کم کاری ، پرکاری تیرویید و درمان
برای افراد مبتلا به بیماری های تیروئیدی، چه پرکاری تیروئید و چه کم کاری تیروئید، بیماری هاشیموتو و یا بیماری گریوز و همچنین سایر مشکلات تیروئیدی، مواردی در رابطه با خوراکی ها و نوشیدنی ها وجود دارد که افراد باید از آن آگاه باشند برخی از مواد غذایی حاوی ترکیباتی هستند که منجر به کاهش عملکرد تیروئید میشوند
علایم کم کاری تیروئید
در کم کاری تیروئید، سطح ترشح هورمون های تنظیم کننده ی سوخت و ساز ( متابولیسم ) بدن یا به عبارت دیگر، میزان مصرف چربی ها، پروتئین ها و کربوهیدرات ها، ۱۵-۴۰ درصد کاهش می یابد؛ بنابراین برخی علایم بیماری دقیقاً، برعکس علایم ناشی از پرکاری تیروئید است. شایع ترین این علایم عبارت اند از: کاهش ضربان قلب، خستگی، خواب آلودگی مفرط ، افت هوشیاری، اختلال حواس، کاهش حافظه، افزایش وزن بدن بدون افزایش مصرف غذا، یبوست، خشن شدن صدا، افتادگی پلک ها، پف آلود شدن صورت، عدم تحمل سرما، خشک و ضخیم شدن پوست و مو، سردرد و اختلال شدید د رعادات ماهیانه.
علت های ایجاد کننده بیماری
هیپوتیروئیدیسم و گواتر؛ مرتبط با کمبود هورمونهای تیروئید
علت اصلی گواتر در تمام دنیا به دو مسئله مرتبط است: سوء تغذیه پروتئین – انرژی و کمبود ید. زیرا پروتئین و ید دو ماده اصلی هستند که تیروئید برای ساختن هورمونهای خود نیاز دارد. خاک برخی از مناطق دنیا از نظر ید بسیار فقیر میباشد بالاخص مکانهایی که از دریا فاصله دارند. به همین علت گواتر اندمیک در چنین مناطقی بسیار شایع است. از جمله این مناطق کشور ایران میباشد. گواتر در سالهای گذشته در کشور ما بسیار شایع بوده است که با یددار کردن نمک ها این مشکل برطرف شده است و گواتر در کشور ما تحت کنترل درآمده است. اما کم کاری تیروئید( چون علاوه بر میزان ید به عوامل دیگری از جمله زمینه های ژنتیکی هم وابسته است) همچنان در کشور وجود دارد.
- هیپوتیروئیدی اولیه
- برداشتن تیروئید با جراحی (مثلا در گواتر شدید یا سرطان تیروئید)
- کمبود ید، که در این مورد غده تیروئید بزرگ می شود (گواتر)
- استفاده از ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید برای درمان سایر بیماری های تیروئید
- مصرف داروهایی مانند لیتیوم
- دوز بالای ید و آمیودارون
- التهاب تیروئیدی تحت حاد
- هیپوتیروئیدی خود ایمنی (تیروئیدیت هاشیموتو)
- هیپوتیروئیدی ثانویه، که ناشی از کم کاری غده هیپوفیز است.
درمان
عمده ترین اقدام درمانی ، هورمون درمانی است. علی رغم این که بسیاری ازعلایم ، بعد از چند ماه درمان دارویی برطرف می شوند اما مبتلایان به این بیماری باید تحت نظر پزشک متخصص باشند. حمایت تغذیه ای این بیماران، به ویژه از نظر مواد مغذی که برای ساخته شدن هورمون تیروئید لازم است، همراه با درمان دارویی، بسیار اهمیت دارد.
رژیم غذایی در کم کاری تیروئید:
اگر تیروئید شما کم کار است، نیازی به اجتناب از خوراکی های حاوی گواتروژن ها نمی باشد. آنزیم های تشکیل دهنده گواتروژن ها در گیاهان با حرارت نابود می شوند . مصرف در حدمعمول خوراکی های پخته شده حاوی گواتروژن ها عموما خطری ایجاد نمی کند
۱- برخلاف مبتلایان به پرکاری تیروئید، این بیماران باید از مصرف زیاد مواد غذایی گواتروژن پرهیز کنند و سبزی جات را به صورت پخته مصرف نمایند. مواد غذایی گواتروژن شامل انواع کلم، شلغم، روغن گلزا ( کانولا ) ، بادام زمینی، ارزن و سویا است.
