بیشتر مردم (نزدیک به نود و پنج درصد آنها) از نوعی افزایش فشار خون رنج می برند که علت مشخصی برای آن یافت نشده است. به این فرم، افزایش فشار خون اولیه گفته می شود. عوامل زیر در بروز این نوع افزایش فشار خون موثر هستند:
سن : در مطالعات مختلف نشان داده شده است که سیر پیشرونده افزایش فشار خون با افزایش سن ارتباط دارد.
ژنتیک : به خوبی اثبات شده است که عوامل ژنتیکی که به ارث می رسند با افزایش فشار خون ارتباط دارند.
نژاد : سفید پوستان ونژاد هندواروپایی بیشتر دچار افزایش فشار خون می شوند.
عوامل محیطی : مانند چاقی، الکل، نمک زیاد و استرس نیز موثر هستند. پنج درصد باقی مانده مبتلایان به فشار خون افزایش یافته علت مشخصی برای بیماری خود دارند. به این نوع، افزایش فشار خون ثانویه گفته می شود. عوامل زیر در بروز این نوع افزایش فشار خون موثر هستند:
بیماری کلیوی : به دلیل احتباس آب و نمک در بدن موجب بالا رفتن فشار خون می شود. این افزایش، خود می تواند باعث ایجاد بیماری کلیوی شود و یا آن را بدتر کند. بیماریهای غدد درون ریز : (مانند سندرم کوشینگ، هایپرپلازی آدرنال و فئوکرومو سایتوما). داروها و سموم : افزایش فشار خون می تواند عارضه جانبی استروئیدها، الکل، کوکائین، سیکلوسپورین و اریتروپوئیتین باشد. مصرف مواد حاوی تیروزین مانند برخی از پنیرها در افرادی که از داروهای ضد افسردگی خاصی استفاده می کنند ممکن است منجر به حمله افزایش فشار خون در این افراد شود.
خطر افزایش فشار خون در زنانی که از قرصهای ضد بارداری استفاده می کنند، بیشتر است. اشکال در سیستم عصبی خودکار و یا سیستم هورمونی کلیه ( رنین آنژیوتانسین ). مقاومت به انسولین فشار بالا در اوایل بارداری ممکن است نشان دهنده افزایش فشار خون اولیه باشد.
فشار خون بالا در نیمه دوم حاملگی پره اکلامپسی نامیده می شود که معمولاً اگر کنترل شود، پس از زایمان از بین می رود و مشکل جدی ایجاد نمی کند. چرا باید فشار خون بالا را کنترل کرد؟ فشار خون بالا یک عامل خطر مهم در ایجاد نارسایی قلبی است. همچنین می تواند موجب نارسایی کلیه، مشکلات عروق محیطی، تخریب عروق شبکیه چشم، سکته مغزی و حمله قلبی شود به همین دلیل پیشگیری و درمان آن بسیار مهم است. اگر میزان فشار خون به سرعت بالا رفته و به حدود ١٣/٢٠٠ برسد به آن فشار خون بدخیم گفته می شود که آسیب زیادی ایجاد می کند و موجب مرگ و میر می شود.
میزان فشار خون : فشار خون در چند نوبت و در شرایط استاندارد اندازه گیری می شود. عکس قفسه سینه : ممکن است علائم نارسایی قلبی و بزرگ شدن قلب را نشان دهد. نوار قلب : ممکن است بزرگی بطن چپ یا کم خونی موضعی (ایسکمی) را نشان دهد. آزمایش خون : اوره و الکترولیتها برای بررسی عملکرد کلیه و همچنین چربی و قند خون. آزمایش ادرار : برای یافتن بیماری کلیوی.
