاتشيك و كاتشول و يك فلاوونوئيد به نام ايزورامنه تول وجود دارد پيگمان آنتوسيانيك اصلى سيل شبيه كريزانتمين (سيانيدن ۳ – مونوگلوكوزيد) است .
مواد مؤثره
مواد موثره سيل هتروزيدهاى كارديوتونيك استروئيد يك از نوع بوفانوليدها و چهاردهم و دو بند مضاعف در هسته است ، هيدرليزآنزيماتيك ، به وسيله سيلارن .
A ،R سيلارنين (در سيلاريدين : ۲ بند مضاعف )
R رامنوز + گلوكز (سيلابيوز): سيلارن
R رامنوز + گلوكز + (سيلاتريوز: گلوكز سيلارن )
آنزيمهاى پنى سيليوم ، استروفانتو پياز دانه هاى استروفانتوس يا سيلارنارسيل يك ماده بينابينى به نام پروسيلاريدين توليد مى كند كه فقط داراى يك مولكول رامنوز است .
هيدروليز هتروزيدهاى سيل
گلوكوسيلارن A ميدهد سيلاريدين A+ سيلاتريوز (رامنوز + ۲ گلوكز)
بتاگلوكزيداز
گلوكز + سيلارن A + سيلاريدين A+ سيلابيوز (رامنوز + گلوكز)
استوفانتو پياز سيلارناز)
گلوكز + پروسيلاريدين A سيلاريدين A + رامنوز + سيلارنين
آنزيم پنى سيلين
پروسيلاريدين در اثر هيدروليز با اسيدها، سيلاريدين و رامنوز مى دهد ولى از طريق آنزيمى (پنى سيليوم ) يك آگليكن اوليه با سيلارنين به دست مى آيد كه فقط داراى يك بند مضاعف روى كربن هاى ۴ و ۵ است و سيلاريدين را مى توان يك انيدروسيلارنين به شمار آورد.
در آزمايشات سيلارن از طريق كروماتوگرافى ، ۸ هتروزيد به دست آورده اند كه به شرح زير است .
گلوكوسيلارن يك هتروزيد اوليه است كه دو مولكول گلوكز و يك مولكول رامنوز (سيلاتريوز) است و بتاگلوكزيد از آن را به گلوكز و سيلارن تجزيه مى كند. عناصر ديگر عبارتند از: گلوكوسيلى فائوزيد، سيلى كريپتوزيد، سيلى سيانوزيد و سيلى آزوروزيد كه به استثناى اولى ، همه تنها يك مولكول گلوكز دارند. و بالاخره در سيل قرمز سيلى سيانوزيد و سيلى آزوروزيد كه به استثناى اولى ، همه تنها يك مولكول گلوكز دارند بدست آمده است و در سيل قرمز سيلى روزيد، موجود است كه در سال ۱۹۴۰ به وسيله استول و همكارانش از هم جدا شده ولى ساختمان شيميايى آن در ۱۹۶۰ مشخص شده است . اين هتروزيد به وسيله اسيدها يا عناصر آنزيمى به گلوكز و سيلى روزيدين تجزيه مى شود. ژنين اين هتروزيد مانند بقيه هتروزيدها داراى يك حلقه لاكتونيك شش وجهى و يك بند مضاعف روى كربن هاى ۴ و ۵ است و نيز داراى يك گروپمان اسپرفاميست .
استوكسى روى كربن ششم و دو هيدراكسيل الكلى روى ستون هاى ۸ و ۱۴ است .
اثر فيزيولوژيكى سيل
سيل را از زمانهاى قديم در مصر و يونان شناخته اند و ديوسكوريد خواص ‍ ديورتيك آن را يادآورى كرده است . و در قرون وسطى آن را عليه استسقا بكار مى بردند. اين گياه با آنكه سمى است ولى در انسان كمتر توليد عارضه هاى خطرناك مى كند. ولى دست كارى سيل تازه توليد سرخى و سوزندگى مى نمايد.
مارچوبه
تركيب شيمياى :
ريشه و ريزوم مارچوبه ، داراى ۱۰ درصد مواد كانى و گلوسيدها (فروكتوزان ) كمى تانن و ساپونوزيدى است كه پوژنين آن سارساسا پوژنين است . در گياه جوان اسپاراژين كمى روتوزيد (در قسمت سبز گياه زيادتر است ) مقدار كمى مواد آنتوسيانوزيد و يك ماده گوگردى كه مشتقى از متيل سولفونيوم ميتونين مى باشد، وجود دارد.
سير
تركيب شيمياى :
(Alliumsalivam) به علت خاصيت طبى و اهميت خاصى كه دارد.
پياز يا بولباين گياه در فارماكوپه فرانسه ثبت شده و داراى خواص آنتى سپتيك ، هى پوتانسيو، ضد كرم و ديورتيك (مدر) است و نيز داراى مواد گوگردى نيز مى باشد. (آليل پروپين دى سولفيد) در سير آليسين به فرمول۲O (C3 H3 S) وجود دارد در سير ريبوفلاوين و نياسين وجود دارد.
پياز
تركيب شيمياى :
گونه هاى مختلفى از اين گياه ، كشت مى شود بولب آن داراى فروكتوزان (۱۰ – ۴۰ ) قندهاى احياكننده (۱۰ – ۱۵ ) و كمى ساكارز است (۵ – ۸ ) در پياز اسيد گليكوليك و در فلسهاى خارجى آن ، مواد فلاونوئيدى مانند كرستول و اسپيروزيد و آثارى از ساير تركيبات پلى فنول (پيروكاتشول ، فلوروگلوسينول ، تانن و غيره ) وجود دارد.
در پياز يك گلوكزيد اسيد الئوئيك و نيز مقدارى ويتامينهاى مختلف موجود است در پياز، آلى ئين وجود ندارد ولى عناصر مشابه آن ، مثل متيل يا پروپيل آلى ئين وجود دارد. اسانس پياز اشك آور است و محتوى دى سولفورآليل ، پروپيلالدهيدوتيول پروپيونيك مى باشد.
پياز به صورت سبزى و چاشنى خام و پخته و به عنوان يك ماده مؤثر مدر، شهرت دارد و در فارماكوپه ها هم به همين علت وارد مى شود.
همچنين خاصيت كم كننده قند خون دارد (بعلت وجود انسولين گياهى بنام گلوكوكينين ) عصاره پياز تازه باكتريوستاتيك است .