۲- سویا می تواند مانع جذب کافی داروهای تیروئید شود. بنابراین باید در مصرف آن احتیاط گردد.
۳- توجه داشته باشید که از نمک در پایان پخت غذا استفاده کنید، زیرا در غیر این صورت ید موجود در نمک هنگام برداشتن درب ظرف غذا، همراه با بخار خارج می شود. در این صورت شما میزان ید کمتری از آن چه که انتظار می رود دریافت خواهید کرد. در ضمن نمک یددار را نباید در شیشه های شفاف و در معرض نور نگهداری کرد.
۴- توجه کنید که زیاده روی در مصرف ید باعث کم کاری تیروئید خواهد شد.
۵- تنظیم کالری دریافتی برای جلوگیری از افزایش وزن ضروری است. برای این منظور مشاوره با کارشناس تغذیه، همراه با استفاده از درمان دارویی توصیه می شود.
۶- اطمینان نسبت به تأمین مقادیرکافی ویتامین های C ، A، E و ویتامین های گروه B به ویژه B2 ، B3 ، B6 که برای تولید هورمون تیروئید ضروری هستند لازم است. لذا مصرف منظم مواد غذایی زیر در برنامه ی غذایی روزانه توصیه می شود:
* منابع مناسب ویتامین C: توت فرنگی، آناناس، هندوانه، موز ، سیب زمینی و هلو .
* منابع مناسب ویتامین A: جگر، تخم مرغ ، ماهی های روغنی، سبزی های سبز رنگ ( به جز گیاهان خانواده ای کلم )، سبزی ها و میوه های زرد و نارنجی رنگ. هر چه این میوه ها و سبزی ها پررنگ تر باشند غلظت ویتامین در آنها بیشتر است.
* منابع مناسب ویتامین E: روغن های گیاهی،مغز دانه ها ( به جز بادام زمینی ) وغلات.
* منابع مناسب ویتامین B: غلات سبوس دار، گوشت ماکیان و ماهی .
* استفاده از منابع مناسب غنی از روی، نظیر غذاهای دریایی، گوشت قرمز، گوشت ماکیان و غلات سبوس دار.
* استفاده از مکمل مولتی ویتامین و املاح در کنار منابع غذایی بالا.
*مصرف منظم منابع غنی از فیبر، نظیر سبزی ها، میوه هایی مانند انجیر، آلو، سیب ، مرکبات، همچنین حبوبات و غلات سبوس دار، برای برطرف شدن یبوست.
*نوشیدن آب به مقدارکافی (حداقل ۷ لیوان) بسیار ضروری است.
* پرهیز از مصرف قند های ساده مانند قند و شکر، شیرینی جات و …
* پرهیز از مصرف زیاد نوشیدنی های کافئین دار، میانه روی در مصرف فرآورده های شیری و گندم.
* استفاده از منابع غنی از آهن مانند جگر، گوشت قرمز و غلات غنی شده با آهن، به ویژه در افرادی که دارای کم خونی ناشی از فقر آهن نیز می باشند.
* استفاده از منابع غنی B12 مانند جگر گاو، جگر مرغ، گوشت گاو، ماهی قزل آلا به ویژه در افرادی که دارای کم خونی ناشی از کمبود این ویتامین هستند. عدم توجه به کم خونی با هر منشائی که باشد، در تشدید ضعف و خستگی و بسیاری از علایم دیگر مؤثر خواهد بود.
* استفاده از اسیدهای چرب ضروری به ویژه مکمل امگا – ۳ که منبع غنی آن ماهی های روغنی آب های سرد هستند، می تواند در تخفیف برخی علایم مفید باشد. کمبود اسیدهای چرب ضروری می تواند باعث بر هم خوردن تعادل در عملکرد غده ی تیروئید شود.
روغن نارگیل و تیروئید
شاید شنیده باشید که روغن نارگیل برای بیماران تیروئیدی مفید است، هرچند این روغن می تواند مفید باشد، اما نباید بعنوان جایگزینی برای دارو و درمان در نظر گرفته شود. این روغن فقط روغنی سالم برای جایگزینی با سایر چربی ها می باشد.
قهوه و داروهای تیروئیدی
تا یک ساعت بعد از مصرف داروهای تیروئیدی از قهوه استفاده ننمایید. مصرف قهوه بر جذب داروهای تیروئیدی در بدنتان تاثیر می گذارد.