پر فشاری خون یکی از مهمترین فاکتورهای خطر بیماری قلبی است که از آن به عنوان قاتل خاموش نام میبرند. چاقي و اضافه وزن با فشارخون بالا ارتباط قوی دارد. اكثر افراد مبتلا به پرفشاري خون علايمي ندارند، اما اين مشكل ميتواند سبب آسيب حاد يا مزمن به بخشهاي مختلف بدن شود. در مغز اين مشكل به مويرگهاي خوني آسيب ميرساند، در نتيجه سكته مغزي بروز ميكند. در چشمها، پرفشاري سبب آسيب به مويرگهاي خوني و بروز اختلال بينايي و در كليهها نيز سبب نارسايي كليه ميشود. ممكن است علايمي از قبيل سردرد، دردهاي قفسه سينه و تنگي نفس نيز بروز كند. مواردي از پرفشاري كه در حد مرزي هستند، اغلب بدون درمان باقي ميمانند. درمان غيردارويي شامل: كاهش ۱۵-۱۰ درصد از وزن، کاهش نمك در رژيم غذايي، ترك سيگار و انجام ورزش منظم است. داروهاي ضد فشارخون نيز ممكن است تجويز شوند.
رژیم غذایی کاهنده فشار خون یا DASH:
ü رژیم DASH که اثر بخشی آن در حفظ فشار خون در محدوده سلامت و کنترل فشار خون بالا ثابت شده است، رژیمی با ویژگیهای زیر است:
ü میوهها و سبزیجات (به میزان حداقل ۹-۸ واحد در روز)، غلات کامل و سبوسدار (به میزان ۶-۵ واحد در روز)، محصولات لبنی بدون چربی و کم چرب (به میزان ۳-۲ واحد در روز)، لوبیا و سایر حبوبات (حداقل ۵ بار در هفته)، مصرف گوشت کم چرب (به ۱ تا ۲ بار در هفته محدود شود) و به جای آن از ماکیان بدون پوست استفاده شود و مصرف ماهیهای چرب حداقل ۲ بار در هفته که از منابع خوب امگا- ۳ میباشد (از قبیل سالمون، آزاد، شاه ماهی و ماهی تن).
ü در عین حال تا حد امکان مصرف اسیدهای چرب اشباع و ترانس و دریافت سدیم در حداقل باشد.
ü مصرف شکر و به طور کلی شیرینیها، کیکها، نوشیدنیهای شیرین و… محدود شود.
ü از ویژگیهای رژیم DASH سادگی و قابل اجرا بودن آن است، در عین حال که رژیمی بسیار متنوع و خوشمزه نیز میباشد.
ü طبق مطالعات مختلف، پیروی از این رژیم در افراد در مقایسه با گروه کنترل (گروهی با رژیم معمول یعنی رژیمی با مصرف بالای گوشت قرمز، نمک و نوشیدنیهای شیرین) باعث کاهش فشار سیستولیک و دیاستولیک می شود.
ü این رژیم غذایی به جز در بیماران کلیوی (که رژیم غذایی محدود از پتاسیم بایستی داشته باشند)، در تمامی بیماران قلبی-عروقی، دیابتی و سندرم متابولیک سبب بهبود می شود.
نقش کافئین برروی فشار خون هنوز کاملا معلوم نیست. نوشیدن نوشیدنی های کافئین دار می تواند بطور موقت و یا دائم فشار خون شما را افزایش دهد.
چه غذاهايي مفيد هستند ؟
از چه غذاهايي بايد پرهيز كرد؟
چند نكته مهم:
مصرف موادغذایی که جوشش خون را در مزاجهای گرم فرو مینشاند. نسخهای که زکریای رازی در کتاب الحاوی برای درمان اینگوه فشارخون آورده این است که تخم گشنیز نیم کوب را یک هفته یا ده روز یا ماه به صورت خیس کرده و بعد شیره آن را بکشند و مصرف کنند. روزی یکی دوبار این کار را انجام دهند به بهبودی فشار خونشان کمک میکند.
کردافشاری بیان داشت: شربت لیمو یا شربت زرشک مصرف کنند که جوشش و حرارت خون را کاهش دهد همچنین مصرف کاسنی برای این افراد مفید است؛ این افراد میتوانند ماءالجبن و ماءالشعیر طبی مصرف کنند.
سیب میتواند فشار خون را اصلاح کند. در رفع فشارخونهای گرم خیلی تدابیر وجود دارد، حلیله زرد میتواند موثر باشد و فشارخون گرم را حرارت را فرو مینشاند.