زیرمجموعه ای از بیماران تیروئیدی خودایمینی در نتیجه رژیم غذایی دچار خود ایمنی شده اند. رژیم غذایی بدون گلوتن به حذف آنتی بادی ها از بدن و بهبود بیماری خودایمنی لازم می باشد. بعلاوه رژیم غذایی بدون گلوتن به کاهش نفخ شکم، افزایش انرژی و کاهش وزن کمک می نماید.
واردیکه باید هنگام مصرف هورمون های تیروئیدی رعایت نمایید:
- مصرف آجیل
- مصرف آرد سویا
- کنجاله پنبه دانه
- مکمل های حاوی آهن و یا مولتی ویتامین های حاوی آهن
- مکمل های کلسیمی
- ضداسیدهای حاوی آلومینیوم یا منیزیم
- بعضی از داروهای درمان زخم های گوارشی
- بعضی از داروهای کاهش کلسترول از قبیل آنهاییکه حاوی کولوراستامین (cholestyramine) و کولستیپول (colestipol) می باشن
با توجه به آن چه که ذکر شد، اصلاح رژیم غذایی با توجه به نوع بیماری تیروئید بسیار مهم است.در ضمن باید در نظر داشته باشید که در پرکاری و کم کاری تیروئید، رژیم غذایی هرگز نمی توان جایگزین درمان دارویی باشد؛ بلکه باید به عنوان یک اقدام تکمیلی بسیار مفید همراه با درمان دراویی در طول زندگی مورد توجه قرار گیرد.
همراه با مصرف داروی تیروئیدتان میتوانید با یک رژیم غذایی متعادل که شامل مقدار زیادی سبزیجات (محصولات تازه) و پروتئین در میان سایرمواد غذایی سالم است عملکرد تیروئیدتان را تقویت کنید». دفعه بعد که در فروشگاه موادغذایی بودید به دنبال این ۷ ماده غنی از مواد مغذی بروید:
ماهی
ویرجینیا ترنر، دارنده مدرک RD، مدیر تغذیه بالینی در مرکز پزشکی دانشگاه تنسی میگوید: که «اسیدهای چرب امگا۳ موجود در ماهیهای چرب مانند سالمون وحشی، قزل آلا، ماهی تن یا ساردین، این ماده غذایی را به یک انتخاب عالی برای ناهار یا شام تبدیل میکنند. کم کاری تیروئید کنترلنشده به علت بالا بودن LDL یا کلسترول بد میتواند خطر ابتلا به بیماریقلبی را افزایش دهد. » او میافزاید: «امگا۳ها، معروف به این هستند که التهاب را کاهش میدهند، به سیستم ایمنی بدن کمک میکنند و خطر ابتلا به بیماری قلبی را کاهش میدهند. ماهی همچنین یک منبع خوب از ماده مغذی سلنیوم است که بیشتر از همه در تیروئید متمرکز است. سلنیوم همچنین به کاهش التهاب نیز کمک میکند.
آجیل
یک منبع عالی دیگر از سلنیوم، آجیلها هستند. آجیلها، یک میان وعده سریع و دمدستی هستند که میتوانید همراهتان به هر جایی ببرید. همچنین آنها با سالادها یا غذاهای تفتداده شده نیز هماهنگی خوبی دارند. آجیل برزیلی، آجیل ماکادمیا و فندق همگی سرشار از سلنیوم هستند که به تیروئید کمک میکند عملکرد خوبی داشته باشد. در مورد آجیل برزیلی شما فقط لازم است تعداد معدودی از آنها را بخورید. در مورد سایر آجیلها، یک مشت کوچک برای دریافت مواد مغذی روزانه شما کافی است. مطمئن شوید که حواس تان به اندازه سهم آجیلی که میخورید، هست چون آجیلها، چربی بسیار بالایی دارند.
غلات سبوسدار
یبوست یکی از علائم شایع کم کاری تیروئید است. مواد غذایی غلات کامل مانند غلات صبحانه، نان، ماکارونی و برنج علاوه بر فیبر حاوی مقدار زیادی مواد مغذی نیز هستند. فیبر آنها میتواند به تنظیم عملکرد روده کمک کند. با اینحال ترنر هشدار میدهد که فیبر میتواند با هورمونهای مصنوعی تیروئید تداخل پیدا کند. برخی از افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، تصمیم میگیرند که به طور کامل از غلات سبوسدار اجتناب کنند اما اگر میخواهید آنها را مصرف کنید توصیه میشود که داروی تیروئدیتان را چند ساعت قبل یا بعد از خوردن غذاهای غنی از فیبر غذایی مصرف کنید.
میوهها و سبزیجات تازه
یکی از اولین علائم کم کاری تیروئید، افزایش وزن است. غذاهای کمکالری و با چگالی بالا مانند مواد غذایی تازه اساس هر برنامه کاهشوزن موفق هستند. در صورت امکان میوهها یا سبزیجات تازه را در هر وعده غذایی تان جای دهید. مواد غذایی خاصی مانند زغالاخته، گیلاس، سیبزمینیشیرین و فلفلهای سبز، نیز سرشار از آنتی اکسیدان هستند. آنتی اکسیدانها مواد مغذی هستند که خطر ابتلا به بیماریقلبی را کاهش میدهند.
با اینحال افراد مبتلا به کم کاری تیروئید باید مصرف سبزیجات چلیپایی مانند بروکلی و کلم را به ۱۵۰ گرم در روز محدود کنند زیرا این سبزیجات میتوانند مانع توانایی تیروئید برای جذب ید شوند. جذب ید برای عملکرد طبیعی تیروئید ضروری است
جلبکدریایی
جلبکدریایی دارای غلظت بالایی از ید است که یک ماده مغذی ضروری برای عملکرد تیروئید است. دکتر دادل توضیح میدهد: «ید یک پیشماده برای تولید هورمون تیروئید است. جلبک دریایی در بسته بندیهای “نوری”، “واکامه” و “دالس” موجود است و میتوان از آن در سوشی، سوپها و سالادها استفاده کرد. یک مزیت دیگر جلبکدریایی این است که فواید تغذیهای فیبر، کلسیم و ویتامینهای K، E، C، B، A را ارائه میدهد.
دادل هشدار میدهد: «دریافت ید بیش از حد امکانپذیر است و این امر میتواند بیماری تیروئید را بدتر کند. بااینحال به گفته انجمن تیروئید آمریکا، احتمال این مسئله بیشتر خواهد بود در صورتیکه شما مکملهای حاوی ید مصرف میکنید. مطمئن شوید که قبل از افزایش مصرف یدتان با پزشک خود مشورت میکنید.
لبنیات
با توجه به یک مطالعه در نسخه آگوست مجله تیروئید، ارتباطی بین کمبود ویتامین D و بیماری هاشیموتو (شایعترین علت کم کاری تیروئید) وجود دارد. شیر غنیشده نه تنها ویتامین D افزوده دارد، بلکه دارای مقدار قابل توجهی کلسیم، پروتئین و ید نیز میباشد. دادل میگوید: «از آنجا کههاشیموتو ممکن است منجر به تغییراتی شود که در مشکلات معده مانند سوزش سردل نقش دارند، موادغذایی مثل ماست با باکتری خوب، ممکن است به تنظیم سایر باکتریها کمک کنند. »
لوبیا
لوبیاها، یک ماده غذایی ارزان و همهکاره بوده و یک منبع عالی برای انرژی پایدار است و اگر کم کاری تیروئید باعث خستگی شدید شما میشود میتواند مفید باشد. لوبیاها حاوی پروتئین، آنتی اکسیدانها، کربوهیدراتهای پیچیده و مقدار زیادی ویتامینها و موادمعدنی میباشند. آنها همچنین سرشار از فیبر هستند. اگر شما از یبوست رنج میبرید لوبیا میتواند مفید باشد. یبوست یک عارضه جانبی شایع کم کاری تیروئید است.
اگر به تازگی شروع به استفاده از لوبیا کرده اید، انواع مختلفی برای امتحان کردن وجود دارد. همه آنها میتوانند به عنوان پایه برای غذاهای اصلی، غذاهای جانبی و برای بهبود ارزش غذایی سوپها، سالادها و خورشها استفاده بشوند. فقط مطمئن شوید که در مصرف آنها زیاده روی نمیکنید. دستورالعملها توصیه میکنند که بزرگسالان، در هر روز ۲۰ تا ۳۵ گرم فیبر دریافت کنند، اما دریافت فیبر بیش از حد میتواند در درمان کم کاری تیروئید شما اختلال ایجاد کند.