برای رفع فشارخونهای سرد توصیه شده شبی ۵ گرم حلیله سیاه خورده شود؛ پودر کنند. میتوانند با عسل یا غذای دیگر مخلوط و مصرف کنند یا این که توصیه شده از سیاه دانه استفاده کنند.
به لیمو گیاه بسیار معطر و خیلی خوشمزه است که در فشارخونهای سرد خیلی مؤثر است و استفاده از غذاهای مختلف مثل سوپ هایی که با گشنیز طبخ میشود همچنین رژیم سیب و کم غذا خوردن و ورزش کردن میتوانند برای رفع فشارخون باشد.
بهترین دارو برای همگان خوردن مقداری گل بیدمشک است که مُسکن خوبی است. همچنین، رژیم سیر و آبلیمو که ۳۰ حبه سیر پوست گرفته را با ۵ عدد لیموترش تازه با پوست که چند برش روی پوست آن زده شده است در مخلوط کن ریخته تا خمیر شود. خمیر به دست آمده را با یک لیتر آب روی شعله بسیار کم به جوش رسانده، شعله را خاموش کنید تا سرد شود، سپس آن را صاف کرده و در یخچال نگهداری کنند، صبح ناشتا ۵۰ سی سی یا یک استکان تا ۴۰ روز مصرف شود. هر ۶ ماه تمدید شود که کاهش دهنده فشار خون و باز کننده عروق است.
آب ماست، آب دوغ، آب لیمو، آلو، شربت آلبالو، شربت زرشک، مربای آلبالو مفید است. دمکرده چای ترش عصرها و دم کرده گل گاوزبان و لیمو اما نی و دمکرده میوه آلبالو و دمکرده زرشک آبگیری، دمکرده میوه نسترن ، دمکره فلوس و خیار چنبر فشار خون را پایین میآورد.
*دمکرده زیره سیاه فشار خون را بالا میبرد
آش آبغوره برای کاهش فشار خون و همچنین، رفع غلظت خون بسیار مفید است و نیز آش آلو همچنین دو حبه سیر را له کرده ۳ قاشق سوپ خوری روغن زیتون به آن بیفزایید برای پایین آوردن فشار خون آن را به کف پاها بمالید.
شربت سیر نیز برای کاهش فشار خون بالا مفید است به این ترتیب که دو پیاز سیر را له کرده در یک لیوان آب و ۱۰۰گرم شکر ریخته و بجوشانید تا به قوام بییاید هر روز ۲ قاشق سوپ خوری از آن مصرف شود.
پرهیز از گوشت قرمز، مواد غذایی چرب، شوریجات، تخم مرغ، غذاهای غلیظ و دیر هضم. در خوردن جوانه گندم احتیاط شود و در مواقعی که فشار خون بالاست مصرف جوانه گندم متوقف شود.
* دوغ را در ظرفی ریخته و از شب تا صبح در هوای آزاد قرار دهید، روی ظرف را با پارچه نازکی پوشانده تا از ورود گرد و خاک جلوگیری شود ، آبی که بالای دوغ جمع شده را برداشته و مصرف کنید.
شیره فندق پایین آورنده فشار خون است. مصرف ۲ الی ۳ لیوان در روز برای کاهش فشارخون و رفع ناراحتی های گوارشی بسیار مفید و موثر واقع میشود.این شیر برای افرادی که از فشار خون بالا رنج میبرند، بسیار مفید است که مغز فندق خام ۵۰ گرم، عسل ۳ قاشق غذا خوری، آب سرد ۳ لیوان. پوست فندقها را گرفته آنها را به همراه آب و عسل در مخلوط کن ریخته تا بطور کامل مخلوط شود و بی صورت شیر در آید.
مالش ساق پاها، بادکش ساق پاها و استفاده از قطره نازیل (یکی از روغنهایی است که در طب سنتی کاربرد فراوان دارد و در عطاریهای مجاز و کلینیکهای دانشکده طب سنتی یافت میشود) به صورت زیر زبانی برای درمان اورژانسی فشار خون است.